Άνοιξε το Taxis για τη
moystakis.jpg
«Βλέπω την ιστορία μέσα από τον κατακερματισμό, τη διαστροφή, τον εκφυλισμό της σημερινής πραγματικότητας, την ολοκληρωτική απουσία θρησκευτικού λόγου με την έννοια της πνευματικότητας», λέει ο Περικλής Μουστάκης | ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Πέρσι μας συγκλόνισε με την ερμηνεία του στον «Φαέθοντα» του Δημήτρη Δημητριάδη. Φέτος ο καλός ηθοποιός Περικλής Μουστάκης είχε μια γεμάτη χρονιά: «Ριχάρδος Γ’» στο Εθνικό, «Οταν ξυπνήσουμε εμείς οι νεκροί» του Ιψεν στο Θέατρο Τέχνης και τώρα, παράλληλα, φέρνει μια απρόσμενη πρόταση στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής: Σκηνοθετεί και παίζει στην παράσταση «Οστέα Ξηρά Σφόδρα»» βασισμένη στην Προφητεία λζ του Ιεζεκιήλ και σ’ ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Εγκοπος Λόγος» του Χρήστου Μαλεβίτση.
Ο Ιεζεκιήλ, αιχμάλωτος των Βαβυλωνίων, άσκησε το προφητικό αξίωμα επί 22 χρόνια. Στο λζ κεφάλαιο της Βίβλου περιγράφεται το όραμά του –ενώ είναι αιχμάλωτος των Βαβυλωνίων- όταν ο Θεός τον φέρνει σε έκσταση οδηγώντας τον σε μια πεδιάδα γεμάτη από ανθρώπινα οστά. Ο προφήτης καθώς κηρύττει λόγο Κυρίου στα οστά γίνεται σεισμός. Τα οστά άρχισαν να πλησιάζουν το ένα το άλλο, να αποκτούν νεύρα, σάρκες, επιδερμίδα.
Σκηνή από την παράσταση |
Στη συνέχεια εισέρχεται πνεύμα ζωογόνο και τα νεκρά οστά ζωντανεύουν, στήνονται στα πόδια τους. Ο Ιεζεκιήλ κηρύττει: «Αυτά λέγει ο Κύριος. Να, εγώ θα ανοίξω τους τάφους και θα σας βγάλω από τα μνήματά σας και θα πεισθείτε ότι εγώ είμαι ο Κύριος».
«Η προφητεία συνδέεται με το κείμενο του σπουδαίου Μαλεβίτση», λέει ο Περικλής Μουστάκης. «Στον «Εγκοπο Λόγο» διαβάζεις ένα έξοχο κείμενο-αφιέρωση που αφορά την απώλεια του αδελφού του, μόλις τριών χρόνων, που το συνδέει με την προφητεία ένας κοινός τόπος: αντιμάχονται τη λησμονιά, τάσσονται υπέρ της μνήμης. Η προφητεία του Ιεζεκιήλ επιδέχεται πολλές αναγνώσεις.
»Με ενδιέφερε η αρμονία, η ακεραιότητα όπως προκύπτει μέσα από την ένωση των οστών και των δύο λαών του Ισραήλ. Κρατάω το θεολογικό στοιχείο -έχω συναίσθηση της μεταφυσικής πορείας των πραγμάτων- και εστιάζω στην πνευματικότητα του θανάτου. Ο θάνατος ως απόλυτη γαλήνη, ταπείνωση, ως μοναδική ευτέλεια του ανθρώπου ολομόναχου. Βλέπω την ιστορία μέσα από τον κατακερματισμό, τη διαστροφή, τον εκφυλισμό της σημερινής πραγματικότητας, την ολοκληρωτική απουσία θρησκευτικού λόγου με την έννοια της πνευματικότητας».
• Πώς δομείται μια τέτοια παράσταση;
Η έξοχη περιγραφή της προφητείας φωτίζει, σηματοδοτεί κάτι που προκύπτει μέσα από τον ξεπεσμό των ημερών μας. Μπακγκράουντ της παράστασης είναι το βίωμα του τώρα: ένα τεράστιο μπάνερ υψώνεται, διαφημιστικό όλων αυτών των κολλαγόνων που υπόσχονται φρέσκα πρόσωπα και γερά οστά… Μήνυμα που ανατρέπεται μέσα από τη βιβλική αφήγηση. Είμαι νεκρός στη σκηνή μέχρι το τέλος όπου λέω το κείμενο του Μαλεβίτση. Το νόημα της παράστασης λοιπόν συνδέεται με την πνευματικότητα, τη συγχώρεση, την ανάσταση.
• Η Βίβλος αντιμετωπίζεται ως αναχρονιστικό βιβλίο, καθόλου χρηστικό στην εποχή της τεχνολογίας.
Η Παλαιά Διαθήκη συμπυκνώνει τη σοφία αιώνων πολιτισμού, πλούτο πνευματικό. Περιγράφει την καρτερία ενός λαού που προχωρά συνεχώς σκοντάφτοντας, που τιμωρείται, συγχωρείται και ξανά απ’ την αρχή. Οι περισσότερες θρησκείες έχουν ως αιτούμενο την πλήρη αδράνεια. Κηρύττουν αγάπη, ενδιαφέρον για τους άλλους αλλά απάθεια ως προς τα ζητήματα του καθημερινού βίου. Αυτό δημιουργεί μια λογιστική γλώσσα που οδηγεί στην καθημερινή φθορά.
• Δεν είναι βολικό να μιλάμε για την πίστη μας. Γιατί νομίζετε;
Δεν είναι εύκολο να μιλάς, δεν ξέρεις τι μπορεί να προκαλέσεις. Οσο περισσότερο εκτιμάς την πίστη σου τόσο περισσότερο τη βιώνεις εν σιωπή. Θεωρώ τη θρησκευτική την ανώτατη μορφή συνείδησης. Στις παρυφές της βρίσκεται και η καλλιτεχνική. Κοντά στους προφήτες βρίσκονται οι ποιητές, κι αυτοί αποκαλύπτουν έναν λόγο μη ορατό.
Ο Καρούζος έλεγε: «Δεν μπορώ να καταλάβω πώς κάποιος δεν έχει παρακολουθήσει ποτέ τον Ακάθιστο Υμνο, πώς δεν έχει πάει στην κηδεία ενός ξένου». Φοβόμαστε το πένθος είτε για απώλεια ιδεών είτε για απώλεια προσώπων. Κι αυτό μας αποκόβει από το παρελθόν, τη μνήμη. Λησμονούμε για να είμαστε καλά.
Η καταναλωτική κοινωνία επιτάσσει: «Ζήσε εδώ και τώρα. Ξέχνα τα υπόλοιπα». Ομως κάποτε ο άνθρωπος οφείλει να αναπτύξει την εσωτερική του ανακαίνιση αδιαφορώντας για το περίβλημα, να εγκαινιαστεί μέσα σε μια καινούργια πραγματικότητα, διαδικασία που απαιτεί ταπεινότητα. Να εγκαταλείψει τη μέριμνα για το ασήμαντο, την ανάλωση στο ανούσιο. Αυτό για μένα συνιστά την πραγματική ελευθερία.
• Η επαγγελματική πολυδιάσπαση δεν στερεί χρόνο από τις πνευματικές αναζητήσεις σας;
Μα άπτονται της δουλειάς, έτσι όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι. Το θέατρο μ’ έχει βοηθήσει πολύ σ’ όλα αυτά που λέμε. Επειδή υπάρχω και ως σκηνοθέτης προσπαθώ να βλέπω το θέατρο ως σχολείο ταπεινότητας. Να νιώθω βλάκας, ασήμαντος. Είναι χρήσιμη άσκηση, πίστεψέ με.
• Μα η ίδια η σκηνή, το χειροκρότημα δεν υποθάλπουν τη ματαιοδοξία;
Η αποδοχή μπορεί να φουντώσει την αλαζονεία. Μετά λες στον εαυτό σου: Σύνελθε. Διάβαζα τις προάλλες ότι χορογράφος στην Αμερική έκανε οντισιόν με κύριο κριτήριο επιλογής πόσο ντροπαλός ήταν ο υποψήφιος. Αν νιώθεις μια φυσική ντροπή, χωρίς βεβαιότητες, θράσος, σημαίνει ότι θα ακούσεις, θα νιώσεις την τέχνη ως πεδίο ελευθερίας. Σήμερα κανένας δεν ντρέπεται, δεν φιλοσοφεί πάνω στον προσωπικό του θάνατο, δεν εννοώ με ηττοπάθεια. Αλλά αν δεν πεθάνεις δεν μπορείς να αναγεννηθείς.
• Περιγράφετε μια μοναχική πορεία.
Ζούμε στην εποχή της απενοχοποίησης, με φοβίζει πολύ αυτό. Βλέπω νέους που δεν μπορούν να διαχειριστούν το άγχος. Πηγαίνουν σε ψυχοθεραπείες αλλά μεταμορφώνονται σε εγωπαθή πλάσματα. Η συμβουλή είναι: «Μη σε νοιάζει, κάνε αυτό που θέλεις». Ετσι τονώνεται το εγώ, παραμερίζονται οι ενοχές και κυριαρχεί ανεξέλεγκτη αλαζονεία. Εγώ πιστεύω στην ενοχή, στο πένθος, στο κλάμα της μετάνοιας. Εχω ανάγκη πρότυπα, καλά φαντάσματα, πρόσωπα ήθους και ακεραιότητας να κυλούν στις φλέβες.
• Πέρσι κάνατε μια εκπληκτική ερμηνεία στο έργο του Δ. Δημητριάδη «Φαέθων». Ενας πατέρας που βιάζει κατ’ εξακολούθηση τα παιδιά του.
Ηταν ρόλος αναμέτρηση με τις σωματικές αλλά και με τις πνευματικές, ψυχικές μου αντοχές. Είχα ένα δημιουργικό άγχος, την αίσθηση ότι οδηγώ αεροπλάνο που ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να πέσει. Ο ηθοποιός μέσω της τέχνης του φλερτάρει με τέτοιους χαρακτήρες προκειμένου να βρει λόγους, κίνητρα, δικαιολογίες, συνδέσεις με την κοινωνία. Σε ιντριγκάρει η προσπάθεια να καταλάβεις πώς γίνεται αυτό. Είναι ένα παιχνίδι που διακινεί μέσα σου ιδέες και νοήματα. Μ’ αυτή την έννοια δεν επηρεάζεσαι ψυχολογικά αλλά διανοητικά. Πάντως εκείνο το διάστημα, επιστρέφοντας από την παράσταση διάβαζα μανιωδώς Παπαδιαμάντη…
• Για να ισορροπήσετε εσωτερικά;
Ναι, μια άλλη ματιά πάνω στην ψυχή μου. Το θέμα είναι πώς κοιτάζεις το φως, το σκοτάδι. Οταν το βλέμμα σου δεν διαπερνά αυτό που βλέπεις, δεν διανοίγεται στο όλον, επιστρέφει άδειο σε εσένα. Ως ατελή όντα έχουμε ανάγκη κάτι πέραν του ορατού, εκεί είναι η σωτηρία. Επάνω στη σκηνή έχεις την αίσθηση της αιωνιότητας. Στον χώρο μας δύσκολα αρθρώνεις προσωπικό λόγο έξω από κυκλώματα. Πρέπει να ανήκεις κάπου. Οι παρέες σώζουν αλλά εκφυλίζουν κιόλας. Είχα μια δική μου πορεία όντας μέσα σε ομάδες. Η ματιά μου ήταν πάντα μεταναστευτική, δεν μου άρεσε η εγκατάσταση. Εφευγα όταν δεν άντεχα, ρισκάροντας οικονομικά, γιατί συχνά δεν είχα βρει κάτι άλλο.
• Παρακολουθείτε τι γίνεται στην κοινωνία;
Η εργασία σώζει. Αν μπορούσαμε να τη βλέπουμε όχι ως αγγαρεία ή θεραπεία αλλά ως δυνατότητα να πετύχουμε μια αποστολή… Οσο κι αν στη χώρα μας δεν σου επιτρέπεται να κάνεις καλά τη δουλειά σου. Οι καλλιτέχνες, κυρίως οι ηθοποιοί, πρέπει να είμαστε με το ένα πόδι στο πεζοδρόμιο και με το άλλο στο κελί μας... Να βιώνουμε την εκκοσμίκευση, αλλά να εξασφαλίζουμε και το αντίδοτο για τη φθορά που μας προκαλεί. Ακούγεται σχιζοφρενικό αλλά έτσι ισορροπείς, απομακρύνεσαι από την περιρρέουσα ευτέλεια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου