Η Μπέττυ και η Vogue

Αναδιατυπώνοντας τη λαΪκή παροιμία, ας υποθέσουμε ότι τα ράσα κάνουν τον παπά. Με άλλα λόγια, η εξωτερική εμφάνιση, και για να το γενικεύσω, η μορφή, μπορεί να διαφοροποιήσει το περιεχόμενο. Αναμφίβολα, η μορφή λειτουργεί ως πλαίσιο που μπορεί να αναδείξει τα χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου, ενός προϊόντος. Σε αυτό το σημείο εστιάζεται και η αισθητική ως επιστήμη, μελετώντας τη σχέση μορφής και περιεχομένου, αλλά και ως αισθητική πρακτική στην ενδυματολογία και την κόμμωση. Αυτή η αντίληψη, η απόκρυψη των αδυναμιών ή ο υπερτονισμός των πλεονεκτημάτων, αποτέλεσε τον καμβά που συνέβαλε στην ανάπτυξη της μόδας.

Τα ρούχα, λοιπόν, λειτουργούν ως σύμβολο κοινωνικής διαφοροποίησης. Οριοθετούν κοινωνικές τάξεις και επαγγελματικές ομάδες. Υπ’ αυτή την έννοια τα ράσα κάνουν τον παπά. Με άλλα λόγια, τα ρούχα είναι το σύμβολο μιας κοινωνικής ταξινόμησης. Πρόκειται για τη δύναμη των ενδυματολογικών επιλογών που δηλώνουν την κοινωνική τάξη. Αυτή η δύναμη της ενδυματολογικής μορφής έρχεται από πολύ μακριά. Για παράδειγμα, τα ρούχα των ευγενών ή της αστικής τάξης οριοθετούσαν τη διαφορά που ήταν, μ’ αυτόν τον τρόπο, ορατή σε όλους. Ακόμη, το καπέλο και ο σκούφος ή η τραγιάσκα χρησιμοποιούνταν ως αντώνυμα. Αρκούσε, δηλαδή, η παράθεση αυτών των ουσιαστικών, για να συμβολίσουν τις αντίστοιχες κοινωνικές τάξεις (ευγενείς-αστοί, εργάτες-χωρικοί).

Η μορφή, συνεπώς, μπορεί να εκφράσει τις πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές. Δηλώθηκε, με εκκωφαντικό τρόπο, στην ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης που προέκυψε από τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Κορμός της νέας κυβέρνησης η ριζοσπαστική Αριστερά, που επαγγέλθηκε προεκλογικά ένα άλλο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, μακριά από την προσκόλληση σε κατεστημένες αντιλήψεις για μονόπλευρη λιτότητα, για περιθωριοποίηση των συνταξιούχων, για θυσία των νέων στον βωμό μιας ανάπτυξης(;) που εξυπηρετούσε μια πολύ μικρή ομάδα ολιγαρχών στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η πίστη σε μια διαφορετική κοσμοθεωρία αποτυπώθηκε, σε συμβολικό επίπεδο, στη μορφή της τελετουργίας και τον ενδυματολογικό κώδικα. Η πλειονότητα των νέων υπουργών -προηγήθηκε ο πρωθυπουργός- έδωσε πολιτικό όρκο. Στις τελετουργίες η μορφή αντανακλά το πολιτικό και κοινωνικό κεφάλαιο που μπαίνει στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου. Με άλλα λόγια, η ορκωμοσία με πολιτικό όρκο υπογράμμιζε την πρόθεση της νέας κυβέρνησης να δηλώσει τη δική της ταυτότητα σε σχέση με την πολιτική και κοινωνική οργάνωση του κράτους. Αυτό ενισχύθηκε και από τον ενδυματολογικό κώδικα, που δεν περιείχε περιλαίμιο ή λαμέ φορέματα των κυριών.

Η νέα, όμως, τελετουργική και ενδυματολογική σύμβαση προκάλεσε την οργή των ηττημένων, που ταυτίζουν την πολιτική τους με πιο συμβατικές συμπεριφορές. Κάποιες φορές, η αντίδραση θύμιζε αγώνα για την υποστήριξη των ιερών και των οσίων της χώρας. Το περιοδικό «Vogue», κορυφαίο σε ζητήματα διεθνούς μόδας, δεν είχε τέτοια προβλήματα. Αλλωστε, εκφράζει μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, που ομογενοποιεί συμπεριφορές, που διαμορφώνει ενιαίο ενδυματολογικό κώδικα για τις ελίτ της πολιτικής, της οικονομίας και των διασημοτήτων.

Εσπευσε, λοιπόν, το περιοδικό να θέσει το κύρος του στην υπηρεσία της πρώτης κυρίας της νέας ελληνικής κυβέρνησης, της Μπέττυς. Θεώρησε μάλλον ότι οι ενδυματολογικές της συμπεριφορές απάδουν προς τα διεθνώς κρατούντα. Πίσω από αυτή την «αθώα» πρόταση για την ενδυματολογική «προσαρμογή» της Μπέττυς υποκρύπτεται μια προσπάθεια για προσεταιρισμό της νέας ηγεσίας και αποδοχής κάποιων κωδίκων, που ενδεχομένως να εκπέμπει, έμμεσα, το σήμα διαφοροποίησής της από τα προεκλογικώς υπεσχημένα. Και ασφαλώς, δεν υπονοώ την αναγκαία πολιτική τακτική αλλά την αλλοίωση των πολιτικών προθέσεων. Η νέα, όμως, πρώτη κυρία πατά γερά στο πολιτικό όραμα αλλά και στον λαϊκό πολιτισμό του κάμπου της Δυτικής Θεσσαλίας, στην οποία οι γυναίκες είναι αφοσιωμένες και ανυποχώρητες στον συλλογικό στόχο. Αυτό μαρτυρά και ο σχολιασμός των συμβουλών του περιοδικού.

Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά, ισχυρίζεται η παροιμία. Συμπληρώνεται, συχνά, και από το ότι ο παπάς κάνει τα ράσα. Καλά είναι τα σύμβολα. Το ουσιώδες, συνεπώς, είναι η αφοσίωση στο περιεχόμενο-πολιτικό πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης. Είναι οι αλλαγές και η ανακούφιση των δοκιμαζόμενων πολιτών, η ανάταξη της εθνικής περηφάνιας, η καταπολέμηση της διαφθοράς και της ανεργίας που θα δώσουν νόημα στις τελετουργίες και τους ενδυματολογικούς κώδικες.