Ο τζαμπατζής και η μάνα του

Η διαφήμιση είναι μια επικοινωνιακή πράξη. Ο διαφημιζόμενος επιχειρεί, μέσω του μηνύματός του, να προκαλέσει το ενδιαφέρον των θεατών-αναγνωστών και ακροατών-με σκοπό να εξοικειωθούν με το μήνυμά του , εν τέλει να αποδεχτούν το μεταβιβαζόμενο μήνυμα . Με άλλα λόγια, η εμπορική διαφήμιση στοχεύει στην εξασφάλιση πελατών, ή τη μεγιστοποίηση του μεριδίου της στην αγορά.

       Οι διαφημίσεις των τελευταίων χρόνων είναι ιδιαίτερα έξυπνες, κάτι που δείχνει την ικανότητα και τη γνώση της ψυχολογίας των πελατών-πολιτών αλλά και τις αξίες –όπως και τις αλλαγές σ’ αυτές-μιας κοινωνίας. Πρόκειται για ταλαντούχα άτομα που γνωρίζουν πως το μήνυμα είναι πιο αποτελεσματικό όταν είναι έμμεσο-όχι διδακτικό-και συνδέεται με εμπειρίες και οικείες εικόνες.

       Κάτι τέτοιο αποπειράται και η διαφήμιση γνωστής αλυσίδας ηλεκτρικών ειδών. Σε καιρούς κρίσης διαφημίζει τη μείωση των τιμών που καθιστούν τα ψώνια σ’ αυτούς συμφερτικά. Η διαφημιστική εταιρεία συνδέει την οικονομική κρίση και την αναζήτηση ικανοποιητικών τιμών με τον τύπο του τζάμπα. Ακόμη κι αυτός ο τύπος του νεοέλληνα προσελκύεται από τις συμφέρουσες τιμές. Είναι όμως ο τύπος του τζάμπα ο κανόνας του νεοέλληνα; Φαίνεται ότι οι διαφημιστές θεωρούν ότι είναι το πρότυπο που επικράτησε-ίσως να είναι ακόμη παρόν-τα τελευταία χρόνια.

       Πράγματι, διαμορφώθηκε μια ομάδα τζαμπατζήδων στις τελευταίες δεκαετίες. Είναι οι κολαούζοι κάθε μορφής εξουσίας. Αυτοί που άρμεγαν τα κρατικά ταμεία. Αυτοί που χρέωναν πλασματικές υπερωρίες. Αυτοί-έστω και λίγοι-που ψώνιζαν τρόφιμα και βενζίνη χρεώνοντας μικρούς καποδιστριακούς δήμους. Αυτοί που έπαιρναν τα δημόσια έργα και το τελικό κόστος έφτανε δυο και τρεις φορές πάνω. Αυτοί που βύθισαν τη χώρα με την ανάληψη των ολυμπιακών αγώνων. Αυτοί που σιτίζονταν στις  δεξιώσεις. Είναι όσοι μετέτρεψαν την κομματική ένταξή τους σε προνόμιο για διορισμό. Είναι οι ποικιλώνυμοι σύμβουλοι, Άεργοι και άβουλοι , υπάκουοι στις διαθέσεις των αφεντικών τους.

    Δεν είναι όμως οι πολλοί. Δεν είναι αυτό το ήθος του ελληνικού λαού. Όσο κι αν καταβλήθηκε λυσσαλέα προσπάθεια δεν είναι οι Έλληνες τζαμπατζήδες. Τέτοιοι είναι οι επιβήτορες της εξουσίας. Ο ελληνικός λαός έχει γαλουχηθεί στο λαϊκό του πολιτισμό. Είναι νωπές οι εικόνες των γονέων και παππούδων που είχαν ως προμετωπίδα τους το ‘καθαρό πρόσωπο’. Ήθελαν πάντα να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Πρώτα τα χρεωστικά και μετά τ’ άλλα.

     Η διαφήμιση του τζαμπατζή, ιδίως στη δεύτερη εκδοχή όπου πλαισιώνεται από τη μάνα του, εκχυδαΐζει τη νεοελληνική πραγματικότητα. Αν κάποιος διαβάσει το δημοτικό τραγούδι και ανακαλέσει στη μνήμη του εικόνες από τη σχέση της ελληνίδας μάνας με τα παιδιά της, θα διαπιστώσει ότι η μάνα του τζαμπατζή είναι μια καρικατούρα που στοχεύει στην πρόκληση. Η μάνα πράγματι μπορεί να κάνει τα πάντα για να συμπαρασταθεί στα παιδιά της. Όχι όμως να υποθάλπει την τεμπελιά του. Πράγματι, υπάρχει παράδειγμα που έφτασε να γίνει πόρνη, τουλάχιστον να συχνάζει στις πιάτσες των εκδιδομένων γυναικών. Το έκανε όμως για να ανακαλύψει τους φονιάδες της κόρης της.

     Η συγκεκριμένη διαφήμιση έχει ξεπεράσει τα εσκαμμένα. Η νεοελληνική κοινωνία αντιστέκεται ακόμη σ’ αυτό τον αρμαγεδδώνα της κρίσης γιατί υπάρχει η οικογένεια. Και στην οικογένεια είναι η ιερή μορφή της μάνας που λειτουργεί ως μορφή παραμυθίας, συλλογικότητας και ονείρου για ένα καλύτερο μέλλον.