Μερικές λέξεις έχουν αποκλειστικά επίσημη ζωή, γυαλιστερή, στην τηλεόραση και λιγότερο στις εφημερίδες. Στις κουβέντες μας τις χρησιμοποιούμε ελάχιστα. Κάποιες φορές, λιγοστές, είναι χρήσιμες. Συνήθως όμως τις πετάμε προς επίδειξη γνώσεων ή δημοσιογραφικής ειδίκευσης. Δεν γίνεται λ.χ. να κάνεις αστυνομικό ρεπορτάζ ή «ρεπορτάζ καταστροφών» (σεισμοί, πυρκαγιές, πλημμύρες) και να μη λες ότι οι «δυνάμεις επιχειρούν», με το ρήμα αμετάβατο και ξεκρέμαστο. Ούτε να ξεροσταλιάζεις έξω από νοσοκομείο για να μεταδίδεις τα νέα για την υγεία κάποιου διάσημου χωρίς να λες «ο θεράπων ιατρός». Θαρρείς και το «θεράπων» είναι μια καινούργια ειδικότητα ή κάτι μαγικό. Δεν έχω ακούσει, πάντως, κανέναν να λέει «θα πάρω τηλέφωνο τον θεράποντα γιατρό μου».
Αλλες λέξεις-φετίχ ή μπιζού είναι της αρχαίας, αντλημένες από τα λεξικά ή από την αποθηκούλα με τα «απολιθώματα», κι άλλες τις κορφολογούμε από γραφειοκρατικά ή επαγγελματικά ιδιόλεκτα. Το «διακύβευμα» π.χ. το πήραμε από τους πολιτικούς επιστήμονες και το λέμε πια με τη συχνότητα του «καλημέρα», χωρίς να είναι βέβαιο ότι το συνδέουμε σαν έννοια και εικόνα με τα ζάρια και το παίξιμό τους. Τώρα με τις εκλογές, μάλιστα, ορισμένοι παρασταίνουν την Ελλάδα σαν απέραντη μπαρμπουτιέρα. Ο κ. Σαμαράς, όταν δεν διδάσκει πολιτική οικονομία κατ’ οίκον ή δεν υπερασπίζει τις ουδόλως απειλούμενες εικόνες, καταγγέλλει τον κ. Τσίπρα ότι «παίζει τη χώρα στα ζάρια». Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο πρόεδρος της Ν.Δ. κατηγορείται από τα δύο μισά του ΠΑΣΟΚ ότι «έπαιζε τη χώρα στα ζάρια» (και στα Ζάππεια), όταν αυτοί (οι αναμάρτητοι...) «σταυρώνονταν για να τη σώσουν». Παρεμπιπτόντως, με την ίδρυση του ΚΙΔΗΣΟ από τον Παπανδρέου τον Γ΄ (ο καθείς και το κόμμα του), οι λεξικογράφοι οφείλουν να αλλάξουν το ερμήνευμα της λέξης «Κίνημα»: «Κίνημα είναι οτιδήποτε απαρτίζεται από ένα άτομο και την ολιγομελή κουστωδία αυτού».
Εχουμε βέβαια και το «αφήγημα». Μια χαρά λέξη, αλλά της δώσαμε να καταλάβει. Τη δανειστήκαμε από τη λογοτεχνία και χρησιμοποιείται πια συχνότερα και από το «καλησπέρα». Εμφανίζεται, δηλαδή, πιο συχνά και από το «διακύβευμα», αφού είναι μόδα να λέμε «καλησπέρα» από τις δωδεκάμισι το μεσημέρι. Κι αυτό στην Ελλάδα, όπου το φως πανηγυρίζει στα δύο τρίτα του εικοσιτετραώρου. Η κακή αρχή πρέπει να έγινε από τα τηλεοπτικά μεσημεριανάδικα, όπου υποθέτουν ότι το «καλησπέρα» δίνει επισημότητα στην ελαφρότητά τους.
Και υπάρχουν φυσικά και κάποιες λέξεις που αν και εισάγονται εντελώς λαθεμένα, τις υιοθετούμε ενθουσιωδώς. «Απολαμβάνει της εμπιστοσύνης» λέει ο ένας, «απολαμβάνει της τιμής» ο άλλος κ.ο.κ., συγχέοντας το «απολαύω» με το «απολαμβάνω». Δεν ακούν φαίνεται ό,τι οι ίδιοι λένε. Γιατί μέχρι τώρα ουδείς έχει πει «θα απολαύσω της μακαρονάδας μου» ή «απόλαυσα ενός κρασιού άλλο πράμα».
Η πιο φρέσκια λέξη-μπιζού; Η «αγιοκατάταξη». Αλλά γι’ αυτήν αύριο.
Αλλες λέξεις-φετίχ ή μπιζού είναι της αρχαίας, αντλημένες από τα λεξικά ή από την αποθηκούλα με τα «απολιθώματα», κι άλλες τις κορφολογούμε από γραφειοκρατικά ή επαγγελματικά ιδιόλεκτα. Το «διακύβευμα» π.χ. το πήραμε από τους πολιτικούς επιστήμονες και το λέμε πια με τη συχνότητα του «καλημέρα», χωρίς να είναι βέβαιο ότι το συνδέουμε σαν έννοια και εικόνα με τα ζάρια και το παίξιμό τους. Τώρα με τις εκλογές, μάλιστα, ορισμένοι παρασταίνουν την Ελλάδα σαν απέραντη μπαρμπουτιέρα. Ο κ. Σαμαράς, όταν δεν διδάσκει πολιτική οικονομία κατ’ οίκον ή δεν υπερασπίζει τις ουδόλως απειλούμενες εικόνες, καταγγέλλει τον κ. Τσίπρα ότι «παίζει τη χώρα στα ζάρια». Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο πρόεδρος της Ν.Δ. κατηγορείται από τα δύο μισά του ΠΑΣΟΚ ότι «έπαιζε τη χώρα στα ζάρια» (και στα Ζάππεια), όταν αυτοί (οι αναμάρτητοι...) «σταυρώνονταν για να τη σώσουν». Παρεμπιπτόντως, με την ίδρυση του ΚΙΔΗΣΟ από τον Παπανδρέου τον Γ΄ (ο καθείς και το κόμμα του), οι λεξικογράφοι οφείλουν να αλλάξουν το ερμήνευμα της λέξης «Κίνημα»: «Κίνημα είναι οτιδήποτε απαρτίζεται από ένα άτομο και την ολιγομελή κουστωδία αυτού».
Εχουμε βέβαια και το «αφήγημα». Μια χαρά λέξη, αλλά της δώσαμε να καταλάβει. Τη δανειστήκαμε από τη λογοτεχνία και χρησιμοποιείται πια συχνότερα και από το «καλησπέρα». Εμφανίζεται, δηλαδή, πιο συχνά και από το «διακύβευμα», αφού είναι μόδα να λέμε «καλησπέρα» από τις δωδεκάμισι το μεσημέρι. Κι αυτό στην Ελλάδα, όπου το φως πανηγυρίζει στα δύο τρίτα του εικοσιτετραώρου. Η κακή αρχή πρέπει να έγινε από τα τηλεοπτικά μεσημεριανάδικα, όπου υποθέτουν ότι το «καλησπέρα» δίνει επισημότητα στην ελαφρότητά τους.
Και υπάρχουν φυσικά και κάποιες λέξεις που αν και εισάγονται εντελώς λαθεμένα, τις υιοθετούμε ενθουσιωδώς. «Απολαμβάνει της εμπιστοσύνης» λέει ο ένας, «απολαμβάνει της τιμής» ο άλλος κ.ο.κ., συγχέοντας το «απολαύω» με το «απολαμβάνω». Δεν ακούν φαίνεται ό,τι οι ίδιοι λένε. Γιατί μέχρι τώρα ουδείς έχει πει «θα απολαύσω της μακαρονάδας μου» ή «απόλαυσα ενός κρασιού άλλο πράμα».
Η πιο φρέσκια λέξη-μπιζού; Η «αγιοκατάταξη». Αλλά γι’ αυτήν αύριο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου