Γιου Νέσμπε: «Μικρός ήμουν φοβητσιάρης, με τρόμαζε το σκοτάδι», ΤΟ ΒΗΜΑ

Ο διάσημος νορβηγός συγγραφέας ενθουσίασε τους θαυμαστές του στο Μέγαρο Μουσικής

Ήταν αναμενόμενο. Το ξέραμε από τη στιγμή που ανακοινώθηκε επισήμως η εκδήλωση. Πλην όμως η τεράστια ουρά που είχε σχηματιστεί έξω από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το απόγευμα της Παρασκευής 18 Σεπτεμβρίου, ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Η προσέλευση του κοινού ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Οι «Nesbomaniacs» άλλωστε είναι πολλοί και στην Ελλάδα. Αναγνώστριες και αναγνώστες, νέοι άνθρωποι στην πλειονότητά τους, περίμεναν με βιβλία στα χέρια να αρχίσει η διανομή των δελτίων εισόδου στη μεγάλη αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» για να δουν από κοντά τον Jo Nesbø, τον 55χρονο νορβηγό συγγραφέα, δημιουργό του ντετέκτιβ Χάρι Χόλε, τον οποίο έχουν αποκαλέσει και «ροκ σταρ της αστυνομικής λογοτεχνίας».

Και, πράγματι, η όλη ατμόσφαιρα θύμιζε, τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών, περισσότερο συναυλία παρά λογοτεχνική βραδιά. Μάλιστα ο συγγραφέας ανέβηκε στη σκηνή δύο φορές. Την πρώτη υποκλίθηκε σαν ηθοποιός, έτσι ανταποκρίθηκε στο θερμό χειροκρότημα. Κάθισε δίπλα στον συνομιλητή του, τον δημοσιογράφο Αντώνη Καρπετόπουλο, και ύστερα, ενθυμούμενος το συγκρότημά του και το συναυλιακό του παρελθόν, ζήτησε ευγενικά να επαναλάβει την είσοδό του… Και όταν ξαναμπήκε, επικράτησε πανζουρλισμός! Όλο αυτό, βέβαια, δεν ήταν καθόλου ενοχλητικό. Ο ίδιος είναι ένας καλός επαγγελματίας. Και ενθουσίασε τους πάντες, τους κέρδισε με το χιούμορ και τα μετρημένα λόγια του.

Να ξεκαθαρίσουμε όμως κάτι πριν πάμε παρακάτω. «Γιου Νέσμπε» τον φωνάζουν οι συμπατριώτες του (το είπε και ο νορβηγός πρέσβης Jorn Gjelstad που χαιρέτισε την εκδήλωση), έτσι προφέρεται κανονικά το όνομά του. Επειδή όμως η επιτυχία του είναι διεθνής (τα βιβλία του έχουν ξεπεράσει τα 25.000.000 αντίτυπα παγκοσμίως) έχει επικρατήσει μια αγγλόφωνη εκδοχή του ονόματός του: Τζο Νέσμπο (αυτό το είπε ο έλληνας εκδότης του Νώντας Παπαγεωργίου που… παραπονέθηκε επειδή δεν έχει άλλο βιβλίο του να μεταφράσει, έχουν κυκλοφορήσει όλα από το «Μεταίχμιο»). Εν πάση περιπτώσει, μιλάμε για τον ίδιο χαρισματικό άνθρωπο που εμφανίστηκε μ' ένα άσπρο μπλουζάκι, ένα τζιν παντελόνι και αθλητικά παπούτσια, αρχικά στη συνέντευξη τύπου και κατόπιν σ' έναν χώρο κατάμεστο από θαυμαστές και θαυμάστριές του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, στο τέλος της βραδιάς, έφυγαν όλοι ικανοποιημένοι. Και όπως σχολίαζε δυνατά, εξερχόμενη, μια κοπέλα: «Φοβερός, ένας Νορβηγός με τα όλα του!»…

Κι όμως! Ο άνθρωπος που σήμερα κάνει τους άλλους ενίοτε ν' ανατριχιάζουν αναφέρθηκε σε μια αναπάντεχη όψη του παρελθόντος του. «Όταν ήμουν μικρός, ήμουν ένα τρομαγμένο παιδί, ήμουν φοβητσιάρης. Ήμουν σωματικά δυνατός αλλά πνευματικά και ψυχολογικά όχι και τόσο. Όποτε έπεφτε το σκοτάδι, άρχιζα να φοβάμαι. Δεν μπορούσα, ας πούμε, να δω ταινίες τρόμου. Θυμάμαι το πρώτο μου κορίτσι, ήταν μια μικροκαμωμένη κοπέλα. Πήγαμε να δούμε στο σινεμά μια ταινία τρόμου. Στη μέση της προβολής γύρισε και με ρώτησε "Γιου, θέλεις στ' αλήθεια να παρακολουθήσεις την ταινία;" και το έκανε επειδή είχα βάλει τα χέρια στο πρόσωπό μου, είχα καλύψει τα μάτια μου»…

Ο Γιου Νέσμπε επισκέπτεται την Ελλάδα, όπως είπε, τα τελευταία έξι χρόνια και θεωρεί το νησί της Καλύμνου «το ωραιότερο μέρος στον κόσμο για αναρριχήσεις». Παραμένει, γενικά, ένας αθλητικός τύπος. Όταν ήταν 19 ετών το όνειρό του ήταν να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Οι τραυματισμοί στα γόνατα δεν του το επέτρεψαν. «Όταν η πραγματικότητα σε χτυπάει τόσο άσχημα, βρίσκεις τη δύναμη να την επανεκτιμήσεις, να συγκεντρωθείς και να επιστρέψεις μ' ένα δεύτερο σχέδιο. Εκείνη την περίοδο μ' ενδιέφερε πολύ και η μουσική. Μ' ενδιέφερε επίσης η ανάγνωση, όχι τόσο το γράψιμο. Αλλά μ' αυτά δεν μπορούσα να ζήσω. Έφτασα, λοιπόν, σ' ένα σημείο όπου δεν ήξερα τι να κάνω με τη ζωή μου. Και τι κάνεις ότι δεν ξέρεις τι να κάνεις με τη ζωή σου; Σπουδάζεις οικονομικά!» αστειεύτηκε ο νορβηγός συγγραφέας.

Το πρωί εργαζόταν σε εταιρείες και τα βράδια έπαιζε μουσική στο συγκρότημα που δημιούργησε. «Στήσαμε μια μπάντα με τον αδερφό μου. Ήμασταν τραγικοί. Παίζαμε κάθε Σαββατοκύριακο σ' ένα κλαμπ στο Όσλο μόνο και μόνο επειδή ο μπασίστας ήξερε τον ιδιοκτήτη. Και ήμασταν τόσοι τραγικοί που, προκειμένου να μην αποτρέπουμε τον κόσμο απ' το να έρχεται στο μαγαζί, αλλάζαμε κάθε βδομάδα το όνομα της μπάντας! Ύστερα από δύο χρόνια, όταν πλέον είχαμε βελτιωθεί αρκετά, βγάλαμε τον πρώτο μας δίσκο». Ύστερα όμως ήλθε η συγγραφή. Σ' ένα αεροπορικό ταξίδι Όσλο-Σίδνεϊ, το 1997, γεννήθηκε ο Χάρι Χόλε (ο ήρωας προέκυψε από τον συνδυασμό ενός ποδοσφαιριστή και ενός αστυνομικού) και άλλαξε τη ζωή του. Σήμερα υπάρχουν τουρίστες που επισκέπτονται το Όσλο και ακολουθούν τα χνάρια αυτού του επινοημένου χαρακτήρα…

Ο Γιου Νέσμπε μίλησε αρκετά για την ιδιαίτερη ηθική του βασικού πρωταγωνιστή των βιβλίων του και δεν δίστασε να πει ότι είναι βγαλμένος από την παράδοση της αρχαίας τραγωδίας. «Όταν άρχισα να γράφω για τον Χάρι, ήμουν βέβαιος ότι δεν είχε να κάνει καθόλου με μένα, με  τον εαυτό μου. Όμως χρειάζεται ο χρόνος για να συνειδητοποιήσεις, ως συγγραφέας, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Σήμερα, πηγαίνοντας πίσω στα μυθιστορήματά μου, διαπιστώνω πόσο οφθαλμοφανές είναι ότι έγραφα για τον εαυτό μου. Και μου προκαλεί έκπληξη που τότε, τότε που έγραφα, δεν το καταλάβαινα. Σ' αυτές τις περιπτώσεις όμως, όταν ζεις τόσα χρόνια μ' έναν χαρακτήρα, αυτό είναι αναπόφευκτο» εκτίμησε. Θα υπάρξει σίγουρα ένα ακόμη βιβλίο με πρωταγωνιστή τον Χάρι Χόλε τα επόμενα χρόνια. Αλλά σε κάθε περίπτωση «φθάνουμε όλο και πιο κοντά στο τέλος του, ο Χάρι δεν πρόκειται να ζήσει για πάντα και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι, άπαξ και πεθάνει, δεν πρόκειται ν' αναστηθεί». Και ασφαλώς «δεν πρόκειται να σας πω το τέλος του. Αν το κάνω, μετά θα πρέπει να σας πυροβολήσω»…

Ο νορβηγός συγγραφέας, ο οποίος απάντησε και σε πολύ «τεχνικές» ερωτήσεις, για το πώς στήνει την πλοκή στα βιβλία του, για το πώς σκιαγραφεί τους χαρακτήρες του, αναφέρθηκε και στο νέο μυθιστορηματικό του δίπτυχο («Αίμα στο χιόνι» και «Περισσότερο αίμα») με πρωταγωνιστή τον Ουλφ Γιόχανσεν, έναν πληρωμένο δολοφόνο. «Ο χαρακτήρας δεν προέκυψε επειδή θέλησα να αντικαταστήσω τον Χάρι. Ήταν μια νέα ιδέα που απαιτούσε έναν διαφορετικό χαρακτήρα. Και τα δύο βιβλία είναι ένας φόρος τιμής στο σκληρό νουάρ μυθιστόρημα, δεν είναι τόσο αστυνομικά με τη στενή έννοια, είναι πιο κοντά στον αμερικανό συγγραφέα Τζιμ Τόμσον που μεσουράνησε στη δεκαετία του 1950 και του 1960, είναι γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός δολοφόνου». Ας υπενθυμίσουμε ότι γράφει, επίσης, μια σειρά παιδικών βιβλίων με πρωταγωνιστή τον Δόκτορα Πορδαλό. Γι' αυτά αντλεί την έμπνευσή του από τον Μαρκ Τουέιν.

Ο Γιου Νέσμπε υπογράμμισε ότι «δεν γράφω βιβλία έχοντας στο μυαλό μου μια πολιτική ατζέντα, όπως ο Στιγκ Λάρσον ή ο Χένινγκ Μανκελ», όπως οι Σκανδιναβοί συγγραφείς της δεκαετίας του 1970, για να πάμε και στις απαρχές του σημερινού λογοτεχνικού κύματος που έρχεται από τον Βορρά, οι οποίοι είδαν στο αστυνομικό μυθιστόρημα έναν καλό τρόπο να μιλήσουν για τα κοινωνικά προβλήματα. «Είμαι εν μέρει κομμάτι αυτής της σκανδιναβικής παράδοσης, χρησιμοποιώ όμως την πολιτική και την κοινωνία μόνο ως υπόβαθρο στα βιβλία μου. Νομίζω ότι είμαι πιο κοντά στην αμερικανική παράδοση του νουάρ μυθιστορήματος» σημείωσε χαρακτηριστικά. Συγγραφείς που, εν γένει, τον έχουν επηρεάσει; Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Κνουτ Χάμσουν, (πέραν του Τζιμ Τόμσον) Λόρενς Μπλοκ, Τσαρλς Μπουκόφσκι,Βλ. Ναμπόκοφ, Φ. Ντοστογιέφκσι και πολλοί άλλοι νορβηγοί συγγραφείς μεταξύ των οποίων η νομπελίστρια (1928) Σίγκριντ Ούντσετ.

Ο Γιου Νέσμπε απάντησε και σε ερωτήσεις που αφορούσαν τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη νορβηγική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, την ακροδεξιά και την μετανάστευση. «Στη δεκαετία του 1990 το νεοναζιστικό κίνημα ήταν πιο δυνατό απ' ό,τι είναι σήμερα, νομίζω. Είναι σε πτώση ο νεοναζισμός στη Νορβηγία, αυτό έδειξαν και οι πρόσφατες τοπικές εκλογές, έπεσαν τα ποσοστά τους σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Και αυτό παρά την σχετικά πρόσφατη σφαγή στην Ουτόγια από τον ακροδεξιότατο Μπρέιβικ. Η πράξη του δεν σχετίζεται, ας πούμε, με κάποια κοινωνική τάση, ακριβώς το αντίθετο, η πράξη του έμοιαζε με έναν κεραυνό που έπεσε από καθαρό ουρανό» είπε ο συγγραφέας. Και πρόσθεσε ότι «τα πλεονεκτήματα της μετανάστευσης στη Νορβηγία έχουν υπερκαλύψει τα μειονεκτήματα του φαινομένου» και ότι πλέον «το Όσλο έχει γίνει μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα και ανοιχτή πόλη».