Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 2018

Ο ιστορικός Φάνης Καλαϊτζάκης μιλά για το συγγραφικό έργο του Ιάσονα Ευα...



Ο Ιάσων Ευαγγέλου (φιλολογικό ψευδώνυμο του οφθαλμιάτρου και λογοτέχνη Ευάγγελου Ευαγγελίου), γεννήθηκε στο Βόλο το 1926. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιατρική (πτυχίο 1954), Φιλοσοφία (πτυχίο 1974) και Θεολογία (ακροατής επί τετραετία). Μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, της Ελληνικής Εταιρείας Φιλοσοφικών Μελετών κ.ά. Αρχισυντάκτης του περιοδικού "Προεκτάσεις στην εκπαίδευση" (1991-1997) και του περιοδικού "Κασταλία" της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών (1999-2005). Ο Ιάσων Ευαγγέλου παρουσιάστηκε στα Γράμματα το 1962 και από τότε προσφέρει στον λογοτεχνικό και φιλοσοφικό χώρο ένα σημαντικό έργο, που το χαρακτηρίζει κριτικό και εγκυκλοπαιδικό πνεύμα, πνευματικός προβληματισμός, ευαισθησία και ήθος, σαφήνεια σκέψης και έκφρασης, και περιεκτική διατύπωση λόγου. Αποσπάσματα του έργου του μεταφράστηκαν και στο εξωτερικό. Για την προσφορά του στα Ελληνικά Γράμματα έχει τιμηθεί με διακρίσεις και έτυχε τιμητικού διπλώματος από το Υπουργείο Πολιτισμού (1999). Έχει επίσης περιληφθεί σε ελληνικά και ξένα βιογραφικά λεξικά. Το έργο του αγκαλιάζει όλους σχεδόν τους τομείς του έντεχνου Λόγου, και εκτός από άρθρα σε εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά και εφημερίδες, αποτελείται από εκατόν είκοσι βιβλία. Από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του είναι οι "γνωμικοί στοχασμοί: ΨΗΦΙΔΕΣ ΙΔΕΩΝ" και η "γνωμική ποίηση": ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΟΙΗΣΗΣ", που συνεχίζουν -και ανανεώνουν- στο χώρο της Ελληνικής Γραμματείας, την παράδοση του επιγραμματικού λόγου (πεζού και ποιητικού). Το 2013 κυκλοφόρησε το βιβλίο του: Γνωμολογικό Λεξικό (γενικής παιδείας) με 13.500 ψηφίδες ιδεών. Το ίδιο έτος, η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών τον πρότεινε στη Σουηδική Ακαδημία για το βραβείο ΝΟΒΕΕ Λογοτεχνίας (για τα έτη 2013, 2014).

Ευάγγελος Αυδίκος *,Το μαρτίτσι και ο Καμί, ΕΦΣΥΝ


astegos.jpg

Αστεγος στην Παλιά ΒουλήEUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ

Ηταν μακρύς ο φετινός χειμώνας. Ψόφος. Ο χειμώνας είναι για τους αδύναμους μια επιπλέον δοκιμασία. Ο φετινός χειμώνας παραήταν μαρτυριάρης. Στις πόλεις και παντού συνεχίζει να μπαίνει με φούρια ο παγερός αγέρας της οικονομικής ανέχειας.
Να δείχνει τη γύμνια του σύγχρονου πολιτισμού μας. Ανθρωποι σκυθρωποί να παλεύουν με την αδιακρισία της εικονολάτρισσας κάμερας αλλά και τα χαρτοκούτια να σκεπάζουν τη χαμένη αξιοπρέπεια μιας ζωής που την παρέσυρε η αναλγησία των δυνατών και η ανασφάλεια των ισχυρών να σοδιάζουν. Να ντερλικώνουν.
Παραμονή πρωτομηνιάς. Οι άνθρωποι ακουμπάνε τις ελπίδες τους στη φύση. Να ζεσταθεί το κοκαλάκι τους, μήπως φτάσει μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχούλας τους. Κάποιοι διάττοντες αστέρες της τηλεοπτικής οθόνης θα ακολουθήσουν τη συνήθεια να επιδείξουν αυτές τις μέρες το μαρτίτσι τους, φορεμένο σαν βραχιόλι στον καρπό του χεριού τους. Η παράδοση γίνεται γι’ αυτούς το άλλοθι μιας ζωής που έχει εγκλωβιστεί σ’ ένα ανιαρό λάιφσταϊλ.
Χρειαζόμαστε, όμως, όλοι μας ένα μαρτίτσι. Να μας θυμίζει την ευθύνη απέναντι στον πολιτισμό μας. Να μας υπενθυμίζει πως χρειάζεται να βρούμε την Κασταλία πηγή για να ξαναβρούμε τον χαμένο ανθρωπισμό στην καθημερινότητά μας.
Να αποκαθαρθούμε από τον εγωισμό και τη θεοποίηση του εαυτούλη μας. Να απαλλαγούμε από τον ναρκισσισμό και την αδιαφορία μας. Να καταλάβουμε την ευθύνη μας απέναντι στη φύση, τον διπλανό, τη νέα γενιά, το μέλλον.
Ισως θα ήταν μια ευκαιρία να φορέσουμε ένα μαρτίτσι όλοι μας, έστω και για μια μέρα. Ενα μαρτίτσι που θα μας προστατεύει από αυτούς που παίζουν με τα σπίρτα ανάβοντας φωτιές.
Ενα μαρτίτσι που θα μας θυμίζει ότι η ανευθυνότητα και η ευκολία αποτυπώνονται στον λαϊκό λόγο. Ενα μαρτίτσι που θα μας βάλει σε μια άλλη ρότα σκέψης. Που θα καταλάβουμε ότι η επιλογή δεν είναι πάντα να γυρίζουμε από το άλλο πλευρό όταν νιώθουμε άβολα.
Ετσι δικαιολόγησε ο λαϊκός άνθρωπος τη διπροσωπία του Μάρτη. Την απέδιδε στο ποια γυναίκα από τις δύο κοίταζε ο Μάρτης: την όμορφη ή την άσχημη. Η υπεκφυγή είναι η εύκολη λύση. Τον διπρόσωπο Μάρτη τον κάναμε θεό, οδηγό σε κάθε μας ενέργεια. Χρειάζεται να αλλάξουμε τα εικονίσματα.
Και η ευθύνη δεν είναι μόνο των άλλων. Και η επιλογή δεν είναι να μιμηθούμε τη Μάρθα του Καμί στην «Παρεξήγηση». Να βάλουμε στην ψυχή μας την απελπισία. Την αυτομαστίγωση. Την επιλογή του σκότους.
* Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Σωματείο ελληνικών παραδοσιακών χορών «Λυγκηστές»

Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2018

Ευάγγελος Αυδίκος *,Ο Πάρις του ΙΑΚΑ, ΕΦΣΥΝ,27.2.2018


hristina_agriantoni.jpg


Χριστίνα Αγριαντώνη
Ημερίδα-επιστημονικό μνημόσυνο διοργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για να τιμήσει τον Πάρι Γουναρίδη | ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΥΔΙΚΟΣ
Το μνημόσυνο συνδέεται με τη μνήμη. Με τη διάθεση των οικείων να μετακινήσουν τους ανθρώπους τους στην πινακοθήκη των προγόνων. Κι αυτό είναι μια σημαντική πράξη, μια και καμιά ομάδα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς προγόνους, που ορίζουν την ιστορική της πορεία.
Από τον τρόπο δε που γίνεται το μνημόσυνο κρίνονται οι επίγονοι και η μνήμη που θέλουν να προβάλουν τόσο στο εσωτερικό της ομάδας όσο και στο ευρύτερο κοινό. Με τα μνημόσυνα οι ομάδες δημιουργούν σύστημα αξιών και ταυτόχρονα το αναδιατάσσουν ή το επιβεβαιώνουν.
Το ίδιο συμβαίνει με κάθε είδους μνημόσυνα. Ακόμη και με τις επιστημονικές ημερίδες, που γίνονται για να τιμήσουν κάποιο μέλος της επιστημονικής ομάδας. Είναι τελετουργίες των οποίων η πρόθεση, ρητή ή υπόρρητη, διαχέεται στις προσφωνήσεις και στις μνήμες που κατατίθενται.
Δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση, ασφαλώς, η ημερίδα-επιστημονικό μνημόσυνο που διοργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για να τιμήσει τον Πάρι Γουναρίδη. Για να επιβεβαιώσει τους επιστημονικούς του κανόνες και τη δέσμευσή του να υπηρετήσει τις αρχές του Διαφωτισμού. Με άλλα λόγια, τον σεβασμό της επιστημονικής διαφορετικότητας και τη διάθεση σύνθεσης των απόψεων μέσα από έναν συνεχή διάλογο.
Ηταν μια αφορμή να ξαναδούμε τα στερεότυπα. Για τους πανεπιστημιακούς που περί άλλα τυρβάζουν. Μακριά από το έργο τους. Καλλιεργώντας δημόσιες σχέσεις στο κατώφλι της πολιτικής εξουσίας με προσδοκία τη συμμετοχή στους κρουνούς των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Οχι ότι αυτή η εικόνα είναι εκτός της πραγματικότητας. Ωστόσο, η γενίκευση που τρέφει τα στερεότυπα λειτουργεί σαν τον ατζαμή χασάπη που όλα τα σφάζει κι όλα τα μαχαιρώνει. Διαστρεβλώνει την εικόνα ταυτίζοντας το μέρος με όλη την εικόνα.
Ο Πάρις του ΙΑΚΑ δεν χωράει σ’ αυτό το στερεότυπο. Εργαζόταν αθόρυβα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Με μοναδικά όπλα τη συνείδησή του και την αγάπη των φοιτητών και τον σεβασμό των συναδέλφων του. Πληγωμένος από όσους, στο εσωτερικό της ακαδημαϊκής κοινότητας, δεν σέβονταν τους κανόνες. Θυμωμένος αλλά και απογοητευμένος για την ευκολία που τα μέσα ενημέρωσης έκαιγαν μαζί με τα ξερά και τα χλωρά.
Σε καιρούς δύσκολους που το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας γιγαντώνεται με τη συγχώνευση με τα ΤΕΙ της περιοχής, ποιεί ήθος η αναφορά σ’ εκείνους που αγωνίζονται να εγκαθιδρύσουν επιστημονικές και δημοκρατικές αρχές. Ενα πετραδάκι δηλαδή για τον εξορθολογισμό της χώρας. Είναι μια οφειλή στους νέους συναδέλφους που δίνουν τον αγώνα της διδαχής, της έρευνας και της συνάντησης με τις κοινωνίες, συχνά μέσα σε δυσχερείς οικονομικές συνθήκες.
* καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου 2018

Η Ιστορία της Ελλάδας «ζωγραφισμένη σε 231 πιάτα» Ένα βιβλίο από τη Λόλα Νταϊφά





Η Λόλα Νταϊφά,  η «σιδηρά κυρία»  των δημοσίων σχέσεων, γνωστή από το χώρο της τηλεόρασης,  είναι ταυτόχρονα και μια παθιασμένη συλλέκτρια,   η οποία κατάφερε να δημιουργήσει την πληρέστερη συλλογή  διακοσμητικών πιάτων που σχετίζονται με την ιστορία της χώρας μας. Η εντυπωσιακή αυτή συλλογή χώρεσε στις σελίδες ενός εντυπωσιακού λευκώματος με διαχρονική αξία. 
Το λεύκωμα αυτό θα παρουσιαστεί στο Βόλο, σε ανοικτή εκδήλωση, την Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 2018, στην αίθουσα της Εξωραϊστικής, στις 7 το απόγευμα. Την εκδήλωση οργανώνει το Λύκειο των Ελληνίδων Βόλου με τη συνεργασία της Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. 
Για το βιβλίο θα μιλήσουν η αρχαιολόγος-λαογράφος και διευθύντρια του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείο Λάρισας, Φανή Καλοκαιρινού και η Μαρία Νάνου, θεολόγος-ιστορικός βυζαντινής τέχνης, η οποία εργάζεται στο Λαογραφικό Κέντρο Κίτσου Μακρή, που αποτελεί Παράρτημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.  Την εκδήλωση  θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Σωτήρης Πολύζος.  Η εκδήλωση θα κλείσει με ένα σύντομο καλλιτεχνικό πρόγραμμα που θα παρουσιάσει χορευτική ομάδα του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου με χορούς του Αιγαίου.
Πρόκειται για μια έκδοση-έργο τέχνης που φέρει την υπογραφή των εκδόσεων ΜΙΛΗΤΟΣ και την επιστημονική επιμέλεια (κείμενα-έρευνα) της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, της γνωστής λαογράφου Κατερίνας Κορρέ-Ζωγράφου.  Στο λεύκωμα φιλοξενείται η σπανιότερη -σε επίπεδο δημόσιου και ιδιωτικού αρχείου- συλλογή πιάτων της Λόλας Νταϊφά, τα οποία κατασκευάστηκαν στη Σύρο, στον Πειραιά και στην Αθήνα,  το 1863 μέχρι και το 1973. Η έκδοση προλογίζεται από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Άγγελο Δεληβοριά, ενώ ο πρόλογος υπογράφεται από την ίδια τη συλλέκτρια, η οποία περιγράφει το πάθος του συλλέκτη  με  μικρές και  ενδιαφέρουσες ιστορίες για τα κομμάτια της συλλογής της και τους τρόπους που τα απέκτησε. 

Το βιβλίο με λαογραφικό–ιστορικό περιεχόμενο είναι προϊόν υπομονετικής και συστηματικής αναζήτησης συγκεκριμένων κεραμικών κατά τη διάρκεια πολλών ετών, το οποίο παραδίδεται στο κοινό με την απαραίτητη επιστημονική τεκμηρίωση της Κ. Κορρέ-Ζωγράφου. Μελέτη, η οποία συνεπάγεται έρευνα και συγκρίσεις με ευρύτερες συναφείς ομάδες που ακολούθησαν παράλληλες διαδρομές, ώστε να ενημερώσει όχι μόνο για ιστορικές στιγμές, αλλά και για την καθημερινότητα ανθρώπων που έζησαν στον ευρύτερο ελληνικό χώρο και χρησιμοποίησαν τα συγκεκριμένα αντικείμενα.
Στην εικονογράφηση των μοναδικών αυτών πιάτων, παρουσιάζονται γεγονότα, που «σφράγισαν» την ιστορία της χώρας μας, από την αρχαιότητα  έως τη σύγχρονη Ελλάδα αλλά και εμβληματικές προσωπικότητες, που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο αναγνώστης αυτής της ιδιαίτερης συλλεκτικής έκδοσης «συναντά» τον Ρήγα Φεραίο, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον Σπύρο Λούη, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το θωρηκτό «Αβέρωφ», τη Μονή Αρκαδίου, όπως και μια πλειάδα βασιλέων, από τον Γεώργιο Α΄ έως τον Κωνσταντίνο Β΄.
Σε ξεχωριστή ενότητα του βιβλίου «231 πιάτα αφηγούνται την Ιστορία της Ελλάδας», συστήνεται για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία και δίνεται το δημιουργικό στίγμα του Χανιώτη κεραμίστα και γλύπτη Κώστα Ντουσάκη, που έδωσε συνέχεια στην παράδοση.

Τα υλικά της ζωής μας, 4η έκθεση παιδιών των νηπιαγωγείων Μαγνησίας



Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου 2018

From Homer to Hatzi-Yavrouda - Aspects of oral narration in the Greek tradition Call for papers Conference at The Danish Institute at Athens, 29-30 September 2018


The conference is a collaboration between The Kapodistrian University of Athens and The Danish Institute at Athens.

The aim of this conference is to analyze and discuss various aspects of orally produced and diffused stories from the Greek tradition, from Antiquity up to the storytelling communities in the 20th century.

In European culture, literature has been orally created and diffused as a parallel to written literature, but until rather recently the two traditions have mostly been studied separately. However, there is a closer interrelationship between the two, and it is not just the orally diffused folk literature that is inspired by the written high-culture literature. It is also vice versa. Therefore, the conference will start with the question: What is orality?

We wish to study orality from different genres and periods within the Greek tradition and from different academic fields, as e.g. classical philology, byzantine studies, folklore, and comparative literature. Proposals in all these fields are welcome as are proposals addressing the interrelationship between oral and written literature, or the influence from and to other cultures. For the modern period special focus will be given to the folktale.

The Greek tradition is taken as a point of departure for a diachronic analysis of orality, from Homer to one of the most intriguing narrators of Greek folktales, Hatzi-Yavrouda of Kos. But it is our belief that the results of the analysis of the Greek case could easily be applied to other European traditions.

It will be a two-day conference with four key-note papers: by Professor Emeritus from the Department of Folklore at the University of Athens, Michalis Meraklis, Professor Emerita from the Department of Classics at the University of Southern Denmark, Minna Skafte-Jensen, Assistant Professor Emerita and Senior Research Fellow at the Austrian Academy of Science, Carolina Cupane, and Professor Emerita from the Department of Modern Greek at Harvard University, Margaret Alexiou, in a joint paper with artist Katerina Samara.

To add another dimension to the academic conference, we hope to be able to include two live performances in the programme: by the British storytellers Hugh Lupton and Daniel Mordon, who will do a re-telling of Homer, and by Greek narrator Sasa Voulgari, who will tell Modern Greek folktales.

Abstracts of no more than one page should be sent before 1 May 2018 to: birgit.olsen@diathens.gr

An academic committee will evaluate the abstracts received.

The acts of the conference will be published in the Monography Series of The Danish Institute (MoDIA). All contributions will be peer-reviewed. Please state in your abstract that you accept publication.
Birgit Olsen, Assistant Director, The Danish Institute at Athens
Marianthi Kaplanoglou, Associate Professor The Kapodistrian University of Athens Department of Folklore

Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2018

Ευεργέτες και Δωρητές της Πρέβεζας, ΟΑΣΗ, Κυριακή, 25.2.18, ώρα 7μμ, Πρέβεζα


Περιοδικό ΠΟΡΦΥΡΑΣ, τεύχος 165



Pakistan Journal of Historical Studies (Indiana University Press)-2018 issue



Editors of Pakistan Journal of Historical Studies (PJHS) invite scholars to submit articles on any aspect of history of any region and period. Published by Indiana University Press (Bloomington, USA), the semi-annual scholarly journal aims to develop critical ideas on less explored and innovative themes in the discipline of History.
Deadline for submission for 2018 issues is 15 April 2018.
To submit a manuscript for consideration, please use the following link for registering an account or log-in to your existing account and then click the ‘new submission link:  
For style-sheet, visit the following link:
For more information and queries, send an email to hak@khaldunia.org (and cc to pjhs@khaldunia.org)

Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία, βιβλιοπαρουσίαση, Βόλος, 28.2.18, 7ΜΜ, Παπαστράτου

ι συγγραφείς του βιβλίου: Γιώργος Μαργαρίτης, Νίκος Τσικρίκης, Βασιλική Λάζου, Έρση Μαλαγιώργη, Κώστας Μιχαλάκης, Γιάννης Σκαλιδάκης, Δέσποινα Μήτσιου, Δόμνα Κόφφα, Ελισάβετ Τσιδεμιάδου, Παναγιώτης Κουστένης, Αγγελική Νικολάου Συλλογικό
Οι πιο σημαντικοί σταθμοί στην ταραγμένη ιστορία της Θεσσαλίας τη δεκαετία του ’40. Ο πόλεμος, η Κατοχή, η Αντίσταση, οι διωγμοί του εβραϊκού πληθυσμού, η μάχη της σοδειάς, ο θεσμός της λαϊκής αυτοδιοίκησης, η λειτουργία των σχολείων, ο Εμφύλιος, τα Έκτακτα Στρατοδικεία της μισαλλοδοξίας και του αφανισμού…

Ένα συλλογικό έργο με πλούσιο αρχειακό υλικό, προφορικές μαρτυρίες και άλλες καινοτόμες εκπαιδευτικές εφαρμογές που προσεγγίζει τα μεγάλα γεγονότα αλλά και την καθημερινή ζωή, μέσα από τα μάτια των «από κάτω», αυτών που υπέστησαν τις συνέπειες της Ιστορίας αλλά και πάλεψαν, για πρώτη φορά σε τέτοια μαζική έκταση, για να γίνουν οι πρωταγωνιστές της.

ΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΣΤΗ ΛΑΪΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΑ

Η τραγική δεκαετία του ’40 με τη ματιά των «από κάτω»

* Μιλά στην «ΕτΔ» ο Λαρισαίος ιστορικός - επιμελητής της έκδοσης Νικ. Χριστοφής

 Δημοσίευση: 13 Νοε 2017 22:29
Η τραγική δεκαετία του ’40 με τη ματιά των «από κάτω»
Ιστορικά στοιχεία, δημοσιεύματα και μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου περιλαμβάνει το βιβλίο «Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία», ένα συλλογικό έργο που υπογράφουν 11 ερευνητές και επιμελήθηκε ο Λαρισαίος ιστορικός, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ), Νίκος Χριστοφής.
Το βιβλίο αποτυπώνει τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην ταραγμένη ιστορία της Θεσσαλίας μέσα από πλούσιο αρχειακό υλικό και προσεγγίζει τα μεγάλα γεγονότα αλλά και την καθημερινή ζωή, μέσα από τα μάτια όσων τα έζησαν. Αποτελεί, δε, μια πρωτότυπη καταγραφή της θεσσαλικής ιστορίας τη δεκαετία του '40, αποτέλεσμα συστηματικής επιστημονικής μελέτης. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο κ. Χριστοφής μιλά για την ανάγκη που οδήγησε στη συγγραφή μιας τέτοιας μελέτης και για τα ιδιαίτερα στοιχεία που παρουσιάζει η Θεσσαλία και τα οποία την καθιστούν σημαντική για την εξέλιξη του αντιστασιακού κινήματος στην Ελλάδα.
* Ποιος είναι ο σκοπός αυτού του πονήματος; Τι μπορεί να βρει σε αυτό ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται για αυτή την περίοδο της ιστορίας, αλλά και γενικώς το κοινό;
- Πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω την «Ελευθερία», και εσάς προσωπικά, για το ενδιαφέρον που δείξατε για το βιβλίο «Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία», το οποίο θα βρίσκεται από σήμερα σε όλα τα βιβλιοπωλεία της χώρας.
Στόχος του συλλογικού αυτού τόμου είναι η ανάδειξη της τοπικής ιστορίας, της περιοχής της Θεσσαλίας (Λάρισα, Βόλος, Τρίκαλα) και των γύρω χωριών (Αγιά, Μεταξοχώρι), αν και δεν αποτελεί εξαντλητική μελέτη, κάτι τέτοιο θα ήταν μάλλον αδύνατο, κατά την ταραγμένη, και μείζονος σημασίας, δεκαετία του ‘40. Επιχειρείται η παρουσίαση μιας ερευνητικής-επιστημονικής παραγωγής για την περίοδο 1940-1950, έχοντας ως παραμέτρους την ανάλυση των πιο σημαντικών σταθμών της δεκαετίας. Ο πόλεμος, η κατοχή, η αντίσταση, οι διωγμοί του εβραϊκού πληθυσμού, η μάχη της σοδειάς, ο θεσμός της λαϊκής αυτοδιοίκησης, η λειτουργία των σχολείων, ο εμφύλιος και τα έκτακτα στρατοδικεία είναι κάποια από τα θέματα τα οποία αναλύονται στο βιβλίο, μέσα από το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της περιοχής και τις συγκρούσεις που έλαβαν χώρα. Επιπλέον, και το τονίζω αυτό, είναι ένα βιβλίο που όχι μόνο δεν αγνοεί, αλλά εστιάζεται στην οπτική της περιόδου «από τα κάτω», προσφέροντας με αυτόν τον τρόπου νέες οπτικές για την περίοδο σε τοπικό επίπεδο. Έτσι, το βιβλίο συμβάλλει στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε το γενικό πλαίσιο και κυρίως επιτρέπει την αλλαγή της εστίασης από τις ελίτ στις μάζες στην περιοχή της Θεσσαλίας. Η τοπική ιστορία έχει αποτελέσει σημαντικό πεδίο έρευνας της επιστήμης της Ιστορίας. Η μελέτη της τοπικής ιστορίας προωθούνταν για χρόνια από τοπικούς ιστορικούς. Όπως πολύ εύστοχα έχει παρατηρήσει η Νάση Μπάλτα αυτή η μελέτη, φυσικά με τις εξαιρέσεις της, ακολουθούσε μια πατριδογνωστική και ιστοριοδιφική τάση και ακολουθούσε επίσης σε γενικές γραμμές, την αντίληψη και τον τρόπο γραφής που ανέπτυξε το ηγεμονικό σχήμα της εθνικής ιστορίας. Η εξέλιξη της επιστήμης της Ιστορίας ωστόσο, έχει οδηγήσει στην ανανέωση και διεύρυνση των ιστορικών υποκειμένων και θεματικών πεδίων, όπως την ιστορία της καθημερινότητας, την ιστορία του τόπου και της μνήμης, τα οποία μπορεί ο αναγνώστης να βρει στο βιβλίο.
* Πώς προέκυψε η δημιουργία αυτού του συγγράμματος;
- Να αναφέρω πρώτα απ’ όλα πως το εν λόγω βιβλίο στηρίζεται στην ημερίδα που διοργάνωσα στο Θέατρο ΟΥΗΛ τον Μάιο του 2016 με τίτλο «Η Θεσσαλία τη δεκαετία του ’40: Ιστοριογραφικές Προσεγγίσεις». Μια εκδήλωση λοιπόν, με επίκεντρο την περίοδο της δεκαετίας του ’40 εστιασμένη στην περιοχή μας, βρισκόταν στο μυαλό μου αρκετό καιρό πριν την ημερίδα, αλλά λόγω προσωπικών εξελίξεων μεταφέρθηκε για μεταγενέστερα. Ο λόγος ήταν απλός, και ήταν αυτός που ανέφερα προηγουμένως. Δηλαδή, να προσεγγίσουμε την ιστορία μας, τη θεσσαλική ιστορία, μέσα από μια συστηματική, επιστημονική οπτική. Αυτή μου η σκέψη ισχυροποιήθηκε κατά κάποιον τρόπο από το γεγονός ότι πληθώρα νέων μελετών, από νέους κυρίως μελετητές, με χρήση αναξιοποίητου αρχειακού υλικού, είτε επειδή το αρχειακό υλικό ήταν κλειστό προς το κοινό είτε αταξινόμητο, εκδόθηκαν τα τελευταία χρόνια. Αυτές οι μελέτες εστίαζαν την προσοχή τους σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (π.χ. Αιτωλοακαρνανία). Έτσι, αποφάσισα να φέρω κοντά νέους ερευνητές που ασχολούνται, είτε εξ ολοκλήρου είτε επί μέρους, με την περιοχή της Θεσσαλίας. Η επιτυχία του συνεδρίου με ώθησε να ψάξω να βρω κάποιον εκδοτικό οίκο ο οποίος θα πίστευε στη σημαντικότητα της έκδοσής του ως βιβλίο.
* Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες, αν τυχόν υπάρχουν, στην οργάνωση της αντίστασης στη Θεσσαλία;
- Καταρχάς, κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερη για τον μελετητή, κάποιες περισσότερο, κάποιες λιγότερο. Ωστόσο, η περιοχή της Θεσσαλίας παρουσιάζει στοιχεία τα οποία την καθιστούν σημαντική για την εξέλιξη του αντιστασιακού κινήματος. Θα παραπέμψω τον αναγνώστη στο κείμενο του Γιώργου Μαργαρίτη στο βιβλίο, αλλά να επισημάνω κάποια στοιχεία. Πρώτα απ’ όλα, να αναφέρουμε πως οι στρατιωτικές μονάδες της περιφέρειας, που απάρτιζαν την 1η Μεραρχία, επιστρατεύθηκαν κατά περιοχές και ζώνες στα στρατολογικά γραφεία κάθε μεγάλης πόλης, ενώ σχεδόν το σύνολο των μονάδων της περιοχής ανήκαν στις πλέον δραστήριες του μετώπου και πήραν μέρος σε πολλές μάχες και επιχειρήσεις. Η 1η Μεραρχία, λοιπόν, δέχθηκε το βάρος της ιταλικής αντεπίθεσης τον Μάρτιο του 1941 και αντιστάθηκε σθεναρά με σημαντική συμβολή για την έκβαση της μάχης. Η γεωγραφική θέση της Θεσσαλίας βρισκόταν σε στρατηγική θέση ως προς το μέτωπο της Αλβανίας∙ το σημαντικό λιμάνι του Βόλου για τη μεταφορά εφοδίων και υλικών συντόμευε κατά πολύ τη διαδικασία προώθησής τους στην πρώτη γραμμή∙ οι Θεσσαλικοί Σιδηρόδρομοι, από το λιμάνι του Βόλου προς την Καρδίτσα, τα Τρίκαλα και την Καλαμπάκα∙ και τέλος, η Λάρισα, ως σημαντικό κέντρο διαλογής στα μετόπισθεν, πιο σημαντικό ίσως και από αυτό της Θεσσαλονίκης, είναι κάποια από τα στοιχεία που κάνουν τη Θεσσαλία ιδιαίτερη. Δεν πρέπει να παραλείψουμε, το οποίο αναλύεται διεξοδικά στο βιβλίο, την περίπτωση της εξόντωσης των Εβραίων από τους Γερμανούς, όπου, ακριβώς λόγω της αντίστασης του θεσσαλικού πληθυσμού, δεν ξεπέρασε το 10 με 20% (σε αντίθεση με το 80%-90% σε άλλες περιοχές).
* Θεωρείτε ότι αυτή η σημαντική ιστορική περίοδος έχει ερευνηθεί σε βάθος; Ή έχουμε ακόμη πολλές ιστορικές αλήθειες να ανακαλύψουμε για αυτή;
- Είναι γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες η ελληνική επιστημονική κοινότητα έχει αρχίσει να ασχολείται εκτενώς με την πολυτάραχη δεκαετία του ’40. Νέα ερευνητικά εγχειρήματα, μελέτες, άρθρα και διατριβές, που ασχολούνται τόσο με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή, αλλά και τη μετέπειτα περίοδο για την ελληνική ιστορία, αυτή του Εμφυλίου Πολέμου, όσο και με διάφορες εκφάνσεις της δεκαετίας, κάνουν την εμφάνισή τους γεγονός που καταδεικνύει την ωρίμανση της επιστημονικής έρευνας στην Ελλάδα. Οπότε θα έλεγα πως ναι, έχει μελετηθεί σε βάθος η περίοδος, αλλά, όπως φαίνεται και από τις μελέτες του βιβλίου και τις ιστοριογραφικές μεθόδους, που ακολουθεί ο κάθε συγγραφέας, υπάρχει ακόμα αρκετός χώρος για έρευνα. Άλλωστε, δεν μπορεί κανένας να πει πως μια περίοδος έχει «κλείσει» ερευνητικά. Όσο η επιστήμη της Ιστορίας εξελίσσεται τόσο διευρύνεται και ο χώρος για περαιτέρω έρευνα.
* Όπως αναφέρετε στην εισαγωγή του βιβλίου «η Θεσσαλία της δεκαετίας του ’40 προσφέρει όλα αυτά τα στοιχεία που χρειάζεται ο ερευνητής ώστε να εφαρμόσει νέες προσεγγίσεις και μεθόδους ιστοριογραφικής έρευνας». Ποια είναι αυτά τα στοιχεία;
- Ακριβώς. Τα κείμενα που αποτελούν το βιβλίο καταδεικνύουν ακριβώς αυτό, και σε πλήρη σύνδεση του τοπικού με το εθνικό, και κατ’ επέκταση, γιατί όχι, και του παγκόσμιου. Για παράδειγμα, αν πάρει κάποιος το θέμα της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης στη Θεσσαλία, ή το ζήτημα των Εβραίων του Βόλου, την περίοδο της Αντίστασης, τα οποία έχουν μελετηθεί λιγότερο απ’ ό,τι άλλα, θα είναι σε θέση να συνάγει τα συμπεράσματά του σε ένα συγκριτικό ιστορικό πλαίσιο, το οποίο αναμφίβολα θα προσδώσει εντελώς νέα οπτική, όχι μόνο από τις ομοιότητες που ενδεχομένως να ανακύψουν, αλλά και από τις διαφορές τους, οι οποίες σε μερικές περιπτώσεις είναι περισσότερο αποκαλυπτικές. Η προφορική ιστορία και η ιστορία της μνήμης, δύο σχετικά νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις στην Ιστορία στη χώρα μας, ώστε να ανακαλύψουμε όχι σε επίπεδο «επίσημο» ή των ελίτ, αλλά το πώς βίωνε ο καθημερινός κόσμος τα τραγικά γεγονότα της δεκαετίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η περιοχή της Θεσσαλίας αποτελεί προνομιακό τοπίο, αφού οι μελέτες που επικεντρώνονται σε αυτήν δεν είναι τόσες πολλές ακόμα. Με εξαίρεση το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας όπου η Θεσσαλία έχει αποτελέσει, και εξακολουθεί να αποτελεί, μελέτη περίπτωσης σε διάφορες μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες.
* Από πού προέρχονται οι πηγές που στηρίζουν αυτή την έρευνα; Ποιος είναι ο ρόλος της προσωπικής μαρτυρίας στην ιστορική καταγραφή;
- Αν κάποιος ανατρέξει στα κείμενα του βιβλίου θα συναντήσει πληθώρα πηγών, προσωπικών μαρτυριών, συνεντεύξεων, από τον Τύπο της εποχής, τα στρατιωτικά αρχεία, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, για παράδειγμα, όπου γίνεται εκτενής έρευνα στα αρχεία που επικεντρώνονται στα χωριά της Αγιάς και του Μεταξοχωρίου, αλλά και από ξένα αρχεία, έντυπα του αντιστασιακού Τύπου, Αρχεία Ειδικών Δικαστηρίων Δωσιλόγων και το Αρχείο του ΚΚΕ. Όλος αυτός ο όγκος αρχειακού υλικού συνδυάζεται με τον καλύτερο δυνατό συνθετικό τρόπο από δευτερογενή υλικό και νέες ιστοριογραφικές μεθόδους.
Συνέντευξη: Παναγιώτα Φούντα

Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2018

Ευάγγελος Αυδίκος *,Μόνο μπροστά;, EFSYN, 20.2.18


Μόνο μπροστά, σχολίασε διανοούμενος, χρήστης μέσου κοινωνικού δικτύου, σε απάντηση του εορταστικού κλίματος των Χριστουγέννων, όπου η αναφορά στο παρελθόν και στις μνήμες αποτέλεσε αφετηρία για νοσταλγική βίωση της παιδικότητας από τη μεριά των συνομιλητών του.
Στην άποψη αυτή διασώζεται η μανιχαϊστική αντίληψη για την κατανόηση του κόσμου. Το παρελθόν και το μέλλον, σύμφωνα μ’ αυτή την άποψη, βρίσκονται σε μια συνεχή αμάχη. Ακόμη χειρότερα. Το παρελθόν, για κάποιους, έχει κατσικωθεί στον σβέρκο του μέλλοντος παρεμβάλλοντας εμπόδια στο μυαλό και τα συναισθήματα των ανθρώπων να το ονειρευτούν. Με άλλα λόγια, το παρελθόν για κάποιους είναι βαρίδι που εμποδίζει την εξέλιξη.
Πρόκειται για ένα ακατέργαστο σχήμα για τη σχέση παρελθόντος και ζωής. Ακόμη και εκείνοι που ομνύουν στο όνομα της αέναης νεωτερικότητας έχουν αναθεωρήσει τις απόψεις τους. Κλασικό είναι το παράδειγμα του Βρετανού κοινωνιολόγου Αντονι Γκίντενς. Διαπιστώνει πως το παρελθόν ως πολιτισμική παράδοση είναι συστατικό στοιχείο του καινούργιου κόσμου. Συμφιλιώθηκαν τόσο θεωρητικά όσο και ως καθημερινότητα μ’ αυτή τη δημιουργική συνάντηση.
Αυτή την ομολογία καταθέτει ο Μιχάλης Γκανάς σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (Κυριακή Μπεϊόγλου). Ολοι οι άλλοι λαοί σέβονται την παράδοσή τους και προσπαθούν να την εντάξουν στο σήμερα, κι εμείς τη σνομπάρουμε, τη φτύνουμε. Είπε. Κι αυτή είναι η αντίφαση στη μεταπολεμική Ελλάδα, που προκάλεσε ανισορροπίες αλλά και πολιτισμικές και κοινωνικές μασκαράτες. Ολοι κρύβονταν από τους εαυτούς τους. Την παράδοσή τους. Για να μην τους πουν άξεστους. Καθυστερημένους. Οϊμέ της ανοησίας.
Τελείωσε η ταινία και κάθισα στο κάθισμά μου ακίνητος για μερικά λεπτά. Να χωνέψω τις εικόνες που είδα. Να επεξεργαστώ τα λόγια που άκουσα. Να συλλάβω το μέγεθος της κινηματογραφικής τέχνης του σκηνοθέτη Γκιγέρμο ντελ Τόρο. Στην ταινία «Το σχήμα του νερού», όπου συναντιέται η ευαισθησία με την ιδιοτέλεια. Η αγάπη για τους αδύναμους και τους διαφορετικούς και η απληστία για κερδοφορία αδιαφορώντας για τη ζωή. Είναι ένα παραμύθι που ξαφνιάζει τους άμαθους θεατές από άλλους αφηγηματικούς χρόνους.
Σε μια περίοδο που η τέχνη αναζητεί το ξάφνιασμα με τη μορφή. Με το παράδοξο. Ο Μεξικανός γίνεται παραμυθάς. Θυμάται τη λαϊκή παράδοση και στήνει μια ιστορία που καθηλώνει το μυαλό και μαγεύει την ψυχή. Είναι οι λαϊκές ιστορίες που έχουν τη δύναμη να γίνονται διεθνής γλώσσα. Προτείνει μια μορφή αφήγησης που απελευθερώνει τα καταπιεσμένα συναισθήματα. Επιπλέον, ενεργοποιεί το μυαλό. Γιατί όπως όλοι οι παραμυθάδες, ο σκηνοθέτης δεν είναι αφελής. Μεταφέρει στους θεατές την ευαισθησία αλλά και την αγωνία του για τον σημερινό κόσμο.
* καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου 2018

Μικέλα Χαρτουλάρη,Αέρας στα πανιά της λογοτεχνίας, EFSYN,17.2.18



Μοιάζει με παραμύθι! Μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα από την Ελλάδα, επιλεγμένα με κριτήρια αυστηρά για να τροφοδοτήσουν τον διάλογο με ένα διεθνές κοινό ευαίσθητο στις προκλήσεις τού σήμερα, μεταφρασμένα πρώτη φορά στα αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά, και παρόντα στα πιο καίρια σημεία πώλησης της Ευρώπης.
Αυτήν την ιδέα ξεκίνησε να πραγματοποιεί εδώ και τρία χρόνια ο Ιταλός Enzo Terzi μέσα από μια μικρή ελληνική εκδοτική επιχείρηση μεταφρασμένης λογοτεχνίας που ίδρυσε στην Αθήνα της κρίσης, αλλά με σκοπό να ξεφύγει δυναμικά από το αφήγημα της κρίσης όσο κι από αυτό της λαμπρής αρχαίας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Φύση εφευρετική, πολυμήχανη, γεμάτη περιέργεια και μεράκι, γιος και εγγονός δασκάλων, ο Εντσο Τέρτσι εγκαταστάθηκε το 2008 στην Αθήνα όπου έμενε η φίλη του, φέρνοντας στις αποσκευές του μια 30χρονη εμπειρία σχεδιαστή εκδόσεων στη Φλωρεντία και δημιουργού σειρών με βιβλία γενικών γνώσεων που συχνά έγραφε ο ίδιος και πουλούσε μέχρι και σε εκδότες της Ν. Κορέας!
Οι προοπτικές του άλλαξαν το 2012 όταν συνάντησε τον βραβευμένο μεταφραστή και μόνιμο κάτοικο της Ελλάδας Maurizio De Rosa. Μαζί ξεκίνησαν την αναζήτηση ξεχωριστών λογοτεχνικών κειμένων προς διάθεση στην Ευρώπη χάρη στα δίκτυα διακίνησης με τα οποία συνεργάζεται ο Τέρτσι. Ετσι, το 2016 γεννήθηκαν οι εκδόσεις ETP books που φιλοδοξούν να φέρουν φρέσκο ελληνικό αέρα στην ευρωπαϊκή αγορά του βιβλίου.
Το κλειδί τους είναι, όπως μας είπαν, «αυτό το μεγάλο κομμάτι της ελληνικής εμπειρίας που δεν είναι εθνικιστικό και έχει να κάνει με το σταυροδρόμι των πολιτισμών και των εθνοτήτων, με την πολλαπλότητα των ταυτοτήτων, με τον ζωντανό διάλογο με την Ιστορία, με το προγεφύρωμα προς την Ανατολή…»
Μέχρι σήμερα οι ETP books έχουν μεταφράσει, εκδώσει και διακινήσει στο ευρωπαϊκό κοινό: την Ερωμένη της, ένα μεσοπολεμικό σαπφικό μυθιστόρημα της (ψευδώνυμης) Ντόρας Ρωζέττη, αλλά και την αλληγορική Παραβολή του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη (2006) που εμπνέεται από την τεχνολογία των ολογραμμάτων, επίσης τον Συνταγματάρχη Λιάπκιν του Καραγάτση, τις δυστοπικές Καμπάνες του Γιώργου Θεοτοκά, αλλά και τους Τυχοδιώκτες της Νένης Ευθυμιάδη ή το μυθιστόρημα Ουζερί Τσιτσάνης του Σκαμπαρδώνη.
Ο Τέρτσι σχεδίασε και μια έκδοση-κόσμημα με φωτογραφίες και χάρτες εποχής, βασισμένη στο αγγλόγλωσσο ημερολόγιο του Καβάφη από την πρώτη του επίσκεψη στην Αθήνα το 1901. Και συνεχίζει ακάθεκτος, καθώς έχει συλλάβει ότι σήμερα το ελληνικό βιβλίο μπορεί να γίνει η ατμομηχανή της πολιτισμικής διπλωματίας.
• Η Ελλάδα έγινε διεθνές πρωτοσέλιδο στην κορύφωση της κρίσης αλλά η ελληνική λογοτεχνία δεν έκανε το πολυπόθητο «μπουμ». Γιατί; Είναι λιγότερο καλοί οι Ελληνες συγγραφείς από τους άλλους Ευρωπαίους;
Μπορώ αμέσως να σας πω ότι κανείς δεν μπορεί να τους κρίνει, αφού… κανείς δεν τους γνωρίζει! Δεν είναι μεταφρασμένοι. Επειδή λοιπόν έχουμε κουραστεί να διαβάζουμε για την ελληνική κρίση, πιστεύω πως αυτή είναι η ιδανική στιγμή για να αναδειχτεί μια άλλη Ελλάδα που συνεχίζει να προχωρά.
Αυτό βέβαια δεν είναι απλό. Ετσι όπως λειτουργεί το παγκόσμιο εκδοτικό σύστημα, είναι πολύ δύσκολο να καθιερωθεί η λογοτεχνία μιας μικρής γλώσσας. Πώς να ανταγωνιστεί την τεράστια βιομηχανία της αγγλοσαξονικής ή της ισπανόφωνης λογοτεχνίας; Ούτε καν το προϊόν «Ελενα Φεράντε», για το οποίο έγινε μια μοναδική οικονομική επένδυση, δεν κατάφερε να λειτουργήσει ως λοκομοτίβα για την ιταλική λογοτεχνία.
Και ο δικός σας Πέτρος Μάρκαρης, ενώ έχει γίνει σταρ στην Ιταλία με τα αστυνομικά μυθιστορήματά του, δεν δημιούργησε ρεύμα ενδιαφέροντος για άλλους ομότεχνούς του. Φταίει όμως και κάτι άλλο: η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία εξακολουθεί να επισκιάζεται από το ιστορικό βάρος της αρχαιότητας και των κατεστημένων αξιών, των λεγόμενων «σύγχρονων κλασικών»: Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσου, Καζαντζάκη, και μαζί Ντάρελ, Φέρμορ, Γαλανάκη και άλλων πέντε-έξι «ονομάτων» που προβάλλονται συστηματικά. Κάποιος λοιπόν πρέπει να πάρει το ρίσκο να προτείνει καινούργιες φωνές…
• Ενα πρόγραμμα χρηματοδότησης μεταφράσεων θα μπορούσε άραγε να ξεκλειδώσει τις ξένες αγορές;
Αυτό που χρειάζεται άμεσα είναι ένα πρόγραμμα προώθησης του ελληνικού βιβλίου και των συγγραφέων από την Ελλάδα. Χωρίς αυτό, οι μεταφράσεις δεν μπορούν να βρουν το κοινό τους. Ως το 2013 υπήρχε ένα πρόγραμμα ενίσχυσης των μεταφράσεων και ένα Εθνικό Κέντρο πολιτικών του Βιβλίου ως σημείο αναφοράς.
Σήμερα είναι απαραίτητη μια ανανεωμένη πολιτική μεταφράσεων, και παράλληλα μια πολιτική διαφήμισης, διάδοσης και διανομής των μεταφρασμένων βιβλίων. Να φτάνουν στα περισσότερα σημεία πώλησης αλλά και να προσφέρονται σε όλες τις κοινότητες της διασποράς και σε όλες τις πανεπιστημιακές έδρες ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό. Επίσης χρειάζεται να οργανώνονται περιοδείες με το νέο αίμα της ελληνικής λογοτεχνίας.
Η φυσική παρουσία των συγγραφέων είναι σημαντική για να λειτουργήσει ο διάλογος με τα καινούργια τους κοινά εκτός των τειχών. Ετσι και οι ξένες εκδοτικές βιομηχανίες θα οδηγηθούν να αναπροσαρμόσουν τις προτεραιότητές τους απέναντι στα ελληνικά γράμματα.
• Εσείς ως εκδότης ανοίγεστε στο μεταφρασμένο βιβλίο. Ποιο είναι το δικό σας στοίχημα;
Να προτείνω ένα άγνωστο κομμάτι της ελληνικής λογοτεχνίας το οποίο μπορεί να συνδιαλέγεται επί ίσοις όροις με τις μεγάλες λογοτεχνίες. Να εκδώσω τίτλους που ξεφεύγουν από τη συνταγή του φολκλόρ και που απευθύνονται σε ένα κοινό ευρύτερο από αυτό των φιλελλήνων.
Με τον Μαουρίτσιο ΝτεΡόζα συμφωνούμε πως υπάρχουν πολλές… ελληνικότητες ή, αν θέλετε, πως υπάρχει μια πολύμορφη ελληνική εμπειρία που ξεπερνά τα εθνικά όρια της Ελλάδας, και συνεισφέρει στο ευρωπαϊκό και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Σε αυτή τη δεξαμενή ανακαλύπτω κείμενα-διαμάντια, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι πρόσφατα, που ξεφεύγουν από το πλαίσιο μιας περιφερειακής λογοτεχνίας, και έχουν θέση στον κορμό της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Ετσι, μέσα σε τρία μόλις χρόνια, έχουμε κυκλοφορήσει μια εικοσαριά ελληνικά βιβλία σε τρεις γλώσσες. Επενδύουμε, με άλλα λόγια, στην απαιτητική αλλά μη προβεβλημένη στο εξωτερικό ελληνική λογοτεχνία. Συμφωνήσαμε λ.χ. με τον Αγγελο Τσιριμώκο, γιο του Γιάννη Μαρή, να μεταφράσουμε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του (40 περίπου τίτλους).
Εφέτος θα εγκαινιάσουμε μια εκδοτική σειρά δοκιμίων/μελετών. Επιπλέον, ειδικά στην Ιταλία, ετοιμάζουμε και ένα περιοδικό για την ελληνική κουλτούρα (λογοτεχνία και τέχνες) από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Ξέρετε, η έκπληξη σ’ αυτή την υπόθεση, δεν είναι το ότι ανακαλύπτουμε θησαυρούς αλλά το ότι συναντάμε είτε αδιαφορία είτε εμπόδια σ’ αυτή την πρωτοβουλία μας: εδώ από πολιτιστικούς θεσμούς ή πρεσβείες, εκεί από την ομογένεια ή από τα πανεπιστήμια, αλλού από εκδότες του ελληνικού βιβλίου …
• «Πουλάει» τελικά ο πολιτισμός της σύγχρονης Ελλάδας ή «πουλάει» μονάχα η κρίση;
Ετοιμη αγορά δεν υπάρχει. Είμαστε παιδιά της κρίσης. Την αγορά τη χτίζουμε σιγά σιγά εμείς οι ίδιοι. Ενα όμως είναι σίγουρο: πρέπει να αλλάξει το αφήγημα για τη σημερινή Ελλάδα. Διότι, απ’ όσα βλέπω στην Ιταλία, στη Γαλλία και στην Αγγλία, ο κόσμος έχει μπαφιάσει με την «ελληνική κρίση».
Και είναι ανοιχτός στην ελληνική λογοτεχνία επειδή περιμένει να τον γοητεύσει, να τον ταρακουνήσει ή να αναζωογονήσει το μυαλό του και όχι επειδή περιμένει να τον βοηθήσει να κατανοήσει τις συνέπειες της κρίσης (που τις βλέπει κι αυτός στην τσέπη του ή στην ψυχή του). Από την άλλη, η κρίση είναι υπαρκτή. Αυτό σημαίνει ότι ποτέ δεν θα έχω αξιόλογα κέρδη, όμως θα συνεχίσω, γιατί αυτή η δραστηριότητα μου δίνει χαρά και μια ηθική ικανοποίηση. Δεν θέλω να χαθεί η ευκαιρία και το σύγχρονο ελληνικό βιβλίο να μείνει πάλι στη γωνία.

Θάλασσες




Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου 2018

Ελένη Πριόβολου, Η Καραμέλα, νουβέλα

Η Φρόξη Καραμέλα, βέρα Αθηναία από πάππου προς πάππον, είναι κληρονόμος μιας ιστορικής καραμελοποιίας την οποία εξελίσσει και μετατρέπει σε προσωπικό της "ναό". Οι καραμέλες της είναι μοναδικές. Σκληρό το εκμαγείο τους, όμως η ουσία και η δύναμή τους βρίσκεται στο εσωτερικό τους - στο "ολύμπιο νέκταρ" που η ίδια παρασκευάζει, για να καταστεί, από απλή επαγγελματίας, μία πραγματική δημιουργός. "Θεό" αποκαλεί τον εαυτό της, και την κοινωνία έναν απέραντο "οίκο ενοχής", που στέκεται απέναντί της αντίπαλη και εχθρική. 

Για τη "γλυκιά" Καραμέλα δεν υπάρχουν αθώοι. Στιγματισμένη η ίδια από τη ζωή, αποφασίζει να σπάσει τον εξωτερικό φλοιό του κόσμου και να δώσει στον εαυτό της το ρόλο της τιμωρού.

Ένα βιβλίο για τις οικογενειακές, κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις, για την αντίφαση ανάμεσα στο "φαίνεσθαι" και το "είναι". Μια ιστορία για την υποκρισία, τη φθορά και τη διαφθορά, αλλά και για τον σύγχρονο αλλοτριωμένο άνθρωπο.

Μιχάλης Σπέγγος, Ερωτευμένο αίμα, Διόπτρα 2017

Η Μυστική Δύναμη του Έρωτα

Της Βιολέτας Στυλιανίδου //

Μιχάλης Σπέγγος «Ερωτευμένο Αίμα», Εκδόσεις Διόπτρα

Πρόκειται για ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί, καθώς κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον, λόγω της όμορφης γραφής που ρέει απρόσκοπτα και λόγω της υπόθεσης, που θα κάνει πολλούς αναγνώστες να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε κάποια από τις ιστορίες του, να ταυτιστούν και να αγωνιούν για την τύχη και τις αποφάσεις των ηρώων.
Οι ήρωες, την πορεία των οποίων ακολουθούμε με ενδιαφέρον, δε ζουν όλοι στην ίδια εποχή, κάποιοι ζουν στα Ιωάννινα πριν-κατά τη διάρκεια-και μετά τον ΒΠΠ, κάποιοι ζουν στη σύγχρονη Αθήνα. Όμως, χάρη στην πλοκή, όλοι συνδέονται μεταξύ τους, και οι πράξεις των παλαιότερων επηρεάζουν τη ζωή και τις επιλογές των σύγχρονων.
Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, είναι προτιμότερο να έχετε τη συγκίνηση να ανακαλύψετε μόνοι σας τις διάφορες ανατροπές και αποκαλύψεις στην υπόθεση. Μπορώ να πω όμως ότι κατά τη γνώμη μου το βιβλίο είναι μια ακτινογραφία των σχέσεων, της μοναξιάς, της αδυναμίας να είμαστε ο εαυτός μας μπροστά στους άλλους, και κυρίως σε εκείνον/εκείνη που αγαπάμε. Σαν να έχουμε τον ενδόμυχο φόβο ότι δεν αρέσουμε γι’ αυτό που είμαστε, αυτό που είμαστε είναι ίσως πολύ συνηθισμένο, πολύ βαρετό για τους άλλους.
Μπορούμε να κάνουμε σεξ σαν πρωταθλητές, να επιδεικνύουμε τις ερωτικές μας επιδόσεις, μπορούμε έστω να φροντίσουμε με στοργή την ερωμένη μιας βραδιάς αν έχει κάνει εμετό σπίτι μας, αλλά αδυνατούμε να διαχειριστούμε τον εαυτό μας και τους άλλους στην καθημερινή ζωή, σε βάθος χρόνου, γιατί φοβόμαστε τη φθορά που φέρνει η ρουτίνα. Γι’ αυτό πολλοί παίζουν έναν ρόλο, υποδύονται κάποιον άλλο, προσφέρουν στον σύντροφο είτε αυτό που πιστεύουν ότι περιμένει από αυτούς είτε αυτό που δεν θα κοστίσει στους ίδιους συναισθηματικά.
Ειλικρίνεια βρίσκουμε, αρχικά τουλάχιστον, μόνο στους διαλόγους μεταξύ αδερφών, εκεί δε χρειάζεται να τηρούνται τα προσχήματα. Όπως λέει χαρακτηριστικά η ηρωίδα στον αδερφό της: αίμα μου είσαι. Το πράγμα γίνεται περίπλοκο όταν το αίμα ερωτεύεται.
Όταν το αίμα ερωτευτεί, θα πει σε αγαπώ-σε λατρεύω και θα το λέει τόσο συχνά και με τέτοια ένταση που ίσως να εννοεί θέλω κι εσύ να με αγαπάς-να με λατρεύεις. Μια ηρωίδα αφήνει για χάρη ενός μεγάλου έρωτα τον άντρα και τα παιδιά της. Στην αρχή, της αρκεί να είναι ένα μικρό κομμάτι στη ζωή του. Αργότερα, περιμένει αυτός να το εκτιμήσει, να κάνει χώρο στη ζωή του ως αναγνώριση της θυσίας της και ζητάει χειροπιαστές αποδείξεις, περισσότερες από τις δύο καινούργιες πετσέτες που έχει η ίδια αγοράσει.
Πολύ ενδιαφέρον έχει και η επιλογή του Μιχάλη να ονομάσει τη γυναίκα αυτή Τούλα, από το Δήμητρα. Δεν την ονόμασε Φαίδρα, Νεφέλη ή Αλεξάνδρα, το λαϊκό υποκοριστικό της σηματοδοτεί την αμηχανία που προκαλεί στον διάσημο και καλλιεργημένο σύντροφό της. Στην πορεία της σχέσης τους θα συστήνεται στους διάσημους φίλους του ως Δήμητρα, έχει περισσότερο κύρος από το Τούλα.

Μιχάλης Σπέγγος

Ο Μιχάλης δεν παίρνει καμία ηθικολογική θέση ούτε βάζει στεγανά μεταξύ θύτη και θύματος, καταγράφει τις σκέψεις και τις αντιδράσεις  και των δύο πλευρών (αυτού που αγαπιέται κι αυτού που αγαπάει). Αυτός που αγαπιέται, πόσο αυτάρκης ή πόσες κρυφές άμυνες μπορεί να έχει, ώστε να μη δίνει χώρο στον άλλο, να μην επιτρέπει να τον δει ευάλωτο και τρωτό, όπως είμαστε άλλωστε όλοι, να αρνείται να χρησιμοποιήσει τις γνωριμίες του για να εξασφαλίσει στην αγαπημένη του μια δουλειά, τη στιγμή που ξέρει πόσο σημαντικό είναι αυτό για την ίδια;
Αυτός που αγαπάει, είναι ικανός να απατήσει τον σύντροφό του που λατρεύει σα θεό; Ο Μιχάλης λέει ναι! Ίσως γιατί το να έχεις κάποιον σε ένα βάθρο, είναι συχνά κουραστικό, η αυταπάρνηση κάποια στιγμή θα ζητήσει και ανταπόκριση. Ακόμα και ο πιο θερμός θαυμαστής αποθαρρύνεται αν δεν πάρει κάποια στιγμή την επιβεβαίωση με τους όρους που φαντάζεται. Η αγάπη καταδυναστεύει αυτόν που νιώθει ότι δεν υπάρχει αμοιβαιότητα, και τότε προσπαθεί να απομυθοποιήσει το αντικείμενο της λατρείας του.
Τελικά, είμαστε ανθρώπινα όντα, με ανάγκες συναισθηματικές, και προκειμένου να νιώσουμε ζωντανοί και επιθυμητοί, φτάνουμε ακόμα και στο σημείο να χρησιμοποιούμε άλλους ανθρώπους. Δεν είμαστε αθώοι, είμαστε όμως βαθιά ανθρώπινοι.
Αυτό που θεωρώ προτέρημα στο βιβλίο είναι ότι ο Μιχάλης δεν δίνει απαντήσεις και λύσεις, περισσότερο ανοίγει ζητήματα για σκέψη και συζήτηση. Γιατί οι συνταγές ταιριάζουν στην μαγειρική και όχι στον έρωτα.
Κλείνοντας, να σας πω ότι, κατά τη γνώμη μου, ο μόνος ανιδιοτελής έρωτας που γνωρίζω είναι τα βιβλία, που δε γνωρίζουν τι σημαίνει κτητικότητα και ζήλεια. Δεν θα σας κρατήσουν μούτρα, δε θα σας γκρινιάξουν αν στο κομοδίνο έχετε παράλληλα κι άλλα βιβλία, αν η προσοχή σας μοιράζεται ταυτόχρονα σε πολλά βιβλία. Αυτά, σίγουρα για την αυτάρκεια, τη σοφία του δικού τους κόσμο, θα σας περιμένουν υπομονετικά να τα ξαναπιάσετε στο χέρι σας. Ο Ηράκλειτος έλεγε ότι δε μπορούμε να μπούμε δύο φορές στο ίδιο ποτάμι. Το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία. Ποτέ δεν πρόκειται να μπούμε στο ίδιο βιβλίο, αυτό πάντα θα βρίσκει έναν καινούργιο τρόπο που θα μας εκπλήσσει και θα το ερωτευόμαστε από την αρχή.

Θωμάς Ψύρρας, Θα βοσκήσω το μαύρο, διηγήματα, Μεταίχμιο 2017

Θωμάς Ψύρρας: «Θα βοσκήσω το μαύρο»

Ο πολιτικός χαρακτήρας με τον οποίο είναι δομημένα τα διηγήματα του Θωμά Ψύρρα (και πρόκειται για αφηγήματα και όχι για μυθιστορίες, μια που η μυθιστορία είναι ένα άλλο είδος του πεζού λόγου, τεράστιου σε έκταση, μεγαλύτερου του μυθιστορήματος και με θεματολογικό ιστό παλιότερου ιστορικού συμβάντος ή συμβάντων) είναι άμεσος, καθοριστικός και εξωστρεφής. Πράγματι, όλα τα γεγονότα της σύγχρονης ιστορικής ζωής, όπως ο Β' Παγκόσμιος πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, οι βασανισμοί, οι εκτοπίσεις, οι φυλακές και τα ξερονήσια, η Χούντα, η Μεταπολίτευση (άλλη μια ακόμη ήττα), η πτώση του Τείχους, και κατά συνέπεια των Σοβιετικών Δημοκρατιών, μέχρι την επίκαιρη τρομοκρατία, περνάνε απ τις σελίδες του βιβλίου με ματιά αριστερή, με τρόπο ευθύ, με κριτική και επικριτική διάθεση, με προοδευτικό πρόσημο, έτσι ώστε να μιλάμε για μια λογοτεχνική γραφή άκρως προσαρμοσμένη σε αξιακές και ιδεολογικές βάσεις. Ο γνωστός για αυτού του είδους τις αφηγήσεις Λαρισαίος συγγραφέας Θωμάς Ψύρρας, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύει πως γράφει για λόγους συμμετοχής σε έναν διάλογο, ο οποίος έχει να κάνει με το μέλλον μιας φιλοσοφικής διάστασης, όχι μόνο για την πατρίδα μας αλλά παγκοσμίως, για μια φιλοσοφία που σήμερα, επίκαιρη όσο ποτέ, μπορεί να υπερσκελίσει αδιέξοδα και κρίση, μπορεί να δώσει νέα προοπτική και παράλληλα να σταθεί εμπόδιο στην τεράστια συσσώρευση χρήματος και πλούτου, που κάνει πολλούς πιο φτωχούς απ’ ό,τι ήταν πριν. Χωρίς, δηλαδή, να προπαγανδίζει αριστερό κρατισμό ή αριστερή μεθοδολογία προς άγραν δυσαρεστημένων και αγανακτισμένων πολιτικά προς ομοειδή κόμματα, χωρίς δηλαδή να πολιτικολογεί ασύστολα υπέρ κάποιων σχηματισμών, ο Ψύρρας κάνει πολιτική με τη λογοτεχνία, απλώνει την προσωπική του σφαίρα και διευρύνει τα πνευματικά μας όρια πάντα απ’ τη μεριά των ηττημένων. 
Ο Ψύρρας τολμά […] να πραγματοποιήσει μια λογοτεχνική εμφάνιση στόχος της οποίας είναι η συμμετοχή σε ένα σύμπαν που καθημερινά αλλάζει, αφήνοντάς μας μια πικρή γεύση στο στόμα για όλα όσα ελπίζαμε να γίνουν και (κοιτώντας τα απαισιόδοξα) δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ.
Παρά όμως την έντονη πολιτικοποιημένη ματιά του ξεχωριστού συγγραφέα Θωμά Ψύρρα, τα τρία καλύτερα διηγήματα της συλλογής (τα οποία βρίσκονται προς το τέλος του βιβλίου) έχουν να κάνουν, θεωρητικά, θα έλεγα, με την οικονομία (έστω και αν και αυτή είναι πολιτική πράξη). Στο ένα, με τον τίτλο «Μισή αρχοντιά», ο πεζογράφος μας αφηγείται την ιστορία κάποιου σύγχρονου Νεοέλληνα, ο οποίος γίνεται με διάφορα οικονομικά όπλα πάμπλουτος, λειτουργώντας ως επιχειρηματίας και επενδυτής, ζει σε παλάτια, ενώ οι φίλοι του και συμφοιτητές του διαβιούν με το φάσμα της φτώχειας. Στο άλλο, με τίτλο «Κανείς δεν χάνεται» (το οποίο, αν δεν κάνω μεγάλο λάθος, είναι και το εκτενέστερο) παρακολουθούμε έναν νέο, μόλις απολυμένο από τον στρατό, να εισέρχεται στον χώρο της παρανομίας, σχετικά με τη διαχείριση πάρκινγκ και προστασίας σε μαγαζιά, το οποίο και παρουσιάζει έναν δραματικό χαρακτήρα στο φινάλε, όπως άξιζε άλλωστε στο δικό του αφεντικό. Και στο τρίτο, με τον τίτλο «Διαχείριση θυμού», έχουμε έναν τυπικό έλεγχο εφοριακού σε κάποιο μαγαζί, σύμφωνα με την πρόσφατη διαταγή προς πάταξη της φοροδιαφυγής, ο οποίος καταλήγει σε ένα ατέλειωτο φαγοπότι και σε μια πλήρη έλλειψη, από πλευράς ελεγχόμενου, φορολογικής κανονικότητας. Τα τρία αυτά διηγήματα, που ως κοινωνικά χαρακτηριζόμενα παίρνουν χρώμα από τη σατιρική εκφορά τους, επισκιάζουν τις εμπειρίες, τα βιώματα, αλλά και τις συναισθηματικές εκτονώσεις των ακραίων πολιτικά εμπνεύσεων του συγγραφέα, οι οποίες βέβαια και δεν αποτελούν εύκολη λεία όταν έρχεται η ώρα και η στιγμή να αξιολογηθούν αναγνωστικά.
Ο εξαιρετικός λογοτέχνης Θωμάς Ψύρρας είναι ένας κατ' εξοχήν ρεαλιστής δημιουργός. Πράγματι, με μια γλωσσική εκφορά που αφήνει τα πάντα ορατά, που δεν κρύβει ερεθίσματα και μηνύματα, που δεν προσπαθεί να κλέψει απ' τον δέκτη μια σκοτεινή σκηνή η οποία και δημιουργήθηκε από δική του πρόθεση, καταθέτει ιστορίες που όλοι όσοι έχουμε την ίδια με αυτόν ηλικία μπορούμε αβίαστα να καταλάβουμε. Όπου υπάρχει λόγος για δραματοποίηση του μύθου, αυτό γίνεται, όπου υπερισχύει το σκωπτικό, αυτό δέχεται πλήρη επεξεργασία. Το ύφος διαφέρει ανάλογα με το θέμα, ενώ διάσπαρτη είναι και η ατμόσφαιρα παρά την ολοκληρωτική και σαν από καθρέπτη παραγωγή εικόνας που λειτουργεί ως είδωλο, έξοχη αντιμετώπιση της γλωσσικής και εκφραστικής απόχρωσης. Έτσι, τα διαφορετικά σκηνικά που στήνονται λειτουργούν ως οικείες μονάδες, ως φίλιες φωλιές, μέσα στις οποίες μπορεί κανείς να δει τον εαυτό του, τους άλλους, τους φίλους του, τους συντρόφους του, όλα τέλος πάντων με τα οποία συνυπήρξε ως ενεργό μέλος στην σύγχρονη κοινωνία. Ο Ψύρρας τολμά (με ήρεμο βηματισμό είναι η αλήθεια) να καταγγείλει στρεβλώσεις και ιδεολογικά απολιθώματα, να μιλήσει για αγώνες πετυχημένους ή μη, να δηλώσει δράματα που έπεσαν στην αντίληψή του, στα διαβάσματά του, στην οικογένειά του, τέλος να πραγματοποιήσει μια λογοτεχνική εμφάνιση στόχος της οποίας είναι η συμμετοχή σε ένα σύμπαν που καθημερινά αλλάζει, αφήνοντάς μας μια πικρή γεύση στο στόμα για όλα όσα ελπίζαμε να γίνουν και (κοιτώντας τα απαισιόδοξα) δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ. Μια εφήμερη, δηλαδή, ήττα μέσα στις τόσες που δέχτηκε κομμάτι αξιόλογο του ελληνικού λαού, από ενάρξεως του επίσημου ελληνικού κράτους και παράλληλα με αυτή την αδιέξοδη εθνική του πορεία, που πολλές φορές μας έφερε στο χείλος του γκρεμού.
Προτείνω το βιβλίο με διηγήματα του Θωμά Ψύρρα προς ανάγνωση σε όσους δεν έχουν παρωπίδες, σε όσους δεν φορούν παραμορφωτικά γυαλιά, σε όσους θέλουν να συμπληρώσουν το παζλ της Νεότερης Ιστορίας μας με όλα τα κομμάτια, σε όσους δεν φοβούνται να παραδεχθούν την ήττα. Καθώς έτσι μια λογοτεχνική περιπέτεια, η οποία δεν τελειώνει (θα έλεγα πως μόλις αρχίζει), η οποία δεν φείδεται στοιχείων για την ολοκλήρωσή της, η οποία δεν επιθυμεί να κρύψει οτιδήποτε που θα φαινόταν ωφέλιμο στην κατανόησή της, ανοίγεται μπροστά μας ως εφόδιο στη λύση γρίφων, αινιγμάτων, παρανοήσεων αλλά και πραγματικών γεγονότων.