Μικέλα Χαρτουλάρη,Μικέλα Χαρτουλάρη,EFSYN

Ευρωπαϊκό στίγμα

Caryl Fere

Ανήσυχος μηχανόβιος και ροκάς ο συγγραφέας Καρύλ Φερέ | Jenny Air

 

Μαορί, Ζουλού, Μαπούτσε. Περήφανες πολεμικές φυλές που έπεσαν θύματα των Ευρωπαίων αποικιοκρατών στη Νέα Ζηλανδία, στη Νότιο Αφρική ή στην Αργεντινή και τη Χιλή αντίστοιχα. Ιθαγενείς πληθυσμοί που σήμερα έχουν εγκλωβιστεί στη νεοφιλελεύθερη ανάπτυξη, και περιθωριοποιούνται βιώνοντας και την ισοπέδωση της κουλτούρας τους ή τον εκφυλισμό της στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης.

Αυτές οι φυλές ενέπνευσαν στον Γάλλο Καρύλ Φερέ τέσσερα συναρπαστικά κοινωνικοπολιτικά αστυνομικά μυθιστορήματα (Χάκα, Ούτου, Ζουλού, Μαπούτσε), που γράφηκαν μετά από πολύμηνη, συστηματική επιτόπια έρευνα κατά τη δεκαετία 2002-2012, και αποδεικνύονται εξαιρετικά επίκαιρα στην παρούσα συγκυρία.

Την ώρα της μαζικής μετακίνησης προσφύγων από την Ανατολή προς την ευρωπαϊκή Δύση, και ενώ η ρατσιστική ακροδεξιά εμφανίζεται ως προστάτιδα των «καθαρών» εθνικών ταυτοτήτων διεκδικώντας έτσι τη δικαίωσή της στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, ο Φερέ, μέσα από αυτήν την τετραλογία, υπερασπίζεται τα πολυεθνοτικά κράτη και τις μιγαδικές ταυτότητες.

Και με κλειδί ακριβώς τη σύγκρουση των εκάστοτε πρωταγωνιστών του πάνω στα ζητήματα φυλετικής, έμφυλης, εθνοτικής, πολιτισμικής ή πολιτικής, κ.λ.π., ταυτότητας, αναδεικνύει τις παθογένειες, τη διαφθορά, και πάνω απ’ όλα την κοινωνική αδικία και την πολιτική αυθαιρεσία στις χώρες που κουβαλούν την κληρονομιά της ευρωπαϊκής κυριαρχίας.

Επιλέγοντας μάλιστα ως πεδίο έμπνευσης κοινωνίες που μέχρι πρόσφατα βασανίζονταν από ανελεύθερα ή ολοκληρωτικά καθεστώτα, υπογραμμίζει ειδικότερα τη συνθετότητα του ζητήματος στις σύγχρονες δημοκρατίες. Σε ένα τέτοιο τοπίο, οι έρωτες είναι καταραμένοι και οι σκοτωμοί έχουν συμβολικό βάρος. Γι’ αυτό είναι πιο σημαντικό να ανακαλύψει κανείς τα αίτια των εγκλημάτων και το μυαλό που τα προετοίμασε, παρά το χέρι που τα έκανε.

Αυτή η κεντρική ιδέα της τετραλογίας του Φερέ διατρέχει και το υπέδαφος του Χάκα, που κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά (Αγρα, μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ). Ο τίτλος παραπέμπει στην άγρια κραυγή και στις τελετουργικές κινήσεις των πολεμιστών Μαορί, που προχωρούν προς τον εχθρό χτυπώντας με δύναμη τα πέλματα στο έδαφος για να τον τρομάξουν.

Πρωταγωνιστούν ένας μελαγχολικός 45άρης μισός Μαορί-μισός Σκωτσέζος, που είναι αρχηγός της Αστυνομίας όμως παρόλα αυτά παίζει ξύλο μέχρι τελικής πτώσεως, και μια οξυδερκής νεαρή εγκληματολόγος. Εκείνος με εμμονή στο Κακό και εκείνη με εμμονή στο Καλό παρακολουθούν τρεις αινιγματικές υποθέσεις οι οποίες τέμνονται, και βυθίζονται μαζί σε μια κόλαση όπου τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται και όπου όλα θα πνιγούν σε ένα λουτρό αίματος.

Ο 48χρονος σήμερα συγγραφέας λέει ότι αυτό το βιβλίο ανήκει στην «πανκ περίοδό» του, ενώ στα επόμενα το κλίμα «είναι ροκ». Το Χάκα είναι το πρώτο χρονολογικά μυθιστόρημα της σειράς, και διέπεται πράγματι από ένα πνεύμα μηδενιστικό.

Ο καταιγιστικός ρυθμός της γραφής, η εκρηκτική ενέργεια και η ωμή βία που αναβλύζουν από τις σελίδες του, σαρώνοντας κάθε τρυφερό συναίσθημα, προκαλούν στον αναγνώστη την αίσθηση ότι ακούει την καταστροφική και αυτοκαταστροφική απελπισία ανθρώπων οι οποίοι νιώθουν πως δεν έχουν πλέον επιλογή. Αυτό λέει στην προμετωπίδα του Χάκα και το τραγούδι του συγκροτήματος Noir Desir, εμπνευσμένο από το σύνθημα του Ζαπάτα και των Μεξικανών επαναστατών: «Τα πάντα είναι εδώ».

Ιθαγενείς ευνουχισμένοι και εκφυλισμένοι

«Δεν μαθαίνεις σε έναν ελεύθερο άνθρωπο να υποτάσσεται. Με την πρώτη ευκαιρία τον ποδοπατάς». Γνωρίζει καλά αυτή την άποψη ο πρωταγωνιστής του Φερέ, ο μιγάς μπάτσος Τζακ Φιτζέραλντ, που βλέπει τους Μαορί αδελφούς του να εξωθούνται εκτός συστήματος. Οταν ξεκίνησαν όλα αυτά στα μέσα του 19ου αιώνα, η Νέα Ζηλανδία ήταν αποικία της Αυστραλίας που με τη σειρά της είχε γίνει ο κάδος απορριμμάτων του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι παρίες που ξεφορτώνονταν εκεί έγιναν οι πρώτοι άποικοι, οι «πακέχας», που οικειοποιήθηκαν την πατρογονική γη των Μαορί.

Τότε οι ιθαγενείς Μαορί ήσαν κανίβαλοι, περήφανοι και γενναίοι, που διεφθάρησαν και ταπεινώθηκαν από τους εξουσιαστές. Και παρότι πολύ αργότερα η Βρετανία τούς αναγνώρισε ορισμένα προνόμια, τα δικαιώματά τους καταπατούνται και στη σημερινή ανεξάρτητη Νέα Ζηλανδία. Γι’ αυτό και οι νέοι Μαορί είχαν ανέκαθεν την αίσθηση ότι «γεννιόνταν στο περιθώριο και ότι θα έμεναν για πάντα εκεί».

Από αυτό το σημείο πιάνει το νήμα ο συγγραφέας. Δεν υποδύεται τον υπερασπιστή των αυτόχθονων λαών ούτε κάνει ακτιβισμό πολυτελείας, αλλά αντ’ αυτού επισημαίνει την παρακμή αυτής της σπουδαίας φυλής και ξεβολεύει τον αναγνώστη μοιράζοντας τις ευθύνες.

Τον οδηγεί στις φτωχές συνοικίες του αστραφτερού Ωκλαντ, να δει τον υπόκοσμο της πορνείας και τις τσατσάδες-καρφιά της αστυνομίας, τα βαποράκια των κυνικών λεφτάδων και τις συμμορίες νεαρών Μαορί που χτυπούν μυστικά σύμβολα πολέμου στα τατουάζ τους, σκαλίζουν φυλαχτά σε ανθρώπινα κόκαλα, λειτουργούν ως μπράβοι και ορκίζονται στο όνομα του σαμάνου Ζίνζαν Μπη.

Το θέμα Μαορί εισβάλλει μετά τη μέση του μυθιστορήματος σαν έκρηξη χειροβομβίδας. Η νέα οικονομικο-πολιτική τάξη των λευκών έχει ευνουχίσει τους Μαορί. Τα υψηλά φυλετικά ιδεώδη τους έχουν εκφυλιστεί, και ο πνευματικός τους ηγέτης έχει γίνει φανατικός.

Κινείται σαν σκιά ανάμεσα στις δύο κοινότητες, εξυπηρετώντας με το αζημίωτο τους λευκούς που έχουν διπλή ζωή, αλλά και υποδαυλίζοντας τα απωθημένα των αποσυνάγωγων Μαορί, χειραγωγώντας τους και εξωθώντας τους να αναλάβουν ρόλο τιμωρού ακόμα και απέναντι σε αθώους. Μάλιστα ο ένας από τους τραγικούς φονιάδες συλλέγει σκαλπ από αιδοία γυναικών που στραγγαλίζει…

Ο αναγνώστης δεν θα βρει εδώ την ώριμη ανάλυση που κάνει ο Φερέ στο κορυφαίο Μαπούτσε (Αγρα, 2013, μτφ. Α. Μακάρωφ), για την κληρονομιά των «αγνοούμενων» και για τα βρόμικα μυστικά στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της Αργεντινής κατά τα τελευταία 30 μεταδικτατορικά χρόνια. Θα βρει όμως την ανάγλυφη εικόνα μιας κοινωνίας που τρώει τα παιδιά της. Και θα παρακολουθήσει πώς οικοδομείται το μίσος απέναντι στους φορείς μιας διαφορετικής ταυτότητας.

Ο κύκλος της βίας

Ο Καρύλ Φερέ έχει εδραιωθεί ανάμεσα στους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων-με-πολιτικό-επιχείρημα, δίπλα στον Τάιμπο, στον Μάνκελ, στον Νταλ, στον Μόσλεϊ, στον Πελεκάνο, στον Λουκαρέλι κ.ά. Ομως ξεχωρίζει απ’ όλους στις εξαιρετικές σκηνές αιματηρής δράσης, που αναπτύσσονται με απίστευτες λεπτομέρειες και κόβουν την ανάσα του αναγνώστη, ωθώντας τον να αναζητήσει το ιδιαίτερο «γιατί» κάθε ιστορίας. Αυτόν τον ρόλο έχουν και οι αδιέξοδες ερωτικές περιπέτειες που επίσης διατρέχουν τις σελίδες του.

Ειδικά στο Χάκα όλα είναι πιο σκοτεινά και μελαγχολικά διότι όλοι οι πρωταγωνιστές είναι θύματα και θύτες, σημαδεμένοι από τη βία στις διάφορες εκφάνσεις της. Και πρώτος ο μιγάς μπάτσος, του οποίου η γυναίκα και η κόρη εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς πριν από 25 χρόνια. Γι' αυτό έγινε μπάτσος και γι' αυτό αψηφά τον κίνδυνο.

Για να καταλάβει. Και όταν καταλαβαίνει απελπίζεται. Διότι βλέπει ότι ανάμεσα στους ενόχους υπάρχουν πρόσωπα τραγικά, πληγωμένα και φοβισμένα, που θα μπορούσαν να σωθούν εάν τα κέντρα εξουσίας ήθελαν πραγματικά να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Ομως το σύστημα προτιμά να προστατεύει τα συμφέροντά του και να επιτρέπει στους πραγματικούς «κακούς» να μη λερώνουν τα χέρια τους και να ρίχνουν τις ευθύνες στους εκάστοτε πολίτες β’ κατηγορίας. Σ’ αυτά απαντά ο Φερέ, μέσα από μια σφιχτοδεμένη πλοκή και ετερόκλητους χαρακτήρες, σε μια πραγματικότητα που για να αλλάξει χρειάζεται ατέρμονες συγκρούσεις.