Ανθρωπολογία και Λαογραφία της Πόλης

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

Διδάσκων: καθηγητής Ευάγγελος Γρ. Αυδίκος

Ημέρα διδασκαλίας: Τρίτη, 3-6μμ, αίθουσα Θ

Ημέρες και ώρες συνεργασίας:

Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη 12-15μμ

Τρίτη 6-7μμ.

Εαρινό  Εξάμηνο

Μάθημα: Λαογραφία και Ανθρωπολογία της πόλης

1.Σκοπός

  Το μάθημα αποσκοπεί σε μια διεπιστημονική προσέγγιση του αστικού χώρου και θα επικεντρωθεί σε δυο βασικές περιοχές. α. Μετάβαση από τον αγροτικό στον αστικό χώρο και συγκριτική εξέταση της θεωρίας και μεθοδολογίας με βάση συγκεκριμένα παραδείγματα(σύστημα συγγένειας, γάμος,κοινωνικά δίκτυα,κ.λπ.).β.Η πόλη ως αυτόνομη οντότητα και εξέταση  νέων μορφών πολιτισμικής συμπεριφοράς που εμφανίζονται στον αστικό χώρο(σύλλογοι, γκράφιτι,νεανικές υποκουλτούρες,κ.λπ.).

    Το μάθημα θα οργανωθεί γύρω από τους άξονες:

                         I.      Τι είναι πόλη;(ο μύθος του Αισώπου για τον ποντικό που επισκέφτηκε την πόλη).

                      II.      Η πόλη και ο αγροτικός χώρος(Weber, Tönnies)

                   III.      Θεωρίες για την πόλη(Σχολή του Σικάγο, η έμφυλη διάσταση της πόλης, η πολιτισμική στροφή, η πόλη ως μνημείο και εμπόρευμα)

                   IV.      Η Λαογραφία, η Κοινωνική Ανθρωπολογία  και πόλη: η μεταπολεμική σχέση( παρακολουθώντας τα υποκείμενα έρευνας στη μετανάστευσή τους στην πόλη)..

                      V.      Κατηγορίες πόλεων(η εθνοτική, η διαιρεμένη, η διαμφισβητούμενη, η αποβιομηχανοποιημένη, κ.λπ.).

                   VI.      Αστικές μορφές πολιτισμού:

Ø      Ο άνθρωπος της πόλης

Ø      Δίκτυα και επαγγελματική συμπεριφορά

Ø      Γραφεία συνοικεσίων

Ø      Τελετουργίες-πανηγύρια

Ø      Λαϊκές αγορές

Ø      Σύλλογοι και Αδελφότητες

Ø      Πλατείες

Ø      Ζώνες ψυχαγωγίας

Ø      Μικροπωλητές(street vendors)

Ø      Κινήματα πόλης(ατενίστας)

     

2.  Υποχρεώσεις

          α. Υποχρεωτική κατάθεση δύο κειμένων(από 500 λέξεις το καθένα), στο οποίο θα σχολιάζεται ένα θέμα από αυτά που παρατίθενται(το ένα θα προέρχεται από την πόλη) :  παράδοση  του πρώτου κειμένου στις 10 Απριλίου και του δευτέρου στις 25 Μαΐου.

·         Δήλωση θεμάτων: ως 20 Μαρτίου.

          β. Υποχρεωτική περίληψη ενός άρθρου σε 700 λέξεις.

·         Δήλωση: έως 30 Μαρτίου

·         Παράδοση εργασίας  : έως 30 Απριλίου    

     γ. Προτείνεται η προαιρετική συμμετοχή σε ερευνητική ομάδα που θα ασχοληθεί με ένα αντικείμενο έρευνας.

·         Προτεινόμενα θέματα:νεανικοί χώροι διασκέδασης, λαϊκή αγορά, τσιπουράδικα.

·         Χώρος έρευνας : Βόλος

·         Τελική παράδοση εργασίας: 10 Ιουνίου

·         Παρουσίαση εργασίας: 30 Μαΐου

3. Αξιολόγηση

  

         α. Προφορική εξέταση (55%)

         β. Συμμετοχή στο μάθημα(15%)   

         γ. Σχολιασμός πόλης(20%)

         δ. Περίληψη 10%

         ε. Η ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία του σχεδιασμού και διεξαγωγής της έρευνας, καθώς και στη συγγραφή του κειμένου αξιολογείται με τέσσερις διδακτικές μονάδες. 

4. Προτεινόμενα συγγράμματα:

  α. Ευάγγελος Γρ. Αυδίκος. 2010. Από την προξενήτρα στα γραφεία συνοικεσίων. Αθήνα: Πεδίο.

  β. Μηνάς Αλεξιάδης. 2006.  Νεωτερική Ελληνική Λαογραφία. Συναγωγή μελετών. Αθήνα:  Καρδαμίτσα.

5.Βιβλιογραφία

1. Αγριαντώνη, Χριστίνα. 2000. «Συμβολή στην ιστορία της Αθήνας», », στον τόμο: . Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Μεσογειακές και Βαλκανικές όψεις(19^ος -20^ος σι.). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, σελ.183-191.
2. Αυδίκος, Ευάγγελος. 1991. Πρέβεζα 1945-1990.  Όψεις της μεταβολής μιας επαρχιακής πόλης. Πρέβεζα: Εκδόσεις Δήμου Πρέβεζας.
3. …………………….1992. «Η κοινότητα στον αστικό χώρο: αντιστάσεις και λειτουργίες. Η περίπτωση των Συρρακιωτών τnς Πρέβεζας», Δωδώνη. Μέρος Τρίτο, Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματoς Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, παράρτημα αριθμ. 50. Ιωάννινα, σελ. 49 - 70.
4. …………………….1993. «Η αποτύπωση των ιστορικών και κοινωνικών γεγονότων στην Ονοματοθεσία των οδών της Πρέβεζας», στον τόμο Πρακτικά Α΄Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η ιστορία της Πρέβεζας»(Πρέβεζα , 22 -24 Σεπτεμβρίου 1989). Πρέβεζα: Εκδόσεις Δήμου Πρέβεζας, σελ. 249-273.
5. …………………… «Αστική λαογραφία: Ουτοπία ή πραγματικότητα;», Εθνολογία 3(1994) 163-187. 2007. «Τελετουργία και «πρόσωπο» στην Αθήνα. Η περίπτωση των ορθοδόξων Τσιγγάνων από το Διδυμότειχο», στο βιβλίο του Η Θράκη και οι άλλοι. Ιχνηλατώντας τα πολιτισμικά όρια και την ιστορική μνήμη. Αθήνα, σελ. 157-165.
6. …………………….2010. Από την προξενήτρα στα Γραφεία Συνοικεσίων. Παράδοση και νεωτερικότητα. Αθήνα:Πεδίο.
7. Βasham, Richard. 1978. Urban Anthropology. The Cross – Cultural Study of Complex Societies, Palo Alto, Calif . : Mayfield Publishing Company,σσ.  9 – 54.
8. Βοζίκας, Γιώργος. 2009. Η συνοικία της Αγίας Μαρίνας στην Ηλιούπολη και το πανηγύρι της. Η καθημερινή ζωή και η ταυτότητα της πόλης. Αθήνα.
9. Βουτσοπούλου, Ευαγγελία. 1985, «Πολή και εμποροπανήγυρη», στον τόμο:  Νεοελληνική Πόλη. Οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Ιστορίας. Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, σελ. 439-443.
10. Δακούρα-Βογιατζόγλου , Όλγα. 2000. «Νέα Ιωνία. Η γέννηση και η ανάπτυξη της πόλης της σιωπής», στον τόμο: . Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Μεσογειακές και Βαλκανικές όψεις(19^ος -20^ος σι.). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, σελ.99-114.
11. Dorson, Richard M. 1971. “Is There a Folk in the City ?”. Americo Paredes – Ellen J . Stekert(επιμ.  ), The Urban Experience and Folk Tradition, Austin and London : The University of Texas Press, σσ. 21 – 58.
12. Fox, Richard. 1977. Urban Anthropology, Englewood Cliffs , New Jersey : Ptrncice – Hall , Inc., σσ. 1 – 12.
13.  Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Μεσογειακές και Βαλκανικές όψεις(19^ος -20^ος σι.). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού.
14. Θεοδώρου, Βασιλική. 2000. «Επαιτεία και αλητεία στην Αθήνα και τον Πειραιά. Οι πρώτες απόπειρες «αναμόρφωσης παραστρατημένων παιδιών»(τέλη 19^ου αρχές 20^ου αι.), », στον τόμο: . Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Μεσογειακές και Βαλκανικές όψεις(19^ος -20^ος σι.). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, σελ.203- 220.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    
15. Θεολόγου, Κώστας. 2008. Χώρος και μνήμη. Θεσσαλονίκη 15^ος -20^ος αι. Από τις παραδοσιακές κοινότητες στην αστική νεοτερικότητα. Θεσσαλονίκη : University Studio Press.
16. Κακάμπουρα-Τίλη , Ρέα. 1999. Ανάμεσα στο αστικό κέντρο και τις τοπικές κοινωνίες. Οι σύλλογοι της επαρχίας Κόνιτσας στην Αθήνα. Αθήνα :Πνευματικό Κέντρο Δήμου Κόνιτσας.
17. Καμηλάκης, Παναγιώτης, «Η εμποροπανήγυρι των Φαρσάλων . Ιστορική εξέλιξη –εθνογραφική θεώρηση», Θεσσαλικά Χρονικά ΙΓ΄(1980) 95-129.
18. Λεοντίδου, Λίλα. Πόλεις της σιωπής. Εργατικός εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά, 1909-1940. Αθήνα: Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ETBA.
19. Λουκάτος, Δημ. Σ. 1963. Σύγχρονα Λαογραφικά, Αθήναι, σσ. Θ΄ - ις΄(εισαγωγή).
20. Λούκος, Χρήστος. 2000. «Η πόλη και οι νεκροί της(Ερμούπολη, 19^ος αιώνας), », στον τόμο: . Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Μεσογειακές και Βαλκανικές όψεις(19^ος -20^ος σι.). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, σελ.269- 282.
21. Low, Setha. 2005. Theorizing the City. The New Urban Anthropology Reader. New Brunswick, New Jersey, and London: Rutgers University Press.
22. Μερακλής, Μιχ. 1979. «Αστική λαογραφία», Δελτίο της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικής και Γενικής Παιδείας», 3, σσ. 11 – 13.
23. Μοσκώφ, Κωστής. Θεσσαλονίκη. Τομή της μεταπρατικής πόλης. Αθήνα: Στοχαστής.
24. 1985. Νεοελληνική Πόλη. Οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Ιστορίας. Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού.
25. Πετρονώτη, Μαρίνα. 1995. Δίκτυα κοινωνικών σχέσεων: Όψεις και αλληλεπιδράσεις με τη διαδικασία της επαγγελματικής κινητικότητας. .Αθήνα:Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.
26. Σταυρίδης, Σταύρος. Διαφήμιση και δημόσιος χώρος στην πόλη. Η προϊστορία της σχέσης τους στο καθεστώς της μεταξικής δικτατορίας», », στον τόμο: . Η Πόλη στους Νεότερους Χρόνους. Μεσογειακές και Βαλκανικές όψεις(19^ος -20^ος σι.). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, σελ.221-223
27. Stevenson , Deborah.2007.  Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί. Αθήνα: Κριτική.
28. Τσουγιόπουλος, Γιώργος.1981. Το ελληνικό αστικό κέντρο. Αθήνα:Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.
29. Τσιρώνη , Νατάσσα. 1989. «Κοινωνικός ρόλος και ζωή των πλατειών της Αθήνας», στον τόμο: Μπουρζέλ, Γκυ(επιμέλεια),  Νεοελληνική Πόλη. Αθήνα:Εξάντας, σελ.151-163