Μια φράση στη σελ. 128 δείχνει, νομίζω, την αγωνία του συγγραφέα, τα αίτια της συγγραφής του βιβλίου του: «Αναρωτιέμαι τι είναι εκείνο που κάνει τους ανθρώπους αυτοκαταστροφικούς. Γιατί θέλουν να σβήσουν τα ίχνη του παρελθόντος; Γιατί μισούν το σώμα της πόλης τους;». Απαντήσεις υπάρχουν διάσπαρτες σε πολλές σελίδες. Κυρίως είναι ο φόβος, οι ενοχές για σκληρές πράξεις του παρελθόντος και η συνεπακόλουθη λήθη ή μεταποίηση της πραγματικότητας· οι μύθοι που κατασκευάζουν και οι διαφορετικές ερμηνείες του καθενός γι' αυτούς τους μύθους. Ισως είναι καλύτερα να μην ξύνουμε τις πληγές μας αλλά «καμιά πληγή δεν κλείνει αν δεν την ψηλαφίσουμε. Αν δεν ξέρουμε τον λόγο που άνοιξε, δεν κλείνει εύκολα» (σελ. 105).
Βαγγέλης Αυδίκος «Οι τελευταίες πεντάρες» εκδόσεις «Ταξιδευτής», Νοέμβριος 2016, σελ. 362 |
Ειδικά όταν οι νεκροί είναι θύματα του εμφύλιου, που στην ουσία πρόκειται για εθνικό σπαραγμό, ενός πολέμου που μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε θηρία. Διαβάζουμε (σελ. 147): «Τι συμβαίνει άραγε στην ψυχή του ανθρώπου που τον κάνει θηρίο; Που ξεχνάνε το καλό και τους τυφλώνει η εκδίκηση; Είναι το κτηνώδες ένστικτο που λαγοκοιμιέται στον άνθρωπο και ξυπνάει με την πρώτη ευκαιρία, όταν αμφισβητείται η δική του αλήθεια, τα δικά του συμφέροντα; (...) Η τυφλή εκδίκηση υπάρχει όταν απειλείται ο ζωτικός του χώρος».
Αμείλικτα και οιονεί ανερμήνευτα ερωτήματα. Αλλά τι είναι η ψυχή, τι είναι το καλό, τι τα κτηνώδη ένστικτα; Με μεθοδικότητα και τρυφερότητα ο συγγραφέας οδηγεί τους ήρωές του σε αγαπητικές, ώριμες πια εξομολογήσεις, μεγαλόθυμες, επιεικείς, με δύναμη να συγχωρήσουν, να ξαναβρούν τον άνθρωπο που χάθηκε μέσα στη δίνη των παθών, των εγκλημάτων, των φριχτών πράξεων εκδίκησης, των πληγωμένων εγωισμών...
Πρόξενος αυτής της γενναιοδωρίας συναισθημάτων είναι ένας ξένος· ένας αλλοεθνής τούς ενώνει και τους ωθεί στο να αφηγηθούν το παρελθόν τους, να το δουν κατάματα, να το αντιμετωπίσουν με ηπιότητα. Οχι για να το εξευμενίσουν, όχι για να το ξορκίσουν παρά για να αποδεχτούν τη δειλία τους, τα λάθη τους. Το θεωρώ σημαντικό λογοτεχνικό εύρημα -και για την ίδια την κοινότητα που νιώθει να μειώνεται η ενοχή της και για την επικοινωνία γενικότερα, το νόημα και την αλήθεια σε οικουμενική έκφραση.
Ο έρωτας κυρίαρχος. Ισως γιατί πιστεύει ο συγγραφέας ότι και στις πιο καταπιεστικές συνθήκες, όπου επικρατεί το μίσος, ο φόβος, το έγκλημα, η παραφροσύνη, ο έρωτας είναι αυτός που συνέχει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Δεν κρύβεται η αγάπη του για τον τόπο του. Συχνά οι ήρωες υμνούν την αύρα και την υγρασία της Πρέβεζας, τα μνημεία της. Εκδηλη η αγωνία του να γνωρίσουμε την πόλη (σελ. 53): «Για να μπεις στην ψυχή ενός τόπου, για να τον κάνεις δικό σου είναι ανάγκη να περπατήσεις, να εισπνεύσεις τις μυρωδιές του, τον ιδρώτα των ανθρώπων».
Ωραία η παρουσίαση των Ελλήνων θεών: ερωτύλοι, εραστές του ωραίου φύλου, φιλήδονοι, παραδιδόμενοι στην υπερβολή, παρά το «μέτρον άριστον». Εύστοχος και ο παραλληλισμός των αρχαίων με τους νέους Ελληνες· οι τελευταίοι καλούνται να αναστήσουν τη χαμένη αξιοπρέπεια της χώρας. Ομως (σελ. 56) «οι σύγχρονοι Ελληνες είναι αυτοκαταστροφικοί. Επιλέγουν την πιο εύκολη λύση, που είναι, όμως, και γομολάστιχα για το παρελθόν».
Η ελπίδα πως το κλείσιμο του βιολογικού κύκλου των πρωταγωνιστών του εμφυλίου θα καταλάγιαζε τα πάθη ανατρέπεται από την απόφανση ότι, μετά 70 χρόνια, ο άνθρωπος παραμένει θηρίο.
Κορμός του βιβλίου η ιστορία της Παργινόσκαλας, που συγκλονίζει. Πρόκειται για την εν ψυχρώ εκτέλεση 14 παλικαριών της ΕΠΟΝ, ιστορία αχώνευτη για τον πολιτισμό και το είδος μας. Οι πρωταγωνιστές μεταμελούνται εντούτοις, όπως επίσης και για τον διωγμό των Εβραίων και τη λεηλασία των περιουσιών τους.
Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή καταγγελία του φανατισμού, της απρονοησίας, του εμφυλίου και των εγκλημάτων (ένθεν κακείθεν). Ενδιαφέρεται περισσότερο να μην αποσιωπώνται όλα αυτά από την Ιστορία, να έλθουν στο φως, να φιλτραριστούν στη σύνεση και την κριτική λογική, ώστε να ακεραιωθεί το παρελθόν, να συμπληρώσει τα κενά και τις ανασφάλειες όλων -μόνο έτσι επέρχεται η κάθαρσις, μέσα από γενναίες ανασυνθέσεις και επαναστοχασμούς. Γιατί μόνο κατ' αυτόν τον τρόπο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το σκοτεινό μύχιο, το βαθύρριζο.
Μια επώδυνα απολαυστική ιστορία, δουλεμένη με οξύνοια και τρυφερότητα από έναν πανεπιστημιακό με στιβαρό λογοτεχνικό υπόστρωμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου