Ευάγγελος Αυδίκος Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Μανώλης Μαγκλάρας, Στ’ Αχνάρια του Ηπειρώτη της Αχαϊας. Ηπειρώτες έμποροι στην αστική τάξη των Πατρών. Η ιστορία του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών, Εκδόσεις Πικραμένος, Πάτρα 2016, σελίδες 461.ΤΖΟΥΜΕΡΚΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, ΤΕΎΧΟς ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2016

      Έχουν ακουστεί πολλά και υμνητικά για τους Ηπειρώτες της αποδημίας. Γι’ αυτούς γράφτηκαν τα τραγούδια της ξενιτιάς, τα μαργαριτάρια της λαϊκής μας ποίησης που έχουν χωρέσει,  με μια σοφή   λεκτική κι εκφραστική  οικονομία, τον πόνο του Ηπειρώτη της αποδημίας αλλά και την αγάπη του για τον γενέθλιο τόπο.

      Πέρα από τη λαϊκή ποίηση, όποιος ταξιδεύει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας θα βρεθεί αντιμέτωπος με αφηγήσεις για καταγωγή από την Ήπειρο αλλά και για τη συμβολή των Ηπειρωτών στην ανάπτυξη του τόπου τους. Άκουσα τους Σουφλιώτες στον Έβρο να επαίρονται για την παράδοση που τους θέλει καταγόμενους από το Σούλι. Ακόμη, έμαθα, από την πρώτη στιγμή που έφτασα στον Βόλο, για τη βαθύρριζη παρουσία των Ηπειρωτών στη θεσσαλική πόλη από τα πρώτα χρόνια της συγκρότησής της στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα. Ο πρώτος οικιστής του Βόλου ήταν Ηπειρώτης.

     Χρειάστηκε , όμως, έρευνα στα αρχεία της Αδελφότητας των Ηπειρωτών της Μαγνησίας, ώστε οι διάφορες ιστορίες να αποκτήσουν υπόσταση ανιστορώντας τον επίμοχθο αγώνα των Ηπειρωτών. Χρειαζόμαστε περισσότερες έρευνες σε τοπικούς συλλόγους, ώστε να αποκτήσουμε τη δυνατότητα μιας πληρέστερης εικόνας της ηπειρωτικής αποδημίας, στα όρια του ελληνικού κράτους και όχι μόνο.

     Ως δώρο, λοιπόν, εξέλαβα το βιβλίο του Μανώλη Μαγκλάρα για τον Πανηπειρωτικό Σύλλογο της Πάτρας, που συμβάλλει με πολλαπλό τρόπο τόσο στην κατανόηση του συγκεκριμένου παραδείγματος(Πάτρα) όσο και στη διαδικασία στη συγκρότηση μιας τυπολογίας της αποδημίας του Ηπειρώτη σε πόλεις της μετεπαναστατικής Ελλάδας, από τον 19^ο αιώνα κι ύστερα. Δεν υπάρχει επαρκής πληροφορία, προϊόν έρευνας στα αρχεία αλλά και στον προφορικό λόγο Ηπειρωτών που πρωταγωνίστησαν στη διαμόρφωση κι εξέλιξη των συλλόγων και αδελφοτήτων της ηπειρωτικής αποδημίας.

     Το βιβλίο του Μαγκλάρα εξιστορεί την περιπέτεια των Ηπειρωτών στην αναζήτηση ευκαιριών όχι μόνο για την επιβίωσή τους, μακριά από το άγονο προγονικό έδαφος, αλλά και για την υλοποίηση των εμπορικών τους ανησυχιών. «Ανήσυχοι και μαχητικοί Ηπειρώτες αναζητούν πρόσφορο έδαφος και κατάλληλες συνθήκες για να διοχετεύσουν τον σφοδρό τους πόθο για δράση και επιτυχία σε ξένον τόπο», γράφει ο συγγραφέας.

    Ο Μαγκλάρας με το βιβλίο του αλλάζει τη στερεοτυπική εικόνα του πένητα Ηπειρώτη , του στερημένου στη γενέτειρά του που παλεύει με κόπο και στερήσεις να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες, για να φάει ζεστό ψωμί. Υπάρχει αυτή η διάσταση και την τονίζει, όταν αναφέρεται στους φουρναραίους και τους μαστόρους  που μετακινήθηκαν στην Πάτρα  και κατάφεραν να προκόψουν. Όμως, το παράδειγμα της Πάτρας φωτίζει και μια άλλη πλευρά, που αναδεικνύει τη διορατικότητα και αποφασιστικότητα του Ηπειρώτη εμπόρου που εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες.

    Τα παραδείγματα είναι πολλά. Οι ιστορίες των οικογενειών  Πράτσικα, Τζίνη, Κρεμμύδη, Γεροκωστόπουλου, Βότση, Πάνου, Στρούμπου , Λάππα, Πετσάλη  είναι η άλλη όψη της ηπειρωτικής αποδημίας που στερεοτυπικά έχει αποδοθεί στη φτώχεια. Οι συγκεκριμένες οικογένειες αλλά και άλλες απεικονίζουν μια διαφορετική Ήπειρο. Είναι οι εκπρόσωποι του εμπορίου, που οσμίζονται τις ευκαιρίες και μετακινούνται αστραπιαία για να καταλάβουν επίκαιρες θέσεις σε οικονομίες και τόπους που μπορούν να τους διασφαλίσουν κέρδη. Οι Ηπειρώτες αυτοί διακρίνονται από έναν κοσμοπολιτισμό και εξωστρέφεια, στοιχεία που συμβάλλουν στην ταχύτατη ώσμωσή τους με την τοπική κοινωνία.

     Οι Ηπειρώτες αυτοί γρήγορα γίνονται μέρος της αστικής τάξης της πόλης δημιουργώντας εμπορικούς οίκους και επενδύοντας σε κερδοφόρες δραστηριότητες, όπως είναι η σταφίδα. Αυτή η προσαρμοστικότητα των αστών Ηπειρωτών της Πάτρας αποτυπώνεται όχι μόνο στην οικονομική δραστηριότητα που τους αναγορεύει σε πρωταγωνιστές της οικονομικής ζωής. Εγγράφεται και σε συμβολικές ενέργειες, όπως είναι η ανέγερση πολυτελών οικιών στο κέντρο της Πάτρας, οι οποίες προβάλλουν τις επιτυχίες τους και λειτουργούν, ακόμη και σήμερα, ως ‘κτιστά» ίχνη της λαμπρής παρουσίας τους.  Πέρα απ’ αυτά, είναι και τυπικά αστική η συμπεριφορά τους με την ίδρυση εκκλησιών και την ανάπτυξη φιλανθρωπικών δράσεων.

      Ο Μαγκλάρας ξετυλίγει το κουβάρι των οικογενειακών αναμνήσεων των συνομιλητών του με την ταυτόχρονη αξιοποίηση άλλων πηγών για την ιστορία της Πάτρας, καθώς και γραπτών τεκμηρίων από τα οικογενειακά αρχεία. Από ένα σημείο και μετά το βιβλίο γίνεται και προσωπική μαρτυρία για τον Πανηπειρωτικό Σύλλογο της Πάτρας, καθώς ο Μαγκλάρας επέλεξε να ζήσει στην Πάτρα από τη μεταπολίτευση και μετά. Ασχολήθηκε ενεργά με τον Πανηπειρωτικό Σύλλογο κι έτσι το βιβλίο του είναι και μια βιωμένη προφορική ιστορία για την εξέλιξη της ηπειρωτικής αποδημίας στην Πάτρα, η οποία υφίσταται και παρακολουθεί τις οικονομικές αλλαγές με την αποβιομηχανοποίηση της Πάτρας.

     Μέσα στο βιβλίο είναι καθαρός ο ήχος της αγωνίας για την οργάνωση και συσπείρωση των Ηπειρωτών. Αναδεικνύονται άνθρωποι που μετείχαν στη διοίκηση του Πανηπειρωτικού Συλλόγου. Είναι η έγνοια για την κοινωνική προσφορά όχι μόνο στους Ηπειρώτες αλλά και στους Πατρινούς συμπολίτες τους. Οι Ηπειρώτες της Πάτρας  είναι παρόντες στις πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες είτε με τα χορευτικά είτε με ομιλίες και σύσταση αθλητικών σωματείων.

     Το βιβλίο του Μαγκλάρα για τους Ηπειρώτες της Πάτρας είναι μια αξιοπρόσεκτη συνεισφορά στη μελέτη της ηπειρωτικής αποδημίας αλλά και στη διερεύνηση της τοπικής ιστορίας της πόλης, καθώς οι Ηπειρώτες ήταν –και είναι-ενεργά κύτταρα της πατρινής κοινωνίας. Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει σημαντικό μερίδιο στην ιστορία αυτή με την μακρόχρονη ηγετική παρουσία του στα διοικητικά του συλλόγου, που κορυφώθηκε με την απόκτηση ιδιόκτητης αίθουσας αλλά και την κυκλοφορία του περιοδικού Ηπειρωτικοί Αντίλαλοι.

      Ο Μαγκλάρας ευτύχησε να δει το έργο του να ολοκληρώνεται. Το βιβλίο του είναι η μια ακόμη προσφορά. Εύχομαι να ακολουθήσουν το παράδειγμά του κι άλλοι Ηπειρώτες της διασποράς για άλλες πόλεις, ώστε να καταστεί δυνατή μια  συνολικότερη συγγραφή της ιστορίας της ηπειρωτικής αποδημίας.