Σάββατο, 20 Απρίλιος 2013 17:48
| ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ |
του Μιχάλη Μακρόπουλου
Σε τούτο το βιβλίο έντεκα κείμενα συνυπάρχουν κι αλληλοσυμπληρώνονται δίνοντας μια βαθιά και πλατιά εικόνα αυτού που λέει ο τίτλος.
Το πρώτο κείμενο πραγματεύεται τον τρόπο που οι νομάδες Σαρακατσάνοι και οι ημινομάδες Βλάχοι αντιλαμβάνονταν το χρόνο (καλοκαίρι στο βουνό και χειμερινή «εξορία» στον κάμπο). Το ίδιο εν μέρει πραγματεύεται και το κείμενο «Ο Βλάχος στο λαϊκό πολιτισμό» (εδώ, επί Τουρκοκρατίας, το καλοκαιρινό βουνό είναι για το Βλάχο χώρος ελευθερίας κι ο χειμερινός κάμπος είναι, αντίθετα, χώρος υποταγής). Το δεύτερο κείμενο αναφέρεται στην ταυτότητα ενός τόπου (τα Τζουμερκοχώρια) μέσ’ από τα μάτια των κατοίκων του – η ταυτότητά του ως τόπου μυθικού (με γενάρχη τον Αθάμαντα) ή τόπου νοσταλγίας για τους Τζουμερκιώτες της Διασποράς που «ικανοποιημένοι που ο τόπος ανταποκρίθηκε με τα πανηγύρια στις ψυχικές και κοινωνικές ανάγκες του κατοίκου της πόλης, δυσκολεύονται ν’ ακούσουν τον ήχο της σιωπής που το χειμώνα είναι κυρίαρχος στα Τζουμέρκα».
Τούτος ο προσδιορισμός της ταυτότητας μέσ’ από ένα κοινό μυθικό παρελθόν είναι το θέμα και του επόμενου κειμένου, τώρα με τον Ασπροπόταμο να προσφέρει τη γεωγραφική ραχοκοκαλιά που στο προηγούμενο κείμενο την προσέφερε ο Άραχθος, κι εδώ ο συγγραφέας διαπιστώνει:
«Η κτηνοτροφία καταρρέει και οι κτηνοτρόφοι, στην πλειονότητά τους, επιλέγουν να εγκατασταθούν μόνιμα στον κάμπο. Οίκος των Ασπροποταμιτών πλέον γίνεται ο κάμπος. Τα ορεινά χωριά τους, ιδίως μετά τη δεκαετία του 1980, μεταβάλλονται σε πολιτισμικές βαλβίδες για τους κατοίκους του κάμπου. Δεν είναι τα πανηγύρια και ο καλοκαιρινός χρόνος μέρος του τελετουργικού, αναπαραγωγικού χρόνου. Το πανηγύρι ως τελετουργία υπηρετεί τη δομή του παραγωγικού χρόνου στο σύγχρονο κόσμο, που χρειάζεται πολιτισμικές βαλβίδες εκτόνωσης».
Μια εκκλησία είναι η μαγική πύλη ενός τόπου, του Συρράκου, στο κείμενο με τίτλο «Σ’ντζόρτζιου» (ο Αϊ-Γιώργης). Στην «Γκλίτσα», το θέμα είναι ο τρόπος που τα σύμβολα ορίζουν την ταυτότητα – και στα μάτια αυτού που αυτοπροσδιορίζεται και στα μάτια των άλλων. Ένα καθημερινό, ταπεινό θα ’λεγε κανείς αντικείμενο, σαν την γκλίτσα, με την κατασκευή της, τα κεντήματά της, κ.λπ., ορίζει τη θέση του ατόμου στην κτηνοτροφική κοινωνία.
Στο μεστό κείμενό του για τον Κώστα Μπαλάφα, τον σπουδαίο Ηπειρώτη φωτογράφο, ο συγγραφέας τον συγκαταλέγει στη χορεία των μεγάλων, αυτοδίδακτων λαϊκών μαστόρων. «Η φωτογραφική τέχνη του Μπαλάφα, λοιπόν, είναι η συνέχεια του μοιρολογιού, του τραγουδιού της ξενιτιάς, των γεφυριών. Είναι ύμνος στον αγωνιζόμενο άνθρωπο που στέκει όρθιος σ’ όλες τις αντιξοότητες. Δεν έχει αφετηρία τη μιζέρια. Αντίθετα, είναι δοξαστικό στη λαϊκή κοσμολογία».
Τα κείμενα, χάρη στον τρόπο που ο συγγραφέας τα πραγματεύεται, υπερβαίνουν ανεξαιρέτως το στενό ενδιαφέρον του θέματός τους ή του τόπου τον οποίον αφορούν, και χάρη στην ευρύτητα και τη γλαφυρότητά τους «μιλούν» σ’ οποιονδήποτε αναγνώστη ευαίσθητο απέναντι στο πώς ο άνθρωπος βιώνει τον τόπο του κι ορίζεται απ’ αυτόν.
Ο Ευάγγελος Αυδίκος είναι καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στην εισαγωγή του γράφει:
«Όσο κι αν ο στρεβλός τρόπος ανάπτυξης της Ελλάδας οδήγησε πολλούς να μετακινηθούν στον κάμπο, γεγονός που σημαδεύτηκε από απαξίωση για τον πολιτισμό τους, οι ρίζες υπάρχουν μέσα μας. Μοιάζουν με τις αγριάδες που φυτρώνουν στον κήπο μου. Όσο κι αν προσπαθώ να τις ξεριζώσω, αυτές ξεπετάγονται και ξαναφουντώνουν, βγάζοντάς μου περιπαικτικά τη “γλώσσα” για την αφέλειά μου να πιστεύω ότι ο πόλεμος με τις ρίζες μπορεί να με αναδείξει τροπαιοφόρο. Το ίδιο ισχύει και για την καταγωγή. Και εκεί ο αγώνας είναι μάταιος. Η ανακάλυψη και η συμφιλίωση με αυτήν είναι μια πράξη ομολογίας των δανείων αλλά και του χρέους μας προς τις κολόνες του νεοελληνικού μας βίου: τα βουνά».
Η παραπάνω παράγραφος είναι χαρακτηριστική του ύφους (και του ήθους) του βιβλίου.
 Πολιτισμοί και κοινωνίες της νότιας ΠίνδουΕυάγγελος Αυδίκος Πεδίο 336 σελ. Τιμή € 17,00 |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου