Ιάκωβος Ανυφαντάκης,Οι νεαροί εραστές της περιπέτειας.EFSYN,11.7.15

maria_zaharioydaki

Η «Επιχείρηση Αριάδνη» προσφέρει μιαν άλλη οπτική στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από αυτές που έχουμε συνηθίσει στις ιστορικές μελέτες. | ΜΑΡΙΑ ΖΑΧΑΡΟΥΔΑΚΗ

Στις 26 Απριλίου 1944 μια ανομοιογενής ομάδα, αποτελούμενη από Βρετανούς κατασκόπους και Κρητικούς αντιστασιακούς, απήγαγε τον Γερμανό υποστράτηγο Χάινριχ Κράιπε κοντά στις Αρχάνες Ηρακλείου. Αρχηγοί της αποστολής ήταν δύο μέλη της SOE, οι Πάτρικ Λι Φέρμορ και Στάνλεϊ Μος. Το ίδιο βράδυ διέφυγαν μέσα από την πόλη προς τον Ψηλορείτη, όπου περιπλανήθηκαν για δέκα μέρες μέχρι να φτάσουν στα νότια παράλια όπου τους παρέλαβε τελικά μια συμμαχική βενζινάκατος.

Η «Επιχείρηση Αριάδνη» του Wes Davis χρησιμοποιεί ως αφετηρία την ομώνυμη βρετανική αποστολή. Ο συγγραφέας προέρχεται από τον ακαδημαϊκό χώρο -ήταν επίκουρος καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας στο Yale-, ωστόσο το βιβλίο θυμίζει περισσότερο μυθιστόρημα παρά μελέτη. Συνδυάζει την έρευνα στα αρχεία της SOE με τις μαρτυρίες που έχουν εκδώσει τα μέλη της αποστολής για να αφηγηθεί τις περιπέτειές τους πριν από το ξέσπασμα του πολέμου και κατά τη διάρκειά του. Μέσα από τη δράση τους, βέβαια, καταφέρνει να περιγράψει σε μεγάλο βαθμό τη βρετανική εμπλοκή στην Κρήτη όσο το νησί βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή.

Wes Davis. «Επιχείρηση Αριάδνη», μετάφραση Αντώνης Καλοκύρης, Πατάκη, 2015, σελ. 494 | 

Αν και ο τίτλος του βιβλίου αναφέρεται στην επιχείρηση απαγωγής του Κράιπε, μόνο ένα μικρό μέρος, οι τελευταίες εκατό σελίδες, εστιάζουν σ’ αυτήν. Ο Davis προσεγγίζει τον Φέρμορ, τον Μος, τον Τζον Πέντλμπερι, τον Ζαν Φίλντινγκ σαν παραδοσιακούς μυθιστορηματικούς χαρακτήρες. Κάνει εκτενείς αναδρομές στις ζωές τους πριν συναντηθούν στη διάρκεια του πολέμου και αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου στην περιγραφή της ζωής τους στο Κάιρο, όταν μίσθωσαν την έπαυλη Τάρα. Αναφέρεται στις διασκεδάσεις, τα πάρτι, τις απερισκεψίες και τους έρωτές τους.

Η «Επιχείρηση Αριάδνη» καταλήγει να μην είναι ένα ιστορικό ή ένα πολεμικό βιβλίο για την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, αλλά μια αφήγηση των περιπετειών των ριψοκίνδυνων Βρετανών που έγιναν διάσημοι από το κατόρθωμά τους στην Κρήτη τον Απρίλιο του 1944. Εραστές της περιπέτειας, φιλοπερίεργοι, γενναίοι, κοσμοπολίτες, βρίσκουν την ευκαιρία μέσα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να ταξιδέψουν ανά τον κόσμο και να γνωρίσουν ιδιαίτερους ανθρώπους. Ζουν δύσκολα, διακινδυνεύουν τη ζωή τους, αλλά δεν ξεχνούν ποτέ να απολαύσουν τα πούρα και το ουίσκι που συνοδεύουν τις πολεμικές προμήθειες.

Λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους του βιβλίου είναι επόμενο να απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό η ιστορία του τόπου. Οι Κρητικοί παρουσιάζονται τις περισσότερες φορές ως ατρόμητοι, τραχείς πολεμιστές και παθιασμένοι ζωοκλέφτες. Η «Επιχείρηση Αριάδνη» δεν στέκεται ιδιαίτερα στον τρόπο ζωής στην Κρήτη την εποχή της απαγωγής. Αναφέρεται, ωστόσο, στη δράση του προκατόχου του Κράιπε, Φρίντριχ Μίλερ, και τις μαζικές εκτελέσεις που αιματοκύλησαν το νησί.

Οσον αφορά τα δύο ερωτήματα που αμφισβητούν την αξία της απαγωγής, πρώτον αν ήταν ωφέλιμη τη δεδομένη στιγμή, την άνοιξη του 1944, από τη στιγμή που αναμενόταν η αποχώρηση και η ήττα των Γερμανών και, δεύτερον, αν ευθύνεται η επιχείρηση για μια σειρά από αντίποινα που ακολούθησαν, ο Davis υπερασπίζεται τις βρετανικές ενέργειες. Μπορεί ο αρχικός στόχος να ήταν ο λαομίσητος Μίλερ, ωστόσο ακόμα και μετά την αντικατάστασή του από τον Κράιπε η απαγωγή ενός τόσο υψηλόβαθμου αξιωματικού ανύψωσε το ηθικό των Κρητικών και ενίσχυσε τους δεσμούς τους με τους συμμάχους.

Οσο για τα αντίποινα ο συγγραφέας τονίζει ότι οι Βρετανοί έκαναν κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποφευχθούν, αναλαμβάνοντας την αποκλειστική ευθύνη της ενέργειας. Ο Davis παραπέμπει στον Αντονι Μπίβορ υποστηρίζοντας ότι η καταστροφή των Ανωγείων που ακολούθησε δεν είχε άμεση σχέση με την απαγωγή αλλά ήταν μέρος της ευρύτερης γερμανικής στρατηγικής, ενώ παραθέτοντας τις αναφορές του Τομ Ντανμπάμπιν αποδίδει τα αντίποινα στον φόβο των Γερμανών από την ενδυνάμωση της Αντίστασης.

Η «Επιχείρηση Αριάδνη» προσφέρει μιαν άλλη οπτική στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από αυτές που έχουμε συνηθίσει στις ιστορικές μελέτες. Βασισμένη σε μαρτυρίες που γράφτηκαν υπό το πρίσμα της μεταπολεμικής ασφάλειας, το παρελθόν παρουσιάζεται ηρωικό, ριψοκίνδυνο αλλά και γοητευτικό. Τα κατορθώματα των πρωταγωνιστών δεν περιορίζονται στο μέτωπο του πολέμου. Δίνουν εξίσου μεγάλη σημασία στα πάρτι με την αιγυπτιακή ελίτ, τις όμορφες γυναίκες, το δυνατό αλκοόλ. Ο Φέρμορ και ο Στάνλεϊ Μος σκιαγραφούνται ως άλλοι Τζέιμς Μποντ που αναζητούν τη δράση εμπνευσμένοι από την αγάπη για τη ζωή και το πάθος για περιπέτεια.