Πολυαγαπημένα, πολυδιαβασμένα, βιβλία που μας διαμόρφωσαν ή μας στήριξαν σε δύσκολες στιγμές. Πρόσωπα της γραφής ξεφυλλίζουν την «αυτοβιογραφική» βιβλιογραφία τους.
Εν πρώτοις, πολυσχιδής άνθρωπος του βιβλίου. Υπεύθυνος του βιβλίου σε εφημερίδες, καθώς και διευθυντής σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά - τελευταία στον Αναγνώστη, όπου τα λογοτεχνικά βραβεία που οργάνωσε και καθιέρωσε, τα τελευταία χρόνια, ανανέωσαν τις λογοτεχνικές διακρίσεις στις νεότερες γενιές και παλαιότερες γενιές με απαιτητικά κριτήρια. Αλλά και χαμηλόφωνος διηγηματογράφος, με νοσταλγικό και ειρωνικό υπόστρωμα και διακριτό αφηγηματικό στίγμα («ΜΕΖ» - Καστανιώτης, 2005, «Ποιοι ακούνε ακόμα τζαζ;» - Κέδρος, 2011).
Εδώ ο Γ.Ν. Μπασκόζος ανακαλεί και ταξινομεί τις αναγνωστικές του εμπειρίες. Ανάμεσα στους «Αθλίους» του Ουγκό της νεότητας και την «Αισθηματική αγωγή» του Φλομπέρ της ωριμότητας, ο σημερινός φιλοξενούμενος της στήλης αθροίζει ποιητικά και πεζογραφικά βιβλία, αλλά και πρόσωπα, συντροφιές, εποχές που τον καθόρισαν.
Μ.Φ.
❖❖❖❖❖
Διάβαζα λογοτεχνία όπως έπαιζα και μπάλα από παιδί. Με ενθουσίαζαν εξίσου και τα δύο. Ενιωθα ότι σε αυτές τις δύο δραστηριότητες υπάρχει το νόημα για ένα παιδί του Δημοτικού. Πρώτη εικόνα διαβάσματος που μου έρχεται στον νου: είμαι κρεβατωμένος σε νοσοκομείο μετά από μια εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας και διαβάζω βιβλία μιας σειράς εξερευνητών και εφευρετών.
Αδελφοί Ράιτ. Ο Γουίλμπερ και ο μικρότερος Ορβιλ Ράιτ πέταξαν για 12 δευτερόλεπτα στα σύννεφα με το Flyer 1. Με εντυπωσίασε ότι την άλλη μέρα μόνον τέσσερις εφημερίδες ανέφεραν το γεγονός. Πώς να πιστέψει ο κόσμος, τότε, στο άλλο, το υπερβατικό;
Η δεύτερη εικόνα: καθαρίζοντας το πατάρι από το μικρό παλιό αθηναϊκό μας σπίτι στο Μετς, πέφτω σε λίγους τίτλους βιβλίων που είχε αφήσει ένας θείος για φύλαξη κι ανάμεσά τους Οι Αθλιοι του Ουγκό. Από τότε η λογοτεχνία ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία έναντι της μπάλας.
Τι ήταν αυτό που με συγκίνησε στους Αθλίους; Η επική εικόνα της εποχής, η συμπάθεια για τον ταλαίπωρο Γιάννη Αγιάννη, ο μικρός και ηρωικός Γαβριάς, ο (ασεξουαλικός) έρωτας του Μάριου και της Τιτίκας, η εικόνα (κόμικς) του Ιαβέρη; Ή μήπως το επαναστατικό στοιχείο, ο ρομαντικός ηρωισμός των πρωταγωνιστών του; Ισως τελικά όλα αυτά μαζί να με συγκίνησαν - η αχλή στην οποία χάνονται οι λεπτομέρειες της παιδικής μας ηλικίας δεν βοηθά να ανασύρεις το τι και το πώς με ακρίβεια.
Εκ των υστέρων θα πω ότι μάλλον η ηθική διάσταση του κόσμου ήταν το καθοριστικό στοιχείο σε συνδυασμό με ένα ρομαντικό αίσθημα που διέτρεχε όλες τις σελίδες του.
Το βιβλίο αυτό το αγάπησα και ως αντικείμενο. Υπάρχει ακόμα σε περίοπτη θέση στη βιβλιοθήκη μου. Το ξανακοιτάζω, είναι τρίτομο, δερματόδετο, με ανάγλυφη εικόνα στο εξώφυλλο. Εκδόθηκε από τον Εκδοτικό Επιμορφωτικό Οργανισμό (1958), του οποίου τη γενική εποπτεία είχε ο Οκτάβιος Μερλιέ.
Η μετάφραση είναι του Μάρκου Αυγέρη, με πρόλογο δικό του και συνοδευτικά σχόλια των Κωστή Παλαμά, Κώστα Κοτζιά, Δημήτρη Γιάκου αλλά και Ρενάν, Μπελίνσκι, Σεντ Μπεβ. Την καλλιτεχνική επιμέλεια είχε ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος, διευθυντής τότε της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, ενώ μέσα υπάρχουν εικόνες των Ντελακρουά, Δαβίδ, Ρουό, καθώς και σχεδιάσματα του ίδιου του Ουγκό. Δεν εκδίδονται πια τέτοια βιβλία!
Μετά ήρθαν οι Ρώσοι. Ο πατέρας του παιδικού μου φίλου Κωστάκη δούλευε στο χρηματιστήριο. Μη φανταστείτε μεγαλεία, το χρηματιστήριο ήταν τότε ένα μαγαζί ανταλλαγής νομισμάτων. Αυτός, λοιπόν, ο κύριος Δήμος αγόραζε Ρώσους κλασικούς σε δερματόδετους τόμους με χρυσοτυπία στην πλάτη από βιβλιοπώλες της Στοάς Ορφανίδου. Από αυτόν δανειζόμουν με τη σειρά τους Ρώσους.
Τότε είχα ξετρελαθεί με τον Ντοστογιέφσκι, αλλά και με τον Τσέχοφ, τον Τολστόι, μέχρι και τον -ξεχασμένο σήμερα- Σόλοχοφ είχα διαβάσει. Η εποχή αυτή βάδισε μαζί με τους υπέροχους της γενιάς του '30. Τερζάκης -πόσο με είχε σοκάρει το Δίχως θεό με τον συντηρητισμό του-, Καραγάτσης, Μυριβήλης -τα Χρωματιστά Βιβλία-, Βενέζης, Θεοτοκάς. Ολοκλήρωση με τον Δον Κιχώτη στην κλασική μετάφραση του Καρθαίου.
Στη διάρκεια της δικτατορίας, η αναζήτηση γινόταν στα παλαιοπωλεία, στο Μοναστηράκι και στις ντουλάπες δίπλα στη Νομική. Ανάκατα διαβάσματα. Και Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης, αλλά και Σεφέρης, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος. Αλλά και ψάξιμο στα ΒΙΠΕΡ, Νόρμαν Μέιλερ, Τζέιμς Τσέιζ, Σιμενόν, Ερικ Αμπλερ…
Στην «επαναστατική» εποχή της μεταπολίτευσης και κόντρα στο ρεύμα έκανα την ευτυχή θητεία μου στο πατάρι του Φιλιππόβλαχου: Κακναβάτος, Κατσαρός, Γκανάς, Δάλλας κ.ά. Από εκεί φυσιολογικά βρέθηκα στο υπόγειο παλαιοπωλείο του Κώστα Νικολάκη. Οι θησαυροί του, άπειροι. Μύηση στους καταραμένους σε παλιές εκδόσεις και σε μεταφράσεις Σημηριώτη, Ασλάνογλου, Αλέξανδρου Μπάρα.
Τότε άρχισα να ψάχνω τυφλά τους νεωτερικούς Θεόδωρο Ντόρρο, Γιώργο Λίκο, Νικόλαο Κάλα, Λευτέρη Πούλιο. Ακολούθησαν πιο οργανωμένα οι πολιτικοί Αρης Αλεξάνδρου, Μανόλης Αναγνωστάκης στην έκδοση των Πλειάδων, Κλείτος Κύρου, Τίτος Πατρίκιος κ.ά.
Η μεγάλη ανατριχίλα ήρθε με το γαλλικό ρομαντικό μυθιστόρημα. Εν αρχή ήταν η Αισθηματική αγωγή του Φλομπέρ στη μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά. Αυτή η ιστορία του Φρεντερίκ Μορό με τα μεγάλα όνειρα και τον ανολοκλήρωτο έρωτα για τη Μαντάμ Αρνού περιέκλειε τόσα αισθήματα: δυνατοί πόθοι, ατολμία στον έρωτα, ρομαντισμός, επανάσταση, οράματα που αποτυγχάνουν αλλά μένουν ζωντανά βαθιά στην ψυχή.
Από την άλλη, ήταν κι αυτές οι απόψεις του, η διακήρυξή του να γράψει «ένα βιβλίο για το τίποτα, ένα βιβλίο χωρίς εξωτερικά στηρίγματα, που θα μπορούσε να σταθεί από μόνο του χάρη στην εσωτερική δύναμη του ύφους του, όπως η Γη στέκεται στον αέρα...». Προβληματισμοί που με οδηγούσαν σε πρωτοφανέρωτους δρόμους.
Τελευταία αναφορά: δεκαετία του '80 και Χένρι Τζέιμς, ένας μεγάλος συγγραφέας που ακόμα διαβάζω και ξαναδιαβάζω και απολαμβάνω απόψεις, ύφος, στιλ.
Κάπου εκεί σταματάει η εποχή της αθωότητας. Η ενασχόλησή μου με το ρεπορτάζ και την παρουσίαση βιβλίων, η καθημερινή συνήθεια να παραλαμβάνεις βιβλία, να διαβάζεις για να γράψεις γι' αυτά πολλαπλασίασαν τις δυνατότητες αλλά αφαίρεσαν την αρχική αθωότητά μου.
Δεν διάλεγα πια εγώ τα βιβλία, αυτά επέλεγαν εμένα. Διάβασα και διαβάζω καταπληκτικούς συγγραφείς αλλά δεν είμαι πια αθώος. Δεν διαβάζω όπως έπαιζα μπάλα, αυθόρμητα, με δικές μου τυχαίες επιλογές, αλλά ως επαγγελματίας. Συνειδητά και με σκοπό.
Υπό έκδοση είναι η συλλογή διηγημάτων «Ιστορίες από το Μετς» (Κέδρος) του Γ.Ν. Μπασκόζου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου