Τα Βουνά μας.Τόποι και τοπία της πέτρας, 10ο Θερινό Σχολείο Τζουμέρκων και ΝΑ Πίνδου, Συρράκο, 24-29 Αυγούστου 2025

 

 

Το Θερινό Σχολείο Τζουμέρκων και Νοτιοανατολικής Πίνδου

του

Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 

Του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Συνδιοργανώνει 

-Υπό την  αιγίδα της περιφέρειας Ηπείρου-

με τον Δήμο  Βορείων Τζουμέρκων,  

Το Επιμελητήριο Ιωαννίνων

το Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου  Αθηνών 

το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

Το Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης, Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

το Εργαστήριο Στρατηγικού Σχεδιασμού και Διεπιστημονικής Κριτικής (Critical Strategies Interdisciplinary Studio – CRISIS) του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 

το  Εργαστήριο Γλώσσας, Λαογραφίας και Πολιτισμού, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης  του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

το Ινστιτούτο Νησιωτικών και Ορεινών περιοχών της Μεσογείου/Κύπρος 

το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θ. Παπαγιάννης»

τον Σύνδεσμο Συρρακιωτών Ιωαννίνων

τον Σύνδεσμο Συρρακιωτών Πρέβεζας

τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Συρράκου «Ο Γαλαρόκαμπος»

  το 10ο  Θερινό  Σχολείο Τζουμέρκων και Νοτιοανατολικής Πίνδου , 24 Αυγούστου ( Κυριακή)  έως 29 Αυγούστου 2025 (Παρασκευή, τέλος και αποχώρηση)

Με θέμα: Τα βουνά μας. Τόποι και τοπία της πέτρας

Συρράκο, Δήμος Βορείων Τζουμέρκων Ιωαννίνων

Το πλαίσιο 

Η διακηρυκτική αρχή του Θερινού Σχολείου Τζουμέρκων και Νοτιοανατολικής Πίνδου (ΘΕΣΤ) ήταν η ανάδειξη των περιοχών της χώρας με προβλήματα πληθυσμιακής μείωσης , ενώ έχουν όλες τις προϋποθέσεις να συγκρατήσουν τον πληθυσμό αλλά και να προκαλέσουν επιστροφή όσων την εγκατέλειψαν ή να προσφέρουν την ευκαιρία επιλογής της για εγκατάσταση και δραστηριοποίηση σε ανθρώπους που δελεάζονται από προκλήσεις. 

Όραμα του ΘΕΣΤ είναι η διείσδυση στον πυρήνα των βασικών ζητημάτων της ορεινότητας, έτσι ώστε ένα κατά βάση εκπαιδευτικό συμβάν να αναδεικνύει ζητήματα, προϋποθέσεις και κατευθύνσεις που αφορούν άμεσα την τοπική αναπτυξιακή διαδικασία με όρους σεβασμού του περιβάλλοντος. Είναι η ανάδυση ενός πεδίου, όπου η έρευνα και το πανεπιστήμιο συναντώνται και επωφελούνται αμφίδρομα, με τους θεσμικούς φορείς αλλά και τους μεμονωμένους πολίτες και επιχειρήσεις της περιοχής. 

       Κεντρική και προς διερεύνηση έννοια στο 10ο επετειακό ΘΕΣΤ είναι η «πέτρα» τόσο ως υλικό αντικείμενο όσο και ως έννοια με ποικίλο πολιτισμικό περιεχόμενο. Η ορεινότητα στην Πίνδο- και όχι μόνο- χαρακτηρίζεται από τον πρωταγωνιστικό ρόλο της πέτρας στην οργάνωση και  στον μετασχηματισμό της φύσης σε τόπο για τη διαμονή (σπίτια), τη συλλογική αναπαραγωγή (χοροστάσια, βρύσες), την παραγωγική δραστηριότητα (κτηνοτροφία και γεωργία ), καθώς και τη μετακίνηση (γεφύρια, μονοπάτια). 

    Οι συμμετέχοντες στο Θερινό Σχολείο αποκομίζουν πέραν της γνώσης, απαραίτητες σήμερα δεξιότητες (δικτύωση, ομαδικότητα, επικοινωνία, διαλεκτική, παρουσιάσεις, επίλυση προβλημάτων, εξαγωγή συμπερασμάτων κ.α.) σε μια μοναδική εμπειρία αλληλεπίδρασης με τους τοπικούς δρώντες. Μια γιορτή του Πανεπιστημίου με την τοπική κοινωνία και τις επιχειρήσεις. 

Μοναδικό χαρακτηριστικό είναι η άσκηση επιτόπιας έρευνας όπου το αντικείμενο μελετάται στο φυσικό του χώρο, στο συγκεκριμένο φυσικό – ιστορικό – πολιτισμικό πλαίσιο.

Αυτό που το Θερινό Σχολείο αντιπροσωπεύει είναι μια αμφίπλευρη προσφορά αξίας: προς τους εκπαιδευόμενους έμπνευση, γνώσεις και δεξιότητες ενώ προς τους τοπικούς δρώντες αναγνώριση, ικανοποίηση, προβολή, καινοτόμες ιδέες, συνεργασία κ.α. Το Θερινό Σχολείο επιδιώκει να εμπνεύσει νέους επιστήμονες να εμπλακούν σε μια αμοιβαία επωφελή αλληλεπίδραση με τον πολιτισμό, τις ανάγκες, προκλήσεις και προοπτικές των ορεινών αυτών κοινοτήτων.

Τι θα γίνει και πότε: θεματικοί άξονες

1η ημέρα απόγευμα (Κυριακή, 24 Αυγούστου)

Γενικές ομιλίες για τη γεωμορφολογία της Νοτιοανατολικής Πίνδου και την  οικιστική και πληθυσμιακή του σύνθεση. Συζήτηση.

2η και 3η ημέρα (Δευτέρα, 25 και Τρίτη,  26 Αυγούστου)

      Τέσσερα (4) workshops (εργαστήρια), δύο ανά κάθε ημέρα, πρωί και απόγευμα, με τέσσερις θεματικούς άξονες:

1. Η συγκρότηση των οικιστικού και παραγωγικού χώρου (βοσκοτόπια, δίκτυα μεταφοράς, λιθοδομές όπως αναβαθμίδες, μαντριά, κ.α.).

2. Η κοινωνική συγκρότηση του χώρου και  η τελετουργική χρήση του (πλατείες, χοροστάσια, βρύσες, γεφύρια).

3. Πέτρα και τέχνη (λιθογλυπτική, γλυπτική, αφηγήσεις, λογοτεχνία)

4. Τεχνολογία και τουρισμός: Ανακαλύπτοντας τα βουνά. Απειλή ή ευκαιρία;

Τους παραπάνω θεματικούς άξονες θα εισηγηθούν ειδικοί επιστήμονες (ερευνητές, καθηγητές) με ερευνητικό, διδακτικό και δημοσιευμένο έργο. 

[Οι συμμετέχοντες/ουσες στα εργαστήρια θα χωριστούν σε ομάδες και για μια ώρα μετά το τέλος δύο - τριών εισηγήσεων, θα συζητήσουν μεταξύ τους, ώστε στη συνέχεια κάθε ομάδα να διατυπώσει την άποψή της για όσα ειπώθηκαν. Επιπλέον, σε κάθε εργαστήριο θα κληθούν άνθρωποι από τα διπλανά χωριά ή την περιοχή με γνώση επί των θεμάτων και κυρίως με πρακτική εμπειρία (ντόπιοι λόγιοι, τεχνίτες, επαγγελματίες), να καταθέσουν τη δική τους γνώση ώστε να υπάρξει επικοινωνία ανάμεσα στους επιστήμονες και τους επαγγελματίες].

    4η και 5η ημέρα (Τετάρτη, 27 και  Πέμπτη, 28 Αυγούστου)

 Επιτόπια έρευνα σε  χωριά της περιοχής από ομάδες των συμμετεχόντων/ουσών, με επικεφαλής έναν επιστήμονα από τους συνεργάτες του ΘΕΣΤ.

Βράδυ 5ης ημέρας (28 Αυγούστου)

   Λαϊκό γλέντι στην πλατεία του Συρράκου

6η ημέρα (Παρασκευή, 26 Αυγούστου)

    Παρουσίαση των πορισμάτων κάθε ερευνητικής ομάδας. Κλείσιμο εργασιών και αποχώρηση. 

Σημαντικές Ημερομηνίες

- Οι εργασίες του ΘΕΣΤ. θα πραγματοποιηθούν 24 έως 29 Αυγούστου 2025

- Υποβολή Αιτήσεων: έως 30 Ιουνίου 2025

- Τελική Αξιολόγηση των Αιτήσεων: 7 Ιουλίου 2025

Τόπος Διεξαγωγής-Εγκαταστάσεις

Τα μαθήματα, καθώς και η διαμονή/φιλοξενία των φοιτητών και των διδασκόντων, θα πραγματοποιηθούν στο Συνεδριακό Κέντρο «Κ. Κρυστάλλης», στο Συρράκο.

Συμμετέχοντες/ουσες

Το Θερινό Σχολείο απευθύνεται σε μεταπτυχιακούς φοιτητές/τριες, υποψήφιους διδάκτορες σε τελειόφοιτους προπτυχιακούς φοιτητές/τριες από τον ευρύτερο χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών, ή από όσους έχουν ειδικό ενδιαφέρον. Απευθύνεται και όσους επαγγελματίες, αυτών των επιστημονικών πεδίων , ενδιαφέρονται. Έχει δε το ΘΕΣΤ διεπιστημονικό χαρακτήρα.

Ανώτατος Αριθμός: 25 άτομα.

Κόστος Συμμετοχής

Το κόστος συμμετοχής των φοιτητών ορίζεται στο ποσό των 150 ευρώ.

Περιλαμβάνονται:

α. Παρακολούθηση/Συμμετοχή στο σύνολο των Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων

β. Διαμονή

γ. Διατροφή (πρωινό και ένα γεύμα) 

δ. Μετακινήσεις για τις ασκήσεις επιτόπιας έρευνας

Δεν περιλαμβάνονται τα έξοδα μετακίνησης των συμμετεχόντων/ουσών  από/προς τον χώρο διεξαγωγής. 

Πιστοποιητικό Παρακολούθησης

Πιστοποιητικό Παρακολούθησης θα χορηγηθεί σε όλους τους συμμετέχοντες στο Θερινό Σχολείο, εφόσον παρακολουθήσουν τα μαθήματα και το σύνολο των δραστηριοτήτων και των ασκήσεων επιτόπιας έρευνας σε ποσοστό 100% και μετά την αποστολή των ερευνητικών ημερολογίων.

Επιστημονική Επιτροπή

1. Αυδίκος Ευάγγελος, ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πρόεδρος ΘΕΣΤ.

2. Παπακώστας Χρήστος, Αναπληρωτής Καθηγητής Λαογραφίας και  Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Αναπληρωτής πρόεδρος ΘΕΣΤ. 

3. Γκόγκας Βαγγέλης, καθηγητής στις Εικαστικές Τέχνες, Ζωγραφική, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. 

4. Γούσιος Δημήτρης,  Καθηγητής Χωροταξίας  και Ανάπτυξης  Yπαίθρου Χώρου Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου.

5. Δαλκαβούκης Βασίλης, Καθηγητής Εθνογραφίας του Ελλαδικού Χώρου, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης . 

6. Καπλάνογλου Μαριάνθη, Καθηγήτρια Λαογραφίας, Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ. 

7. Καραμανές Ευάγγελος, Διευθυντής  Ερευνών Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 

8. Κατσίκης Απόστολος, Ομ. Καθηγητής Γεωγραφίας-Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. 

9. Οικονόμου Ανδρομάχη, Διευθύντρια Ερευνών Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 

10. Παπαγιάννης Θεόδωρος, Γλύπτης, ομ. Καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας. 

11. Βοζίκας Γιώργος, ερευνητής Β΄ Βαθμίδας, Κέντρο  Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 

12. Πατσαβός Νίκος,  Αναπληρωτής Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος  Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Παν. Ιωαννίνων, Διευθυντής Ερευνητικού Εργαστηρίου CRISIS. 

13. Ποτηρόπουλος Παρασκευάς, ερευνητής Β΄ Βαθμίδας, Κέντρο  Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. 

14. Σμύρης Γιώργος, τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. 

15. Τσακανίκα Ελευθερία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια (Οι Φυσικές Δομήσιμες Ύλες στο Σχεδιασμό Σύγχρονων και Ιστορικών Κατασκευών), Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 

16. Χρυσανθοπούλου Βασιλική, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας, Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας,  Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ. 

17. Κούζας Γιώργος, Επίκουρος Καθηγητής Αστικής Λαογραφίας, Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ. 

18. Ρυμενίδης Γιώργος,  Επίκουρος Καθηγητής , Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Μέλος Ερευνητικού Εργαστηρίου CRISIS  

19. Δασούλας Φάνης, Ε.ΔΙ.Π. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

20. Μπαλοδήμου Μαρία, Αποκαταστάσεις και αρχιτεκτονική κληρονομιά, Ε.ΔΙ.Π.,   Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών,  Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

21. Καμινιώτης Βάιος Φ., διδάκτορας,  εντεταλμένος διδάσκων λαογραφίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. v

22. Κουρμουλής Νίκος, Δημοσιογράφος, Συγγραφέας. 

23. Τσούπη Μαρία, Διδάκτωρ στη λαϊκή τέχνη,  Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

24. Βε Μαρία, Φιλόλογος – Μουσικός, M.Ed., Υποψ. Δρ. Παν. Ιωαννίνων, Διευθύντρια 2ου Γυμνασίου Λαμίας.  

25. Παντίδου Γεωργία, Φιλόλογος, Δρ. Διδακτικής της Λογοτεχνίας, Σύμβουλος Εκπαίδευσης Φιλολόγων Ν. Φωκίδας. 

26. Ιωάννα Ντούτση, Χημικός Μηχανικός MSc ΕΜΠ, Υπ.Διδάκτωρ Τμήματος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου, μέλος ομάδας Μπουλούκι. 

27. Φωτοπούλου Σταυρούλα -Βίλυ, Διευθύντρια Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Υπουργείο Πολιτισμού.

28. Παναγιώτης Κωστούλας, Αρχιτέκτονας (Παν. Πατρών), MSc ΕΜΠ, ιδρυτικό μέλος ομάδας Μπουλούκι. 

Οργανωτική Επιτροπή

1. Πρόεδρος:  Ευάγγελος Αυδίκος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, 

2. Αντιπρόεδρος Γιώργος Βαΐτσης, πρόεδρος Δημοτικής Κοινότητας Συρράκου

3. Γραμματέας (Επικεφαλής εθελοντικής ομάδας υποστήριξης): Βασίλης Ντερμάρης, Γεωπόνος, μέλος Συνδέσμου Συρρακιωτών Πρέβεζας.

4. Μαγκλάρα Γιούλη,  Σύμβουλος,  Δημοτικής Κοινότητας Συρράκου, μέλος εθελοντικής ομάδας υποστήριξης.

5. Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων, Φωτεινή Λεοντάρη, Φιλόλογος

6. Mέλη:

7. Γκίζας Νικόλαος, Αντιδήμαρχος Βορείων Τζουμέρκων

1. Μπούτσορα Ελισάβετ, Εντεταλμένη Πολιτισμού, Παιδείας και Άθλησης Δήμου Βορείων Τζουμέρκων

2. Ιωάννου Βαγγέλης, Σύμβουλος Δ. Κοινότητας Συρράκου

3. Κουρμουλής Νίκος, Δημοσιογράφος- Συγγραφέας

4. Κωστούλας Παναγιώτης, Αρχιτέκτονας (Παν. Πατρών), MSc ΕΜΠ, ιδρυτικό μέλος ομάδας Μπουλούκι.

5. Μάκης Απόστολος, Γραμματέας  Συνδέσμου Συρρακιωτών Ιωαννίνων

6. Μαργώνης Κώστας, Φιλόλογος, υπεύθυνος περιοδικού Τζουμερκιώτικα Χρονικά

7. Μπαλάφας Ηλίας, πρόεδρος Κτηνοτροφικού Συλλόγου Συρράκκου «Ο Γαλαρόκαμπος»

8. Νταλαούτης Σπύρος, Εκπαιδευτικός, Ιστοριοδίφης

9. Σιόρεντας Δημήτρης, πρόεδρος Συνδέσμου Συρρακιωτών Πρέβεζας

10. Βε Μαρία, Φιλόλογος – Μουσικός, M.Ed., Υποψ. Δρ. Παν. Ιωαννίνων, Διευθύντρια 2ου Γυμνασίου Λαμίας 

11. Παντίδου Γεωργία, Φιλόλογος, Δρ. Διδακτικής της Λογοτεχνίας, Σύμβουλος Εκπαίδευσης Φιλολόγων Ν. Φωκίδας.

Γραμματεία - Υποβολή Αιτήσεων στο 2025thest@gmail.com

Ενημερωτικές πληροφορίες:

 α. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

 https://www.ha.uth.gr/index.php?page=events-search.display&a=701

β. evangelosavdikos.blogspot.com

https://www.blogger.com/blog/post/edit/6986063197233092807/2498127820872638649

Φωτεινή Λεοντάρη

Διδάσκοντες/ουσες 

1. Αυδίκος Ευάγγελος, ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πρόεδρος 

2. Βοζίκας Γιώργος, ερευνητής Β΄ Βαθμίδας, Κέντρο  Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

3. Γούσιος Δημήτρης,  Καθηγητής Χωροταξίας  και Ανάπτυξης Υπαίθρου Χώρου Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

4. Δαλκαβούκης Βασίλης, Καθηγητής Εθνογραφίας του Ελλαδικού Χώρου, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, αναπληρωτής πρόεδρος ΘΕΣΤ .

5. Δασούλας Φάνης, Ε.ΔΙ.Π., Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

6. Καπλάνογλου Μαριάνθη, Καθηγήτρια Λαογραφίας, Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ.

7. Καραμανές Ευάγγελος, Διευθυντής  Ερευνών Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

8. Κατσίκης Απόστολος, Ομ. Καθηγητής Γεωγραφίας-Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

9. Κούζας Γιώργος, Επίκουρος Καθηγητής Αστικής Λαογραφίας, Τομέας Βυζαντινής Φιλολογίας και Λαογραφίας, Τμήμα Φιλολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΕΚΠΑ.

12. Κωστούλας Παναγιώτης, Αρχιτέκτονας (Παν. Πατρών), MSc ΕΜΠ, ιδρυτικό μέλος ομάδας Μπουλούκι.

10. Iωάννα Ντούτση, Χημικός Μηχανικός MSc ΕΜΠ, Υπ.Διδάκτωρ Τμήματος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου, μέλος ομάδας Μπουλούκι. 

11. Οικονόμου Ανδρομάχη, Διευθύντρια Ερευνών Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

12. Όκκα Ζωή, Αρχιτέκτονας Μηχανικός.

13. Παπαγιάννης Θεόδωρος, Γλύπτης, ομ. Καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας.

14. Παπακώστας Χρήστος, Αναπληρωτής Καθηγητής Λαογραφίας και  Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευ

Ευάγγελος Αυδίκος, Ο θάνατος ενός σερβιτόρου, EFSYN, 6 Mαίου 2025

 Ο θάνατος ενός σερβιτόρου

Πάλι ο θάνατος βρήκε στασίδι στο κείμενό σου, θα σιγομουρμουρίσει ο αναγνώστης/τρια, ενδεχομένως να φτύσει στον κόρφο του. Ομως, μιλώντας γι’ αυτούς που φεύγουν, ο λόγος είναι για τους ζωντανούς. Για το ποια είναι τα κριτήρια που η είδηση της εξόδου από τη ζωή γίνεται είδηση.

ADVERTISING

Για παράδειγμα, οι ηθοποιοί απασχολούν πάντα τα δημοσιογραφικά δελτία. Εχουν δραστήριο σωματείο και τουλάχιστον σ’ αυτό το είδος διαπρέπουν. Χαίρομαι πιο πολύ όταν το όνομα μου είναι άγνωστο ή έχει επιχωματωθεί από τη λήθη. Αναρωτιέμαι αν κάποιοι νοιάστηκαν για τη μοναξιά τους όσο ήταν ζωντανοί ή ο θάνατος στάθηκε αιτία να μνημονευθούν.

Μαθαίνουμε για την εκδημία των δημοσιογράφων, ακόμη και αυτών που δεν είναι στην πρώτη γραμμή της ενημέρωσης. Ουδέποτε, όμως, έγινε είδηση ο θάνατος ενός σερβιτόρου ή κάποιου άλλου εργαζόμενου στη λάντζα ή σε κάποια βιομηχανική μονάδα. Αυτοί συνήθως αποτελούν είδηση όταν σκοτώνονται σε εργατικά δυστυχήματα.

Ο σερβιτόρος μνημειώνεται στον κινηματογράφο από τον Θανάση Βέγγο, στην ταινία «Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης». Το αφεντικό του (Μπούμπουρης) του αναθέτει να διαχειριστεί τέσσερα τραπέζια. Είναι άμαθος ο υποψήφιος σερβιτόρος, που ανιστορεί τα πάθη των μεταναστών στην Αθήνα, να σταθούν στα πόδια τους. Το επάγγελμα του σερβιτόρου ήταν μια κάποια λύση για τους νιόφερτους εσωτερικούς μετανάστες, παρ’ όλες τις δυσκολίες να ενταχθούν στην πόλη. Το επάγγελμα τους βοηθούσε να γνωρίσουν την ανθρωπογεωγραφία του αστικού κέντρου, καθώς και τις καινούργιες συμπεριφορές.

«Πενηνταράκι, φράγκο, δίφραγκο/ πάνω σε κέρματα κυλάει η ζωή./ Μπαχτσίσι, χαρτζιλίκι, φιλοδώρημα / γήπεδο, σινεμά, μπορντέλο/ και μεσοφόρι για την αδερφή». Δεν γνωρίζω αν ο Μιχάλης Γκανάς δούλεψε ως σερβιτόρος όταν πρωτόρθε στην Αθήνα, όμως φαίνεται ότι η εργασιακή καθημερινότητα ενός τέτοιου επαγγελματία γίνεται θέμα ολιγόστιχου ποιήματος (Βοηθός γκαρσόν).

Ασπρη ποδιά, με τσέπη, όπου έβαζε τα κέρματα για το σερβίρισμα. Ψιλοκέρματα, που χρειάζονται υπομονή και ανοχή στις ιδιαιτερότητες και τις προσβολές των πελατών, είτε σερβίρει λαϊκούς ανθρώπους είτε την παρέα του Μποντλέρ «Νω¬θρό κυ¬ρια¬κά¬τι¬κο πρωί. Ο σερ¬βι¬τό¬ρος φέρ¬νει/ (πρό¬θυ¬μα) τα μπλά¬ντι μέ¬ρι με τζιν,/ όχι βότ¬κα. Λάμ¬ψεις άρ¬κευ¬θου και πι-πε¬ριού/ και πνεύ¬μα αστρα¬φτε¬ρό νο¬στι¬μεύ¬ουν τη συ¬ζή¬τη¬σή μας».

Ο Λευτέρης δεν γνώρισε τον Μποντλέρ. Εζησε και πέθανε στα Γιάννινα. Δούλεψε στο καφε-ζαχαροπλαστείο «Διεθνές», ένα εμβληματικό κατάστημα. Αριστερά το στενόμακρο ψυγείο με τα φρέσκα γλυκά και δεξιά τα τραπέζια. Ανάμεσά τους κινούνταν ο Λευτέρης. Ηταν το σύμβολο μιας εποχής. Είχε όλα τα γνωρίσματα που το αφεντικό του Βέγγου, ο Μπούμπουρης, του θυμίζει πως αποτελούν το τετράπτυχο ενός καλoύ σερβιτόρου: αντίληψη, ταχύτης, προθυμία και ευγένεια.

Ο Λευτέρης ευτύχησε να μνημονευθεί η εκδημία του από τα μέσα ενημέρωσης στην Ηπειρο. Ενας σερβιτόρος που έκλεισε την πόρτα μιας εποχής.

Απο το γάμο, στο θάνατο, και στους καλικάντζαρους: Τι δε βλέπουμε στις τ...

Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΤΗΣ-ΚΟΥΛΛΙΑ

Ευάγγελος Αυδίκος, Οι κλαπαδόρες του Καλομοίρη, EFSYN, 7 Iανουαρίου 2025

Ο Καλομοίρης είναι σεβαστός κλασικός μουσουργός που τόλμησε να εντάξει μοτίβα από το δημοτικό τραγούδι και τις λαϊκές παραδόσεις στη σύνθεση έργων της κλασικής μουσικής. Στη δεύτερη δεκαετία του εικοστού αιώνα συνέθεσε δύο όπερες (Πρωτομάστορας, Το δαχτυλίδι της μάνας).

Ο Καλομοίρης ευτύχησε να χαρακτηριστεί ιδρυτής Εθνικής Μουσικής Σχολής και αυτό χάρη στην άντληση θεματολογίας από τον χώρο του λαϊκού πολιτισμού. Ωστόσο, τα δύο πρώτα έργα του πυροδότησαν την οργή του Φώτου Πολίτη, ενός ικανότατου κριτικού, γιου του ιδρυτή της ελληνικής Λαογραφίας, του Νικολάου Πολίτη. Εγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα «Νέα Ελλάς» (1918), με το οποίο καταχέριαζε την επιλογή του Καλομοίρη να κάνει μούσα του το δημοτικό τραγούδι. Του κακοφάνηκε ο ενθουσιασμός του κόσμου που παρακολουθούσε κάποια εκδήλωση με κάλαντα, στην οποία μαέστρος ήταν ο μουσουργός. Εξανίσταται ο κριτικός επισημαίνοντας ότι «ο κοσμάκης ενθουσιάζεται με τα μέρη εκείνα, που συμφωνούνε τέλεια με το βάρβαρο μουσικό αίσθημά του».

Ο Καλομοίρης επικρίνεται για σύμπλευση με το βάρβαρο μουσικό αίσθημα ενός κόσμου που καλά είναι να ασχοληθεί με τα δικά του. Δεν μπορούν όλα αυτά να συγκινούν και τους υπόλοιπους, τους αστούς, που έχουν άλλα ενδιαφέροντα. Εξ αυτού οι δημιουργίες του μουσουργού χαρακτηρίζονται «κλαπαδόρες». Η λέξη προέρχεται από το ομώνυμο μουσικό όργανο σε φιλαρμονικές. Στην περίπτωση του Καλομοίρη ο Φώτος Πολίτης τού προσδίδει μειωτική διάσταση. Είναι οι ηχηρές αερολογίες, τα ταρατατζούμ που διεγείρουν τα «βάρβαρα» μουσικά αισθήματα.

Ολα αυτά συνέβησαν έναν αιώνα πριν. Με αφορμή την ταινία «Υπάρχω» για τη ζωή του Στέλιου Καζαντζίδη επανέρχεται η απαξιωτική στάση για έναν πολιτισμό που εμπεριέχεται στα λαϊκά τραγούδια. Για τον λαϊκό πολιτισμό. Δεν προτίθεμαι να αξιολογήσω την ταινία. Είναι μια μυθοπλασία και ως τέτοια κρίνεται.

Αξιοσημείωτη όμως είναι η μαζική παρακολούθησή της. Γεμίζουν οι κινηματογράφοι και οι θεατές συμμετέχουν με τον δικό τους ενεργό τρόπο (χειροκροτήματα, τραγούδι). Αυτό ξάφνιασε πολλούς/ές. Οι αναλυτές σκέφτονται ερήμην της πραγματικότητας. Είχαν πιστέψει πως ξεμπέρδεψαν με αυτόν τον πολιτισμό. Που τον ταυτίζουν άλλοτε με βάρβαρο μουσικό αίσθημα κι άλλοτε με τη ματσίλα. Σκέφτονται και γράφουν κάποιοι βουλησιαρχικά. Παίρνουν τις επιθυμίες για πραγματικότητα.

Για πολλά χρόνια ο λαϊκός πολιτισμός θεωρήθηκε μη πολιτισμός. Ο κόσμος της υπαίθρου και των εργατικών συνοικιών αντιμετωπίστηκε ως στερούμενος τη δυνατότητα να δημιουργεί αισθητικές μορφές. Το είπανε για το ρεμπέτικό. Ωσπου αποθεώθηκαν οι δημιουργοί. Το φώναξαν για το δημοτικό τραγούδι. Μέχρι που πλέον αναγνωρίζεται αυτό ως υψηλή τέχνη.

Ο Καζαντζίδης υπήρξε γέννημα αυτού του πολιτισμού. Η συρροή στις αίθουσες νέων ανθρώπων είναι κι ένας δείκτης δυσφορίας για τα αισθήματα που λείπουν στους καιρούς μας. Γυρίζουν την πλάτη στον πολιτισμό των πλαστικών δημιουργιών.

Ευάγγελος Αυδίκος, Μαγική λέξη, EFSYN, 4 Δεκεμβρίου 2024

 

Ο Δεκέμβριος, τα Χριστούγεννα, ο καινούργιος χρόνος ξαναστήνουν τις μαγεμένες πόλεις· τα χωριά, όποιο όνομα κι αν έχουν, που ανοίγουν μια φορά τον χρόνο αφήνοντας ελεύθερο το τζίνι από το μαγικό λυχνάρι. Οσο πιο μικρή η ηλικία, τόσο πιο μεγάλη η δόση της μαγείας που εγχέεται στον οργανισμό. Τη βλέπω όπως φανταζόμουνα τις μαγεμένες πόλεις, γράφει ο Τσέχος ποιητής Νέζβαλ («Η Πράγα με τα δάχτυλα από βροχή»). Αναφέρεται στη γενέθλια πόλη του.

Κάπως έτσι νιώθουν όλοι, ακόμη και οι μεγάλοι, αυτές τις μέρες. Κι όταν επικαλούνται την ανάγκη των παιδιών ή των εγγονών τους. Για να απαλλαγούν από τον σταυρόκομπο του ορθολογισμού τον υπόλοιπο καιρό. Το τζίνι ακούει ευκολότερα τις επιθυμίες, ιδίως των μικρών παιδιών, βγαίνει από το λυχνάρι και δίνει στις λέξεις δύναμη μαγική. Μπορούν να επιβάλουν τη θέλησή τους, να ανοίξουν οι ουρανοί των προσδοκιών.

Η λέξη μαγεία, πλέον, έχει δραπετεύσει από τα παραμύθια. Εγινε μέρος του λεξιλογίου της καθημερινότητας. Ολα γίνονται υπέροχα, εκπληκτικά και μαγικά. Κι έτσι οι λέξεις απομαγεύονται. Κρύβουν τη λιποταξία μας από τον κόσμο του μαγικού που δεν είναι για χόρταση. Ολοι ξέρουν πως στα παραμύθια η μαγεία διαρκεί όσο η αφήγηση. Μετά αποκαθίσταται η κανονικότητα. Η σκληρή πραγματικότητα. Δεν είναι για χόρταση η μαγεία. Είναι σαν το άρωμα σε μικρό μπουκάλι. Αρκεί μια σταγόνα, για να αλλάξει η διάθεση.

Ή και μια λέξη. Αυτό το κατάλαβε ο Καρίμ, ο αδελφός του Αλή Μπαμπά. Λαιμάργησε να σακιάζει χρυσάφι. Και ξέχασε τη μαγική λέξη που θα άνοιγε την πόρτα της σπηλιάς. Αυτό το παθαίνω συχνά με τις μαγικές λέξεις στις ποικίλες συσκευές (κινητό, τηλεόραση, υπολογιστή) αλλά και μύριους όσους λογαριασμούς (μέσεντζερ, φέισμπουκ, τραπεζικές κάρτες), ων ουκ έστιν αριθμός. Ξεχνάω το σύνθημα ή το παρασύνθημα που θα ανοίξει τη σπηλιά της τεχνολογίας. Και όταν αλλάζω τους κωδικούς, παθαίνω σαν τους κόμπους που δένονται σφιχτά και μετά δεν ξελύνονται. Θυμάμαι μια περίπτωση στην Αγγλία, σε καιρό που αυτά ήταν στην αρχή. Μου κλειδώθηκε η κάρτα κι εύρε γύρευε μετά.

Αυτό το αίσθημα της ασφυξίας διαχέεται τον τελευταίο καιρό. Οι λέξεις είναι δίσημες. Εύκολα απομαγεύονται. Χάνουν τη δύναμη κατανόησης. Τη δυνατότητα να ανοίγουν την πόρτα της συλλογικότητας. Εύκολα αποφορτίζονται. Και τότε οι παλιές λέξεις είναι η οριακή γραμμή για την έκλυση μίσους και δυσανεξίας. Απομαγεύονται οι ανθρώπινες, οι συντροφικές σχέσεις. Οι λέξεις γίνονται κουφάρια. Πουλιά που πετάνε τρομαγμένα, μακριά από εκεί που φώλιαζαν.

Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε. Οι ημέρες της μαγείας πλησιάζουν. Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι να φωτίσουμε τη λέξη «αγάπη». Τη χρειαζόμαστε. Ως έγνοια για τους άλλους. Γιατί να μη στολίσουμε το χριστουγεννιάτικό μας δέντρο με τη λέξη αγάπη.

 

Ευάγγελος Αυδίκος, Το κορίτσι με τα εσώρουχα, EFSYN, 5 Νοεμβρίου 2024

    Print

Μπήκε ξαφνικά στη ζωή μας. Αφορμή στάθηκε ο σωφρονιστικός έλεγχος της αστυνομίας στον τρόπο που η νεαρή φοιτήτρια φορούσε το χιτζάμπ, τη μουσουλμανική δηλαδή μαντίλα της. Στην Τεχεράνη, εκεί όπου παλιότερα άνθησαν η τέχνη και η επιστήμη. Ολα τα αυταρχικά καθεστώτα στοχεύουν στο σώμα, ιδίως το γυναικείο. Παλιότερα κατηγορούσαν το γυναικείο κορμί ως κατοικία διαβολικών απόψεων. Και γι’ αυτό το έκαιγαν. Ο Μεσαίωνας επέλεξε δραστικές λύσεις. Οι γυναίκες ήταν μάγισσες. Κουβαλούσαν ανατρεπτικές ιδέες.

Αργότερα, ο Πάγκαλος μέτραγε το μήκος της φούστας στους δρόμους της Αθήνας, που έγινε το μέτρο της γυναικείας ηθικής για τους κρατούντες. Στις μεταπολεμικές δεκαετίες το σώμα της γυναίκας έγινε εργαστήριο για ρήξη με τις παλιότερες αντιλήψεις, που προόριζαν τη γυναίκα για συγκεκριμένους ρόλους. Οι πρώτες φεμινίστριες έσχιζαν τα σουτιέν τους. Θεωρήθηκε μέσο αμφισβήτησης των ισχυόντων στερεοτύπων. Θέλουμε έναν άλλο κόσμο, έλεγαν με την πράξη τους, στον οποίο το γυναικείο σώμα δεν θα εγκλωβίζεται. Οπως επιτάσσουν οι παλιοί νόμοι και οι οικονόμοι τους.

Η Νοτιοκορεάτισσα Χαν Γκανγκ, κάτοχος του Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2024, σκιαγραφεί με εξαιρετικό τρόπο τα ήθη της κοινωνίας της στο μυθιστόρημά της «Η χορτοφάγος» (Καστανιώτης). Ενα βιβλίο που αφηγείται τη ρήξη της πρωταγωνίστριας με τον ρόλο που είχαν ράψει για τον εαυτό της όλοι οι άλλοι. Πρωταγωνιστεί το σώμα στην αντιστασιακή της πράξη. Το πληρώνει. Γνωρίζει τις συνέπειες. Ομως, αντιστέκεται. Μια μορφή του ξεσηκωμού της είναι η απόφασή της να μη φοράει σουτιέν. Πώς τόλμησε, όλοι αναρωτιούνται. Οι θηλές του στήθους προκλητικές κάτω από το ρούχο. Μια άλλη πρόταση για την ηθική.

Αυτή η εντύπωση έγινε φανερή στην Τεχεράνη. Η νεαρή αφαιρεί τα ρούχα της και μένει με τα εσώρουχά της. Θυμήθηκα φευγαλέα το βιβλίο «Το κορίτσι με τα σπίρτα». Μόνο που εκείνο ήταν αδύναμο. Πάλευε με τη φτώχεια της. Ετούτη στην πανεπιστημιούπολη φαίνεται δυνατή. Συνειδητοποιημένη. Δίπλα της συμφοιτήτριες αμήχανες, μέσα στο μαύρο χιτζάμπ της υποκριτικής ηθικής. Ακούγονται οι φωνές άλλων που βιντεοσκοπούν τη σκηνή. Παρακολουθούν τα δρώμενα από την ασφάλεια του ρόλου που τους έχουν αναθέσει.

Το κορίτσι με τα εσώρουχα. Μια θαρραλέα γυναίκα. Που προτάσσει το σώμα της στην ισοπεδωτική δύναμη του αυταρχισμού. Είναι το μόνο όπλο που της απομένει. Την παρακολουθώ να κάθεται και μετά να σηκώνεται όρθια, με σταυρωμένα χέρια. Να βηματίζει. Γνωρίζει τι την περιμένει. Αναμένει τη σύλληψή της από εκείνους που φοβούνται τη γυμνή αλήθεια. Είναι ήρεμη. Θυμάμαι το επεισόδιο στο Πεκίνο. Με τον Κινέζο που πρόταξε το κορμί του. Διαμαρτυρία για όσα έγιναν στην πλατεία εναντίον των φοιτητών.

Το κορίτσι με τα εσώρουχα. Ξεγύμνωσε την ηθική της υποκρισίας με την πράξη της.