eisodos_palaio_typografeio.jpg
«Δεν είν’ εύκολες οι θύρες εάν η χρεία τες κουρταλή» | Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης
Κάθε Μεγαλοβδόμαδο τον σκέφτομαι. Ακούω καθαρά τα κλαπατάρια του «Σταυραετού» που παίρνει την ψυχή του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη και τη θρονιάζει στην Τσουκαρέλα, τη βουνοκορφή του Περιστεριού που λάτρεψε. Στα βουνά που του έδωσαν τη δύναμη ν’ αναμετρηθεί με πολλές δυσκολίες.
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής του 1894 βρήκε τους κατοίκους της Αρτας να κοιτάζουν ψηλά ακούγοντας τον ήχο από τα φτερά. Δεν μπόρεσαν να διακρίνουν κάτι κι έτσι ο ποιητής έφυγε εκείνη τη μέρα με τη συντροφιά λιγοστών ανθρώπων. Ο «Σταυραετός» του, που έκανε τον Μιχαήλ Μητσάκη να υποκλιθεί στη δύναμη του στίχου του, ήταν εκεί και μαζί ταξίδεψαν στο αγαπημένο του Συρράκο.
Εφυγε από τα Γιάννενα κυνηγημένος. Ως πολιτικός πρόσφυγας. Κινδύνευε η ζωή του μετά την καταγγελία των κύκλων της ρουμανικής προπαγάνδας πως ο Κρυστάλλης και η οικογένειά του αποτελούσαν κίνδυνο για την οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς με την ποίησή του («Αι Σκιαί του Αδου») καλλιεργούσε και διέδιδε εχθρικές για τους Οθωμανούς ιδέες. Πάντα έτσι γίνεται.
Οι ιδέες της ελευθερίας βαφτίζονται επικίνδυνες για τους τυράννους, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Για όσους καταπιέζουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όσοι σηκώνουν το κεφάλι τους είναι τρομοκράτες. Σπέρνουν τον τρόμο. Ως πολιτικός τρομοκράτης έφυγε από τα Γιάννενα ο Κρυστάλλης.
Εφυγε κυνηγημένος από τα Γιάννενα κι έφτασε στην Αθήνα λίγο πριν από τον ερχομό του καινούργιου χρόνου, του 1889. Αλλα προσδοκούσε κι άλλα έγιναν. Καινούριος χρόνος ανέτειλε κουβαλώντας όμως παλιές πληγές. Διαβάζοντας τα γεμάτα πόνο γράμματα του Κρυστάλλη μπόρεσα να μπω και στην ψυχή των προσφύγων, που άφησαν τα ερείπια της ζωής τους στη Συρία, για να σώσουν τα παιδιά τους. Πίστεψαν πως οι ισχυροί της Γης θα νοιαστούν για τη συμφορά τους.
Οι γραφειοκράτες της Αθήνας έκαναν συσκέψεις στο σπίτι του Κρυστάλλη στο Συρράκο. Ανάμεσα σ’ αυτούς κι ο Καλαρρυτινός Σπυρίδων Λάμπρου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας κι αργότερα πρωθυπουργός για ένα φεγγάρι. Υπόσχονταν πολλά που φλόγιζαν την καρδιά του νεαρού Κρυστάλλη. Που έκαναν τον πατέρα του ν’ ανοίγει το πουγκί, να ενισχύει τον αγώνα.
Κι όταν έφτασε στην Αθήνα τον ξέχασαν όλοι. Ο Λάμπρου μεσολάβησε για να δουλέψει στο τυπογραφείο. Από κάπου να πιαστεί. Θα έλεγε κανείς μπράβο στον Λάμπρου. Προσωπικά θα έλεγα κρίμα. «Δεν είν’ εύκολες οι θύρες εάν η χρεία τες κουρταλή». Σοφός ο Σολωμός. Η δουλειά στο τυπογραφείο, στο μυαλό μου, μοιάζει σαν να του έδωσε ένα τσαπί για να ετοιμάσει τον τάφο του.
Ο Κρυστάλλης έζησε πρόσφυγας στην Αθήνα έξι χρόνια. Με αξιοπρέπεια έδωσε τη μάχη της επιβίωσης αλλά και της ποιητικής και πεζογραφικής δημιουργίας. Δεν αναγνωριζόταν τυπικά, με παπίρια, Ελληνας.
Δεν είχε την ελληνική υπηκοότητα. Του ζητούσαν διάφορα εξωφρενικά, στα οποία δεν μπορούσε ν’ ανταποκριθεί. Είχαν περάσει πέντε χρόνια από τη μέρα που έφτασε στην Αθήνα κι απελπισμένος στέλνει επιστολή στον υπουργό Εξωτερικών.
Κύριε Υπουργέ,
Κατάγομαι εκ της δούλης Ηπείρου και επιθυμώ ν’ αποκτήσω ελληνικήν Υπηκοότητα. Μου είναι όμως ακολούθως αδύνατον να προμηθευθώ εκ της πατρίδος μου την υπό του Δημαρχείου Αθηνών απαιτουμένη διά του νόμου απόδειξιν των εν τη πατρίδι μου αρχών περί της ταυτότητός μου και της εκεί διαγωγής μου, διότι εκείθεν εδραπέτευσα προ πενταετίας -αφότου διαμένω διαρκώς ενταύθα -νύκτωρ και κρυφίως, επειδή είχον συκοφαντηθή υπό της Ρωμουνικής Προπαγάνδας ως συνωμότης του καθεστώτος και η κυβέρνησις η τουρκική έσπευσε να με συλλάβη και με αποστείλη εις εξορίαν, αν δεν εδραπέτευα.Νομίζω ότι εις τα αρχεία του υφ’ υμάς Υπουργείου ευρίσκονται αιτήσεις των τότε προξένων Ιωαννίνων περί της υποθέσεώς μου ταύτης.Παρακαλώ όθεν όπως, λαμβάνοντες υπ’ όψιν σας ταύτα, παραγγείλητε το επί των Εσωτερικών Υπουργείον όπως δώση την άδειαν εις την Δημαρχίαν να γίνη κάποια εξαίρεσις και με εγγράψη δημότην Αθηνών άνευ απαιτουμένου πιστοποιητικού εξ Ηπείρου.
Θέτει το αιώνιο πρόβλημα όλων των προσφύγων. Να μην είναι αόρατοι. Διαφορετικές εποχές, ίδια προβλήματα. Δυστυχώς. Μεγαλοβδόμαδο παθών για όλους τους πρόσφυγες.
Δεν έχει ημερομηνία η επιστολή αλλά χρονολογείται με βάση όσα ο ίδιος αναφέρει (εδραπέτευσα προ πενταετίας).
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου