PULP CULTURE COMIC ARTS FESTIVAL & SYMPOSIUM: Folklore—Fairy Tales, Monsters & Mythology

October 26 & 27 at the University of Vermont

A two day comics event featuring: 

Keynote presentations: Jaime Hernandez (Love and Rockets, The Dragon Slayer) on 10/26 (https://www.vermontfolklifecenter.org/jaime-hernandez/) and Julian Chambliss (Michigan State University) on 10/27 (https://www.vermontfolklifecenter.org/julian-chambliss/)

Workshop: Folktales, Fairy Tales, Monsters, Myths & Legends—A Comics Workshop (https://www.vermontfolklifecenter.org/comics-workshop/)

Panel discussions: Adapting Fairy Tales; Classical Mythology; Cryptids, Monsters and Other Folk Horrors; and Superheroes, Myth and Culture (https://www.vermontfolklifecenter.org/panels/)

Plus tons of cartoonists including Stephen R. Bissette, Jon Chad, Glynnis Fawkes, Julia Gfrörer, James Kochalka, Rachel Lindsay, Eric Shanower, Rob Walton, Craig Yoe and many others! (https://www.vermontfolklifecenter.org/exhibition-hall/)

Full details: https://www.vermontfolklifecenter.org/pulp-culture/

Presented by the Vermont Folklife Center, the Fleming Museum, and the University of Vermont.

Sponsors: College of Arts and Sciences, Office of the President, Office of the Provost, UVM Humanities Center, Department of En

Η Στρατιά της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη, 1915-1918: η πόλη και οι αναπαραστάσεις της, Διεθνής διημερίδα στο πλαίσιο της έκθεσης «Στη δίνη του Μεγάλου Πολέμου: Η Θεσσαλονίκη της Στρατιάς της Ανατολής (1915-1918)» 28-29 Σεπτεμβρίου 2018 Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Αμφιθέατρο Στέφανος Δραγούμης

Παρασκευή 28.9.2018 9.30-10.00
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΊ Αγαθανίκη Τσιλιπάκου, Προϊσταμένη Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Philippe Ray, Γενικός Πρόξενος της Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη, Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης
ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ ΤΗΣ ΈΚΘΕΣΗΣ Ηρώ Κατσαρίδου, Ιωάννης Μότσιανος (επιμελητές έκθεσης)

 Α' ΣΥΝΕΔΡΊΑ: Η ΠΌΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΆΤΟΙΚΟΙ
 Πρόεδρος: Στράτος Δορδανάς (Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
10.00-11.00 ΚΎΡΙΑ ΟΜΙΛΊΑ Ιωάννης Μουρέλος, Δομικά χαρακτηριστικά του Εθνικού Διχασμού. 11.00-12.00 Ευάγγελος Χεκίμογλου, Οι παλιοί κάτοικοι της «μνημειακής πλατείας». Μαριλένα Παπαδάκη, Η Στρατιά της Ανατολής (1915-1919) υπό το φως των νομικών πηγών: ζητήματα νομιμοποίησης και αλληλεπίδρασης με τις τοπικές κοινότητες.

12.30-14.30 Β' ΣΥΝΕΔΡΊΑ: ΣΤΡΑΤΙΏΤΕΣ ΚΑΙ ΚΆΤΟΙΚΟΙ
Πρόεδρος: Ιωάννης Μουρέλος (Καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
Νέστωρ Μπαμίδης- Αρετή Μακρή, Σχέσεις που καλλιέργησαν οι «Κηπουροί της Θεσσαλονίκης» με την πόλη και τους κατοίκους της.
Jasmina Tomasevic, Στα παρασκήνια του Μακεδονικού Μετώπου: Η Θεσσαλονίκη και οι κάτοικοί της στα μάτια του σερβικού στρατού.
Francine Saint-Ramond, Η ανακάλυψη της «Ανατολής» από τους Γάλλους στρατιώτες μέσα από το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης 1915-1918.
Έλλη Λεμονίδου, Μεσοπολεμικοί απόηχοι της παρουσίας της Στρατιάς της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη: Οι μαρτυρίες των γαλλικών πηγών.

Γ' ΣΥΝΕΔΡΊΑ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΈΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΆΣΕΙΣ
 Πρόεδρος: Άνη Κοντογιώργη (Δρ Ιστορικός Τέχνης-Θεατρολόγος, ΥΠΠΟΑ)
16.30-17.30 ΚΎΡΙΑ ΟΜΙΛΊΑ Rolf Sachsse, Ο Μεγάλος Πόλεμος ως Πόλεμος των Μέσων: καλές τέχνες, τύπος και ιδιωτική φωτογραφία, ταινίες και άλλα μέσα ως συνιστώσες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
 17.30-18.00 ΔΙΆΛΕΙΜΜΑ 18.00-19.00
 Μαρία Ξυπολοπούλου, Ο «πόλεμος» των εικόνων: Όψεις της φωτογραφικής πρακτικής κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Θανάσης Σωτηρίου, Το Μεγάλο Αεροναυτικό Πάρκο της Θεσσαλονίκης.
19.00-20.00 ΚΥΡΊΑ ΟΜΙΛΊΑ Hilary Roberts, «Έχω δει πολλά…. αλλά ποιος νοιάζεται;»: H φωτογραφία και η Στρατιά της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σάββατο 29.9.2018 10.00-12.30 Εορτασμός της εκατονταετηρίδας της Ανακωχής της Θεσσαλονίκης, που διοργανώνει ο Ελληνικός Σύλλογος Παλαιμάχων και προσκαλεί Συλλόγους Παλαιμάχων των Συμμαχικών Στρατών, παρουσία της Υφυπουργού Άμυνας, κυρίας Geneviève Darrieussecq. Θα ακολουθήσει συναυλία στον ίδιο χώρο με τίτλο «Ζέιτενλικ, η επαναφορά της Ειρήνης» υπό την διεύθυνση του Γάλλου συνθέτη Philippe Forget.
13.00-15.00 Δ' ΣΥΝΕΔΡΊΑ: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΊΑ
 Πρόεδρος: Στέλιος Ανδρέου (Ομότιμος Καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Μαρία Καμπούρη, Η εικόνα της Θεσσαλονίκης μέσα από το έργο των στρατιωτώνζωγράφων. Πέλλη Μάστορα, Η Γαλλική Στρατιά της Ανατολής στη Ροτόντα: αρχαιολογική έρευνα ή επέλαση στην αρχαιολογία της Θεσσαλονίκης; Νεότερες εκτιμήσεις.
 Στυλιάνα Γκαλινίκη, Ο Μέγας Αλέξανδρος του Εμπράρ: μνήμη και χώρος στη Θεσσαλονίκη (1912-1925). Λιάνα Στεφανή, Αρχαιότητες και εθνική ιδεολογία στις ταραγμένες αρχές του 20ού αιώνα. 15.00-17.00 ΔΙΆΛΕΙΜΜΑ ΓΙΑ ΓΕΎΜΑ

17.00-18.00 Ε' ΣΥΝΕΔΡΊΑ: ΑΠΌΗΧΟΙ Πρόεδρος: Ευθυμία Γεωργιάδου-Κούντουρα (πρώην Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά, Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει τη Θεσσαλονίκη. Σάκης Σερέφας, Η Θεσσαλονίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στην ποίηση των ξένων.
18.00-18.30 ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΈΣ ΠΑΡΑΤΗΡΉΣΕΙΣ – ΚΛΕΊΣΙΜΟ ΔΙΗΜΕΡΊΔΑΣ 

Νέο ντοκιμαντέρ από τον βολιώτη χειρουργό Γ. Κωστή με τίτλο «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», Βόλος, Δευτέρα 1 Οκτωβρίου και ώρα 8 το βράδυ στη νέα αίθουσα του Πολυχώρου Τέχνης Ωδείου Φουντούλη – Gallery X (Ανθίμου Γαζή 107 και Χατζηαργύρη).

Δύο χρόνια έπειτα από την προβολή του ντοκιμαντέρ «Μίκης Θεοδωράκης – Άξιος εστί!», ο γιατρός Γιάννης Κωστής θα παρουσιάσει το νέο του ντοκιμαντέρ, σε ειδική εκδήλωση που οργανώνει  ο Ελληνογαλλικός Σύνδεσμος Βόλου και το Λύκειο των Ελληνίδων Βόλου.   Το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που ετοίμασε ο Βολιώτης χειρουργός, θα προβληθεί την 1η Οκτωβρίου, ενώ θα έχει τίτλο «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία». Ο πρώην πρόεδρος της Αντικαρκινικής Εταιρείας Μαγνησίας ασχολείται ενεργά με την κινηματογράφηση από το 2012 και την τελευταία εξαετία αφιερώνει αρκετό χρόνο στη συγκεκριμένη δραστηριότητα, η οποία τον εκφράζει ιδιαίτερα. Τον Νοέμβριο του 2016 παρουσίασε το πολιτιστικό έργο του σπουδαίου συνθέτη μας, Μίκη Θεοδωράκη, αποσπώντας εγκωμιαστικά σχόλια απ’ όσους παρακολούθησαν το πρώτο ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους. Ετούτη τη φορά, επέλεξε ένα από τα πιο γνωστά συνθήματα που ακούστηκαν στο Πολυτεχνείο το 1973 και το «έντυσε» με μουσική και εικόνες, επιχειρώντας να αναλύσει ευρύτερα τις τρεις έννοιες.Ο Γιάννης Κωστής έκανε ένα βήμα παραπέρα. Με αφορμή το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», το οποίο γράφτηκε στην Ιστορία και εξελίχθηκε σε ορόσημο στην πάλη για την πτώση της χούντας των συνταγματαρχών πριν από 45 χρόνια, ο βολιώτης ιατρός επιχείρησε να δώσει το δικό του στίγμα μέσα από την ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά που τον χαρακτηρίζει. «Στο βίντεο, το οποίο είναι διάρκειας 80 λεπτών, δανείστηκα μεν το συγκεκριμένο σύνθημα του Πολυτεχνείου, αλλά δεν μένω σ’ αυτό. Δια μέσου του λόγου, των εικόνων και της μουσικής, προσπαθώ να πω πράγματα. Γι’ αυτό και αναλύω κάθε όρο του συνθήματος στην ευρύτερη διάστασή του. Για παράδειγμα το ψωμί. To αναλύω ως σύμβολο, π.χ. στην Κατοχή που έλειπε από το τραπέζι. Ή ακόμη στη θρησκευτική του διάσταση, αφού στην προσευχή ζητάμε «τον άρτο τον επιούσιο», δηλαδή τα βασικά και απαραίτητα. Στο ντοκιμαντέρ περιέχονται κι άλλοι συμβολισμοί. Για παράδειγμα, στα ζητήματα των διεκδικήσεων από τα συνδικαλιστικά κινήματα, πάντοτε πρόβαλλαν την εξασφάλιση του καθημερινού ψωμιού. Έπειτα να μην ξεχνάμε ότι για να παρασκευαστεί, απαιτείται μία εργασία, η οποία επίσης σχολιάζεται. Όσον αφορά στην παιδεία, αναλύεται η έννοιά της, σε αντιδιαστολή με την εκπαίδευση. Ποιες διαφορές υπάρχουν. Πώς οφείλει να είναι η Παιδεία, αλλά και πώς θα πρέπει να προσφέρεται στα παιδιά. Τέλος, η ελευθερία είναι ένα τεράστιο θέμα. Το διαπραγματεύομαι στη γενική θεώρησή της, γιατί στην πραγματικότητα σήμερα ελευθερία, είναι αυτή που έχει ο δυνατότερος», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Κωστής. Κλείνοντας, ο γνωστός χειρουργός δεν παρέλειψε να αναφερθεί στη διαχρονικότητα του αγώνα και των διεκδικήσεων για καλύτερες συνθήκες ζωής μέσα από την οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια. «Κάποτε με το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» πορεύτηκε μία ολόκληρη γενιά. Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, οι πόθοι που εξέφραζε τότε έμειναν ανεκπλήρωτοι σε πολύ μεγάλο βαθμό. Έτσι, η διεκδίκησή τους παραμένει επίκαιρη μέχρι και σήμερα», κατέληξε χαρακτηριστικά.

Το ντοκιμαντέρ «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» θα προβληθεί την 1η Οκτωβρίου και ώρα 20.00 στη νέα αίθουσα του Πολυχώρου Τέχνης Ωδείου Φουντούλη – Gallery X (Ανθίμου Γαζή 107 και Χατζηαργύρη), στην πρώτη φετινή συνάντηση του Καφέ της Επιστήμης, του Ελληνογαλλικού Συνδέσμου Βόλου και του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

βιβλιοπαρουσίαση τη Δευτέρα, στο Polis art cafe, ποιητική συλλογή του Ονούφριου Ντοβλέτη, Ένας νέος δίχως νέα, Παρουσία, στις 8.30

Θερινό Σχολείο Τζουμέρκων, 6η Συνάντηση, 2018.ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Με την ευκαιρία της επιτυχούς ολοκλήρωσης των εργασιών της 6ης συνάντησης του Θερινού Σχολείου Τζουμέρκων & Ν.Α. Πίνδου, θεωρούμε υποχρέωσή μας να ευχαριστήσουμε από καρδιάς όσες και όσους συνεισέφεραν σε αυτή τη σημαντική επιτυχία για τους συμμετέχοντες, τους διοργανωτές, τον τόπο και την παιδεία:

1. Το Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων, Κοιλάδας Αχελλώου, Αγράφων και Μετεώρων που ήταν χορηγός μας και ιδιαίτερα τον πρόεδρό του Σεραφείμ Φελέκη, καθώς και όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου αλλά και το επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό.Τους ευχαριστώ και για την οικονομική συνδρομή, ώστε τα πρακτικά της 5^ης συνάντησης(2017) σε εκδοθούν σε τόμο.
2. Τη Βιομηχανία Γάλακτος ΚΑΡΑΛΗΣ για την οικονομική υποστήριξη.
3. Τους χορηγούς μας που επέλεξαν την ανωνυμία, αλλά που θεωρούμε τη συνδρομή τους ως κομβική για την υλοποίηση των στόχων μας.
4. Την ΕΡΤ3 που υπήρξε ο μεγάλος χορηγός επικοινωνίας με την προβολή διαφημιστικού σποτ τόσο τηλεοπτικά όσο και ραδιοφωνικά(ΕΡΑ Ιωαννίνων)
5. Τους χορηγούς επικοινωνίας Εφημερίδα των Συντακτών και το ITV Ιωαννίνων.
6. Τον περιφερειακό τηλεοπτικό σταθμό της Άρτας ARTTV, ιδίως τη δημοσιογράφο Βίκη Ευαγγελίου, που υπήρξε αρωγός μας
7. Τις εφημερίδες και όλα τα ηλεκτρονικά μέσα που φιλοξένησαν τις ανακοινώσεις μας.
8. Τον Δήμο Βορείων Τζουμέρκων και τον Δήμαρχο Γιάννη Σεντελέ για τη συνδιοργάνωση
9. Την Τοπική Κοινότητα Συρράκου και τον πρόεδρο Νίκο Γκίζα που μας φιλοξένησε προσφέροντάς μας κάθε δυνατή διευκόλυνση.
10. Τον Σύνδεσμο Συρρακιωτών Πρέβεζας που ήταν συνδιοργανωτής και τον πρόεδρό του Σπύρο Νταλαούτη.
11. Τον Σύνδεσμο Συρρακιωτών Αθηνών , που παρέστη  και συνέδραμε την προσπάθεια , δια της προέδρου του κ. Ελευθερίας Γκαρτζονίκα, σ’ όλη τη διάρκεια του ΘΕΣΤ.
12. Τα μέλη των υπόλοιπων Συνδέσμων Συρρακιωτών Ιωαννίνων, Φιλιππιάδας-Κάμπου και Πατρών,.
13. Τους επιχειρηματίες του Συρράκου που έδειξαν επαγγελματισμό, ποιότητα, πρωτοτυπία και ευγενές ήθος, χωρίς τη μεγάλη βοήθεια των οποίων  το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο.
14. Την ορχήστρα που έμελλε να ντύσει την κορύφωση της ένωσης τοπικής κοινωνίας - συμμετεχόντων στο παραδοσιακό μας γλέντι και ιδίως τους Δημήτρη Κώτσικα στο κλαρίνο και  Πέτρο Μόκα στο  κλαρίνο και το τραγούδι,  που αφιλοκερδώς πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους.
15. Τους ανώνυμους και επώνυμους κατοίκους των χωριών Συρράκο, Καλαρρύτες,  Πράμαντα και Άγναντα που έδωσαν το παρών περιβάλλοντας τις ομάδες εργασίας του Θερινού Σχολείου με ενδιαφέρον, φιλόξενη διάθεση, υπομονή και κυρίως χαμόγελο.
16. Τους στενούς μου συνεργάτες. Τον Βασίλη Ντερμάρη, τον Γιώργο Κοκκώνη  και τον Γιώργο Βαϊτση.
17. Την Γραμματεία του ΘΕΣΤ(Φωτεινή Λεοντάρη).
18. Τους τραγουδιστές Κώστα Γεροδήμο και Γιάννη Παπακώστα αλλά και τον μουσικό Κώστα Κωσταγιώργο  και Βασίλη, Παπαγεωργίου που μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους με τους  εκπαιδευομένους.
19. Τον Θέμη Γείτονα, που άνοιξε τις εκκλησίες και αναδείχτηκε σε ευγενή ξεναγό στα μουσεία και την ομορφιά του Συρράκου,  αλλά και για τη συμβολή του στην εκπαιδευτική διαδικασία.
20. Τον Ηλία Γκαρτζονίκα και τον Παναγιώτη Τζόκα για την κατάθεση της δικής τους γνώσης και εμπειρίας.
21. Τον διοργανωτή Πανηγυριών Γιώργο Οικονόμου, που μοιράστηκε τις εμπειρίες τους με όλους μας.
22. Τον Ναπολέοντα Ζάγκα στους Καλαρρύτες
23. Την ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ-ΒΙΛΛΥ Κ. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, Διευθύντρια Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ).
24. Τους διδάσκοντες/σες Βασίλη Δαλκαβούκη, Κυριακή Χρυσού, Ελευθερία Γκαρτζονίκα, Γιώργο Κοκκώνη, Νίκο Διονυσόπουλο, Σ. Θεοδοσίου, Σταυρούλα-Βίλλη Φωτοπούλου, Παναγιώτα Ανδριανοπούλου.

1.      τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, χωρίς τους οποίους δεν θα υπήρχε Θερινό Σχολείο.

2.      Τέλος, τους Συρρακιώτισσες και τις Συρρακιώτισσες που έχουν αγκαλιάσει το Θερινό Σχολείο και συμμετέχουν μαζικά στο γλέντι της βραδιάς, καθώς και τους κατοίκους στα άλλα χωριά , που διευκολύνουν το έργο μας.

Ευχή και υπόσχεση όλων όσοι έζησαν τη φετινή εμπειρία ήταν το Θερινό Σχολείο να συνεχίσει την ανοδική του πορεία πολλαπλασιάζοντας τα οφέλη για την τοπική κοινωνία, τους συμμετέχοντες και την επιστήμη.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΥΔΙΚΟΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

     

 ΧΟΡΗΓΟΙ

      

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

  

Χάρης Μελιτάς, Εξαιρέσεις, ποίηση, Μανδραγόρας

Για τις «Εξαιρέσεις» του Χάρη Μελιτά – γράφει η Διώνη Δημητριάδου

3 days ago

4 λεπτα

Χάρης Μελιτάς, Εξαιρέσεις, εκδ. Μανδραγόρας, Αθήνα 2018.

το μαύρο απόλυτο

Η νέα ποιητική συλλογή του Χάρη Μελιτά ξεκινά με μια απόλυτη ρήση: Black is black. Δεν αφήνει περιθώρια ο ποιητής για το σκοτεινό χρώμα, που δεν ξανοίγει σε πιο φωτεινά παρά στέκει εκεί μέσα στη δική του ομορφιά (ναι, είναι όμορφο παραδόξως) και την κυριαρχία του απέναντι σε όλα τα άλλα της χρωματικής κλίμακας. Σκυθρωπό και σκληρό, αχόρταγο, και, κυρίως, ανθεκτικό στις ποιητικές επεμβάσεις. Ποιο ποίημα μπορεί να σε διαλύσει;

Η ποίηση του Χάρη Μελιτά δεν έχει αυταπάτες, δεν πατά σε λυρισμούς ανέξοδους, σε ανθισμένα τοπία και άλλα συναφή που ελκύουν τους κατ’ όνομα μόνον ποιητές. Η ποίηση από τη φύση της συχνάζει στα πιο σκληρά τοπία, ξεκινά τις λέξεις της από τις πιο βαθιές πληγές, απιθώνει το βάρος της σε υπόστρωμα πένθους· ακόμη κι όταν καμιά φορά μιλά με πιο φωτεινά χρώματα, είναι γιατί αντιπαραθέτει τις δύο όψεις ενός και του αυτού στην πιο μυστηριακή και εξαίσια αντίφαση. Πρέπει να βιώσεις το πάθος και το πένθος για να μπορέσεις να μιλήσεις για τις εμβόλιμες στιγμές χαράς.

Γράφει έχοντας επίγνωση της ανελέητης φύσης του έρωτα, που τον φοβίζει με τον σκληρό αριθμό του και θέλει πάντα σε δύο να μοιράζεται, ενώ μέσα του κρύβει από τη μια την ανισότητα και από την άλλη την ημερομηνία λήξεως καλά ραμμένες και τις δύο στη σάρκα του (Απ’ τους ακέραιους φοβήθηκα το δύο/ιδίως στο πεδίο των ερώτων – μα είσαι κρασί που χύνεται στο άγνωστο/νησί που βολοδέρνει στο τυχαίο). Έχει επίγνωση του θαλερού ανέφικτου που πυρπολεί τη θέληση κι όλο σε σπρώχνει να ζητάς ολόκληρες τις έννοιες – κι ας μην τις βρίσκεις πουθενά (μια επανάσταση χωρίς πρεσβυωπία/το ποίημα που θα έκοβε τα ράμματα/ ένα παράθυρο κρυμμένο στον καθρέφτη).

Ίσως αυτό είναι το σημείο της εσωτερικής έκρηξης, τότε που αντλείται από τα βαθύτερα της απόγνωσης μια ειρωνεία θεραπευτική – ο Μελιτάς χειρίζεται με τον καλύτερο τρόπο το λεπτό σημείο που εκδηλώνεται με μια σαρκαστική αλλά και κυρίως αυτοσαρκαστική ειρωνική διάθεση με τη δυναμική να φτάσει τον αποδέκτη της ποίησής του και να τον πάρει μαζί του συνοδοιπόρο.

Λυπάμαι, Κύριε, είπε ο ποιητής
αφήνοντας στην έδρα το γραπτό του.
Χιλιάδες χρόνια δεν σας είδα πουθενά
οι βοηθοί σας επί γης παρέδιδαν
μαθήματα καθολικής ευθύνης.
Σ’ ένα θρανίο έμπλεο οξείδια του φόβου
διδάχτηκα πως φταίω εκ γενετής
αρίστευσα στα τεστ των ενοχών
απολογήθηκα με λέξεις αλεξίσφαιρες
ενώπιον ανθρώπων και ανθρώπων.
Στα παιδικά φαντάσματα
στις εύφορες γυναίκες
στις διψασμένες θάλασσες
στις άπιστες σημαίες.
Και τώρα άκριτος κριτής
μιλάτε στη σκιά μου
ζητώντας να δηλώσω ανομήματα
πριν υποστώ τις νόμιμες κυρώσεις.
Φοβάμαι θα με κόψετε αλλά
αδύνατον να γράψω πεθαμένος.

(Λευκή Κόλλα)

Συνομιλίες προς εαυτόν, θεραπευτικές κι αυτές, όπως άλλωστε κάθε γνήσια ποιητική εκδοχή (το γνωρίζουμε αυτό όπως και το σύντομο δυστυχώς της ίασης), άλλοτε στο πρώτο πρόσωπο, άλλοτε στις παραπλανητικές μορφές των άλλων προσώπων που υποδύονται το ποιητικό υποκείμενο στοχεύοντας ωστόσο πάντοτε το ίδιο το πρόσωπο του ποιητή. Οδυνηρές μέσα στον μανδύα που τους φορά, ώστε να προσεγγίζουν την αλήθεια τους εκεί στο όριο της απελπισίας με την λεπταίσθητη ειρωνεία του έσω δράματος.

[…] Ο φίλος που ταξίδεψε προχθές
μπροστά σε μια κατάμεστη αρένα
ήταν στ’ αλήθεια ο παλιός μου εαυτός
που πάσχιζε ν’ ανέβει το ποτάμι.
Τι κάνει στο μπαλκόνι μου ξυπόλητος;
Χορεύει; Αγορεύει;
Εκλιπαρεί;
πουλώντας σκουριασμένες εξαρτήσεις
ή καταπίνει σιωπές μη με προδώσει;

(Ο Σκοπός)

Η ποίηση του Χάρη Μελιτά βαθιά συνείδηση των πραγμάτων φέρει μέσα της. Αντέχει να κοιτάζεται στον καθρέφτη της και να αποδέχεται το είδωλό της. Να αναμετριέται με το παρελθόν και να βγαίνει πιο δυνατή, όχι αλώβητη. Να λέει με σταθερή φωνή:

Κάποτε είχα μια καρδιά ζεστό ψωμί
την έφαγε ο έρωτας καιρός
υπάρχουν ψίχουλα ακόμα στο τραπέζι.

Κι ύστερα ο ποιητής αντέχει να μεταλλάσσεται από στόχος (και πότε δεν ήταν στόχος ο κάθε ποιητής;) σε στίχο, να γίνεται ποίημα περνώντας μέσα από συντρίμμια και θρύψαλα ζωής:

Αέρας αρραγής με κομματιάζει.
Ξηλώνω με το αίμα μου τα ράμματα:
Γίνομαι στίχος.

Τις εξαιρέσεις/αιρέσεις της ποιητικής του Μελιτά τις αντιλαμβάνεσαι σε κάθε τι που γράφει, είτε μιλά με τα μικροσκοπικά χαϊκού που πολύ αγαπά είτε με μεγαλύτερες ποιητικές δημιουργίες, όπως εδώ. Είναι εξαιρέσεις, με την έννοια του διακριτού και εξαίρετου. Είναι ταυτόχρονα αιρέσεις, με την έννοια των δύσκολων επιλογών, που αιτιολογούν απολύτως τους προηγούμενους δύο χαρακτηρισμούς. Το εξώφυλλο κοσμεί μια ζωγραφιά του Γεώργιου Φραγκάκη, ενώ τα μέρη της συλλογής συνοδεύονται, και εμμέσως σχολιάζονται, εικαστικά από έξι ακόμη ζωγραφιές (Γεώργιος Φραγκάκης, Ίρις Κολλιδά). Μια ακόμη έξοχη έκδοση του Μανδραγόρα, και η ποίηση του Χάρη Μελιτά στην ωριμότερη στιγμή της, εξαίρεση και αίρεση μαζί.

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Έργο: Edmond Simpson. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]

:

Χάρης Μελιτάς αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση ποιητή με σταθερή παρουσία στα ελληνικά γράμματα τα τελευταία χρόνια. Χωρίς καλλιτεχνικούς δεσμούς με τη λογοτεχνική του γενιά, ώριμος και δυναμικός εμφανίζεται στην εποχή της «ποιητικής αγανάκτησης», λίγο πριν την κρίση και δείχνοντας μία ιδιαίτερη αδυναμία στη βραχυλογία των χαϊκού και τον εκφραστικό πειραματισμό στο στίχο∙ προσθέτει τίτλο στα χαϊκού, μα κυρίως αξιοποιεί την ολιγόστιχη φόρμα προκειμένου με σαρκασμό να εξωτερικεύσει τον βαθύ πόνο που τον πνίγει, εγκαταλείποντας την ιαπωνική φυσιολατρία.

Ωστόσο, δεν εγκαταλείπει τη στιχουργία σε άλλες φόρμες[1]. Η ποιητική συλλογή «εξαιρέσεις» (Μανδραγόρας, 2018) αποτελεί έναν σταθμό στον μεγαλύτερο στίχο καταδεικνύοντας ακριβώς την πειραματική διάθεση του δημιουργού.

Στις συνθέσεις του διακρίνεται μία πολυκεντρικότητα. Ενώ αναπτύσσει ένα θέμα, παράλληλα γύρω του αποκαλύπτονται άλλα επιμέρους θέματα μικρότερης εμβάθυνσης. Δίαυλος σε αυτή τη θεματική επικοινωνία είναι ο συνυποδηλωτικός λόγος και η βαθιά ποιητική ειρωνεία. Προσωποποιήσεις (black is black, το υπόλοιπο, η άνοιξη δεν μένει πια εδώ, κούκος μονός, χρόνος φιλάργυρος) και συνυποδηλώσεις (το υπόλοιπο, ο κάβος) συνδέουν στοιχεία γλωσσοκεντρικά με τον έρωτα (bitter, δίψα, μακροζωία, βυθός) ή της προβληματικής για τον χρόνο με την τέχνη (δούρειος ίππος, βυθός, αυτόπτης μάρτυς) αποκαλύπτοντας τη βαθύτερη ψυχολογία του ποιητικού υποκειμένου.

Το ποιητικό εγώ κυριαρχεί σε όλη τη συλλογή με μία σπάνια ποιητική ειλικρίνεια που οικοδομείται στη μετωνυμική έκφραση. Ήπιες μεταφορές, κινούμενες στον αφηγηματικό ή εξομολογητικό κυματισμό του στίχου, εκθέτουν την αγωνία και τον πόνο του πρωτοπρόσωπου ποιητικού ήρωα (η άνοιξη δεν μένει πια εδώ).
Καθώς όμως ο συνυποδηλωτικός λόγος του κινείται στο πεδίο της προφορικότητας, διανθισμένης με αποφθεγματικά στοιχεία, δεν κουράζει (δίψα, το τίμημα). Η γραφή του ακολουθώντας μια συνειρμική κίνηση γοητεύει και φωτίζει τις σκιές της ζωής που αισθητοποιεί ο ποιητής (η άνοιξη δεν μένει πια εδώ).

Άλλωστε, μία μελαγχολική διάθεση καλύπτει σα λυκόφως όλη τη συλλογή. Τούτη η απογοήτευση αισθητοποιείται από το σκοτεινό κάδρο. Συχνά ο ποιητικός χώρος είναι αποπνικτικός (ο κάβος, σχήμα πρωθύστερο, η διαδήλωση, βυθός, ο άγνωστος Χ, μουσική δωματίου) και κλειστός (δίψα, μακροζωία, ή ταν ή επί τας), ενώ το σκοτάδι συνυποδηλωτικά είναι κυρίαρχο (black is black, το υπόλοιπο, η άνοιξη δεν μένει πια εδώ).

Ακόμα και οι συνθέσεις σε ανοιχτούς χώρους εκτίθενται με μία ασπρόμαυρη διάθεση γεμάτη σκιές (μακροζωία). Η απώλεια του ονείρου και η απογοήτευση των ψευδαισθήσεων συμπληρώνουν τη σκοτεινή διάθεση (μηχανική βλάβη).

Ταυτόχρονα, όμως, πλήθος κοινωνικών στιγμιότυπων παρεισφρέουν στις συνθέσεις της συλλογής ισορροπώντας με τον κλειστό χώρο και φέρνοντας σε μία ακόμα αντίθεση τη μοναξιά του υποκειμένου προς τον κοινωνικό χώρο (σκυλίσια ζωή, το βλέμμα του αστακού). Εξάλλου, το συναίσθημα της μοναξιάς διατρέχει ως ατμόσφαιρα όλη τη συλλογή, σκοτεινιάζοντας το ποιητικό κάδο (διόδια).

Η μελαγχολική αυτή διάθεση ενίοτε φτάνει στην κατάθλιψη της αυτοχειρίας μέσα σε μια ατμόσφαιρα απόλυτης απογοήτευσης και μοναξιάς (διόδια, λευκή κόλλα, αυτόπτης μάρτυς) ή θανάτου (ρελάνς) οικείων προσώπων (σκληρό καρύδι, κούκος μονός, επανάληψη, Περσεφόνη) -ενίοτε με μεταφορική προσέγγιση (εθελουσία).

Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις (εκτός θέματος, ή ταν ή επί τας, το παιχνίδι) -και ενίοτε άλλες εικόνες- με την επιλογή συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων με αναφορά στην κρίση (πεινασμένος ή ληγμένες ψευδαισθήσεις κλπ) υποστηρίζουν την πολυκεντρικότητα της ποιητικής του (μηχανική βλάβη, λευκή κόλλα, αυτόπτης μάρτυς, βυθός, μουσική δωματίου), δίχως να δίνουν έμφαση στο επίκαιρο, μα απλώνοντάς τα στη διαχρονικότητα με τη βοήθειά του συνυποδηλωτικού λόγου (διόδια, το γενναίο πιόνι, μεγάλες προσδοκίες).

Ο Μελιτάς ως ταχυδακτυλουργός του λόγου ελέγχει τη συναισθηματική κλιμάκωση. Το τέλος των συνθέσεων οδηγεί σταθερά σε μία δυνατή κορύφωση, όχι σε κάθαρση αναγκαία. Βουτηγμένη η στιχουργική του στην ειρωνεία και τις αντιθέσεις ή την ανοικείωση των συνυποδηλώσεων κορυφώνει το συναίσθημα στο κλείσιμο (λευκή κόλλα, διόδια, σκληρό καρύδι, Περσεφόνη, κούκος μονός, ή ταν ή επί τας, ρελάνς). Ποιητική ειρωνεία, εξάλλου, αναδύεται και από τις παρωδίες (το γενναίο πιόνι, δικαστική πλάνη, εκτός θέματος) και τις διακειμενικές αναφορές (αυτόπτης μάρτυς, δούρειος ίππος).

Συχνά δε αντιθέσεις προς το στιχουργικό επίκεντρο (δούρειος ίππος, το παιχνίδι, το τίμημα, δίψα, το υπόλοιπο, ή ταν ή επί τας) ή αρνήσεις (μηχανική βλάβη, βυθός, ο κάβος) και άλλοτε κάποιο επιμύθιο (μακροζωία, η άνοιξη δεν μένει πια εδώ, bitter, σχήμα πρωθύστερο, εγκάρσια τομή, το γενναίο πιόνι, το παιχνίδι) ορίζουν διά της ποιητικής ειρωνείας το ψυχικό σκοτάδι που περικυκλώνει το αυτοαναφορικό υποκείμενο.

Με την ίδια άνεση ελέγχει και τον στιχουργικό ρυθμό. Με δημιουργική διάθεση πειραματίζεται τόσο με τον ελεύθερο στίχο όσο και με τον έμμετρο. Ξεχωρίζουν οι -ανισοσύλλαβοι- ίαμβοί του διαμορφώνοντας έναν μεταμοντέρνο ελευθερωμένο στίχο (το υπόλοιπο, bitter, η διαδήλωση, η άνοιξη, δεν μένει πια εδώ, μακροζωία, βυθός, δούρειος ίππος, το παιχνίδι, ή ταν ή επί τας).

Ο Χάρης Μελιτάς είναι ένας άριστος χειριστής του ποιητικού λόγου αξιοποιώντας τη μεταφορική και την εικονοπλαστική διάσταση της γλώσσας. Με μαεστρία μεταχειρίζεται ένα λόγο συμπυκνωμένο που απλώνει στην ποιητική πλοκή προς μία κορύφωση μέσα στο μελαγχολικό κλίμα, το οποίο εμποτίζεται από το κοινωνικό βίωμα.

Ας μη λησμονούμε πως ο ποιητής μετασχηματίζει την ατομική εμπειρία και τις κοινωνικές προσλήψεις στη συλλογική διάθεση και βίωμα περνώντας τα μέσα από τα δικά του ψυχικά φίλτρα. Είναι το αισθητήριο όργανο της κοινωνίας που αγγίζει όσα βλέπει και βιώνει και με τη μαγεία της τέχνης τα μετουσιώνει σε συναίσθημα.

[1] Ήδη έχουμε προσεγγίσει κριτικά παλαιότερα τις ποιητικές του συλλογές «ελεύθερη πτώση» (Μανδραγόρας, 2015) και ««κυνηγώντας το δολοφόνο μου» (Μανδραγόρας, 2015).

Περιοδικό , Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, Κοζάνη, τεύχος 188-189

Οι σχέσεις Ελλάδας-Αλβανίας στα Σύγχρονα Βαλκάνια, Άρτα, 13 Οκτωβρίου, στον Σκουφά

Επιστημονικό Συνέδριο, Η συμβολή των συλλόγων στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, Πτολεμαϊδα, 5-7 .10.18

Τόπος διεξαγωγής του Συνεδρίου:
Μουσικό Γυμνάσιο & Λύκειο Πτολεμαΐδας, 25ης Μαρτίου 2, Πτολεμαΐδα 502 00

Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2018
1η ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 10.00-12.00
«Οι σύλλογοι ως διαχειριστές της συλλογικής μνήμης και φορείς πολιτιστικού
τουρισμού»
Προεδρείο: Μ. Καπλάνογλου, Β. Χρυσανθοπούλου, Στ. Χατζηστεφάνου
10.00-10.20: Μαριάνθη Καπλάνογλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Λαογραφίας,
Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ.
«Από το Γιαλί-Τσιφλίκ στην Πτολεμαΐδα: Μια (και αφηγηματική) προσφυγική
διαδρομή»
10.20-10.40: Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής
Λαογραφίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ.
«Η πολιτιστική κληρονομιά της διασποράς αναζωογονεί τον τόπο καταγωγής
της: Παραδείγματα από τη δράση των εθνοτικοτοπικών συλλόγων της
Αυστραλίας»
10.40-11.00: Μυροφόρα Ευσταθιάδου, Διδάκτωρ Λαογραφίας Παιδαγωγικού
Τμήματος Δ.Ε., ΕΚΠΑ.
«Τουρισμός της νοσταλγίας: Ταξίδια ποντιακών συλλόγων στην ιστορική
πατρίδα των προγόνων»
11.00-11.20: Χριστιάνα Κατσαρού, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Λαογραφίας Π.Τ.Δ.Ε,
Ε.Κ.Π.Α., Υποψήφια Διδάκτωρ Λαογραφίας Π.Τ.Δ.Ε, Ε.Κ.Π.Α.
«Ο χορευτικός τουρισμός και οι φιλελληνικοί σύλλογοι ελληνικού χορού του
εξωτερικού: ο σύλλογος “Ainara” στην Ισπανία και ο Σύλλογος Αιγαίου Μονάχου»
11.20-11.50: Συζήτηση
11.50-12.30: Διάλειμμα - καφές
2η ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 12.30-14.00
«Οι σύλλογοι ως φορείς εκπαίδευσης και πολιτιστικοί διαμεσολαβητές
ανάμεσα στις τοπικές κοινωνίες και τους κρατικούς φορείς»
Προεδρείο: Μ. Γκασούκα, Γ. Κατσαδώρος, Φ. Πέκου
12.30-12.50: Γιώργος Κατσαδώρος, Επίκουρος Καθηγητής Λαογραφίας
Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε., Πανεπιστήμιο Αιγαίου και Χρήστος Θεολόγος,
Διευθυντής Γενικού Λυκείου Ιαλυσού Ρόδου, υποψ. Διδάκτωρ Λαογραφίας
Π.Τ.Δ.Ε., Πανεπιστημίου Αιγαίου
«Πολιτιστικοί σύλλογοι, μη-τυπική και άτυπη εκπαίδευση. Η περίπτωση ενός
εθνοτοπικού και ενός υπερ-τοπικού πανελλήνιου συλλόγου»
12.50-13.10: Μαρία Γκασούκα, Καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου του ΤΕΠΑΕΣ,
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Η συμβολή των πολιτιστικών συλλόγων στον σχεδιασμό και την υλοποίηση
Σχεδίων Περιφερειακής/Τοπικής Πολιτιστικής Ανάπτυξης»
13.10-13.30: Σταυρούλα–Βίλλυ Κ. Φωτοπούλου, Διευθύντρια Νεότερης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ΥΠΠΟΑ
«Οι σύλλογοι ως διαμεσολαβητές ανάμεσα στις τοπικές κοινωνίες, την
επιστημονική κοινότητα και το Υπουργείο Πολιτισμού και η συμβολή τους
στην τεκμηρίωση και συγκρότηση δελτίων για το Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης
Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO»
13.30-14.00: Συζήτηση
3η ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 17.30-20.30
«Προβολή και διαχείριση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς: μελέτες
περίπτωσης δράσης συλλόγων»
Προεδρείο: Μ. Ανδρουλάκη, Ζ. Μάργαρη, Ρ. Κακάμπουρα, Μ. Μαλακόζη
17.30-17.50: Μαρία Ανδρουλάκη, Κύρια Ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της
Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών
«Οι τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι ως μοχλός πολιτιστικής δημιουργικότητας
και ανάπτυξης: Το παράδειγμα του Πολιτιστικού Ομίλου Απολλώνων ‘Νέοι
Ορίζοντες’»
17.50-18.10: Ζωή Μάργαρη, Ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής
Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών
«’Κρατώντας ζωντανή την παράδοση’: Πολιτιστικοί σύλλογοι, τελεστικές
τέχνες και λαϊκά δρώμενα στην εποχή της μετανεωτερικότητας»
18.10-18.30: Δέσποινα Δαμιανού, Επίκουρη καθηγήτρια Λαογραφίας Δ.Π.Θ.
«Μέσα κι έξω, πριν και μετά. Ετοιμάζοντας ένα cd παραδοσιακής μουσικής με
το Σύλλογο (Μακρηνών-Λιβισιανών)»
18.30-18.50: Ευαγγελή Σαλταπίδα, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Λαογραφίας Π.Τ.Δ.Ε,
Ε.Κ.Π.Α., Υποψήφια Διδάκτωρ Λαογραφίας Π.Τ.Δ.Ε, Ε.Κ.Π.Α.
«Χορευτικοί σύλλογοι και διαχείριση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η ανα-παράσταση του ναξιώτικου δρωμένου των Κορδελάτων στην πλατεία
Συντάγματος από την Εταιρεία Ορχηστικής Τέχνης ‘Βάκχαι’»
18.50-19.15: Συζήτηση
19.15-19.45: Διάλειμμα
19.45-20.30: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ με θέμα:
«Το ταξίδι του Ζεϊμπέκικου της ‘Περγάμου’ από το «παραδοσιακό» χοροστάσι
της Μικράς Ασίας, στα χοροστάσια της Πτολεμαΐδας και στην αίθουσα
διδασκαλίας: ο ρόλος των πληροφορητών και των χοροδιδασκάλων»
• Επιτέλεση του ζεϊμπέκικου «Πέργαμος» από μέλη των Χορευτικών
Τμημάτων του Συλλόγου Μικρασιατών Πτολεμαΐδας «Η Μικρά Ασία»
• Πληροφορητής: Βασίλης Τσιγαράς με καταγωγή από το Κινίκ Περγάμου
• Σχολιαστής: Χρήστος Θεολόγος, χοροδιδάσκαλος, υπ. Διδάκτωρ
Λαογραφίας
Λήξη Επιστημονικού Προγράμματος Συνεδρίου

Ευάγγελος Αυδίκος,Ο αδιάβαστοςEFSYN, 25.9.18

adiavastos.jpg

25.09.2018, 06:16 | Ετικέτες:  εκπαίδευση, Δημόσιο, κόμματα

Η αιτία του φόβου είναι η άγνοια, έγραφε ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας. Και για να ισιώσει αυτό βγήκε η ταινία «Το ξύλο βγήκε απ' τον Παράδεισο». Το σχολείο ανέλαβε να καταστήσει χωρίς περιεχόμενο τη ρήση του Σενέκα. Του κάκου.

Ο φόβος της άγνοιας αιωρούνταν πάνω από την αίθουσα διδασκαλίας. Δεν ήταν μόνο ο φόβος για την απουσία της γνώσης. Πρωτίστως, ήταν η διαπόμπευση και οι ευρηματικές σωματικές και ψυχικές τιμωρίες που καθαγιάζονταν από τον λαϊκό λόγο. Ο αδιάβαστος κρυβόταν, έτρεμε στη διάρκεια της σαδιστικής ενίοτε περιπλάνησης του/της εκπαιδευτικού στο βαθμολόγιο. Κρύος ιδρώτας έλουζε όσους έπιανε η τσιμπίδα. Η αποκάλυψη της άγνοιας γινόταν θηλιά στην αξιοπρέπεια. Κιτρίνιζε το χρώμα του προσώπου.

Με τον καιρό, ωστόσο, άλλαξαν τα πράγματα. Ο τρόπος που «εκδημοκρατίστηκε» το σχολείο κατέστησε την άγνοια προσόν και διαβατήριο για τη διάβαση της πύλης του Ελληνικού Δημοσίου. Οι πελατειακές σχέσεις ανέλαβαν να απενοχοποιήσουν την αιδώ για την άγνοια. Η ημιμάθεια και η αποστήθιση των κομματικών τσιτάτων αναδείχθηκαν ακατανίκητα προσόντα. Ενώπιόν τους ωχριούσαν τα πτυχία και η διεκδίκηση θέσεων από όσους κοπίασαν, κατά κανόνα με την οικονομική υποστήριξη των οικογενειών τους που επένδυαν στη γνώση.

Ανθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο, ισχυριζόταν η λαϊκή σοφία. Σ’ αυτό συναινούσε και η αρχαιοελληνική κληρονομιά διά στόματος του Μενάνδρου, που διατυμπάνιζε πως «γραμμάτων άπειρος ου βλέπει βλέπων» (Οποιος δεν ξέρει γράμματα δεν βλέπει, παρ' όλο που βλέπει). Για πολλά χρόνια αυτός ήταν ο κανόνας για την ελληνική κοινωνία. Τα γράμματα, η γνώση απέκτησαν γνωρίσματα μυθικά. Η προοπτική της μάθησης φλόγιζε τις επιθυμίες για κοινωνική άνοδο. Ετσι φτιάχτηκε η μεταπολεμική Ελλάδα, που απελευθέρωσε ένα ανθρώπινο δυναμικό το οποίο κατάφερε να σπάσει τα στεγανά και τις διακρίσεις που υπήρχαν ώς τότε.

Ωσπου η άγνοια από ντροπή έγινε προσόν. Η εκπαίδευση άρχισε να οργανώνεται σε νέες βάσεις υπηρετώντας τους στόχους όσων δεν άρεσε η γνώση. Εκείνους που φρόντισαν να χτίσουν δημόσιες σχέσεις και να ενταχθούν σε περιβάλλοντα οιασδήποτε εξουσίας. Κι ενώ ώς τότε ίσχυε η άποψη του Ηράκλειτου, ότι δηλαδή το άριστο είναι να κρύβεις την αμάθεια, στη μεταπολιτευτική περίοδο σταδιακά κυριάρχησε ο καταφερτζής. Ηταν αναποτελεσματική η γνώση. Οι πύλες του Δημοσίου άνοιγαν μόνο με κομματικά αντικλείδια. Φτάνει να υπήρχε ένα χαρτί που θα πιστοποιούσε την αποφοίτηση από οποιοδήποτε εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Και φτάσαμε στον αδιάβαστο του τηλεοπτικού λόγου. Αυτό που εκτιμάται δεν είναι η γνώση, η νηφαλιότητα. Περί άλα και κύαμον ενδιαφέρονται, συνήθως, στην τηλεόραση. Για αλάτι στις κοινωνικές πληγές και για κουκιά που προκαλούν κυάμωση στη συνείδηση των πολιτών. Ο αδιάβαστος έγινε τρόπος επιτυχίας. Αρκεί να ακολουθεί τους ισχυρούς. Αλλοι γνωρίζουν. Γι' αυτόν/ή αρκεί η συμφωνία.

 

Ελένη Πριοβόλου, Μετά φόβου,μυθιστόρημα, Καστανιώτης 2016

Δύο κορίτσια -φίλες επιστήθιες, σχεδόν αδελφές- μεγαλώνουν στην ελληνική ύπαιθρο, σε περιβάλλον ασφυκτικό, που τις εκπαιδεύει στο κυρίαρχο μοντέλο ηθικής, εμφυσώντας τους το φόβο και την ενοχή. Η Αρίστη, φύσει ανήσυχη, ανακαλύπτει τις πηγές του φόβου μέσα από την έρευνα και τη μάθηση. Αναζητεί αλήθειες γύρω από τη θέση της σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, την ελευθερία της σκέψης, την πολιτική και τον έρωτα. Η Διαλεχτή μένει στα "αβαθή" και "σίγουρα" νερά· αθάρρευτη και αδρανής, κάνει κάθε φορά μικρά και δειλά βήματα στη ζωή. Η σχέση των δύο κοριτσιών δοκιμάζεται όταν ανάμεσά τους μπαίνει ο Διονύσης Αρχοντής, άντρας ορμητικός, το αρχέτυπο του Βάκχου. Έκτοτε, οι δύο φίλες πορεύονται με δύο εαυτούς: τον φανερό και τον κρυφό.

Οι ζωές τους περνούν από συμπληγάδες, από την εποχή του Εθνικού Διχασμού μέχρι την αρχή του Εμφυλίου, καθώς τα γεγονότα συγκλονίζουν την Ελλάδα, που πασχίζει να βγει από τις παλιές φεουδαρχικές της δομές και να αστικοποιηθεί.

Ένα βιβλίο για την αναζήτηση της ελευθερίας, για το φόβο και την υποταγή, για τα όνειρα και τις αυταπάτες.

Από τη συγγραφέα του μυθιστορήματος "Όπως ήθελα να ζήσω" (Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ 2010).

Ελένη Πριοβόλου: «Η ιστορία σαν παραμύθι φανερώνει αλήθειες»

Δύο κορίτσια, σαν αδελφές.

Μπέκος Γρηγόρης

4 Μαρτίου 2017, 14:19 Ενημερώθηκε: 5 Μαρτίου 2017, 05:45

Eλένη Πριοβόλου
Μετά φόβου
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016
σελ. 720, τιμή 19,08 ευρώΔύο κορίτσια, σαν αδελφές. Η Αρίστη και η Διαλεχτή. Η πρώτη ζωηρή, η δεύτερη μαζεμένη. Η εποχή τους δύσκολη, σημαδιακή. Στο τελευταίο βιβλίο της Ελένης Πριοβόλου υπό τον τίτλο Μετά φόβου παρακολουθούμε τις ζωές τους, τις φανερές και τις κρυφές. Η συγγραφέας άρχισε να γράφει «για μικρούς και μεγάλους» από το 1986. Το 2010 απέσπασε το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ με το Οπως ήθελα να ζήσω (2009), το πρώτο μέρος της μυθιστορηματικής «Τριλογίας των Αθηνών» που συνεχίστηκε με το Για τ’ όνειρο πώς να μιλήσω (2009) και ολοκληρώθηκε με Το τέλος του γαλάζιου ρόδου (2014). Εν προκειμένω όμως μας μεταφέρει στην επαρχία. Και καταπιάνεται με – το πυκνό σε γεγονότα – πρώτο μισό του περασμένου αιώνα. Βασικά, τον Εθνικό Διχασμό. «Από καιρό σε καιρό, κι από τόπο σε τόπο, πρόσωπα και καταστάσεις ποικίλλουν. Οπως και οι δικές μου δημιουργικές ανησυχίες, που είναι ταυτόσημες μ’ εκείνες του ανήσυχου ανθρώπου και πολίτη. Μέσα στις πολλές αναζητήσεις και αναγνώσεις ανήκει και η Ιστορία. Πολύ δε περισσότερο, η πολιτική ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία βρέθηκα στην Αθήνα του 19ου αιώνα και στον αναρχοκοινωνιστή ήρωα Ρωμαίο Αγγουλέ, την όλβια πολιτεία του, τη δημιουργία και την πτώση της, για να παρακολουθήσω – μέχρι την ολοκλήρωση της «Τριλογίας των Αθηνών» – ήρωες που διήλθαν μέσα από τις συμπληγάδες των γεγονότων, από την έγερση, ατομική και συλλογική, μέχρι τη διάψευση. Το «Μετά φόβου» ακολουθεί την ίδια συλλογιστική. Η αλλαγή της τοπιογραφίας οφείλεται στο γεγονός ότι τα πυκνά αυτά γεγονότα, από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εθνικό Διχασμό μέχρι τον Εμφύλιο – η δραματικότητα των οποίων είναι ορατή ως τις μέρες μας -, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τη ζωή των παππούδων μου, αργότερα των γονιών μου και ολόκληρου του οικείου περίγυρου. Αποτελούσαν, κατά κάποιον τρόπο, τα «παραμύθια» με τα οποία μεγάλωσα. Και η Ιστορία σαν παραμύθι φανερώνει αλήθειες οι οποίες δεν θα καταγραφούν, ενδεχομένως, ποτέ».

Το «Μετά φόβου» συνιστά και μια επίσκεψη στην ιδιαίτερη πατρίδα σας. Μυθιστορηματική, ασφαλώς. Πώς λειτουργεί όμως η συγγραφέας σε μια τέτοια περίπτωση; Τι ενσωματώνει στην αφήγηση και τι αφήνει απ’ έξω; Κι αν είναι πιο προσωπικό τούτο το βιβλίο, τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

«Δεν θα την έλεγα απλώς επίσκεψη, αφού ο τόπος που γεννιέται και μεγαλώνει κανείς περνάει στο θυμικό σε τέτοιον βαθμό ώστε να καθίσταται ένα ζωντανό όνειρο αλήστου μνήμης. Προσωπικά δεν έκοψα ποτέ τον λώρο που με δένει με τη γενέτειρά μου. Επανέρχομαι διαρκώς σαν να οφείλω κάτι που πρέπει να το επιστρέψω. Το συγκεκριμένο βιβλίο θαρρώ πως το έγραφα σε όλη μου τη ζωή. Στην αιτωλική γη αναπιάστηκε το προζύμι για τον μετέπειτα «άρτο». Ο «άρτος» είναι πια το αποτέλεσμα της ζύμωσης. Μόνο που στο «ψωμί» της λογοτεχνικής αλχημείας, όποιος το γευτεί και το βρει νόστιμο ή οτιδήποτε τέλος πάντων, αναλόγως με τα γούστα, θα πρέπει υποδόρια και με τη διαδικασία των εσωτερικών νύξεων να αντιληφθεί τον συναισθηματικό σύνδεσμο του δημιουργού με τον γενέθλιο τόπο. Αυτή όμως είναι και η βασική αρχή της τέχνης και φυσικά δεν γνωρίζω καν αν την έχω τηρήσει ή παραβιάσει».

Φαίνεται πως, για εσάς, η μελέτη και η έρευνα είναι καθοριστικές παράμετροι που προηγούνται της συγγραφής. Εχει ενδιαφέρον, νομίζω, να μας πείτε πώς προσεγγίζετε εσείς, κάθε φορά, τις πηγές σας. Εννοώ, εσείς που δεν είστε ιστορικός αλλά συγγραφέας.

«Δεν είμαι ιστορικός αλλά ζω στην Ιστορία ως επίμονος ερευνητής. Η Ιστορία δεν είναι κάτι παλιό και φθαρμένο. Ξεκοκαλίζοντας παλιά ιστορικά ντοκουμέντα, περιοδικά και εφημερίδες, ημερολόγια και διάφορες καταγραφές ανθρώπων που έζησαν σε καιρούς αλλοτινούς, έρχονται και με συναντούν ήρωες μυθιστορηματικοί. Αρχίζει μαζί τους ένας ατέρμονος διάλογος μέχρι την αμοιβαία κατανόησή μας και τότε μου παραχωρείται η άδεια να τους χρησιμοποιήσω στη μυθοπλασία μου. Μαζί με τους ήρωες ξεδιπλώνεται και η εποχή που αυτοί έζησαν και έδρασαν με τον τάδε ή δείνα τρόπο. Τηρουμένων των αναλογιών και χωρίς να παραγνωρίζεται η εξέλιξη, η Ιστορία επαναλαμβάνεται δραματικά και καθόλου διδακτικά. Η ανθρωπότητα κάνει τους ίδιους κύκλους κάθε εποχή. Καταστροφή, αναγέννηση και τανάπαλιν. Η προσέγγιση λοιπόν των πηγών γίνεται με εφόδιο το παρελθόν, αφετηρία το παρόν και προοπτική το μέλλον, με σκοπό τη διαιώνιση της ανθρώπινης αξίας. Δεν πρέπει κατά την άποψή μου να ενδιαφέρει η Ιστορία ως σκηνικό για να χτιστεί πάνω ένας μύθος. Τότε μένει κανείς στην επιφάνεια και στην επικαιρική πραγματικότητα. Πρέπει να αντλείται το απόσταγμα και πάντα ακολουθώντας τις επιταγές της τέχνης και όχι της τεχνικής».

Οι ηρωίδες σας, δύο πλάσματα διαφορετικά μεταξύ τους, φτιάχνουν ένα δίπολο λειτουργικό. Δεν είναι όμως το μόνο, όλο το βιβλίο κινείται μέσα από δίπολα, λ.χ. στο επίπεδο της πολιτικής ή των κοινωνικών ηθών. Τι λέτε;

«Η ελκτική δύναμη των αντιθέτων στη σχέση των δύο κοριτσιών αποτελεί μια από τις  συνιστώσες του έργου. Ο,τι διχάζει την κοινωνία, δηλαδή η πολιτική πράξη, οι πόλεμοι, τα στρατιωτικά κινήματα, οι δικτατορίες, ενώνει τις δύο ηρωίδες. Ακόμα και αν φαίνεται να τις διχάζει ο έρωτας για το ίδιο πρόσωπο, εκείνες μένουν ψυχικά δεμένες και η σχέση παρά τα σκαμπανεβάσματα παραμένει ακλόνητη. Διότι όπως λέει και ο στίχος του Μανώλη Αναγνωστάκη, που είναι και ένα από τα μότο του βιβλίου, «η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους». Αντίθετα, μέσα στην κοινωνία δεν συμβαίνει το ίδιο. Τα στερεότυπα εγκλωβίζουν τον νου στην κατεστημένη αντίληψη. Ο διχασμός διαιρεί τους ανθρώπους και ενσπείρει το μίσος. Μέσα στην ίδια οικογένεια τα μέλη αλληλοσπαράζονται, ενώ συγχρόνως μια μειοψηφία νέων ανθρώπων με νέες ιδέες και οράματα ακολουθεί τον δρόμο της ουτοπίας, σκουντώντας την κοινωνία να βγει από την αβελτηρία».

Το βασικό μοτίβο εδώ είναι, πράγματι, ο φόβος. Νομίζω πως τον βλέπετε, μεταξύ άλλων, από δύο συγκεκριμένα πρίσματα: της εξουσίας που ασκούν οι άλλοι και της ατομικής ελευθερίας. Συμφωνείτε;

«Θα αναφέρω το έργο του Χομπς «Λεβιάθαν».  Αυτό το «τέρας» που λέγεται κράτος με τις μεθόδους προπαγάνδας εγχύνει το δηλητήριο του φόβου, προκειμένου να μετατρέπει τους ανθρώπους σε μάζες υποτακτικών. Αλλά πάντα με το πρόσχημα της προστασίας των πολιτών από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Οσο πιο ολοκληρωτικό είναι το καθεστώς τόσο ο φόβος καθίσταται αλάνθαστο όπλο στα χέρια των κυρίαρχων. Ετσι το άτομο ή υποτάσσεται διά του φόβου προκειμένου να νιώθει ασφαλές ή εγείρεται εναντίον του φόβου χωρίς να παραγνωρίζει την ύπαρξή του και τον ρόλο του. Αναζητάει την ουτοπική έννοια «ελευθερία» σε ατομικό και συλλογικό κατ’ επέκταση επίπεδο. Και τότε η κοινωνία προχωρεί ακόμα και αν συντρίβεται, για να σηκωθεί ξανά προς την ολοκλήρωση του επόμενου ιστορικού της κύκλου».