Η Τρούμπα, η μυθολογία της αλλά και ο σκληρός ρεαλισμός της στο Δημοτικό Θέατρο του μεγάλου λιμανιού - Παλιά ιστορία, σύγχρονη παράσταση
Ο Αιμίλιος Χειλάκης και η Φωτεινή Μπαξεβάνη σε στιγμιότυπο από την παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
«Η Τρούμπα ήταν μια συνοικία που χαρακτήριζε τον Πειραιά. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε τον Πειραιά χωρίς την Τρούμπα. Ακόμη και σήμερα παραμένει ένας μυθικός τόπος» λέει οNίκος Μαστοράκης που αν και δεν έχει καμία σχέση με τον τόπο, είχε την ιδέα για το ανέβασμα του συγκεκριμένα έργου στο συγκεκριμένο θέατρο. «Ισως μόνον κάτι βόλτες στο λιμάνι να έχω κρατήσει στη μνήμη μου, από τότε που ήμουν παιδί και με πήγαιναν οι νονοί μου, που έμεναν στο Φάληρο. Θυμάμαι τη θάλασσα να λυσσομανάει κι εμένα να περπατώ εκεί γύρω...».
Ξεκινώντας από το θεατρικό έργο του Αλέκου Γαλανού, ο Νίκος Μαστοράκης«ξανάγραψε» τους διαλόγους στα «Κόκκινα φανάρια», αλλάζοντας τα λόγια και όχι την ιστορία ή την πλοκή. «Εφερα το έργο σε μια άλλη οπτική, μια κοινωνικοπολιτική οπτική». Θέτοντας ουσιαστικά το ερώτημα σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της γυναίκας εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα της πόρνης. «Γιατί τότε, στα μέσα της δεκαετίας του '50, έγιναν τρομερές αλλαγές σε σχέση με τη γυναίκα. Ακόμη και η ιστορία της Σπυριδούλας τότε έγινε, και μάλιστα μέσα στην Τρούμπα» λέει.
Και εξηγεί ότι «το έργο πάντως δεν γράφτηκε για το κλείσιμο των οίκων ανοχής στην Τρούμπα, κι ας πιστεύουν έτσι οι περισσότεροι. Αναφέρεται στο κλείσιμο των οίκων ανοχής ως ομαδικού εταιρισμού, ως οίκου που έχει μέσα πολλές πόρνες. Ο νόμος του '56 επέτρεπε μόνον δύο γυναίκες σε κάθε σπίτι. Αργότερα ο Σκυλίτσης έκλεισε την Τρούμπα».
Η εποχή και η ιστορία
Αναζητώντας το ιστορικό πλαίσιο και τα σχετικά ντοκουμέντα της εποχής, ο σκηνοθέτης κατάλαβε γρήγορα ότι στα μέσα του '50 η γυναίκα βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο: «Το 1956 είναι η χρονιά που ψηφίζουν για πρώτη φορά επισήμως και χωρίς περιορισμούς οι γυναίκες και την ίδια στιγμή στις υπηρέτριες και στις πόρνες φέρονται σαν να είναι σκουπίδια.
Και ίσως αυτό να συνδέεται με μια άλλη διάσταση της Ελλάδας: τη διάσταση εκείνη που ήθελε τη χώρα μας σκουπίδι σε διεθνές επίπεδο. Είναι τα χρόνια της μεγάλης φτώχειας. Δεμένη στο άρμα των συμμάχων, η Ελλάδα αλλάζει ρότα, με τον Καραμανλή που τη στρέφει προς τους Αμερικανούς. Είναι μια από τις πιο σκοτεινές εποχές της ιστορίας μας, και σχεδόν δεν υπάρχουν βιβλία - εκτός από αυτό του Χατζηβασιλείου για την άνοδο του Καραμανλή. Το '55 είχε ιδρύσει την ΕΡΕ και όταν βγήκε κυβέρνηση έκανε την πρώτη γυναίκα υπουργό - τη Λίνα Τσαλδάρη».
Η μυθολογία
Μια αντλία, μια τρόμπα δηλαδή, «βάφτισε» την περιοχή: Τρούμπα. Αυτή η αντλία, τοποθετημένη από το 1860 μέσα σε ένα πηγάδι, στην αρχή της οδού Αιγέως (σημερινής 2ας Μεραρχίας) στον Πειραιά, εφοδίαζε με νερό τα πλοία. Στη γειτνίαση άλλωστε με το λιμάνι οφείλεται τόσο η εμφάνιση όσο και ο πολλαπλασιασμός των οίκων ανοχής στην περιοχή που ταυτίστηκε με ό,τι πιο κακόφημο διέθετε ποτέ η χώρα μας.
Επί μια εικοσαετία η περιοχή γνώρισε δόξες: οίκοι ανοχής, καμπαρέ και μπαρ, όλα κακόφημα, συγκέντρωναν τα βλέμματα ενώ οι δεκάδες ιστορίες γυναικών προήλθαν από αυτά «τα σπίτια με τα κόκκινα φανάρια». Από όπου και ο τίτλος του έργου και στη συνέχεια της ταινίας. Με δόσεις δράματος ή και μελό, με μπόλικο συναίσθημα, φτιάχτηκε μια ολόκληρη μυθολογία.
Η Τρούμπα έκλεισε το 1967, επί δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση. Η εγκατάσταση ναυτιλιακών εταιρειών στην Ακτή Μιαούλη έδωσε την αφορμή για αναδόμηση, εκκαθάριση και ανάπτυξη της γύρω περιοχής.
«Η ανθρώπινη κατάντια»
Μέσα από την παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά η Τρούμπα δεν παρουσιάζεται εξιδανικευμένη, αλλά όπως ήταν. Συνοδευόμενη μάλιστα και από τις αντίστοιχες συμπεριφορές. Οι γυναίκες δεν είναι ρομαντικές, είναι πόρνες.
Το αγοραίο τις καθορίζει. Οι μεγάλοι έρωτες δεν υπάρχουν. Η βία, η εκμετάλλευση, ο εξευτελισμός βρίσκονται σε πρώτο πλάνο. Δεν υπάρχουν συναισθηματισμοί. Και σίγουρα δεν υπάρχει χάπι εντ.
Τα «Παράνομα φιλιά» του Νίκου Μαστοράκη εξακολουθούν να βασίζονται στις ιστορίες των πέντε γυναικών, μόνο που η ζωή τους επί σκηνής παρουσιάζεται εξίσου σκληρή με αυτό που πρέπει να ήταν στην πραγματικότητα. Είναι η Μαίρη, η Μαρίνα, η Ελένη, η Αννα και η Ζανέτ (Μυρσίνη). Είναι η Μαντάμ Παρή και ο Μιχαήλος, η Γριά (χωρίς τον Γέρο), ο Ντόρης, ο Μιχάλης και ο Καπετάν Νικόλας.
Στο τέλος έρχεται μια νέα κατάσταση και τα ανατρέπει όλα. Με λόγο τολμηρό και πράξεις τολμηρές, επί σκηνής, αυτά τα «Κόκκινα φανάρια» δεν αφήνουν περιθώρια στο παραμύθι.
«Ψάχνοντας», συνεχίζει ο Νίκος Μαστοράκης, «έμαθα ότι κάποια στιγμή, στις αρχές του 20ού αιώνα, είχε φτιαχτεί ένα κρατικό μπουρδέλο, το οποίο όταν μπήκαν οι Γερμανοί το κατήργησαν και το έκαναν φυλακές. Ηταν στη Δραπετσώνα, στα Βούρλα. Εκεί, εκτός των άλλων, ήταν φυλακισμένοι και πολλοί κομμουνιστές. Το 1957, είκοσι επτά εξ αυτών το έσκασαν...». Κάπως έτσι ξεκινάει η παράσταση, σκοτεινή και σκληρή.
Την ανθρώπινη κατάντια αναδεικνύει μέσα από την παράσταση «Παράνομα φιλιά - Κόκκινα φανάρια» ο Νίκος Μαστοράκης. Και μαζί τη διαχρονικότητα της πόρνης.«Βέβαια η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει μέσα σε αυτά τα εξήντα χρόνια, αλλά η πορνεία έχει παραμείνει. Εχουν κάνει τεράστια βήματα οι γυναίκες στις κατακτήσεις τους. Είναι το δεύτερο φύλο και οι πόρνες το κατώτατο φύλο. Αρκεί να θυμηθούμε τις οροθετικές πόρνες που έβγαλαν στις εφημερίδες. Αλλαξαν όμως τα πράγματα και σήμερα δεν είναι ενιαία η αντίληψη για την πόρνη. Αλλο τα κολ γκερλ κι άλλο η πόρνη από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες».
Για τον Πειραιά
«Ηταν μέσα στις προθέσεις μας να αναφερθεί το θέατρο στην ιστορία της πόλης. Και το κομμάτι της Τρούμπας είναι το πιο ζωντανό» λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά Τάκης Τζαμαργιάς. «Τώρα βέβαια η περιοχή δεν έχει καμία σχέση. Η απώλεια της Τρούμπας ήταν μεγάλη για τους Πειραιώτες» προσθέτει. «Η διασκευή του Νίκου Μαστοράκη κάνει μια γενικότερη αναφορά στον Πειραιά του περιθωρίου, του ακραίου, του εμβληματικού. Για μας αυτή η παράσταση έχει μια παραπανίσια φόρτιση. Είναι ένας φόρος τιμής στον Πειραιά».
Το θεατρικό έργο
Το 1961 στο θέατρο Πορεία ο Αλέξης Δαμιανός σκηνοθέτησε τα «Κόκκινα φανάρια», για τα οποία έγραψε τη μουσική ο Σταύρος Ξαρχάκος. Τον θίασο αποτελούσαν οι Μαίρη Χρονοπούλου, Ηρώ Κυριακάκη, Κατερίνα Χέλμη, Γιώργος Μάζης, Βασίλης Μητσάκης, Κούλα Αγαγιώτου, Θόδωρος Εξαρχος, Αλέξης Δαμιανός, Λάμπρος Κοτσίρης, Φραντζέσκα Αλεξάνδρου.
Η ταινία
Είναι βασισμένη στο θεατρικό έργο του Αλέκου Γαλανού, με τη μουσική της παράστασης του Σταύρου Ξαρχάκου. Το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Βασίλης Γεωργιάδης.
Παίζουν: Τζένη Καρέζη, Γιώργος Φούντας, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Μάνος Κατράκης, Μαίρη Χρονοπούλου, Φαίδων Γεωργίτσης, Αλεξάνδρα Λαδικού, Δέσπω Διαμαντίδου, Ελένη Ανουσάκη, Νότης Περγιάλης, Ηρώ Κυριακάκη, Κατερίνα Χέλμη.
Προβλήθηκε τη σεζόν 1963-64. Εκοψε 473.686 εισιτήρια (3η, σε 92 ταινίες).
Υποψήφια για το Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1964. Συμμετείχε στο Φεστιβάλ Καννών του 1963.
To 1995 επελέγη από το Centre Pompidou ως μια από τις 100 πιο αντιπροσωπευτικές ελληνικές ταινίες όλων των εποχών.
Η ταυτότητα της παράστασης
«Παράνομα φιλιά - Κόκκινα φανάρια»
Διασκευή - σκηνοθεσία - σκηνικά - μουσική επιμέλεια: Νίκος Μαστοράκης.
Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης.
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης.
Παίζουν: Διαμαντής Καραναστάσης, Κώστας Κοράκης, Αθηνά Μαξίμου, Καίτη Μανωλιδάκη, Μαρσέλα Λένα, Ελισάβετ Μουτάφη, Φωτεινή Μπαξεβάνη, Γιώργος Παπανδρέου, Νίκη Σερέτη, Αιμίλιος Χειλάκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου