Ευάγγελος Αυδίκος*,

Ο κύκος της Φωτεινής

lykos.jpg

18.07.2017, 06:39 | Ετικέτες:  παιδιά, λογοτεχνία, ψυχολογία, άνθρωποι

Δεν κρατιόταν η Φωτεινή. Αφού καταφέραμε ν’ ανακτήσουμε το χρωματιστό μπαλόνι, το νέον είχε βάλει το χέρι του στην προσωρινή απώλειά του, εντόπισε τη μεγάλη της αγάπη. Τον λύκο. Κύκος! Κύκος! Η χαρά της απερίγραπτη. Και η ανατρεπτική σκέψη της δίχρονης Φωτεινής αβυθομέτρητη.

Είναι η απελευθέρωση από νοητικά σχήματα και θεωρητικές κατασκευές που οδήγησε τον Μπρετόν και τους Σουρεαλιστές να χαρακτηρίσουν στο μανιφέστο τους την παιδική ηλικία ως πλησιέστερη στην «αληθινή» ζωή.

Το παιδί, έτσι κι αλλιώς, είναι πέρα από τα όρια της ορθολογικής σκέψης, όπως τη γνωρίζουμε. Η Φωτεινή, λοιπόν, εκφράστηκε μ’ έναν τρόπο, που αργότερα ονομάστηκε πολιτικώς ορθή συμπεριφορά. Απέρριψε τα στερεότυπα, όπως αποτυπώνονται στις λαϊκές αντιλήψεις.

Αυτή την ανατρεπτικότητα χρησιμοποίησε και ο Γκάρνερ όταν δημοσίευσε γνωστά λαϊκά παραμύθια με τον τίτλο «Πολιτικώς ορθά παραμύθια». Σ’ ένα από αυτά, την «Κοκκινοσκουφίτσα», ο Γκάρνερ εμφανίζεται να ανασκευάζει το στερεότυπο του κακού λύκου, που συμμαχεί με την Κοκκινοσκουφίτσα, προκειμένου να απαλλαγούν από τον προσδιορισμένο τρόπο σκέψης.

Αν η παιδική σκέψη της Φωτεινής έχει μια αθωότητα και υπερρεαλιστική αντίληψη των υπαρχόντων πλαισίων, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις προθέσεις κάποιων.

Ο Γκάρνερ και όσοι υπεραμύνθηκαν του πολιτικώς ορθού κινήματος, που διαπέρασε όλη τη ραχοκοκαλιά της αμερικανικής κοινωνίας, δεν είχαν την αθωότητα της Φωτεινής ούτε την αισθητική ανάγκη των υπερρεαλιστών να επαναθέσουν τα όρια και τις συμβάσεις της τέχνης.

Εξέφραζαν την πολιτική στάση του μερεμετίσματος. Οι λέξεις νοηματοδοτήθηκαν αρνητικά απ’ όσους άσκησαν εξουσία. Η αντικατάσταση της λέξης «μαύρος», όμως, από την «πολιτικά ορθή» λέξη «Αφροαμερικανός» δεν διόρθωνε τον αποκλεισμό των «μαύρων» στην Αμερική. Την καταπίεση και το καθεστώς του πολίτη δεύτερης κατηγορίας.

Το πολιτικώς ορθό κίνημα ανέλαβε το βάρος να μερεμετίσει μια πραγματικότητα στο επίπεδο του φαίνεσθαι. Του λόγου. Με τελικό στόχο την αναδιαπραγμάτευση των ιστορικών και κοινωνικών σχέσεων. Τρανό είναι το παράδειγμα με την εξίσωση θύτη και θύματος στη δεκαετία του 1940.

Την Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Που αντιμετωπίζεται ως στερεότυπο, που παρεμποδίζει τη συμφιλίωση. Που διαστρεβλώνει την ιστορική πραγματικότητα.

Χρειάζεται μεγαλύτερη κομψότητα στη χρήση των λέξεων. Λένε. Να είναι πιο απαλές. Να γίνουν ευγενικές. Οι ανακοινώσεις στα Γιούρογκρουπ και άλλων φορέων –πολιτικών και τραπεζικών– που ασχολούνται με περιοριστικές πολιτικές καταφεύγουν στην εμπειρία του πολιτικώς ορθού κινήματος.

Να μην πληγωθούν ψυχολογικά οι πολίτες. Ή καλύτερα να μην προκαλέσουν οι πραγματικές λέξεις αντιδράσεις. Τη ζημιά δεν την κάνουν οι λέξεις. Οι πράξεις πληγώνουν.

*καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας