Διαφορετικές οι αντοχές των μεγαλυτέρων, που δεν κινητοποιούνται εύκολα, λένε οι ερευνητές.
Οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, η αλληλοβοήθεια και η συμπαράσταση που αναπτύχθηκαν κατά τα χρόνια της κρίσης δεν απάλυναν μόνο την υλική ανέχεια, αλλά και τον ψυχικό πόνο που συσσωρεύτηκε. Αυτό υποστηρίζουν τρεις διαφορετικές μελέτες που παρουσίασαν την περασμένη εβδομάδα η ψυχολόγος Μπετίνα Ντάβου και ο πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) Νίκος Δεμερτζής – και οι δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αν μέχρι σήμερα γνωρίζαμε πώς επηρέασε η οικονομική κρίση το βιοτικό επίπεδο, τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας ή ακόμη και τους κοινωνικούς θεσμούς, ήταν πολύ λίγα αυτά που μπορούσαμε να πούμε για τον ψυχικό κόσμο, αφού δεν υπήρχαν σχετικές έρευνες.
«Η κρίση ξέσπασε στο υπόστρωμα της ιδιώτευσης και της πολιτικής απαξίωσης που είχαν κυριαρχήσει κατά τις περασμένες δύο δεκαετίες», εξηγεί η κ. Μπετίνα Ντάβου, διευθύντρια του εργαστηρίου ψυχολογικών εφαρμογών του Τμήματος ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Τα καταπιεσμένα συναισθήματα πλήττουν το ανοσοποιητικό – αυτό το γνωρίζουμε καλά», λέει η κ. Ντάβου. «Οι εικόνες της κρίσης, η ψυχολογική ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε επέτειναν προϋπάρχοντα αρνητικά συναισθήματα. Πολλοί αισθάνονταν ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν κι αυτό λειτουργούσε καταλυτικά στο ψυχολογικό φορτίο που συσσωρεύτηκε με την κρίση», συνεχίζει η ίδια. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι περιγράφουν τον μηχανισμό συναισθηματικής κινητοποίησης σαν ένα σχήμα το οποίο εκκινεί από τη συγκίνηση που προκαλείται από συνειδητά ή μη συνειδητά ερεθίσματα και κινητοποιεί αυτόν που συγκινείται. Ο βομβαρδισμός αρνητικά φορτισμένων μηνυμάτων μέσα σε ένα ψυχολογικό περιβάλλον αδυναμίας αντίδρασης έσπασε για πολλούς τους συνδέσμους από το ένα στάδιο στο άλλο και επέτεινε την απελπισία.
Για να ελέγξουν τα παραπάνω, οι ερευνητές χώρισαν 160 νέους, ηλικίας από 18-25 ετών, σε δύο ομάδες (πειράματος και ελέγχου). Χρησιμοποιώντας λογισμικό καταγραφής συναισθημάτων διάλεξαν 206 εικόνες από την καθημερινότητα πριν και μετά την οικονομική κρίση και εξέθεσαν τις δύο ομάδες σε αυτές. Ανάμεσα στα ευρήματα ήταν ότι οι άνδρες εμφάνισαν σχετικά μεγαλύτερη διάθεση δράσης από τις γυναίκες και οι νεότεροι σε ηλικία μεγαλύτερη απαισιοδοξία από τους μεγαλύτερους. Οι πιο ώριμοι σε ηλικία έδειξαν μεγαλύτερη ικανότητα αντιμετώπισης των αντιξοοτήτων της κρίσης.
Στη δεύτερη μελέτη εξετάστηκε ο δημόσιος λόγος όπως αναπτύχθηκε την τελευταία πενταετία από πολιτικούς και ΜΜΕ όλων των αποχρώσεων, προκειμένου να ελεγχθεί η «ψυχολογική ατμόσφαιρα» που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης. «Οσο βάθαινε η κρίση τόσο δραματοποιούνταν ο δημόσιος λόγος, τονίζοντας τον ανθρώπινο πόνο, τις παθήσεις, τις αυτοκτονίες. Μόνο το 2009 φαίνεται να κυριαρχούν οι δομικές αιτίες, όπως η ανεργία και η δομή της οικονομίας», εξηγεί ο ερευνητής του τμήματος ΜΜΕ του Παν. Αθηνών Σταμάτης Πουλακιδάκος.
To βασικό συμπέρασμα της δεύτερης αυτής μελέτης ήταν ότι η ρηχή προσέγγιση της κρίσης από πολιτικούς και ΜΜΕ επέτεινε τα συναισθήματα θλίψης και φόβου και υποβοήθησε την ενοχοποίηση των ίδιων των πολιτών, αντί να φωτίζει τις δομικές αδυναμίες της οικονομίας.
Τα παραπάνω επικυρώνει το τρίτο πείραμα της έρευνας για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της κρίσης. Δύο ομάδες ανδρών και γυναικών ηλικίας 25-54 ετών, από όλα τα κοινωνικά στρώματα, επιβεβαίωσαν ότι η απομόνωση επέτεινε τα αρνητικά συναισθήματα, ενώ αντίθετα η συνάντηση με άλλους και η από κοινού αντιμετώπιση βοήθησε στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
«Πολλοί ήταν αυτοί που μούδιασαν γιατί δεν πίστευαν αυτό που συνέβαινε κι αυτός είναι ένας αμυντικός ψυχολογικός μηχανισμός. Οταν αναγκάστηκαν να πιστέψουν ότι τους αφορούσε προσωπικά η κρίση, πολλοί ήταν και εκείνοι που δεν είχαν αυτό που αποκαλούμε “πολιτική επάρκεια” προκειμένου να αισιοδοξήσουν ή να περάσουν στη δράση», λέει η ερευνήτρια Λίλα Μάστορα. Η τρίτη αυτή μελέτη κατέδειξε ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έχουν μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα στα αρνητικά συναισθήματα της κρίσης, όμως κινητοποιούνται λιγότερο από τους νέους.
«Η κρίση ξέσπασε στο υπόστρωμα της ιδιώτευσης και της πολιτικής απαξίωσης που είχαν κυριαρχήσει κατά τις περασμένες δύο δεκαετίες», εξηγεί η κ. Μπετίνα Ντάβου, διευθύντρια του εργαστηρίου ψυχολογικών εφαρμογών του Τμήματος ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Τα καταπιεσμένα συναισθήματα πλήττουν το ανοσοποιητικό – αυτό το γνωρίζουμε καλά», λέει η κ. Ντάβου. «Οι εικόνες της κρίσης, η ψυχολογική ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε επέτειναν προϋπάρχοντα αρνητικά συναισθήματα. Πολλοί αισθάνονταν ότι δεν μπορούν να αντιδράσουν κι αυτό λειτουργούσε καταλυτικά στο ψυχολογικό φορτίο που συσσωρεύτηκε με την κρίση», συνεχίζει η ίδια. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι περιγράφουν τον μηχανισμό συναισθηματικής κινητοποίησης σαν ένα σχήμα το οποίο εκκινεί από τη συγκίνηση που προκαλείται από συνειδητά ή μη συνειδητά ερεθίσματα και κινητοποιεί αυτόν που συγκινείται. Ο βομβαρδισμός αρνητικά φορτισμένων μηνυμάτων μέσα σε ένα ψυχολογικό περιβάλλον αδυναμίας αντίδρασης έσπασε για πολλούς τους συνδέσμους από το ένα στάδιο στο άλλο και επέτεινε την απελπισία.
Για να ελέγξουν τα παραπάνω, οι ερευνητές χώρισαν 160 νέους, ηλικίας από 18-25 ετών, σε δύο ομάδες (πειράματος και ελέγχου). Χρησιμοποιώντας λογισμικό καταγραφής συναισθημάτων διάλεξαν 206 εικόνες από την καθημερινότητα πριν και μετά την οικονομική κρίση και εξέθεσαν τις δύο ομάδες σε αυτές. Ανάμεσα στα ευρήματα ήταν ότι οι άνδρες εμφάνισαν σχετικά μεγαλύτερη διάθεση δράσης από τις γυναίκες και οι νεότεροι σε ηλικία μεγαλύτερη απαισιοδοξία από τους μεγαλύτερους. Οι πιο ώριμοι σε ηλικία έδειξαν μεγαλύτερη ικανότητα αντιμετώπισης των αντιξοοτήτων της κρίσης.
Στη δεύτερη μελέτη εξετάστηκε ο δημόσιος λόγος όπως αναπτύχθηκε την τελευταία πενταετία από πολιτικούς και ΜΜΕ όλων των αποχρώσεων, προκειμένου να ελεγχθεί η «ψυχολογική ατμόσφαιρα» που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης. «Οσο βάθαινε η κρίση τόσο δραματοποιούνταν ο δημόσιος λόγος, τονίζοντας τον ανθρώπινο πόνο, τις παθήσεις, τις αυτοκτονίες. Μόνο το 2009 φαίνεται να κυριαρχούν οι δομικές αιτίες, όπως η ανεργία και η δομή της οικονομίας», εξηγεί ο ερευνητής του τμήματος ΜΜΕ του Παν. Αθηνών Σταμάτης Πουλακιδάκος.
To βασικό συμπέρασμα της δεύτερης αυτής μελέτης ήταν ότι η ρηχή προσέγγιση της κρίσης από πολιτικούς και ΜΜΕ επέτεινε τα συναισθήματα θλίψης και φόβου και υποβοήθησε την ενοχοποίηση των ίδιων των πολιτών, αντί να φωτίζει τις δομικές αδυναμίες της οικονομίας.
Τα παραπάνω επικυρώνει το τρίτο πείραμα της έρευνας για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της κρίσης. Δύο ομάδες ανδρών και γυναικών ηλικίας 25-54 ετών, από όλα τα κοινωνικά στρώματα, επιβεβαίωσαν ότι η απομόνωση επέτεινε τα αρνητικά συναισθήματα, ενώ αντίθετα η συνάντηση με άλλους και η από κοινού αντιμετώπιση βοήθησε στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
«Πολλοί ήταν αυτοί που μούδιασαν γιατί δεν πίστευαν αυτό που συνέβαινε κι αυτός είναι ένας αμυντικός ψυχολογικός μηχανισμός. Οταν αναγκάστηκαν να πιστέψουν ότι τους αφορούσε προσωπικά η κρίση, πολλοί ήταν και εκείνοι που δεν είχαν αυτό που αποκαλούμε “πολιτική επάρκεια” προκειμένου να αισιοδοξήσουν ή να περάσουν στη δράση», λέει η ερευνήτρια Λίλα Μάστορα. Η τρίτη αυτή μελέτη κατέδειξε ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έχουν μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα στα αρνητικά συναισθήματα της κρίσης, όμως κινητοποιούνται λιγότερο από τους νέους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου