Η κατ’ οίκον νοσηλεία κυρίως ηλικιωμένων είναι από τις προτεραιότητες του Ανάργυρου Μαριόλη. Πραγματοποιεί έως 700 επισκέψεις τον χρόνο.
Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2018
Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2018
Ντίνα Δασκαλοπούλου, Η «Κοινωνική Αισθητική» μπορεί να θεραπεύσει, ΕΦΣΥΝ, 30.12.18
80-aisthitiki-psixiatreio1.jpg
Από το αρχείο της Τιμοθέας Παντζίκα
Συνήθως μια ιστορία είναι μια ιστορία. Κάποτε όμως μια ιστορία είναι πολλές ταυτόχρονα, όπως ετούτη εδώ.
Είναι η ιστορία μιας επιστημονικής πρωτοπορίας. Είναι η ιστορία της μακροβιότερης ίσως εθελοντικής ομάδας της χώρας. Είναι η ιστορία μιας ξεχωριστής γυναίκας. Είναι η ιστορία κάποιων φωτισμένων γιατρών. Κι είναι οι πολλές, αόρατες ιστορίες των ασθενών τους.
Τι σχέση έχει μια μάσκα ομορφιάς με το ψυχιατρείο; Την ίδια που έχει μια κρέμα ενυδάτωσης με την παραγκούπολη.
Λέγεται «κοινωνική αισθητική» και προφανώς κι εσείς, όπως κι εγώ, αγνοείτε τον όρο. Σημαίνει την αισθητική που μπαίνει στην υπηρεσία ευπαθών κοινωνικών ομάδων και λειτουργεί θεραπευτικά. Κι όταν λέμε «αισθητική» εννοούμε κρέμες, ρουζ, κραγιόν και μάσκες σε χώρους όπως ψυχιατρεία, νοσοκομεία, γηροκομεία, παραγκουπόλεις.
Τώρα πια, σχεδόν 40 χρόνια από την πρώτη φορά που πέρασε την πόρτα του ψυχιατρείου μια ομάδα εμπνευσμένων αισθητικών και μετά από δύο έρευνες, έχει τεκμηριωθεί και επιστημονικά: η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο, όπως έλεγε κι ο πρίγκιπας Μίσκιν του Ντοστογιέφσκι, αν και δεν θα απέδιδε στον Φιοντόρ την έμπνευση που είχε η κυρία Τιμοθέα Πατζίκα.
Είναι μια γυναίκα που, αν έπρεπε να σας τη συστήσω με μια λέξη, θα έλεγα «συναρπαστική». Είναι μια από εκείνες τις παλιές Αθηναίες, εξαιρετικά κομψή και αεικίνητη μέσα στο παλιό κυψελιώτικο ρετιρέ της.
Λίγα μέτρα παραπάνω είχε ανοίξει στα χρόνια του ’70 το κέντρο αισθητικής που έγινε η κοιτίδα για την έμπνευσή της - την ίδια εποχή παρουσίαζε στην τηλεόραση την πρώτη εκπομπή για την ομορφιά με τον τίτλο «Αποστολή Αφροδίτη».
«Παρατηρούσα ότι οι πελάτισσές μου έπαιρναν πολλά παραπάνω από μια ενυδάτωση:άλλη ερχόταν πριν από μια κρίσιμη σύσκεψη στη δουλειά της για να νιώσει τονωμένη και να διεκδικήσει αποτελεσματικότερα ό,τι ήθελε, άλλη ερχόταν εξαιρετικά στρεσαρισμένη και την έπαιρνε ο ύπνος πάνω στο μασάζ», μου λέει η κυρία Πατζίκα σερβίροντας καφέ. «Σκέφτηκα λοιπόν, αν η αισθητική λειτουργεί έτσι στους υγιείς, πόσο θα μπορούσε να συμβάλει στην κατάσταση των πασχόντων;».
Πολύ, από όσο αποδείχθηκε, αλλά ήταν μακρύς ο δρόμος μέχρι η κυρία Πατζίκα να πείσει τους γιατρούς να της ανοίξουν τις πόρτες του ψυχιατρείου.
«Ηταν επιφυλακτικοί κι ήταν λογικό. Αλλωστε εγώ δεν ήθελα απλώς να τους πείσω να μπαίνουμε μέσα για να κάνουμε μια πράξη φιλανθρωπίας. Ηθελα να γίνει έρευνα που να μετρά τα αποτελέσματα της δράσης μας».
Ερευνα όμως σημαίνει πρώτα από όλα βιβλιογραφία και μετά πρωτόκολλο, μεθοδολογία, πορίσματα.
«Αρχισα να ψάχνω βιβλιογραφία, ξεκίνησα από τη Γαλλία όπου ήξερα ότι κάποιες αισθητικοί δουλεύουν με ασθενείς - ωστόσο δεν είχε γίνει μελέτη. Ψάξαμε στην Αμερική - τίποτα. Λέω λοιπόν στους γιατρούς, γιατί να μην ξεκινήσουμε εμείς; Ολα κάποτε από κάπου ξεκινούν. Η μέρα που μου είπαν το ναι ήταν από τις πιο ευτυχείς της ζωής μου».
Εκτοτε η ζωή αυτής της μικροκαμωμένης πεισματάρας γυναίκας εκτυλίχθηκε γύρω από αυτήν τη μοναδική της έμπνευση. Ωστόσο, και οι πιο λαμπρές ιδέες χρειάζονται έναν καταλύτη για να πραγματοποιηθούν.
Σε αυτήν την ιστορία ο καταλύτης ήταν ο Γεώργιος Λυκέτσος, καθηγητής Ψυχιατρικής και διευθυντής κλινικής στο Δρομοκαΐτειο, ένας φωτισμένος επιστήμονας σε μια εποχή που ακόμα τα ψυχιατρεία έμοιαζαν περισσότερο με σωφρονιστικές αποικίες. Αυτήν τη συνθήκη άλλαξε ο Λυκέτσος αποσύροντας τα κάγκελα από τα παράθυρα, ενθαρρύνοντας την ψυχοθεραπεία, ενισχύοντας κάθε προσπάθεια που θα αποϊδρυματοποιούσε τους ασθενείς του.
Ετσι, έτεινε ευήκοον ους στις αισθητικούς και έδωσε το πράσινο φως για να ξεκινήσει η έρευνα: το 1980 για 18 μήνες πήγαιναν στο Δρομοκαΐτειο εφαρμόζοντας ένα πιλοτικό -το πρώτο παγκοσμίως- πρόγραμμα κοινωνικής αισθητικής.
Οι αισθητικοί δούλευαν εθελοντικά δύο φορές την εβδομάδα με ομάδες ασθενών: με την πρώτη ομάδα προσέφεραν τις υπηρεσίες τους και με την ομάδα ελέγχου έκαναν απλώς συντροφιά.
«Στη σχιζοφρένεια μειώνονται τα διαθέσιμα ποσοστά αγάπης», θα γράψει αργότερα ο Λυκέτσος για το βιβλίο της Πατζίκα. «Μειώνεται η ικανότητα επικοινωνίας με τους ανθρώπους. Με την επιδείνωση της αρρώστιας τα ποσοστά αγάπης αποσύρονται και από τον εσωτερικό κόσμο. Ετσι οι άρρωστοι είναι δυνατόν να αποξενωθούν από μέλη του σώματός τους και από ψυχικές τους λειτουργίες. Ενας άρρωστος έλεγε ότι το χέρι του δεν είναι δικό του και ότι οι κινήσεις του υπαγορεύονται από τον Θεό. Ενας άλλος άρρωστος έλεγε πως οι σκέψεις του δεν είναι δικές του και ότι κατευθύνονται από την κατασκοπία κάποιου κράτους. Μια τρίτη άρρωστη έλεγε πως κάθε βράδυ της τρώνε το πρόσωπό της, αλλά το πρωί οι ζημιές αποκαθίστανται. Πολλοί άρρωστοι καταφεύγουν στον καθρέφτη για να διαπιστώσουν αν υπάρχουν οι αλλοιώσεις του προσώπου τους όπως τις αισθάνονται. Ενας άρρωστος τις παρομοίαζε με κάποιες προσωπογραφίες του Βαν Γκογκ. Το πρόσωπο έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί καθρεφτίζει τον εσωτερικό μας κόσμο. Χωρίς αυτό "δεν έχουμε πρόσωπο" να παρουσιαστούμε στους άλλους και να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο. Αν στα αισθήματα παραμόρφωσης του προσώπου προστεθεί και η παραμέληση της εμφάνισής του που το κάνει αποκρουστικό, δεν μειώνεται μονάχα η αξία του, αλλά γενικότερα η αυτοεκτίμηση του αρρώστου και η ικανότητά του για κοινωνική ζωή. Αντίθετα, η περιποίηση του προσώπου δεν το κάνει μόνο πιο όμορφο, αλλά και πιο ελκυστικό, για να δεχθεί μηνύματα αγάπης και παραδοχής από τον αντικείμενο κόσμο και να ενισχυθεί η ικανότητα του αρρώστου για κοινωνική ζωή (...) Η περιποίηση του προσώπου ή των χεριών, δηλαδή των μελών του σώματος με τα οποία ενεργητικά επικοινωνούμε με τα αντικείμενα, αποδείχθηκε αξιόλογη μέθοδος για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας με τους άλλους».
Για την κυρία Πατζίκα η εμπειρία ήταν συγκλονιστική: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μέρα στο ψυχιατρείο, δεν ξέραμε τίποτα, δεν ξέραμε πώς να πλησιάσουμε τους ανθρώπους, ωστόσο είχαμε όλες μεγάλη διάθεση προσφοράς, ήμασταν νέες και πιστεύαμε απολύτως στον σκοπό μας. Οι άνθρωποι μεταμορφώνονται από το άγγιγμα, το χάδι. Εμείς αυτό θέλαμε να προσφέρουμε και μάλιστα με τρόπο που να μην τους θυμίζει ψυχιατρείο - δεν φοράγαμε καν τις άσπρες ποδιές που φοράμε κανονικά σε ένα ινστιτούτο».
Οι γυναίκες έπρεπε να στήσουν ένα ινστιτούτο από το μηδέν. Συγκέντρωσαν τα μηχανήματα και τις ειδικές καρέκλες κι άρχισαν να ψάχνουν για καλλυντικά - καμία εταιρεία δεν προσέφερε δωρεάν σε ανθρώπους που δεν θα γίνονταν ποτέ καταναλωτές της.
Εντέλει, εκτός από τον χρόνο τους, οι αισθητικοί αποφάσισαν ότι πρέπει να δώσουν και χρήματα στον σκοπό τους - όντως μέχρι σήμερα η ομάδα τους λειτουργεί με τα χρήματα που μαζεύουν οι ίδιες στον κουμπαρά τους.
«Ποιος είναι ο ψυχικά άρρωστος; Αυτός που λέει όλα τα μυστικά του. Ο διαφανής άνθρωπος. Το ρούχο της αθωότητας».
Ο στίχος είναι του Θανάση, ενός από τους ανθρώπους με ψυχιατρική εμπειρία που μοιράστηκαν τα ποιήματά τους στην ανθολογία των εκδόσεων Εστία «Το ρούχο της αθωότητας» (επιμέλεια Μαρία Φαφαλιού). Αυτό όπως και πολλά ακόμα ποιήματα αναφέρει και η κυρία Πατζίκα στο βιβλίο της το «Αγγιγμα» (εκδόσεις Παπαζήση), όπου παρουσιάζει τα στοιχεία πια από τις δύο έρευνες στις οποίες το Δίκτυο Εθελοντών Κοινωνικής Αισθητικής (ΔΕΚΑ) συμμετείχε στο Δρομοκαΐτειο.
«Συνήθως το επάγγελμά μας τρέφει την ανθρώπινη ματαιοδοξία, το άνισο παιχνίδι με τον χρόνο και τη φθορά. Ωστόσο εγώ πίστευα και τώρα πια το έχουμε αποδείξει και τεκμηριώσει και επιστημονικά πως η αισθητική, το άγγιγμα, το μασάζ καταπραΰνουν την ψυχή, ηρεμούν και γαληνεύουν τους ανθρώπους», λέει η κυρία Πατζίκα.
Κι αυτή της η άποψη δοκιμάστηκε μετά το ψυχιατρείο και σε άλλους εξίσου σκληρούς και δύσκολους χώρους: το ΔΕΚΑ δραστηριοποιήθηκε στην Αφρική, με μαθήματα μασάζ σε παραγκουπόλεις, σε γηροκομεία της Αθήνας, στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Νοσοκομείου «Σωτηρία».
Το 2014 η ομάδα επιστρέφει στο Δρομοκαΐτειο κι από τον Ιανουάριο του 2015 ξεκινά νέα έρευνα σε δείγμα 140 ασθενών αυτήν τη φορά.
«Είναι παράδοξο και ταυτόχρονα δύσκολο να συλλάβει κανείς την ιδέα, ώστε να δημιουργήσει μια τέτοια δραστηριότητα ομορφιάς σε έναν χώρο όπως το ψυχιατρείο, που ούτε όμορφος, ούτε χαλαρός, ούτε ήρεμος είναι», προλογίζει το βιβλίο της κ. Πατζίκα ο ψυχίατρος Γιώργος Αστρινάκης.
«Και όμως το ΔΕΚΑ το επιχείρησε, και μάλιστα επιτυχώς και επανέλαβε το εγχείρημα σε γηροκομεία, σε παραγκουπόλεις της Αφρικής και ξανά στο ψυχιατρείο. Αυτοί οι φαινομενικά τόσο διαφορετικοί χώροι συνδέονται μεταξύ τους με ένα νήμα που έχει να κάνει με την ανέχεια, τη φτώχεια, την περιθωριοποίηση, τη μη παραγωγικότητα και με τον ιδρυματισμό. Στο άσυλο ο χρόνος προσμετράται με την ανατολή, τη δύση του ήλιου, τη λήψη φαρμάκων και τη λήψη τροφής· στα ενδιάμεσα είναι κανείς “ελεύθερος”… να… μην κάνει τίποτα. Οσον αφορά τώρα στην ουσία της Κοινωνικής Αισθητικής παρέμβασης, θεωρώ ότι μπορεί να συνεισφέρει στη διαδικασία του αποϊδρυματισμού και της αποκατάστασης, αν συνδεθεί και με άλλες δραστηριότητες που συντελούν παράλληλα προς την ίδια κατεύθυνση. Επίσης μπορεί να έχει μια θεραπευτική επιρροή για να επανενεργοποιήσει τη σχέση με τον Αλλον. Το κεφάλι είναι το μοναδικό μέρος του σώματός μας που εμπεριέχει και τις πέντε αισθήσεις. Τα χέρια έχουν τις περισσότερες νευρικές απολήξεις. Είναι «εργαλεία» επαφής, δημιουργίας, έκφρασης αγάπης αλλά και άμυνας, προστασίας, επιθετικότητας. Υλοποιούν, κάνουν πράξη αυτά που οραματιζόμαστε, φανταζόμαστε, σκεπτόμαστε. Δηλαδή ο κόσμος γίνεται «χειροπιαστός», με τη συμβολική και την πραγματική έννοια του όρου (...) Καταλήγοντας, θέλω να πω ότι η Κοινωνική Αισθητική είναι μια δραστηριότητα εμπνευσμένη που εδράζεται στέρεα σε βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική βάση, βοηθώντας στην περιπέτεια της ψυχικής νόσου από ένα άλλο μονοπάτι, το οποίο νομίζω ότι αξίζει να περπατήσουμε».
Η ιστορία μιας ξεχωριστής γυναίκας
Από το αρχείο της Τιμοθέας Παντζίκα
Η αεικίνητη κυρία Πατζίκα -που εν τω μεταξύ έχει γράψει κάμποσα βιβλία για την αισθητική, έχει διδάξει σε ιδιωτικές σχολές και στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση, έχει εκπαιδεύσει εκατοντάδες θεραπευτές στο λεμφικό μασάζ, έχει κάνει εκπομπή στο ραδιόφωνο κι έχει μεγαλώσει ολομόναχη την κόρη της- δεν σταματάει να ονειρεύεται.
«Αυτό που θέλουμε είναι να μπει η αισθητική σε όλα τα ψυχιατρεία και μάλιστα ως οργανική θέση εργασίας, τότε θα πω ότι έχουμε ολοκληρώσει το έργο μας. Οταν πρωτοπήγα στο Παρίσι για να συναντήσω τους ψυχιάτρους και να δω πώς δουλεύουν με τις αισθητικούς, όταν μίλησα για επιστημονική έρευνα, μου είπαν πως δεν γίνεται κάτι τέτοιο εκεί. Τότε μου είπε ένας ψυχίατρος, αν το καταφέρετε αυτό, κυρία μου, τότε ο ήλιος θα ανατείλει από την Ελλάδα. Ε λοιπόν, ανέτειλε! Κάναμε αυτό που δεν είχε ξαναγίνει. Τώρα λοιπόν η πολιτεία και το υπουργείο Υγείας πρέπει να κάνουν το επόμενο βήμα».
Θανάσης Γιαλκέτσης , Φυγή από το… μέλλον, EFSYN, 30.12.18
Η ρετροτοπία –νεολογισμός που επινόησε ο ίδιος ο συγγραφέας– είναι το αντίστροφο της ουτοπίας ή μάλλον είναι μια ουτοπία στραμμένη προς το παρελθόν. Με τον όρο αυτόν ο Μπάουμαν θέλει να περιγράψει μιαν αλλαγή της μαζικής συνείδησης που έχει συντελεστεί στις τελευταίες δεκαετίες.
Η ρετροτοπία ορίζει την τάση μας να τοποθετούμε στο παρελθόν –και όχι πλέον στο μέλλον ή σε έναν μυθικό τόπο– το όραμα μιας καλύτερης κοινωνίας. Καθώς δεν είμαστε ικανοί να φανταστούμε ένα καλύτερο μέλλον, αλλά και επειδή το μέλλον, από φυσικός τόπος των ελπίδων και των προσδοκιών, έχει μετατραπεί σε πηγή ανησυχίας και φόβου, στρεφόμαστε με νοσταλγική διάθεση στο παρελθόν, που μας φαίνεται σαν χαμένος παράδεισος. Μια «παγκόσμια επιδημία νοσταλγίας» διαδέχτηκε την παλαιότερη «επιδημία της μανίας για πρόοδο».
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά στην ιστορία που οι άνθρωποι εμπνέονται από το παρελθόν –ερμηνεύοντάς το ή αναπλάθοντάς το κατά βούληση–, προκειμένου να επεξεργαστούν ιδέες και σχέδια για τον μετασχηματισμό του κόσμου.
Το έκαναν, για παράδειγμα, οι Γάλλοι επαναστάτες του 1789, οι οποίοι άλλαξαν αληθινά τον κόσμο και μάλιστα προς το καλύτερο. Οι ρετροτοπίες του καιρού μας όμως δεν χαράσσουν παρόμοιους δρόμους για την επιστροφή στο παρελθόν.
Οι παλαιότερες ουτοπίες εμπνέονταν από ιδεώδη που απέβλεπαν στην οικοδόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας. Αντικαθιστούσαν έτσι τη σωτηρία της ψυχής στον άλλο κόσμο, ως ατομική επιβράβευση, με τη δικαιοσύνη και την ευτυχία σε αυτόν τον κόσμο, ως συλλογική κατάκτηση.
Οι ρετροτοπίες, αντίθετα, δεν σηματοδοτούν μόνο μια φυγή από το παρόν και από το μέλλον, αλλά και την απομάκρυνση από τα ιδεώδη του Διαφωτισμού, από τα ιδεώδη δηλαδή της ισότητας, της διαρκούς ειρήνης, του κοσμοπολιτισμού και της εξόδου της ανθρωπότητας από την ανωριμότητα.
Με μια τέτοια επιστροφή στο παρελθόν, εξηγεί ο Μπάουμαν, δεν θα βρούμε ποτέ λύσεις στα προβλήματα που μας βασανίζουν και δεν θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε την κοινωνία. Οταν οι άνθρωποι πείθονται ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση» (όπως έλεγε η Μάργκαρετ Θάτσερ), καταλήγουν να αναζητούν ατομικές λύσεις στα προβλήματα που γεννάει η κοινωνία. Ο στόχος τους, επομένως, δεν είναι πλέον μια καλύτερη κοινωνία, αλλά η βελτίωση της δικής τους ατομικής θέσης στο πλαίσιο αυτής της κοινωνίας, που φαίνεται ότι είναι αδύνατο να μετασχηματιστεί και να διορθωθεί.
Τη θέση της κοινής επιβράβευσης για τις συλλογικές προσπάθειες κοινωνικής μεταρρύθμισης παίρνουν στο εξής τα δυνητικά λάφυρα που πρέπει να αποκτηθούν σε βάρος όλων των ανταγωνιστών. Οι ρετροτοπίες εγκαταλείπουν την αλληλεγγύη και τους συλλογικούς αγώνες, για να υπηρετήσουν το άτομο και τις εγωιστικές του βλέψεις.
Οι ελπίδες για μια δυνητική βελτίωση δεν αφορούν όλους, αλλά λίγους εκλεκτούς, που προσδοκούν αλλαγές προς όφελος ενός περιορισμένου τμήματος της κοινωνίας ή και προς όφελος μόνο των εαυτών τους. Το πρώτο παράδειγμα ρετροτοπίας και επιστροφής στο παρελθόν, που αναλύει ο Μπάουμαν, το αποκαλεί «Επιστροφή στον Χομπς».
Η ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση και ο νεοφιλελευθερισμός έχουν επαναφέρει τη βία στην πολιτική και τον φόβο στις ζωές των ανθρώπων. Μια από τις πιο ωραίες ουτοπίες, το όραμα ενός κόσμου χωρίς βία, εγκαταλείπεται. Σήμερα φαίνεται να έχουμε συμφιλιωθεί με την προοπτική ενός διαρκούς πολέμου φθοράς μεταξύ «καλής βίας» (ταγμένης στην υπηρεσία του νόμου και της τάξης) και «κακής βίας».
Η χομπσιανή θεώρηση του κράτους ως εγγυητή της ασφάλειας των πολιτών του και ως αποτελεσματικού προστάτη από την ανεξέλεγκτη βία αμφισβητείται ριζικά. Η αίσθηση που επικρατεί είναι ότι ο κόσμος μας –ο κόσμος της απορρύθμισης και της εξατομίκευσης, στον οποίο ο κοινωνικός δεσμός κλονίζεται και η πολιτική εμφανίζεται ανήμπορη– θυμίζει το σκηνικό του πολέμου όλων εναντίον όλων, δηλαδή τον κόσμο πριν από την ανάδυση του χομπσιανού Λεβιάθαν.
Δεν υπάρχει μόνον η τρομοκρατική απειλή ή η βίαιη επιθετικότητα που γεννιέται από το αίσθημα της ταπείνωσης των πολλών και από τον τρόμο του κοινωνικού αποκλεισμού.
Τα ίδια τα κράτη –τα οποία άλλωστε είναι και οι μεγαλύτεροι παραγωγοί και έμποροι όπλων– γίνονται παράγοντες αβεβαιότητας, ανασφάλειας και κινδύνου. Ο Λεβιάθαν αποκαλύπτεται ανίκανος να αποδείξει ότι η διαχωριστική γραμμή που χαράσσει μεταξύ νόμιμης και μη νόμιμης βίας είναι αληθινά αξιόπιστη και επομένως δεσμευτική και απαραβίαστη.
Μια άλλη μορφή επιστροφής στο παρελθόν είναι εκείνη που ο Μπάουμαν ορίζει ως «Επιστροφή στη φυλή». Ζώντας σε πόλεις και σε γειτονιές μαζί με ξένους, πολλοί άνθρωποι ονειρεύονται την επιστροφή σε ένα παρελθόν «αμόλυντο» από την παρουσία ξένων.
Τους εμπνέει η ιδέα να στρέψουν την πλάτη τους σε αυτόν τον εχθρικό κόσμο που τους περιβάλλει, για να καταφύγουν στο καθησυχαστικό σύμπαν των αναμνήσεών τους, σε έναν κόσμο που τον κατοικούσαν και τον κατείχαν μόνον αυτοί και οι όμοιοί τους. Αναζητούν την πιο μικρή κοινότητα που μπορεί να προσφέρει καταφύγιο και προστασία.
Αυτή η μικρή κοινότητα, όμως, προστατεύει μόνον «εμάς» και δεν είναι φιλόξενη για τους «άλλους». Η «επιστροφή στη φυλή» οδηγεί σε πολιτικές που υψώνουν τείχη, κλείνουν τα σύνορα και διώχνουν τους ξένους.
Γράφει χαρακτηριστικά ο Μπάουμαν: «Το να καταφέρουμε να κρατήσουμε μακριά μας τις παγκόσμιες συμφορές με το να οχυρωθούμε στο σπίτι μας, με την ελπίδα ότι αυτός ο χώρος είναι ασφαλής, είναι εξίσου απίθανο με το να νομίζουμε ότι θα αποφύγουμε τις συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου λουφάζοντας στο καταφύγιο ενός άστεγου».
Μια άλλη οπισθοδρομική τάση, που μας σπρώχνει προς το παρελθόν χωρίς να συναντάει ισχυρές αντιστάσεις, είναι η «Επιστροφή στην ανισότητα». Από τη μια μεριά παρατηρούμε την ιλιγγιώδη αύξηση του εισοδήματος των λίγων ζάπλουτων σε βάρος των φτωχότερων. Από την άλλη, βλέπουμε τους πλούσιους και τους φτωχούς να ζουν σε δυο διαφορετικούς κόσμους, που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους και που χωρίζονται από ανθεκτικά και αδιαπέραστα τείχη.
Υπάρχει, τέλος, και η ρετροτοπία που ο Μπάουμαν ονομάζει «Επιστροφή στη μήτρα». Οταν η ελπίδα ιδιωτικοποιείται και οι προσωπικές προσδοκίες αποστασιοποιούνται από κάθε μακρόπνοο συλλογικό σχέδιο, κυριαρχούν οι πιο ναρκισσιστικές τάσεις του «ορθολογικού» εγωισμού. Το ατομικό υποκείμενο, φορτωμένο με όλη την ευθύνη για τις αποτυχίες της ύπαρξης, αισθάνεται ανήμπορο να ανταποκριθεί στις πολλαπλές υποχρεώσεις του. Και καθώς ο «άλλος» αντιπροσωπεύει μια δυνητική απειλή, το άτομο αναζητεί καταφύγιο στην πιο μοναχική αλλά και πιο προστατευμένη θέση: στη νιρβάνα της μήτρας, όπου δεν υπάρχουν άλλες ανθρώπινες υπάρξεις.
Στις ρετροτοπίες των καιρών μας ο Μπάουμαν αντιπαραθέτει τη θετική ουτοπία της κοσμοπολιτικής ενοποίησης της ανθρωπότητας, καθώς «τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις».
Αυτή η ουτοπία όμως δεν μπορεί να επιδιωχθεί με την παραδοσιακή μέθοδο του προσδιορισμού ενός «κοινού εχθρού», που δοκιμάστηκε με επιτυχία στο παρελθόν για τη δημιουργία μεγαλύτερων συνενώσεων.
Για να φτάσουμε σε μιαν ενοποιημένη και συνεργαζόμενη ανθρωπότητα, χρειαζόμαστε πρωτίστως μια κουλτούρα του διαλόγου και του αμοιβαίου σεβασμού, ικανή να συνομιλεί με τους απλούς ανθρώπους σε όλη τη Γη.
Σάββατο 29 Δεκεμβρίου 2018
ΚΕΝΤΡΟ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Με τη συνδρομή του Πολιτιστικού Συλλόγου Χουμεριανών ΒΡΑΔΙΑ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ Χουμέρι Αρκαλοχωρίου Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2019, ώρες 16.00 – 24.00
ΜΝΗΜΗ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ΧΟΥΡΔΑΚΗ
Το Κέντρο Κρητικής
Λογοτεχνίας, θέλοντας να τιμήσει, και θα τιμά κάθε έτος, τη μνήμη του
μεγάλου παραμυθά της Κρήτης, του Αριστοφάνη Χουρδάκη, οργανώνει , με τη συνδρομή του Πολιτιστικού Συλλόγου
Χουμεριανών, στο Χουμέρι
Αρκαλοχωρίου, στη ΒΡΥΣΗ του χωριού, το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2019, τις ώρες
16.00 έως 24.00, βραδιά αφήγησης
παραμυθιών.
Γυναίκες, διαφόρων ηλικιών, του Χουμερίου αλλά και από όλο
το Νησί θα αφηγηθούν παραμύθια της Κρήτης.
Τον συντονισμό της εκδήλωσης θα έχουν η Μαρίνα – Στέλλα
Μαρινάκη, ΜΑ Πολιτιστική Πολιτική και Ανάπτυξη, και η Μαρία Χαραλαμπάκη,
φιλόλογος.
Δηλώσεις συμμετοχής :
Ο πρόεδρος
η γραμματέας
Κώστας Μουτζούρης
Ελένη Κωβαίου
Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2018
Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου 2018
Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2018
ΤΑΣΟΥΛΑ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ, Μάχονται με όραμα για μια άλλη Ελλάδα, εφ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,
Ζούμε στη χώρα με τους πιο απαισιόδοξους κατοίκους της Ευρώπης. Μια χώρα με χαμηλή παραγωγικότητα, δυσθεώρητο χρέος, υψηλή διαφθορά, κακοδιοίκηση, γραφειοκρατία, ανύπαρκτες ευκαιρίες και ας είναι για τον άνθρωπο η πρόοδος μονόδρομος. Και όμως, στην Ελλάδα δεν ανοίγονται μόνο βάραθρα, υψώνονται και κορυφές. Το λέμε συχνά: αν κάτι σώζει τη χώρα, είναι οι εντυπωσιακές προσπάθειες ορισμένων, σχετικά λίγων, που υπερνικούν την αδράνεια, τις παθογένειες, τις πράξεις οπισθοδρόμησης ετών. Δεκάδες οι διακρίσεις ατόμων και ομάδων που έφεραν πρωτιές, τα βραβεία σε επαγγελματίες που μας έκαναν υπερήφανους, τα «χρυσά» σε Ελληνες πρωτοπόρους όλων των πεδίων. Η «Κ» συνομίλησε με τρεις «μαχητές», που κάνουν κάθε μέρα και σε βάθος χρόνου τη διαφορά. Τον Ανάργυρο Μαριόλη, που «έκανε το θαύμα» στο Κέντρο Υγείας Αρεόπολης, τον Νίκο Ζούρο που κατέστησε τη Λέσβο κέντρο ενός θαυμαστού παγκόσμιου δικτύου, τη Σόφη Λάμπρου που βοηθώντας ευάλωτα άτομα με μεράκι επιχειρεί να φέρει μια ξεκάθαρη θετική κοινωνική αλλαγή.
Ανάργυρος Μαριόλης, διευθυντής του Κέντρου Υγείας Αρεόπολης: Ενας γιατρός, εφημερεύων Σαμαρείτης
Το λένε όλοι οι κάτοικοι της περιοχής και οι συνεργάτες του. Για το θαύμα που συντελείται στο Κέντρο Υγείας Αρεόπολης, μια όαση φροντίδας και πολιτισμού, καθαρό και οργανωμένο σαν ιδιωτικό νοσοκομείο, την ευθύνη φέρει ο αναμορφωτής του, βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στην πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας, Ανάργυρος Μαριόλης, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής.
Αφού ίδρυσε το πρώτο κέντρο υγείας αστικού τύπου, το 2004, στον Βύρωνα, και ολοκλήρωσε το εξαιρετικά επιτυχημένο έργο του εκεί το 2010, ανέλαβε τη διεύθυνση του Κέντρου Υγείας Αρεόπολης στη Μάνη. Εκεί, μαζί με τον καινούργιο χώρο οικοδόμησε την απόλυτη εμπιστοσύνη του κόσμου. Το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών εξοπλίστηκε. Δημιουργήθηκε Τμήμα Βραχείας Νοσηλείας, οργανώθηκαν οι κατ’ οίκον επισκέψεις, συγκροτήθηκε ιατρικό αρχείο. Οικοδομήθηκε η πρόληψη. «Η προληπτική ιατρική στη Μάνη είναι μια απτή έκφραση αγάπης για τη γιαγιά που προχωράει στο πλακόστρωτο με τον αντίλαλο από το μπαστούνι της να ακούγεται ρυθμικά, για τα λιγοστά παιδιά που παίζουν στα χωριά της Μάνης και αποτελούν το ζωντανό κύτταρο του τόπου αυτού που ονειρευόμαστε», λέει ο κ. Μαριόλης. Κάθε Ιούνιο, 20 ειδικότητες γιατρών βρίσκονται μια ολόκληρη ημέρα στο Κέντρο για δωρεάν εξετάσεις ενώ ανά τακτά διαστήματα πραγματοποιούνται εξειδικευμένες εξετάσεις από ειδικούς δωρεάν – είναι το πρώτο κέντρο υγείας που έχει επιστημονική και λειτουργική διασύνδεση με την Ιατρική Σχολή Αθηνών και συνδρομή από νοσοκομεία του ΕΣΥ.
Παράλληλα, το Κέντρο Υγείας Αρεόπολης έγινε ένας εξωστρεφής οργανισμός. Συνεχείς οι κύκλοι ιατρικής εκπαίδευσης φοιτητών στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Ερευνα, εκπαιδευτικά προγράμματα για προσωπικό και κοινό, στοχευμένες παρεμβάσεις σε σχολεία, εθελοντικές αιμοδοσίες, σεμινάρια πρώτων βοηθειών, πρωτοβουλίες που «αναζωπυρώνουν ολοένα το πάθος μας για τη διασφάλιση του αυτονόητου, την παροχή ολιστικής φροντίδας προς όλους», αναφέρει ο κ. Μαριόλης, ο οποίος δεν έχει πάρει ποτέ χρήματα για τις υπηρεσίες που προσφέρει, δεν παίρνει άδεια, δεν εγκαταλείπει το κέντρο υγείας παρά μόνον για ώρες, προκειμένου να μιλήσει σε συνέδρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, οδηγεί το δεύτερο ασθενοφόρο όταν το πρώτο έχει φύγει, συμβάλλει προσωπικά στη συντήρηση και στα λειτουργικά έξοδα, επιδιορθώνει ντουλάπες, βάφει χώρους, κάνει την απολύμανση μόνος.
Σωτηρία εν πλω
Η πιο πρωτόγνωρη εμπειρία; «Οταν προσέγγισα με ένα καΐκι, με θαλασσοταραχή, ένα κρουαζιερόπλοιο και κατέβασα μια Βρετανίδα τουρίστρια με διαβητικό κώμα». Ηταν Σάββατο βράδυ, 28 Οκτωβρίου 2017. Επτά ημέρες μετά, επαναλήφθηκε ένα παρόμοιο περιστατικό. Ο κ. Μαριόλης προσέγγισε και πάλι με καΐκι ένα εμπορικό πλοίο στον όρμο του Οιτύλου, περιέθαλψε τον ασθενή με έμφραγμα εν πλω, τον κατέβασε με σχοινιά στο καΐκι. «Είναι η πιο συγκλονιστική εμπειρία να σώζεις μια ανθρώπινη ψυχή», λέει.
Σόφη Λάμπρου, συνιδρύτρια Impact Hub Athens: Βοηθώντας επιχειρήσεις με κοινωνικό πρόσημο
Η Σόφη Λάμπρου, στο κέντρο, με τον συνιδρυτή του Impact Hub Athens, Δημήτρη Κοκκινάκη, στα εγκαίνια της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης.
Ηθελαν, με όπλο την κοινωνική καινοτομία, να κάνουν «τον κόσμο καλύτερο». Κατάφεραν, βοηθώντας εκατοντάδες νεοφυή σχήματα και άτομα από ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, να μετατρέψουν πρωτοπόρες ιδέες σε βιώσιμες επιχειρήσεις, να αλλάξουν το πρόσημο μέσα σε μια δύσκολη πενταετία κρίσης και να στήσουν την πρώτη αγορά κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Αλλωστε, γι’ αυτό το Impact Hub Athens έλαβε από το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ το βραβείο IVLP Alumni για την «κοινωνική καινοτομία και αλλαγή».
Το Impact Hub Athens, που έκανε γνωστή την έννοια της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα και είναι τμήμα του διεθνούς δικτύου Impact Hub με μέλη σε 84 χώρες, «παρέχει σε επαγγελματίες και ομάδες εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, πρόσβαση σε νέες ιδέες, πόρους και δικτύωση, σχεδιάζει επιχειρηματικά άλματα», λέει η κ. Σόφη Λάμπρου, η οποία ίδρυσε, μαζί με τον Δημήτρη Κοκκινάκη, προ πενταετίας, τον οργανισμό στη χώρα μας. Δηλαδή όχι μόνο βοηθούν ώστε μια ιδέα να γίνει επιχειρηματικό σχέδιο, όχι μόνο προσφέρουν τεχνογνωσία, στέγη, τρόπους χρηματοδότησης, επαφή με ειδικούς και πελάτες, αλλά και στηρίζουν την επέκταση της επιχείρησης σε άλλους τομείς, άλλες πόλεις, άλλες χώρες. Ακόμη, «θέλουμε οι πολίτες να πάρουν στα χέρια τους την ευθύνη του δημόσιου χώρου, να καλλιεργηθούν ο σεβασμός στο περιβάλλον, η συμμετοχή στα κοινά», τονίζει η κ. Λάμπρου.
Εξηγεί τα τρία επίπεδα στα οποία δρα ο οργανισμός:
α) Η κοινωνική επιχειρηματικότητα να γίνει χώρος της οικονομίας. «Τα δύο τελευταία χρόνια, σε συνεργασία με τη Γ.Γ. Κοινωνικής Οικονομίας του υπουργείου Εργασίας διοργανώνουμε την ετήσια έκθεση κοινωνικών επιχειρήσεων, όπου επιχειρηματίες από όλη την Ελλάδα έρχονται και παρουσιάζουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους».
β) Να στηριχθούν περισσότεροι επιχειρηματίες. «Κάθε χρόνο υποστηρίζουμε 100 με 200 επιχειρήσεις ή ιδέες. Το 80% της επιτυχίας τους λένε πως το οφείλουν σ’ εμάς».
γ) Να προωθηθούν δικά τους καινοτόμα προγράμματα, όπως η συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων για την επαναλειτουργία της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης. Το ιστορικό κτίριο ανακαινίστηκε από τον δήμο με ευρωπαϊκά κονδύλια και ο οργανισμός ανέλαβε τη διαχείριση της αγοράς. Ενα μοντέλο συν-διαχείρισης, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (δήμος και κοινωνία των πολιτών – το Impact Hub), που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε δημόσιο κτίριο. «Μεταξύ των οκτώ μαγαζιών, ένα κοινωνικό ανθοπωλείο, που παρέχει επαγγελματικές δεξιότητες σε άτομα από ευάλωτες ομάδες ή με αναπηρία –εργάζονται στα κτήματα στον Μαραθώνα, λειτουργούν το κατάστημα–, και το Αρχιπέλαγος, ένα κατάστημα ειδών από δεύτερο χέρι, το οποίο “τρέχουν” άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα». Μέσα στην Αγορά της Κυψέλης «έχει μεταφερθεί και το El Sistema Greece, ένα πρόγραμμα που χρησιμοποιεί τη μουσική σαν μέσο ένταξης και ενδυνάμωσης παιδιών από ευπαθείς ομάδες».
Νίκος Ζούρος, διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου: Κατέστησε το νησί παγκόσμιο γεωπάρκο
Ο Νίκος Ζούρος ξεναγεί στο απολιθωμένο δάσος Λέσβου επιστήμονες από όλο τον κόσμο, κατά το φετινό 10ο Θερινό Σχολείο Γεωπάρκων.
Χάρη σε αυτόν η Λέσβος κατέστη γεωλογικό κέντρο του πλανήτη, ο χώρος όπου παράγεται τεχνογνωσία και διαδίδεται στα πέρατα της γης μέσω κορυφαίων επιστημόνων που έρχονται και εκπαιδεύονται στο νησί. Χάρη σε αυτόν ολόκληρο το νησί ανακηρύχθηκε Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO, λειτουργούν ένα μουσείο - παγκόσμιο πρότυπο και νέα γεωλογικά πάρκα, μεταξύ των οποίων ένα υποθαλάσσιο. Με τη συμβολή του οργανώθηκε διεθνές δίκτυο γεωπάρκων, και νέα μνημεία-τεκμήρια της εξέλιξης του πλανήτη μας ξεπήδησαν στον κόσμο. Ο λόγος για τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και πρόεδρο του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων, Νίκο Ζούρο.
Κάθε μέρα, μέσα από την έρευνα, τις ανασκαφές, την ανάπτυξη νέων τεχνικών, τη διοργάνωση σεμιναρίων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και διαλέξεων ανά τον κόσμο, μάχεται για την κατοχύρωση και ανάδειξη της γεωλογικής κληρονομιάς της Λέσβου, της Ελλάδας και του πλανήτη. Με τη δική του άμεση εμπλοκή, «μια πρωτοβουλία η οποία ξεκίνησε από Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, μέσα σε 15 χρόνια έγινε επίσημο πρόγραμμα της UNESCO».
Δημιουργία, το 1995, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, του οποίου ο κ. Ζούρος είναι έκτοτε διευθυντής, και εκκίνηση των προσπαθειών «για να αποκαλυφθούν τα γεγονότα που συνόδευσαν τη δημιουργία του μνημείου. Για πρώτη φορά αναδείχθηκε ότι όλη η Λέσβος είναι ένα γεωπάρκο, ότι υπήρχαν όχι ένα αλλά επάλληλα δάση και οικοσυστήματα σε διάφορες θέσεις στο σύνολο του νησιού, που απολιθώθηκαν με μια σειρά ηφαιστειακών εκρήξεων σε ένα διάστημα τριών εκατομμυρίων ετών (μεταξύ 20 και 17 εκατ. ετών πριν). Σήμερα έχουμε φέρει στο φως πολύ προγενέστερα στοιχεία, από τα 200 εκατ. χρόνια πριν ώς τις μέρες μας, που αφηγούνται την ιστορία της δημιουργίας όλου του ελληνικού χώρου», σημειώνει ο κ. Ζούρος. Παράλληλα, άρχισε το έργο ευαισθητοποίησης των μαθητών και της τοπικής κοινωνίας, γιατί «πιστεύουμε ότι όση προσπάθεια κι αν καταβληθεί από την επιστημονική κοινότητα, δεν θα είναι αποτελεσματική εάν η τοπική κοινωνία δεν πεισθεί ότι η κληρονομιά αυτή της ανήκει και αξίζει να την προστατεύσει».
Από το 2007, κάθε Ιούνιο έρχονται στο διεθνές σχολείο γεωπάρκων Λέσβου «για 10 ημέρες, επιστήμονες από 20 - 30 χώρες για να ενημερωθούν γύρω από την τεχνογνωσία που έχουμε αναπτύξει στη συντήρηση και ανάδειξη των ευρημάτων και να δημιουργήσουν μετά στις χώρες τους τα δικά τους γεωπάρκα». Υπογράφονται συνεργασίες με ξένα ιδρύματα – εξέχον το παράδειγμα της συνεργασίας με την Κίνα.
Πρωτοποριακό εγχείρημα
Ακόμη, «δημιουργήσαμε καινούργια πάρκα στον χερσαίο χώρο, αλλά και το πρώτο στην Ελλάδα θαλάσσιο πάρκο απολιθωμάτων πέριξ της νησίδας Νησιώπης». Ενα πρωτοποριακό εγχείρημα που συνδέει το παρελθόν με τα σύγχρονα οικοσυστήματα και αφηγείται την ιστορία δημιουργίας του Αιγαίου. «Μιλάμε για την κλιματική αλλαγή και πολλοί δεν πείθονται πως υπάρχει κίνδυνος για την ανθρωπότητα. Τα γεωλογικά μνημεία μας δείχνουν τις επιπτώσεις που είχαν οι κλιματικές αλλαγές στο παρελθόν και διδάσκουν στους νέους πώς να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, τις φυσικές καταστροφές και να κάνουν τις δικές τους ζωές ασφαλέστερες και καλύτερες».
Κορίνα Βασιλοπούλου, «Στα οδοφράγματα των “κίτρινων γιλέκων” σφυρηλατείται πολιτική συνείδηση», efsyn
«Η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν περίμενε να ξεσπάσει ξαφνικά ένα τέτοιο αυθόρμητο λαϊκό κίνημα, πόσο μάλλον να προκαλέσει σημαντικούς κλυδωνισμούς στη θητεία του Μακρόν».
Ο Αμερικανός πανεπιστημιακός, δημοσιογράφος και συγγραφέας Φίλιπ Γκόλουμπ είναι παλιός μας γνώριμος. Πριν από δύο χρόνια σχεδόν, κουβεντιάσαμε μαζί του σχετικά με την εγκατάσταση του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Σήμερα, του ζητήσαμε να μας μιλήσει για όσα συμβαίνουν στη δεύτερη πατρίδα του, τη Γαλλία, στην οποία ζει εδώ και πολλά χρόνια μαζί με τη σύζυγό του, την Ελληνοελβετίδα κοινωνιολόγο Νοέλ Μπουρζί, και την κόρη τους.
Μάλλον εξεπλάγη, όπως και πολλοί άλλοι, με την εμφάνιση του κινήματος των «κίτρινων γιλέκων» και την έκταση που έχει πάρει.
«Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πάντως», σημειώνει ο συνομιλητής μας, «μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες από τις προϋποθέσεις που ευνοούν την εμφάνιση κινημάτων διαμαρτυρίας – όπως η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου, κυρίως, αν και όχι μόνο, για την κατώτερη μεσαία τάξη, την εργατική τάξη και τμήματα του αγροτικού κόσμου που βιώνουν εδώ και χρόνια την καθήλωση των εισοδημάτων τους και περικοπές σε δημόσιες υπηρεσίες ζωτικής σημασίας εξαιτίας των ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών της λιτότητας, σε συνδυασμό με την ολοένα βαθύτερη δυσπιστία απέναντι στο πολιτικό σύστημα, η οποία γίνεται αισθητή σε κάθε εκλογική αναμέτρηση».
Συνέντευξη
● Βλέπουμε ότι το κίνημα συνεχίζεται, παρά τη μερική υπαναχώρηση του Μακρόν. Πόσο πιστεύετε ότι μπορεί να κρατήσει και, φυσικά, πόσο ακόμα να συνεχίσει ο Μακρόν στην ίδια ρότα;
Είναι πιθανό να συνεχιστεί, είτε σε τοπικό είτε σε εθνικό επίπεδο. Για πόσο καιρό και σε ποια έκταση είναι δύσκολο να το πούμε. Ενδέχεται να λάβει διάφορες μορφές.
Οι διάσπαρτοι συντελεστές του βλέπουν ότι η κινητοποίηση φέρνει αποτελέσματα, έστω και εν μέρει: η κυβέρνηση έκανε πίσω στον φόρο για τα καύσιμα, που ήταν αρχικά το κεντρικό αίτημα των γιλέκων κι έχει προβεί σε ορισμένες κινήσεις απέναντι στους συνταξιούχους και τους εργαζόμενους που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό.
Τα «γιλέκα» επίσης έχουν ευρεία λαϊκή υποστήριξη, πάνω από το 65%, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις. Το ζήτημα τώρα είναι πώς θα καθορίσουν πολιτικούς και κοινωνικούς στόχους που να ξεπερνούν τα αρχικά τους αιτήματα.
Αυτό ίσως αποδειχτεί περίπλοκο, με δεδομένο τον ετερογενή χαρακτήρα του κινήματος. Ωστόσο, έχουν δημιουργηθεί ισχυροί δεσμοί σε τοπικό επίπεδο, στους δρόμους και στα οδοφράγματα και αυτό σφυρηλατεί μια πολιτική συνείδηση.
Η πρωτοκαθεδρία του Μακρόν, από την άλλη, έχει αποδυναμωθεί σοβαρά. Είχε φανταστεί ότι οι Γάλλοι χρειάζονταν και ήθελαν έναν μονάρχη, μια προεδρία «τύπου Δία» βασισμένη στην κάθετη εξουσία, όπως είχε πει ο ίδιος, που θα έφερνε τα πάνω κάτω στην παλιά πολιτική και κοινωνική τάξη και θα έστηνε μια νέα κοινωνία από την αρχή.
Αυτές οι αλλόκοτες υποθέσεις συνιστούν μια τριπλή εσφαλμένη ανάγνωση, κατά τη γνώμη μου:
Πρώτον, μια ιδιαίτερα επιλεκτική ανάγνωση της νεότερης γαλλικής ιστορίας, όπου οι μονάρχες και οι Αυλές τους δεν γίνονταν πάντοτε αντικείμενα λατρείας... Κυρίως εκείνοι που περιφρονούσαν τον απλό λαό και δεν του διασφάλιζαν τον επιούσιο.
Δεύτερον, ερμηνεύει λάθος τα συμπεράσματα των προεδρικών εκλογών ως μια εν λευκώ λαϊκή εντολή για τη νεοφιλελεύθερη, μεταρρυθμιστική ατζέντα του, όταν στην πραγματικότητα αυτά αντικατόπτριζαν την απόρριψη απέναντι στη Μαρίν Λεπέν και την Ακρα Δεξιά. Η νίκη του (66%) δεν ήταν το ίδιο μεγάλη με εκείνη του Ζακ Σιράκ στον δεύτερο γύρο (82%) απέναντι στον πατέρα Ζαν-Μαρί Λεπέν το 2002.
Στον πρώτο γύρο, ο Μακρόν συγκέντρωσε μόνο 24%, λίγες μόλις μονάδες πάνω από τον δεξιό υποψήφιο Φρανσουά Φιγιόν και τον αριστερό Ζαν-Λικ Μελανσόν.
Τα σημερινά επίπεδα δημοφιλίας του (ή αντιδημοφιλίας του, αν προτιμάτε) αντιστοιχούν ακριβώς στα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών. Επομένως, το επιχείρημά του περί νομιμοποίησης που απορρέει από τη λαϊκή εντολή ήταν πάντοτε αρκετά σαθρό.
Τρίτον, σε συνδυασμό με τα δύο παραπάνω, έχουμε να κάνουμε με μια σοβαρή υπερεκτίμηση της δύναμής του και της ικανότητάς του να αλλάξει ριζικά την κοινωνία από τα πάνω. Σήμερα, παρατηρείται ευρεία απόρριψη, αν όχι μίσος, στο πρόσωπο του μονάρχη και η ικανότητά του για δράση έχει δεχτεί σοβαρό πλήγμα.
● Το γεγονός ότι το συγκεκριμένο κίνημα δεν κατευθύνεται από κάποιο κόμμα, συνδικάτο ή κάποια άλλη οργανωμένη ομάδα, καθώς και ότι δεν έχει σαφή ηγεσία ή προσανατολισμό, είναι κάτι που ίσως συνιστά το νέο πρόσωπο της διαμαρτυρίας ή προορίζεται για σταδιακή φθορά και εξαφάνιση;
Είναι ένα από τα πρόσωπα της διαμαρτυρίας με νέους πρωταγωνιστές και νέο ρεπερτόριο δράσεων. Τα «κίτρινα γιλέκα» δεν εντάσσονται στα γνωστά κινήματα διαμαρτυρίας ούτε ξεπήδησαν μέσα από αυτά, δεν ήταν ούτε είναι όργανα του κομματικού συστήματος και, μιλώντας από κοινωνιολογική σκοπιά, αντλούν ερείσματα από διαφορετικά τμήματα της κοινωνίας με αντικρουόμενα ενίοτε συμφέροντα (ιδιωτικοί υπάλληλοι, συνταξιούχοι, εργάτες και καταστηματάρχες).
Η κοινή συνισταμένη αυτών των διαφόρων κοινωνικών ομάδων είναι η βαθιά απογοήτευση και η αποξένωση από τις πολιτικές και οικονομικές «ελίτ» της Γαλλίας που εκπροσωπεί ο πρόεδρος Μακρόν και το αίτημα για αξιοπρέπεια, δημοκρατία και στοιχειώδη οικονομική δικαιοσύνη. Η εμφάνιση των «κίτρινων γιλέκων» και η εντυπωσιακή και γρήγορη διάδοση των βασικών τους μηνυμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο η «αραβική άνοιξη» πήρε τη μορφή μαζικών κινημάτων.
Θα εξακολουθήσουν, βέβαια, να υπάρχουν και άλλες, πιο παραδοσιακές μορφές διαμαρτυρίας και ίσως μάλιστα να διευρυνθούν: συνδικάτα του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, διάφορες φοιτητικές ενώσεις που κινητοποιούνται σήμερα και πάει λέγοντας.
Οι συνθήκες που έδωσαν ώθηση στο κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» δεν εξαφανίστηκαν ως διά μαγείας και ενδέχεται να δούμε ακόμα μεγαλύτερες κινητοποιήσεις στο μέλλον, αν επιδεινωθεί η οικονομική και κοινωνική κατάσταση. Η ανάπτυξη στην Ευρώπη, η οποία ήταν ήδη χαμηλή, έχει βαλτώσει. Το βιοτικό επίπεδο δεν καλυτερεύει. Η Ακροδεξιά έχει βρει πρόσφορο έδαφος σε όλα αυτά.
Κι όμως, ακόμα κι απέναντι στην αυξανόμενη απειλή της Ακρας Δεξιάς, πάνω-κάτω παντού, η Ευρωπαϊκή Ενωση εμμένει πεισματικά και επικίνδυνα στις άδικες πολιτικές της λιτότητας, τις οποίες απορρίπτουν οι μεγάλες λαϊκές μάζες (με ποικίλους τρόπους ανά χώρα). Αυτό με κάνει να πιστεύω ότι θα δούμε κι άλλες εκρήξεις όπως τα «κίτρινα γιλέκα» που θα λάβουν διάφορες μορφές ανά την Ευρώπη.
Κάποιες θα εκπορεύονται από τα πολύ δεξιά, ας μην έχουμε αμφιβολίες. Αλλες θα έχουν πιο προοδευτικό χαρακτήρα.
Για να αναστρέψουμε την άνοδο της Ακροδεξιάς είναι επιτακτική ανάγκη, όπως τονίζει ο οικονομολόγος Τομά Πικετί, να επανιδρύσουμε την Ευρώπη πάνω σε μια νέα, ισότιμη και δημοκρατική βάση.
● Ηταν εντυπωσιακή η μεγάλη εξάπλωση αστυνομικής δύναμης και η βία της αστυνομίας κατά των διαδηλωτών, ιδιαίτερα κατά των μαθητών. Θυμάστε να έχετε ζήσει ανάλογα σκηνικά στη Γαλλία; Πιστεύετε ότι είναι ίσως ο προάγγελος μιας νέας μορφής αυταρχικού κράτους;
Οι μηδενιστές της Ακρας Δεξιάς, κατά κύριο λόγο, που επιδόθηκαν σε λεηλασίες και καταστροφές στο Παρίσι και άλλες πόλεις, βοηθούν στη νομιμοποίηση της αστυνομικής βίας και των αυταρχικών πολιτικών.
Η μαζική ανάπτυξη αστυνομικών δυνάμεων δεν είχε στόχο μόνο την αποτροπή των επεισοδίων, αλλά και την επίδειξη ισχύος, την επίδειξη της κατασταλτικής δύναμης και εξουσίας του κράτους. Ηταν επίσης έτσι σχεδιασμένη, ώστε να αποτρέψει τον κόσμο από το να πάρει μέρος στο κίνημα.
Οι συνταξιούχοι από τις αγροτικές περιοχές έπρεπε να φοβηθούν και να παραμείνουν μακριά από το Παρίσι... Συνοδεύτηκε επίσης από μια επικοινωνιακή στρατηγική που τόνιζε τον ακραίο κίνδυνο που διατρέχουν όσοι συμμετέχουν στις διαδηλώσεις, οι οποίοι κινδύνευαν να χάσουν κάποιο μέλος του σώματός τους ή τη ζωή τους. Δεν υπάρχει τίποτα ουσιαστικά καινούργιο σε όλα αυτά: πολλές φορές οι κυβερνώντες εκμεταλλεύονται τη βία για να συγκεντρώσουν ακόμα μεγαλύτερη εξουσία.
Στην «Πολιτική», ο Αριστοτέλης σημειώνει ότι οι τύραννοι κάνουν πολέμους σε ξένες χώρες για να αυξήσουν την εξουσία τους στην πατρίδα. Και η διάσημη ρήση του Μακιαβέλι αναφέρει ότι ο Ηγεμόνας είναι καλύτερα να κυβερνά μέσω του φόβου, αντί να αποζητά την αγάπη του λαού.
Ομως, όπως σωστά τονίζει ο Μακιαβέλι, ο φόβος από μόνος του δεν είναι αρκετός. Σήμερα, οι κυβερνώντες στα φιλελεύθερα δημοκρατικά κράτη επιζητούν ευρύτερη νομιμοποίηση. Μόνο που οφείλουν να βασίσουν τη νομιμοποίησή τους όχι μόνο στην καταστολή, αλλά και σε ευρύτερη συναίνεση.
● Εχουμε μπροστά μας μια εκλογική χρονιά. Ποιες πολιτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τα «κίτρινα γιλέκα»; Υπάρχει ελπίδα για την κατακερματισμένη γαλλική Αριστερά;
Είναι πολύ νωρίς για να δώσω μια σαφή απάντηση. Υποψιάζομαι ότι θα σημειωθεί εκτεταμένη αποχή στις ευρωεκλογές, όπως συνήθως, αλλά με σημαντικές απώλειες για τη «Δημοκρατία Εμπρός» του Μακρόν.
Το πρόβλημα για την Αριστερά, όπως αναφέρατε, είναι ο κατακερματισμός της, με ένα μικρό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο είχε, σε γενικές γραμμές, την τύχη του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, ένα συρρικνωμένο Κομμουνιστικό Κόμμα με ελάχιστες ελπίδες ανάκαμψης και μια μεγαλύτερη, αν και αμφιλεγόμενη, δύναμη υπό την ηγεσία του Ζαν-Λικ Μελανσόν.
Για διάφορους ιστορικούς λόγους, αυτές οι διαφορετικές συνιστώσες της Αριστεράς είναι αλληλοσυγκρουόμενες και με ισχυρές προσωπικές αντιπάθειες μεταξύ των ηγετών τους.
Η Ανυπότακτη Γαλλία είναι η μόνη μείζων δύναμη, σήμερα ωστόσο δεν παρουσιάζει τη δυναμική που είχε κατά την εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές.
Εν ολίγοις, ο Μακρόν ναι μεν έχει απολέσει τη νομιμοποίησή του, οι εξ αριστερών ανταγωνιστές του, ωστόσο, πρέπει ακόμα να κερδίσουν τη δική τους. Κι ύστερα, βέβαια, υπάρχει η Ακρα Δεξιά η οποία ελπίζει πως θα αποκομίσει ορισμένα οφέλη, αν και δεν είναι σε θέση να διεκδικήσει σοβαρό μελλοντικό ρόλο. Η ανάλυση αυτή προϋποθέτει μια συνεχιζόμενη διαλυτική διαδικασία, κατά την οποία τα κοινοβουλευτικά κόμματα θα έχουν όλο και λιγότερη σημασία για τον περισσότερο κόσμο.
Αν αυτό επαληθευτεί, τα «κίτρινα γιλέκα» και τα παρεμφερή κινήματα έχουν λαμπρό μέλλον μπροστά τους.
Περικλής Κοροβέσης, Γαλοπούλα η φιλόσοφος, EFSYN, 22.12.18
perikliskorovesis.jpg
Περικλής Κοροβέσης - Εφημερίδα τών Συντακτών
Είχε πάνω από πενήντα άτομα υπηρετικό προσωπικό, ο πύργος είχε εκατό δωμάτια και καμιά διακοσαριά κολίγους. Βαθιά ανθρωπιστής, ήθελε να διδάξει τις φιλελεύθερες ιδέες στους εργαζόμενους της επικράτειάς του και προσέλαβε πέντε σοφούς δασκάλους για να αφυπνίσει το προσωπικό του. Το σχέδιό του, βέβαια, απέτυχε οικτρά.
Οι εξ αναγκασμού διαφωτιζόμενοι το εξέλαβαν σαν απλήρωτες υπερωρίες-τιμωρίες από τα ακαταλαβίστικα κηρύγματα των διαφωτιστών. Ο δυστυχής άρχοντας δεν είχε καταλάβει τίποτα από τη δυσαρέσκεια του προσωπικού γιατί οι δάσκαλοι του έδιναν ψεύτικες αναφορές λέγοντας πως τα πάντα βαίνουν καλώς, αλλά χρειάζονται παραπάνω ώρες διδασκαλίας.
Οι διαφωτιστές μας ήταν φτωχοί και χρειάζονταν παραπάνω μεροκάματα, αν και γόνοι Βυζαντινών αρχόντων. Εντούτοις υπήρξε μια αναπάντεχη επιτυχία. Η γαλοπούλα που είπαμε στην αρχή, παρακολουθούσε με βουλιμία όλα τα μαθήματα και άρχισε να φιλοσοφεί για το νόημα της ζωής. Και κατέληξε στο συμπέρασμα πως αυτό ήταν η μάσα. Παρατήρησε πως την τάιζαν κάθε πρωί στις δέκα η ώρα.
Αλλά πριν καταλήξει σε οριστικό συμπέρασμα, παρατήρησε προσεκτικά τα τεκταινόμενα. Είδε πως χειμώνα και καλοκαίρι, με κρύο ή ζέστη, με ξηρασία ή υγρασία, γιορτές, αργίες ή καθημερινές, το γεύμα ερχόταν στην ώρα του. Με αληθινές προκείμενες και επαγωγική σκέψη κατέληξε στο συμπέρασμα πως αυτή η κατανάλωση ήταν το πραγματικό νόημα της ζωής. Και παραμονή Χριστουγέννων, στις δέκα ακριβώς το πρωί, της κόψαν το λαρύγγι, την ώρα δηλαδή που αυτή, σύμφωνα με τα λογικά της συμπεράσματα, περίμενε να την ταΐσουν. Δηλαδή άλλα αντ’ άλλων.
Θυμήθηκα αυτήν την ιστορία -άγνωστο για μένα από πού προέρχεται- με αφορμή αυτές τις καταναγκαστικές γιορτές της κατανάλωσης, που δεν έχουν καμία σχέση με τα ιερά Χριστούγεννα. (Αυτά είναι περιθωριακά για τους λίγους πραγματικά πιστούς).
Ακόμα και αυτός ο Αη Βασίλης πλαστογραφείται από τον ανύπαρκτο Santa Claus, δημιούργημα της Coca-Cola, για να διαφημίζει τα προϊόντα της. (Ηθελα να ‘ξερα, όλοι αυτοί οι ελληνορθοδοξόψυχοι, που δεν σηκώνουν σκοπιανή μύγα στο σπαθί τους, πώς δέχονται ο Μέγας Βασίλειος να γίνεται μια φουσκωτή διαφημιστική κούκλα πλάι στις άλλες φουσκωτές κούκλες). Και δεν υπονοώ να πάρουμε όλοι καρφιά και να τρυπάμε τις κούκλες για να ξεφουσκώσουν.
Απλά μια μικρή καμπάνια θα αρκούσε για να αφήσουμε τον Βασίλειο στην ησυχία του. Πώς θα μας φαινόταν αν μια διάσημη μάρκα γυναικείων εσωρούχων, π.χ. η Intimissimi, λάνσαρε ένα καινούργιο μπικίνι και έβαζε σαν μοντέλο την Παναγιά να κολυμπάει στον Ιορδάνη και το Αγιο Πνεύμα «εν είδει περιστεράς» να φωτίζει τις καμπύλες της; Οπως πάμε, και αυτό θα το δεχτούμε. Η σημερινή θρησκεία είναι το χρήμα και η αγορά που έχει εξοβελίσει κάθε άλλο χριστιανικό δόγμα.
Μπορούμε να πούμε πως αυτές οι γιορτές είναι αντιχριστιανικές και ειδωλολατρικές; Αυτό μόνο κάποιος έντιμος φανατικός καλόγερος θα μπορούσε να το πει. Γιατί απ’ ό,τι ξέρω οι μητροπολίτες μας, και αν κρίνω και από το πάχος τους, δεν φαίνεται να περιφρονούν την κατανάλωση. Φαίνεται λοιπόν πως βρίσκουν τη γιορτή της κατανάλωσης συμβατή με τη θεία γέννα. Ασχετα βέβαια αν ο Χριστός γεννήθηκε σε στάβλο, όπως περίπου γεννούν οι προσφυγίνες.
Είναι απλά ακόμα ένα φαινόμενο του παμφάγου καπιταλισμού που τα πάντα τα μετατρέπει σε αγορά. Δεν διαθέτει ούτε ιερό ούτε όσιο. Τα πάντα γίνονται εμπόριο και κέρδος. Στην πλειονότητά τους οι άνθρωποι σκέφτονται σαν τη γαλοπούλα μας.
Πιστεύουν πως η υλική ευημερία και ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο εξασφαλίζουν την ευτυχία τους ενώ στην ουσία οδεύουν στην ατραπό που χάραξε η γαλοπούλα. Χτίσαν τα σπίτια τους, αγόρασαν τα ακριβά αυτοκίνητά τους, πήραν τα καταναλωτικά τους δάνεια και ό,τι άλλο μπορούσαν προετοιμάζοντας τη δικιά τους παραμονή Χριστουγέννων, ενισχύοντας τον καπιταλισμό. Δηλαδή το πιο αχάριστο τέρας που οι τράπεζές του καταβροχθίζουν ζωντανούς ανθρώπους.
Οποιος περπατάει αυτές τις μέρες στους φωταγωγημένους δρόμους της πόλης, πέφτει πάνω σε άστεγους και ζητιάνους, κουλουριασμένους σε βρόμικες κουβέρτες, κρατώντας συχνά μια ανορθόγραφη ταμπέλα που γράφει «πεινάω». Και όσο κι αν θέλεις να φανείς σπλαχνικός, αντιλαμβάνεσαι πως είναι μάταιο. Υπάρχουν βέβαια οι... καλοί άνθρωποι που διερωτώνται γιατί δεν τους μαζεύουν. Πράγμα βέβαια που γινόταν παλιότερα, όπως ακόμα είχε ποινικοποιηθεί η φτώχεια με τον νόμο «περί επαιτείας».
Πας σπίτι, ανοίγεις από συνήθεια την τηλεόραση και πέφτεις στις προσφορές των σούπερ μάρκετ. Ολοι ισχυρίζονται πως είναι οι φτηνότεροι. Αλλά ξεχνούν τον βασικό τους ανταγωνιστή: τον κάδο των σκουπιδιών. Αυτός έχει τις καλύτερες προσφορές και πιστούς πελάτες. Και μην ξεχνάμε πως στις ημέρες των γιορτών αυξάνονται οι αυτοκτονίες. Και όταν λέμε «καλές γιορτές» μοιάζει κυνικός εμπαιγμός.
Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2018
Θάλεια Ιερωνυμάκη, Η νεοελληνική ωδή έως το 1880. Ιστορική διαμόρφωση και θεωρία του είδους, Κίχλη 2017
Σοφοκλής Καρύδης, Ωδή
ο Ιωάννης Κωλέττης
Κωλέττ΄επί του τάφου σου ακούει ποίος ψάλλει!
Εγέρθητι! Προσήγγγικεν η δεινοτάτη πάλη,
Και δραξ΄ασπίδα στιβεράν κι ηκονισμένον δόρυ,
Κ’ως άλλοτε
εις δύσβατα, ω άνερ, τρέξε όρη,
Υπέρ της πατρίδος της σεπτής, μ’ανάστημα Ανταίου,
Και προπορεύου του λαού, και του λαμπρού κ’ ωραίου
Φανέντος μέλλοντός
μας,
Αναφανού ο άνδοξος γενναίος αρχηγός μας
