Ο φόβος φυλάει τα έρημα; efsyn, 30.6.15

Η λαϊκή φράση διατυπώνεται χωρίς ερωτηματικό. Ο ‘φόβος φυλάει τα έρημα’ είναι μια φράση που έχει κατά νου κάθε μορφή μη δημοκρατικής, στην ουσία της, εξουσία. Βασική στόχευσης μιας δημοκρατικής αντίληψης είναι η διαμόρφωση στέρεων προσωπικοτήτων. Με κριτική ικανότητα, με θάρρος στην έκφραση της προσωπικής άποψης, με σεβασμό στη διαφορετική γνώμη, με πίστη στις ανθρωπιστικές αξίες, με πρόθεση ν’ αναλάβει την ευθύνη όταν χρειάζεται να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις. Η επίτευξη δε αυτών των στόχων πραγματοποιείται με πολλούς τρόπους. Ένας απ’ αυτούς είναι το πρότυπο των ασκούντων εξουσία αλλά και ο τρόπος που διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος.

     Αυτό που συμβαίνει χρόνια τώρα, μ’ ένταση όμως μετά την εξαγγελία του δημοψηφίσματος προκαλεί φρίκη. Τα αυταρχικά καθεστώτα δεν πολύ-προβληματίζονται. Αδιαφορούν για το στυλ. Προσφεύγουν στην άμεση στη βία-αφού πρώτα υπογράψουν αυταρχικούς νόμους, ώστε να αφαιρέσουν οποιαδήποτε σκέψη για αμφισβήτηση των κρατούνταν. Στις δημοκρατικοφανείς κοινωνίες τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Αναμφίβολα, υπάρχει ένα πλέγμα νόμων που επιτρέπουν την ελευθερία της γνώμης ως συστατικού στοιχείου στη λειτουργία του πολιτεύματος. Όμως…Καλλιεργείται η αυθεντία της εξουσίας(πνευματικής, πρωτίστως, και πολιτικής). Αυτοί αναλαμβάνουν να ‘συμμορφώσουν’ τους πολίτες ενδεδυμένοι με τα διαδήματα της αυθεντίας, που τους έχουν επιδαψιλεύσει τα έντυπα και τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης.

     Ωστόσο, όταν διακυβεύονται τα συμφέροντα της ποικιλώνυμης διαπλοκής, επιστρατεύεται ο φόβος που ως τότε τελεί εν υπνώσει. Γνωρίζουν τη δύναμή του. Ξέρουν πως ο φόβος συσκοτίζει την κρίση και καθιστά τους πολίτες υποχείριους όσων θέλουν να ελέγχουν το κέντρο λήψης αποφάσεων για το δικό τους συμφέρον. «Όστις εταίρους δέδοικε, δούλος ων λέληθεν εαυτόν», γράφει ο κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης. Με άλλα λόγια, αυτός που φοβάται τους άλλους γίνεται δούλος χωρίς να το καταλάβει. Ο φόβος είναι παραλυτική δύναμη, εχθρική προς την αυτοδυναμία της σκέψης και την πραγματική δημοκρατία. Έτσι, όσοι απεργάζονται αντιλαϊκά  μέτρα. όσοι θέλουν να χειραγωγήσουν τη σκέψη, ξέρουν πως το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ενστάλαξη του φόβου στις ψυχές των πολιτών.

      Όλοι αυτοί εμφανίζονται καλοσυνάτοι, για το καλό σου αγωνιζόμαστε, κραυγάζουν. Καρικατούρα αυτής της προσέγγισης είναι ο τρόπος που απευθύνθηκε ο Γιουνκέρ, στην πρες κόνφερανς, στις Βρυξέλλες. Μελάτος, απονήρευτος, λάτρης της Ελλάδας. Μάχεται για το δικό μας καλό. Κι οι πολίτες; Αχάριστοι. Μάλλον αγνοεί την άποψη του Αριστοτέλη «ουδείς γαρ όν φοβείται φιλεί».

Κανένας δεν αγαπάει αυτόν που φοβάται. Και είναι βέβαιο πως πίσω από το μελιστάλαχτο ύφος του Γιουνκέρ κρύβεται ο δικός του φόβος για την Ευρώπη του νεοφιλελευθερισμού. Κάθε φορά που επιχειρεί να ‘τουμπάρει’ τους Έλληνες χρησιμοποιεί τη μαλαγανιά. Πρωτίστως, νοιάζεται για τα συμφέροντα όσων τον τοποθέτησαν στη θέση του. Ο σεβασμός προς τους Έλληνες περιορίζεται στην επιβολή μιας σκληρής και ισοπεδωτικής λιτότητας.

      Ο φόβος, λοιπόν, κρατάει καθηλωμένους τους πολίτες. Στην κρίσιμη μάχη της Κυριακής, ο πρώτος αντίπαλος είναι ο δικός μας φόβος. Μ’ αυτόν πρέπει ν’ αναμετρηθούμε. Στη δημοκρατία ο φόβος είναι ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος. Ύπουλος, γιατί ξύνει τις ανασφάλειές μας. Έτσι, η άποψη του αμερικανού προέδρου Φραγκλίνου Ρούζβελ, «το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος»,εστιάζει στον παράγοντα που δρα ανασταλτικά στην πολιτική, ώστε οι πολίτες να αποφασίζουν με γνώμονα το δικό τους συμφέρον.

     Όμως, ο Νίκος Καζαντζάκης έχει τη λύση για την απαλλαγή από το φόβο. «Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει». Είναι μια καλή πρόταση. Κυριακή κοντή γιορτή.