ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
«Οδός Οφθαλμιατρείου» είναι ο τίτλος του μυθιστορήματος. Είναι ο δρόμος όπου άρχισε το δράμα του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη. Το υπόγειο του τυπογραφείου του Παπαγεωργίου φιλοξένησε τις φιλοδοξίες του να ανεβεί τη σκάλα του ελληνικού ποιητικού Παρνασσού. Να γράψει και να γίνει αποδεκτός από το λογοτεχνικό σινάφι και την κοινωνία της Αθήνας. Μια μάχη άνιση. Πρόσφυγας στην Αθήνα του 1889, χωρίς πόρους και με τις ένθερμες υποσχέσεις να φυλλοροούν αφήνοντάς τον μόνο του. Η αγωνία για την επιβίωση αλλά και η υπέρβαση των δυσκολιών. Η πάλη με το αδύναμο σώμα και η φλόγα της δημιουργίας που του έκαιγε τα σωθικά
Ενάμιση αιώνα μετά ο Κώστας Κρυστάλλης επιστρέφει στην Αθήνα, για να συνεχίσει τη συζήτηση που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Να γνωρίσει τους νέους δημιουργούς. Μια πορεία στους δρόμους που σημάδεψαν την ύπαρξή του και μια ευκαιρία να συναντηθεί με τον Κριστ/Χρήστο, τον νεαρό πατριώτη του που αναζητεί τον εαυτό του. Εγκαταλείπει την Αμερική αναζητώντας τα δικά του όνειρα. Ο Χρήστος δανείζει το στόμα του και τη σκέψη του στον ποιητή. Γίνεται ο καθρέφτης του αλλά και το μέσο για να σκάψει μέσα του ξετυλίγοντας και ξεδιαλύνοντας σκέψεις και συναισθήματα. Η ιστορία γίνεται οδός ωρίμανσης για τον Χρήστο. Για τον Κρυστάλλη είναι η δεύτερη ευκαιρία του. Να πει όσα δεν μπόρεσε όσο ζούσε. Είναι ένα μυθιστόρημα σπονδή στην τρυφερότητα και στην αγωνία του δημιουργού. Μια ιστορία που έχει στραμμένο το βλέμμα της στο παρόν.
Η Οδός Οφθαλμιατρείου δεν είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία. Είναι ένας διάλογος του παρόντος με το παρελθόν. Η ανάγκη να συνομιλήσουμε με ανθρώπους που η ταχύτητα των εξελίξεων τους έχει εξωθήσει στο περιθώριο του ενδιαφέροντος. Με αποτέλεσμα να σκεφτόμαστε με στερεότυπα, που στην ουσία δεν βοηθάνε τους ενδιαφερομένους να διαβάσουν το παρελθόν ψύχραιμα και με διάθεση κατανόησης.
Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος με απασχόλησε αρκετά χρόνια. Έγραφα άλλα βιβλία, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου την έγνοια να ασχοληθώ με τον Κρυστάλλη κάποια στιγμή. Και δεν μέτρησε σ’ αυτό η κοινή μας καταγωγή από το Συρράκο της Ηπείρου. Ασφαλώς, μ’ επηρέασε. Μεγάλωσα μαζί του. Ήταν ένας μύθος για τους συγχωριανούς κι ένας λόγος να νιώθουν περήφανοι ως μετανάστες πλέον στον κάμπο.
Ήθελα λοιπόν να προηγηθεί η συστηματική ανάγνωση του έργου του. Αυτό που δρούσε ανασταλτικά για κάμποσο καιρό ήταν η απροθυμία μου να μυθοπλάσω τον βίο του ποιητή. Το έπραξε πριν από εβδομήντα χρόνια περίπου ο Μιχαήλ Περάνθης γράφοντας το μυθιστόρημα Ο τσέλιγκας. Μια τέτοια προσέγγιση δεν με ικανοποιούσε. Αναζητούσα κάτι διαφορετικό, που θα απομακρυνόταν από το στερεότυπο του Κρυστάλλη «τσέλιγκα». Προφανώς, στην ποίησή του πρωταγωνιστικό ρόλο είχε ο κόσμος του χωριού και της στάνης. Τα βουνά και η ζωή τους. Όμως, ο Κρυστάλλης δεν ήταν τσέλιγκας Ήταν ένας διανοούμενος που συνομίλησε με την εποχή του. Που τόλμησε να γράψει στη δημοτική γλώσσα, σε μια εποχή που όλα τα έσκιαζε η φοβέρα. Ήταν, επίσης, κι ένας βαθύτατα ερωτικός άνθρωπος, με αξιοσημείωτη τρυφερότητα και στα γραπτά του αλλά και στα αισθήματά του.
Αυτός ήταν κι ο λόγος που κάθε φορά που αποφάσιζα να βγάλω το υλικό μου από το αρχείο, το επέστρεφα και πάλι στη θέση του. Δεν με ικανοποιούσαν όσα έγραφα. Με άλλα λόγια, αναζητούσα τη μορφή που θα αποκτούσε. Έτσι, υπήρχε ένας συνεχής εσωτερικός διάλογος. Διάβασα, προβληματίστηκα, αναθεώρησα οπτικές, έσβηνα, ξανάγραφα. Ουσιαστικά, η σκέψη γι’ αυτό το μυθιστόρημα αποτέλεσε και για μένα μια αναμέτρηση με τις αντιλήψεις μου για τη γραφή. Ήταν μια εσωτερική βυθοσκόπηση, έτσι που να μη με παρασύρει το συναίσθημα κι ούτε να εγκλωβιστώ σε μια μυθιστορηματική βιογραφία. Εκτιμώ αυτό το είδος, ωστόσο δεν ήταν η δική μου επιλογή.
Δυο χρόνια πριν από την έκδοσή του, ερωτοτρόπησα με την ιδέα να γράψω ένα επιστολικό μυθιστόρημα. Να έχω ως αφετηρία τις επιστολές που έγραψε ο ποιητής/πεζογράφος σε ομοτέχνους, φίλους και υπηρεσιακούς παράγοντες. Οι επιστολές έχουν δραματικότητα. Είναι η αγωνία ενός ανθρώπου που αγωνίζεται να πιαστεί από κάπου. Που δεν θέλει να τον καταπιεί η βιοπάλη. Είναι η κραυγή αγωνίας ενός δημιουργού. Σκέφτηκα, για κάποιο διάστημα, να οργανωθεί το μυθιστόρημα, με βάση επιστολές του Κρυστάλλη σε παλιότερους και νεότερους. Θα ήθελα να συνομιλήσει ο ποιητής/πεζογράφος με συμπατριώτες του δημιουργούς. Με ερέθιζε αυτός ο διάλογος, μια και διευκόλυνε την απομάκρυνση από μια ευθύγραμμη ανάπτυξη, εστιασμένη στο παρελθόν.
Από αυτόν τον προβληματισμό διατήρησα την ουσία της επιστολογραφίας, χωρίς ωστόσο να γράψω επιστολικό μυθιστόρημα. Αξιοποίησα αυτή την τεχνική, η οποία γίνεται μέρος του αφηγηματικού οπλοστασίου. Συνδράμει την αφήγηση, ώστε ο Κρυστάλλης να επανέρχεται στο παρόν και να συνομιλεί με τους σύγχρονους δημιουργούς (Γκανάς, Μπουκάλας, Πορφύρης, Μπράβος, κ.λπ.).
Γράφοντας το μυθιστόρημα αυτό, ο Κρυστάλλης γίνεται η αφορμή για μένα να αναμετρηθώ με τον εαυτό μου. Να επιχειρήσω καταβύθιση στην πορεία μου αλλά και να μιλήσω για όσα με απασχολούν. Θέματα που αφορούν όχι μόνο τη γραφή αλλά και τους πολίτες. Και όπως πάντα, χωρίς τη διάθεση να κουνήσω το δάκτυλο ή να κάνω υποδείξεις. Δεν είναι αυτός ο ρόλος της λογοτεχνίας.
Ευάγγελος Αυδίκος
Το μυθιστόρημα του Ευάγγελου Αυδίκου Οδός Οφθαλμιατρείου κυκλοφορεί από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας (σελ.: 216, τιμή: €12,00).
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Ρεβέκκα Βιτάλ
Ο Ευάγγελος Αυδίκος γεννήθηκε στην Πρέβεζα, με καταγωγή από το Συρράκο. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και εργάστηκε για πολλά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως φιλόλογος. Είναι ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων. Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται και τα λογοτεχνικά έργα: Το βλέμμα στον τοίχο με τη μαντανία, διηγήματα, (Ελληνικά Γράμματα 2001), Ο δικός μου θεός, μυθιστόρημα (Ταξιδευτής 2004), Η κίτρινη ομπρέλα, μυθιστόρημα (Μεταίχμιο 2007, ήταν στη μικρή λίστα του περιοδικού Διαβάζω για το βραβείο μυθιστορήματος του 2008), Η σκιά της Μίκας, μυθιστόρημα (Ταξιδευτής 2013), Οι τελευταίες πεντάρες (Ταξιδευτής 2016).
Πέραν του λογοτεχνικού έργου, έχει γράψει είκοσι επιστημονικά βιβλία, ενώ συνεργάζεται εβδομαδιαία με την Εφημερίδα των Συντακτών.
Μοιράσου το άρθρο: