Η μόνη αληθινή συνείδηση της (προ)ιστορίας είναι η τραγική, έγραψε ο Αντόρνο, μιλώντας για τις, όπως τις ονόμαζαν τότε, προ ανθρώπου κοινωνίες, και πάνω απ’ όλα για την εποχή και την ιδεολογία που πίστευε ότι μπορούσε να τις δημιουργήσει.
Τώρα πια προστίθεται στην τραγικότητα η απόσυρση, η οπισθοχώρηση, και της εποχής και της ιδεολογίας μέσα από τις οποίες η τραγικότητα θα αφαιρούνταν.
Καμιά έκπληξη στο βάθος, παρά τον πόνο της «έκπληξης» για το ό,τι για μια ακόμη φορά οι πολιτικές μεγαλοστομίες, τόσο όμοιες με τις διαπροσωπικές μας φαντασιώσεις περί ευτυχίας και τις αυστηρά προσωπικές μας περί «δικαίωσης», αποδείχθηκαν «κενές».
Είναι μ’ έναν τρόπο σαν αυτό που βαραίνει τον Σίσυφο περισσότερο από όλα να είναι η έλλειψη βαρύτητας του βράχου, το θεαματικό τελετουργικό πάνω-κάτω, ιδίως στην εποχή της «μιντιοποίησης», ακριβώς επειδή ξέρει πως ο βράχος είναι από πρες παπιέ.
Η έλλειψη νοήματος, με άλλα λόγια, που βιώνεις στο βάθος απόλυτα μόνος, παρά την αναγγελία της «μεγάλης πράξης» και την καθήλωση που μας προσφέρει, με συνοδεία από πατατάκια ή ποπ κορν.
Κι όμως! «Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο!», δήλωσε ο Καμί, μιλώντας για μια φύση ανθρώπινη που αρνείται να παραδοθεί κι ας είναι τα όνειρά της από ουρανό μα τα φτερά της από χώμα. Οπως και να ‘χει, θα ‘ρθει η ώρα και η ανθρωπότητα θα προσπαθήσει ξανά. Κινητοποιημένη όπως πάντα από την ανάγκη, όχι από το ταλέντο: Εχει τη σημασία του κι αυτό όπως θα δούμε άλλοτε.
Κι αποτελεί υπενθύμιση πως παρά τη διαρκώς επαναλαμβανόμενη ήττα (αδιάφορα αν έρχεται σαν συνήθεια, σαν βόλεψη ή σαν πόνος ή, πιο ύπουλο απ’ όλα, σαν «κέρδος»), η άρνηση της παράδοσης, ετερώνυμο της τρέλας, δηλαδή της απελπισίας, κάποιες φορές, είναι η βαθύτερη νίκη.
Είναι η ίδια ανθρωπότητα που μίλησε γι’ αυτό στην κρυφή γλώσσα με την οποία δημιουργεί τις ανθρωπολογικές σταθερές που ξεπερνούν τόπους και χρόνους (μεταφέροντας «το μήνυμα» σε αυτιά τόσο διαφορετικά μα και τόσο ίδια στην ανάγκη τους), με άλλα λόγια στα λίγες δεκάδες λογοτεχνικά μοτίβα που δημιούργησε και στους χιλιάδες μύθους.
Ενας από αυτούς είναι κι ο μύθος του ποταμού που έχασε τον δρόμο του, από τη γεμάτη μεγαλόπρεπη οικονομία εκφράσεων γη της Αφρικής.
Τα ποτάμια πάνε πάντα προς τη θάλασσα. Οσα εμπόδια κι αν βρουν. Γεγονός που το κάναμε, και δίκαια, χαρακτηριστικό της ανθρώπινης εμμονής για κάτι καλύτερο, σημάδι της ανθρώπινης εποποιίας. Αυτό το καλύτερο μπορεί όμως να βρεθεί σε συμπεριφορές ετερόκλητες που κριτικάρουν τα «καλώς» καμωμένα της κοινωνίας (κάποτε και τα καλώς ειπωμένα των κριτών της κοινωνίας…). Οχι μόνο στις «σωστές», στις «αναμενόμενες».
Στα βάθη της Αφρικής υπάρχει, λέει, ένα ποτάμι που έχει χάσει τον δρόμο του. Δείχνει να χάνονται στην έρημο τα βρόμικα πια νερά του. Μη βιαστείτε να το πείτε τρελαμένο. Οι ντόπιοι λένε ότι το ποτάμι αυτό επίτηδες λοξοδρόμησε κι οδεύει στα βάθη της ερήμου για να δροσίσει με το λασπωμένο του νερό τα διψασμένα μέτωπα και χείλη.
Λένε ακόμη πως όση λάσπη κι αν μαζεύει στο τέλος η αυτοθυσία του τα εξαγνίζει και τα νερά του χάνονται πεντακάθαρα στη γη. Ετσι άλλωστε είναι (ή μάλλον προσπαθεί να είναι) και η στάση ζωής που αποφεύγει τα αναίτια καλολογικά κι αναλίσκεται στην πράξη.
Σε αντίθεση με αυτά που μας μαθαίνει η επικρατούσα «ηθική» ή «πολιτική» που κρίνει με ετικέτες για να κρατά ζωντανά μαγαζιά που πωλούν όμοια προϊόντα, στη ζωή δεν έχει σημασία τι είσαι (σε χρώμα, κόμμα -δεν γράφω ιδεολογία, η ιδεολογία είναι πράξη, όχι σύνθημα-, φυλή, θρήσκευμα, σεξουαλικότητα), μα το να διαχειρίζεσαι με αξιοπρέπεια (με έμπρακτη γενναιότητα κι αλληλεγγύη απέναντι στο σύνολο) αυτό που είσαι.
Αξίζει να θυμόμαστε αυτή την ιστορία. Ενας Ελληνας ποιητής (o Γ. Ποταμιάνος) το έκανε μάλιστα ποίημα, για να θυμίζει πως ακόμη κι αν απέτυχαν οι απόπειρες να φτιαχτεί ένας κόσμος δικαιότερος ο σπόρος τους δεν πάει χαμένος. Κάποιους ανθρώπους έσωσαν με το όραμά τους, κάποια παιδιά καλυτέρεψαν με τις ιδέες τους.
Οσοι επιμένουν, δίχως μάλιστα την ηθική νίκη των προηγούμενων γενεών να το παλεύουν, ας θυμούνται τον μύθο του ποταμού που έχασε τον δρόμο του. Θυμίζει πως, παρά τις διακλαδώσεις, κανένα ποτάμι (απ’ τα πολλά που δικαιούται να έχει μια πολύχρωμη ανθρωπότητα αφού οι μονόδρομοι βλάπτουν) δεν χάνει τον δρόμο του. Κι αυτό δεν είναι μύθος…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου