anastenarides.jpg
Αναστενάρηδες στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης | ΕUROKINISSI/ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
Προφανώς, ου παντός πλειν ες Κόρινθον, έλεγαν οι παλιοί. Δεν έχουν όλοι, με άλλα λόγια, το δικαίωμα ή και την ικανότητα να επιδοθούν σε δραστηριότητες που χρειάζονται ιδιαίτερες δεξιότητες.
Στις μέρες μας το λησμονούμε αυτό και έτσι η παροιμία «με τα λόγια χτίζεις ανώγια και κατώγια» δίνει μορφή στη διάσταση ανάμεσα στην πράξη και την ανέξοδη ρητορική.
Δεν συνέβη το ίδιο με τον τότε μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (1954) που απαγόρευσε την επιτέλεση των Αναστεναρίων σε δημόσιο χώρο τον Μάιο εκείνου του χρόνου.
Ο μητροπολίτης εξειδίκευσε την απόφαση της Ιεράς Συνόδου, που έλαβε την απόφαση να δραστηριοποιηθεί η Εκκλησία για την εξάλειψη αυτού του εθίμου, που το αξιολογούσαν ως «ειδωλολατρικόν και αναγόμενον εις τας οργιαστικάς εορτάς του Διονύσου».
Η απόφαση αυτή επανέφερε στη συζήτηση τη σύγκρουση για τη φύση των Αναστεναρίων, της οποίας ο απόηχος αναρριπίζεται έως και σήμερα. Επανεισάγει στον δημόσιο διάλογο τον θρησκευτικό συγκρητισμό, τη διαδικασία διαμόρφωσης των μονοθεϊστικών θρησκειών. Τα δάνεια και τη δημιουργία του καινούργιου. Την απολεσθείσα τιμή της αυθεντικότητας.
Τη διεκδίκηση της αποκλειστικότητας στη δημιουργία, που προβάλλει τον δημιουργό ως τον αυθεντικό εκφραστή της αλήθειας.
Οι αναστενάρηδες δεν έχουν τέτοιες ανησυχίες. Εχουν βαθύτατη πίστη στη συλλογικότητά τους αλλά και στην τακτική συνάντησή τους, που ανανεώνει τους δεσμούς τους. Αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τους επιστήμονες, που προσπάθησαν να δώσουν διάφορες ερμηνείες στο φαινόμενο της ακαΐας.
Λαογράφοι, ανθρωπολόγοι, ψυχίατροι και άλλοι έχουν καταγράψει την τελετουργία. Κάποιοι δε απ’ αυτούς έλεγξαν τις πατούσες των αναστενάρηδων, αμέσως μετά την έξοδό τους από την πυροβασία. Τζίφος τα ευρήματα. Δεν διαπίστωσαν ίχνη καμένου δέρματος ή φλύκταινες.
Με συγγνωστή κατανόηση με αντιμετώπισε ο Γιώργος Μελίκης, σε μια συζήτηση για την ακαΐα των αναστενάρηδων. Του υπενθύμισα όσες κατηγορίες εκτοξεύονται εναντίον τους για αγυρτεία, ότι δηλαδή επιστρώνουν διάφορα βότανα στα πέλματά τους, ώστε να προστατευθούν από τα κάρβουνα.
Με αντιμετώπισε με την πραότητα του ανθρώπου που βιώνει τη μεταρσίωση του εαυτού. Που δεν μπορεί να ελέγξει το σημείο της μετάλλαξής του σε αναστενάρη, σε κοινωνό δηλαδή μιας πνευματικότητας που αποτελεί το πολύτιμο πολιτισμικό κεφάλαιο των αναστενάρηδων.
Μου προξένησε εντύπωση η δήλωση του Μελίκη πως ο ίδιος που περπατάει δεκαετίες τώρα πάνω στα κάρβουνα, χωρίς κανένα ίχνος καψίματος, τρομοκρατείται όταν χρειαστεί να περπατήσει γυμνόποδος στην άμμο, σε περίοδο που τσουρουφλίζει. Τα πέλματά του τραυματίζονται από την έκθεση αυτή.
Ο Μελίκης είναι αρχιαναστενάρης στο κονάκι του Λαγκαδά. Πολλά χρόνια. Η διάρκεια είναι πάθος. Ενα πάθος που σιγοκαίει, δεν έχει άδικο ο ποιητής (Γκανάς). Εχει ένα πάθος, όμως, με τον λαϊκό πολιτισμό.
Με την καταγραφή του. Με την προβολή του. Με τη βίωση του πολιτισμικού του ήθους. Είναι ένα πάθος που λειτουργεί ως σπινθήρας της σκέψης του αλλά και της καθημερινότητάς του. Που ενεργοποιεί τη βούληση. Που οπλίζει με απαντοχή στις δυσκολίες.
Τέτοια δυσκολία είναι η αποπεράτωση του εθνολογικού του μουσείου. Ενα μουσείο που είναι προϊόν του ασίγαστου πάθους για τον τόπο. Ενα πάθος που δεν οδηγεί σε στείρο τοπικισμό ούτε σε μετεξέλιξή του σε μια μορφολογική ενασχόληση. Είναι ένα πάθος που τρέφεται από την αγωνία του μέλλοντος.
Ενα εθνογραφικό μουσείο, στη Μελίκη Ημαθίας, που στεγάζει τον λαϊκό πολιτισμό, όχι ως απόμαχο που προσδοκά σε λόγια κατανόησης και ευαρέσκειας. Ενα μουσείο που φιλοδοξεί να γνωρίσει το παρελθόν σ’ όλους, προπάντων στους νέους, και να συμβάλει στη συνειδητοποίηση πως η δημιουργική σχέση μ’ αυτό είναι ένας αρραβώνας για το μέλλον.
Είναι, όμως, το εθνογραφικό μουσείο του Μελίκη μια πρόταση κόντρα σ’ όσα ακούγονται πως πρώτα χρειάζονται χρήματα και μετά η διάθεση. Πρόκειται για μια ψευπεδίγραφη σχέση με τον λαϊκό πολιτισμό, που διαμορφώθηκε στα χρόνια όπου τα κονδύλια έβγαιναν εύκολα από τον κορβανά των διαφόρων προγραμμάτων.
Ο Μελίκης προέταξε το πάθος του. Και για χάρη του έγινε απόστολός του, αφού όσα έργα έκανε οφείλονται σε ίδια ποσά. Το ευτύχημα -και το ενθαρρυντικό- είναι που κοντά του προσέτρεξαν νέοι επιστήμονες, που έθεσαν τις γνώσεις τους στο φιλόδοξο έργο. Αυτή είναι άλλη Ελλάδα, για την οποία σπάνια γίνεται λόγος.
* καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου