Η πολιτική ιστορία και το εθνικό ζήτημα ήταν πεδία που παραδοσιακά ηγεμονεύονταν από τη συντηρητική εθνικιστική ιστοριογραφία |
Η έκδοση συλλογικών τόμων προς τιμήν καθιερωμένων επιστημόνων αποτελεί κοινή πρακτική, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Η Νάντια Ντάνοβα είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της νεοελληνικής και της βουλγαρικής ιστοριογραφίας εδώ και μισό αιώνα. Στον τόμο αυτό τονίζεται η πολύτιμη συνεισφορά της στις ελληνοβουλγαρικές επιστημονικές και πνευματικές σχέσεις και η πολυσχιδής επιστημονική της συνεισφορά. Το έργο της, στον απόηχο των εθνικιστικών ανταγωνισμών και συγκρούσεων των δύο εθνών-κρατών, κληροδοτεί μια νέα ιστοριογραφική πνοή. Η πολιτική ιστορία και το εθνικό ζήτημα ήταν πεδία που παραδοσιακά ηγεμονεύονταν από τη συντηρητική εθνικιστική ιστοριογραφία. Η ελληνίστρια Ντάνοβα αποδόμησε την αμοιβαία καλλιέργεια εθνικιστικών και εχθρικών στερεοτύπων, ανίχνευσε τη δημιουργία τους και τα ιστορικοποίησε. Η συμβολή της στη βουλγαρική ιστοριογραφία ξεχωρίζει, μαζί με αυτή του Ιβάν Σισμάνοφ, του Νικολάι Τόντοροφ και τόσων άλλων.
Ο παρών τόμος περιλαμβάνει 36 κείμενα και χωρίζεται σε τρία μέρη: Εκσυγχρονισμός και εκπαίδευση, νοοτροπίες και ταυτότητες, ιστορία των ιδεών. Η πολυσύνθετη και πολυδιάστατη αυτή έκδοση προφανώς δεν μπορεί να αναλυθεί εδώ σε όλο της το εύρος, και θα αδικούσαμε πολλές από τις συνδρομές στον τόμο εάν αναφερθούμε μόνο σε μερικές. Ωστόσο, θα ξεχώριζα ορισμένα κείμενα του τόμου, όπως αυτό της Βάσως Σειρηνίδου, το οποίο συμβάλει στην ανανεωμένη συζήτηση για τον νεοελληνικό Διαφωτισμό παρακολουθώντας τη σταδιακή υποχώρηση του ουμανιστικού γνωστικού κανόνα της καθολικότητας και την εμφάνιση του νέου προτύπου της εξειδικευμένης γνώσης. Και όλα αυτά όπως αποτυπώνονται στον πεπερασμένο χώρο μιας ιδιωτικής βιβλιοθήκης, αυτής του Ελληνα λογίου Δημητρίου Δάρβαρη. Στο κείμενό του ο Χρήστος Χατζηιωσήφ επιχειρεί να δει κατά πόσον συμπεριφορές και τρόποι σκέψης της προεπαναστατικής εποχής βάρυναν πάνω στην εφαρμογή των δικαιικών αρχών που τυπικά υιοθέτησαν οι Ελληνες επαναστάτες στις συνελεύσεις τους. Η Αννα Ματθαίου και η Πόπη Πολέμη μελετούν τρία ιατρικά εγχειρίδια που εκδόθηκαν το 1829, για να διερευνήσουν κατά πόσον αντανακλούν την ευρωπαϊκή κοινωνία της αρχόμενης εκβιομηχάνισης. Ο Ανδρέας Λυμπεράτος, εκκινώντας από την προβληματική περί πολιτισμικής μεταφοράς, η οποία αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1980 στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ιστορίας, ανιχνεύει τις πρακτικές και χρήσεις των μηχανικών ρολογιών, τις λειτουργικές και συμβολικές τους διαστάσεις και τη «βουλγαρική» η γενικότερα βαλκανική, αίσθηση του χρόνου. Ο Ορλίν Σάμπεφ παρουσιάζει ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία από την ιστορία της Ροβερτείου Σχολής στην Κωνσταντινούπολη, ενώ η Εφη Αβδελά ερευνά τις δυνατότητες της επιστολικής γραφής και εξετάζει πώς παρουσιάζεται ο εαυτός και οργανώνεται η λεκτική έκφραση συναισθημάτων σε ένα σώμα επιστολών που ανταλλάσσουν ανήλικοι, οι οποίοι βρίσκονται σε εμπλοκή με το μηχανισμό δικαιοσύνης ανηλίκων, με τους επιμελητές τους τις δεκαετίες του ’50 και του ’60.
Στο δεύτερο μέρος του τόμου τίθενται στο επίκεντρο οι αντιλήψεις για τον Αλλο, ο οριενταλισμός και οι εικόνες της ετερότητας στο βαλκανικό, πάντα, πλαίσιο. Η Ολγα Τοντόροβα στη συνδρομή της, σωστά επισημαίνει ότι οι δημιουργημένες εικόνες της ετερότητας εξαρτώνται από διάφορες αντιθέσεις και αναπαραστάσεις κληρονομημένες απ’ το παρελθόν αλλά και επηρεάζονται απ’ τα τρέχοντα συμβαίνοντα. Ο Αλέξης Πολίτης παρουσιάζει το ιδεολογικό πλέγμα που εμπόδιζε κάθε σκέψη για αποδοχή της βουλγαρικής εθνικής ιδέας και τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι η νεοελληνική διανόηση ανακαλύπτει και κωδικοποιεί τα εθνικά αιτήματα του βουλγαρικού λαού για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1850. Σε ένα ασυνήθιστο, για το ερευνητικό του πεδίο και ενδιαφέροντα, κείμενο, ο Χάγκεν Φλάισερ παίρνει ως «case study» το λεξικό Μπαμπινιώτη στις πολλαπλές του εκδόσεις, και συμπεραίνει μέσα από μια εξαντλητική και συναρπαστική έρευνα, ότι τα ερμηνευτικά λεξικά συμβάλουν και αυτά στη διαμόρφωση γνώμης του πολίτη και στην κατασκευή εικόνων ταυτότητας, ακόμη και ενός σύγχρονου εθνικισμού. Ο Ρουμέν Αβράμοφ ξεδιπλώνει τις οργανωμένες απ’ το βουλγαρικό κράτος αντισημιτικές διώξεις κατά την περίοδο 1940- 1944 και τις πραγματικές τους διαστάσεις, ενώ ο Μπαρτ Σούτχαρτ αναλύει το ηθικό βλέμμα των ηρώων στα έργα του Μισέλ Φάις, που επιτρέπει την επαναδιαπραγμάτευση των ιστοριογραφικών σχημάτων του παρελθόντος.
Αισθάνομαι ότι παρέλειψα πολλά κείμενα, ωστόσο ο χώρος για την ανάπτυξη ενός τέτοιου φιλόδοξου εγχειρήματος είναι περιορισμένος. Ο τόμος προς τιμήν της Νάντιας Ντάνοβα είναι πιστός στις αρχές της επιστήμης που η ίδια πρεσβεύει, και όλοι οι μετέχοντες, μηδενός εξαιρουμένου, έχουν παραδώσει λαμπρά κείμενα, που το καθένα με το δικό του στίγμα αναδεικνύει τις γόνιμες προοπτικές ενός ευρύτερου επιστημονικού διαλόγου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου