Ευάγγελος Αυδίκος, Του πλούτου αχορταγιά, τση δόξας πείνα, ΕΦΣΥΝ, 10 Μαϊου 2022

 

Περί απληστίας ο λόγος. Το βυζαντινό λεξικό Σούδα την ονομάζει αδηφαγία. Με άλλο λόγια, αναφέρεται σε μια διαρκή ανάγκη που ουδέποτε ικανοποιείται. Διασώζεται η φράση «άπληστος πίθος», που ανακαλεί στη μνήμη τη ματαιοπονία των Δαναΐδων στον Αδη να γεμίσουν με νερό ένα πιθάρι με σπασμένο πέτο. Η απληστία είναι σαράκι που κατατρώγει τα εσώψυχα του ανθρώπου και της κοινωνίας. Και απειλεί τη συνοχή μιας ομάδας.

Η διαπίστωση αυτή είναι κοινός τόπος σε όλες τις θρησκείες και τις κοινωνίες. Που νοιάζονταν να ελέγξουν την ατομικότητα. Για να ενισχύσουν τους δεσμούς της ομάδας. Είναι ένα παν-θρησκευτικό δόγμα. Η απληστία είναι αμάρτημα. Γιατί συνιστά κίνδυνο για τον κοινωνικό συν-βηματισμό.

Αυτός είναι και ο πυρήνας της 10ης εντολής στην Παλαιά Διαθήκη. Τα συνεχή «ου» δεν είναι τίποτε άλλο παρά φράκτης στην αδηφαγία και την ανάγκη του ανθρώπου να επιβουλευθεί τα αγαθά του γείτονα. «Ο εραστής της πλεονεξίας υποκύπτει στον διάβολο περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον» (Ιωάννης Χρυσόστομος) Το «ου» αντικαθίσταται από τον διάβολο, που θεωρείται υπονομευτής του χριστιανικού κανόνα. Σ’αυτό προστίθεται η ρήση του αγίου Γρηγορίου Νύσσης. «Δεν προέρχεται από τον Θεό το ψωμί του πλεονέκτη» τονίζει εμφατικά. Αντικρούοντας όσους επιχειρούσαν θρησκευτική παρενδυσία στη βουλιμία τους, προσφέροντας φιλάνθρωπα αργύρια για τη σωτηρία της ψυχής.

Οντως, είναι αμάρτημα η απληστία. Ως αίσθημα που διαβρώνει τα θεμέλια της κοινωνικής συνύπαρξης. Είναι επικίνδυνη. Γιατί τροφοδοτεί πολλές ανθρώπινες αδυναμίες. Σαν τον εγωισμό, ότι οι άλλοι υπάρχουν για να υπηρετήσουν τις ανάγκες του πλεονέκτη. Είναι κοινωνικό αμάρτημα, γιατί αδυνατίζει τους κοινωνικούς αρμούς. Γιατί ο άνθρωπος μετατρέπεται σε μοναχοφάη. Γίνεται επιθετικός. Και τελικά ζει για να θρέψει τον αρούπωτο πυρετό της πλεονεξίας του.

Αυτή η διάσταση της απληστίας αποτέλεσε έμπνευση για πολλές δημιουργίες. Από τα πρώτα βήματα του ανθρώπινου πολιτισμού. «Μα εσέ ποτέ κανείς δε σε χορταίνει», λέει ο φτωχός Χρεμύλος στον Πλούτο στην ομότιτλη κωμωδία του Αριστοφάνη. Το απεικόνισε και ο Ιερώνυμος Μπος (Το κάρο με το άχυρο), με θέμα τον θρίαμβο της απληστίας.

Ο Χορτάτσης την έβαλε στο στόμα του χορού των κορασίδων. Ως λαϊκό λόγο που σχολιάζει την τραγικότητα αυτού του αισθήματος. Που καταστρέφει ζωές. Τη ζωή της Ερωφίλης που επιλέγει τη φυγή της αυτοκτονίας μπροστά στο αδιέξοδο της πατρικής απληστίας. Η αχορταγιά του πλούτου είναι κοινωνική ασθένεια. Και πολιτικό αμάρτημα που θεριεύει στις μέρες μας. Αδυνατίζοντας την αλληλεγγύη. Φουσκώνοντας το ατομικό εγώ. Προκαλώντας πολιτική τύφλωση. Θεωρώντας τους άλλους εχθρούς για την ατομική επιβίωση. Γραπώνεται από την καρέκλα του και στρέφεται εναντίον των άλλων. Γιατί το είναι του διαποτίζεται από «τση δόξας πείνα».