Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2013

Ευαγγέλου Αυδίκου, Το γιορτινό μαγκάλι, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 31 Δεκεμβρίου 2013

Παραμονή Πρωτοχρονιάς, τελευταία ημέρα ενός πολύ δύσκολου χρόνου, στον οποίο ο ανθρώπινος πόνος και η απελπισία σκίασαν τα πάντα. Περιμένουμε με προσδοκίες το 2014, χωρίς όμως να ξεχνάμε. Είναι ο μόνος δρόμος για να καλυτερέψουν τα πράγματα. Να έχετε όλοι την υγεία σας     

  Το ' χει ο χειμώνας, φαίνεται. Είναι ο μήνας που εκθέτει την υποκρισία της κρατικής μέριμνας. Τα παχιά λόγια ξεσφουσκώνουν μπρος στην αδυσώπητη πραγματικότητα. Το κρύο ανυπόφορο κι η σάρκα αδύναμη να το διαχειριστεί. Οι φτωχοί αναζητούν απεγνωσμένα έναν αχερώνα, που να θερμαίνεται, έστω και από τις ανάσες των ζώων. Πού να βρεθούν, όμως, στις σύγχρονες πόλεις, στην εποχή οι σωτήριες φάτνες; Μόνο οι χριστουγεννιάτικες ιστορίες περισσεύουν για να θερμάνουν τις ελπίδες των αποσυνάγωγων  της οικονομικής κρίσης και της εύκολης ρητορείας για την ανάγκη για κοινωνική πολιτική  υπέρ των αδύναμων.
        Δεν είναι τωρινό το πρόβλημα. Η φτώχεια έχει περάσει σε πολλές αφηγήσεις, λαϊκές και μη. Ιδίως, οι χριστουγεννιάτικες ιστορίες με θέμα  τους φτωχούς αποτελούν αγαπημένο ανάγνωσμα αυτές τις ημέρες. Συνήθως, ξεχνιούνται και ξαναμπαίνουν στα ράφια των βιβλιοθηκών για να ξεσκονιστούν την επόμενη χρονιά. Έτσι  συμβαίνει πάντα με τα επετειακά γεγονότα. Υπάρχουν  σαν μια ανάγκη ψυχικής εκτόνωσης και εμβάπτισης στην κολυμβήθρα μιας λεκτικής και επετειακής ευαισθησίας και φιλανθρωπίας, η οποία , κατά κανόνα, φυλλορροεί τον υπόλοιπο χρόνο. Μοιάζει με την απέλπιδα προσπάθεια των καλικάντζαρων, που πασχίζουν να κόψουν το δέντρο της ζωής επιβάλλοντας τη δική τους αντίληψη για το χρόνο. Η  γιορτινή ατμόσφαιρα τους ξεγελάει, ανεβαίνουν στη γη και μπλέκουν στο γιορτινό γαϊτανάκι και τις παγίδες που τους στήνουν οι άνθρωποι.
 Τα Χριστούγεννα, λοιπόν, είναι συνυφασμένα με την αυξανόμενη ευαισθησία. Η λογοτεχνία, η τέχνη γενικότερα, έχει  μεταπλάσει την ευαισθησία σε λογοτεχνική συγκίνηση. Κορυφαία έκφραση αυτού του συναισθήματος είναι το παιδικό ανάγνωσμα του δανού παραμυθά, του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. ο οποίος έχει σκιαγραφήσει λογοτεχνικά την ένοχη συνείδηση των ανθρώπων μπρος στα δοκιμαζόμενα από την ανέχεια παιδιά. Είναι α διαχρονικά θύματα της βαρβαρότητας του ανθρώπινου πολιτισμού, που έχει επινοήσει τις επετειακές, τηλεοπτικές και μη, φιλανθρωπίες, για να ελαφρύνει το βάρος της  ενοχής που φαίνεται να έρχεται στην επιφάνεια αυτές τις ημέρες.
Τα τελευταία χρόνια θεωρήσαμε πως η 'πολιτισμένη' Δύση είχε εξαφανίσει τέτοιες εικόνες από τη μνήμη. Πιστέψαμε ότι αυτές υπήρχαν μόνο στη λογοτεχνία, ή στις εικόνες των τηλεοπτικών ρεπορτάζ, που έτσι κι αλλιώς είναι σύντομα και η συνήθης 'καθημερινότητα' αποκαθίσταται σε λίγα δευτερόλεπτα. Να όμως που η κρίση μάς τροφοδοτεί ξανά με τέτοιες ιστορίες. Είναι η μικρή Σάρα, που πέθανε από αναθυμιάσεις στο φτωχικό της σπίτι στη Θεσσαλονίκη.  Είναι η ιστορία μιας νεαρής , που θα μπορούσε να εμπνεύσει έναν σύγχρονο Άντερσεν. Η  Σάρα δεν πούλαγε σπίρτα, όπως η  ηρωίδα του Άντερσεν. ένιωθε όμως τα ίδια συναισθήματα. Ένιωθε το κρύο να την περονιάζει . Και οι δύο,  κατέφευγαν στα όνειρα για να ξεχάσουν το κρύο και τη σκληρότητα της κοινωνικής αδικίας. Τα θερμαντικά μέσα έχουν γίνει είδος πολυτελείας και για τους απορριγμένους στην ανεργία και στο κοινωνικό περιθώριο μένει ως παρηγοριά μόνο το επικίνδυνο κάρβουνο.
     Επικίνδυνο είπαν, μερικοί.  Φταίνε οι γονείς, που δεν μαθαίνουν τους παλιούς τρόπους στα παιδιά τους. Ένοχοι λοιπόν οι φτωχοδιάβολοι. Οι άστεγοι. Οι απελπισμένοι. Αυτοί που ξέχασαν την παλιά εμπειρία. Που δε μεταδίδουν στα παιδιά τους  παλιούς τρόπους.
     Ωστόσο, ξεχνάμε πως οι αφηγηματικές ιστορίες αρέσκονται στην ανατροπή και οι ήρωες πιάνονται συνήθως απροετοίμαστοι γι' αυτή την εξέλιξη.  Η χώρα γύρισε μισόν αιώνα πίσω, τότε που η τεχνολογία της θέρμανσης βασιζόταν στο μαγκάλι. Πρόκειται για μια ανατροπή, που οφείλεται στη διάλυση της οικονομίας, στην απόλυση χιλιάδων οικογενειαρχών, στο διαγούμισμα των ονείρων, στην κλοπή της ελπίδας για το μέλλον. Σ' αυτές τις συνθήκες οι άνθρωποι ένιωσαν να βυθίζονται στη μηχανή του χρόνου και να γυρίζουν σε προγενέστερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Αποδιοργανώθηκε η ζωή τους.
       Σ' αυτές τις συνθήκες είναι εύκολο να ενοχοποιήσουμε τη μάνα της Σάρας και τους άλλους που παραδόθηκαν στο φονικό αγκάλιασμα του μονοξειδίου του άνθρακα. Απουσιάζουν, όμως, από το κάδρο αυτοί που ευθύνονται για την επιστροφή του κάρβουνου στη ζωή μας.
     Η Σάρα  μας ευαισθητοποίησε προσωρινά. Όσοι , όμως, συνεχίζουν να κάνουν κουμάντο σ' αυτή τη χώρα συνεχίζουν να καρβουνιάζουν τη ζωή μας. Έχουν ανοίξει τη βαλβίδα του μονοξειδίου του άνθρακα, που θα δώσει κι άλλα θύματα. Εκτός κι αν η ευαισθησία για τέτοιες ιστορίες μάς κάνει πιο δραστήριους και ενάντιους στο καρβούνιασμα της ζωής της νέας γενιάς.



Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2013

E.Πολάτου,Present perfect…, aixmi.gr,Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2013




«Έχω λάβει ένα δώρο» σημαίνει ότι κάποιος έχει δώσει το χρόνο του και  τη σκέψη του για μένα…
«Έχω ανοίξει ένα δώρο» σημαίνει ότι κάποιος  έχει τη χαρά να με δει να χαίρομαι…
«Έχω φορέσει ή χρησιμοποιήσει» ένα δώρο σημαίνει ότι κάποιος έχει σημαδέψει την καθημερινότητά μου, τη ζωή μου, με τη θέαση και μόνο ενός μικρού αντικειμένου…
«Έχω κάνει ένα δώρο» σημαίνει ότι αυτοεκπληρώθηκα.
Present perfect- ένα υπέροχο δώρο ή μια πράξη που έγινε στο παρελθόν
(και θα μας συνοδεύει στο διηνεκές…)
Ας χαρίσουμε την αγάπη μας κι ας μοιραστούμε τη χαρά με όσους το αξίζουν!
Θα’ ναι το δικό μας δώρο, πρωτίστως στον εαυτό μας!

Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2013

Του Ι. Ν. Μαρκό­πουλου* ,Παράδοση, διεθνισμός και παγκοσμιοποίηση, εφημεριδα των συντακτών,24/12/13

Σε μια εποχή που ο αριστερός διεθνισμός αμήχανα παρατηρεί τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση να επελαύνει ακάθεκτη, εκτοπίζοντάς τον ιδεολογικά –δανειζόμενη μάλιστα και καπηλευόμενη πονηρά αρκετά βασικά του στοιχεία–, μια προσπάθεια γνωριμίας στοιχείων της ελληνικής ιδιοπροσωπίας μπορεί να παρουσιάζει, πράγματι, επίκαιρο ενδιαφέρον. Ιδιαίτερα για την Αριστερά, έχει έρθει ο καιρός να αναγνωρίσει ότι ο διεθνισμός της, όταν δεν συνοδεύεται επίμονα από εθνοκεντρικές θέσεις, δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να φέρνει νερό στον μύλο της παγκοσμιοποίησης, επιτρέποντάς της να κατασπαράζει πιο εύκολα τα αποδυναμωμένα από κάθε ταυτότητα θύματά της.

Εδώ βέβαια θα πρέπει με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια να τονιστεί ότι οι εθνοκεντρικές θεωρήσεις ουδόλως θα πρέπει να αφεθούν να διολισθήσουν σε εθνικιστικές και μισαλλόδοξες ιδεολογίες και πρακτικές, που επικίνδυνα θα αντιστρατεύονταν έναν υγιή διεθνισμό και θα απομάκρυναν την κοινωνία μας από τις τόσο απαραίτητες κοινωνικο-ηθικές έννοιες και αξίες της δημοκρατίας, του αλληλοσεβασμού και της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, της ισονομίας και της δικαιοσύνης. Αλλωστε, όπως και από άλλη θέση έχω αναφέρει (περιοδικό «Αντί», 870/2-6-2006), «στα πλαίσια του διεθνισμού θα μπορούσε ασφαλώς να ενταχθεί –θα έλεγα μάλιστα σε πλήρη αρμονία με τις ευαισθησίες που διακατέχουν την Αριστερά– η ανθρώπινη αλληλεγγύη, που εκδηλώνεται έξω και πέρα από εθνικές, φυλετικές ή θρησκευτικές περιχαρακώσεις και δικαιώνει ουσιαστικά τον άνθρωπο ως άνθρωπο, χωρίς οποιονδήποτε κατηγορικό προσδιορισμό».

Είναι επίσης σίγουρο ότι πολλά από τα οικολογικά και βιοηθικά, υπό την ευρύτερη έννοια του όρου, προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης έχουν την κοινή, διεθνιστικά δημιουργημένη βάση τους στην αλματώδη και ανεξέλεγκτη πλέον ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης. Οπως σίγουρο είναι, επίσης, ότι και η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, που αφορούν την ανθρωπότητα και ολόκληρο τον πλανήτη, ξεπερνάει τα εθνικά σύνορα των διαφόρων κρατών.

Ισως θα ήταν πράγματι φρόνιμο να ακολουθήσουμε το σύνθημα «Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά». Αλλά γιατί όχι –ιδιαίτερα σήμερα στην εποχή των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας– και το σύνθημα «Σκέψου τοπικά και δράσε παγκόσμια». Το ένα άλλωστε συμπληρώνει διαλεκτικά το άλλο. Ισως, επίσης, μέσα από την όσο το δυνατόν πιο βαθιά γνώση της ταυτότητάς μας θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα και την ετερότητα και να σκεφτούμε, έτσι, παγκόσμια. Πάντως, όπως και να έχει, η αυτογνωσία φαίνεται να είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει μια κοινωνία να σκεφτεί και να δράσει τοπικά και παγκόσμια.

Εχουμε επομένως μπροστά μας την πρόκληση της αναζήτησης και παραγωγικής βίωσης βασικών στοιχείων της παράδοσής μας, που σίγουρα μπορούν να δράσουν προστατευτικά απέναντι στον ισοπεδωτικό και καταστροφικό (για την ανθρώπινη αλλά και εθνική –και όχι εθνικιστική– υπόσταση) χυλό της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Από την άλλη μεριά, θα πρέπει να αναλάβουμε, με τη σωστή Παιδεία και εκπαίδευση, το δύσκολο έργο να κάνουμε κατανοητό στους νέους και στις νέες μας ότι η φυσιολογική αγάπη προς τους δικούς τους ανθρώπους, και κατ’ επέκταση προς την πατρίδα τους (και δεν κρύβω εδώ ότι, παρ’ όλα όσα προανέφερα, αισθάνομαι κάπως άβολα χρησιμοποιώντας εδώ τη λέξη «πατρίδα», μην και παρεξηγηθώ, ναι, ακριβώς, όπως το λέω, εκεί μας έχει δυστυχώς καταντήσει η μεγάλη σύγχυση που έχει φωλιάσει στην ελληνική ριζοσπαστική Αριστερά των ημερών μας) δεν σημαίνει μίσος προς τον Αλλο, τον γείτονα, τον οποιονδήποτε συνάνθρωπο. Και ονομάζω δύσκολο το έργο αυτό, γιατί δυστυχώς η προοδευτική, κομματική και κομματικοποιημένη Αριστερά στη χώρα μας επί δεκαετίες τώρα ακολουθεί μανιχαϊστικά τον εύκολο δρόμο τής μη προβολής και υποστήριξης –για να το εκφράσω κόσμια και ήπια– του οτιδήποτε (ανθρώπου, πράγματος ή γεγονότος) σχετίζεται με την προβολή του Ελληνισμού, της Ιστορίας του και του μακραίωνου πολιτισμού του. Εκτυφλωτική άγνοια, σύγχυση ή ανεπίτρεπτη ασέβεια, ακόμη και προς την ίδια της την ιστορία;

Αλλά το «όμαιμον» ουδέποτε υπήρξε –σε αντίθεση με άλλες, εντελώς ξένες προς τον Ελληνισμό, φασιστικές ιδεολογίες– βασικό στοιχείο της ελληνικής, σε οποιαδήποτε περίοδό της, ιδεολογίας. Το «ομόγλωσσον», ναι. Αυτές οι απόψεις θα πρέπει να αρχίσουν να προβάλλονται και να αναλύονται από την αριστερή διανόηση, μπας και μπορέσουμε μέσα από μια ηθική ματιά των πραγμάτων να θεμελιώσουμε τις δημοκρατικές αξίες της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού πάνω σε ουσιαστικές βάσεις και όχι, όπως τώρα, πάνω στο αμμώδες έδαφος ενός απλά συνθηματικού λόγου, που τυχαίνει να είναι «in» στο κομματικοποιημένο χρηματιστήριο των ιδεών.


* Καθηγητής Τεχνολογικής και Φιλοσοφικής Θεώρησης της Τεχνοεπιστήμης στο ΠΤΔΕ της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ

Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2013

11. "ΔΟΝΤΙΑ ΠΥΚΝΑ" Τραγούδι Νίκος Χουλιαράς

Νομιμότητα παντού, το ΒΗΜΑ

 εξουσία διαφθείρει. Ειδικά όταν η δημόσια διοίκηση μιας χώρας είναι διάτρητη από παντού και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί εκλείπουν παντελώς ή είναι και αυτοί διαβρωμένοι.
Τις τελευταίες ημέρες η χώρα έχει γίνει μάρτυρας φαινόμενων που όλοι τα ήξεραν αλλά κανένας δεν τα μαρτυρούσε. Ενας πρώην υπουργός συλλαμβάνεται με πλαστές πινακίδες γιατί ποτέ δεν πίστευε ποτέ ότι θα τον σταμάταγε για έλεγχο η αστυνομία. Ενας πρόεδρος νοσοκομείου πιάνεται με τα προσημειωμένα ευρώ στα χέρια, γιατί έτσι είχε μάθει να κλείνει τις συμφωνίες. Ενας πρώην γενικός γραμματέας εξοπλισμών μπροστά στην πολυετή φυλάκιση «δίνει» όλο το σύστημα διαφθοράς των εξοπλιστικών προγραμμάτων από το μακρινό 1985 και μετά.
Η χώρα στενάζει από την κρίση, σε πολλά νοικοκυριά έχει κοπεί το ηλεκτρικό, ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού με δυσκολία έχει το καθημερινό του φαγητό και δίπλα αποκαλύπτεται χορός εκατομμυρίων ευρώ από μίζες παντός είδους.
Είναι πλέον τόσο εμφανής  η διαφθορά που πλέον δεν μπορεί να καλυφθεί από όλους όσους μέχρι σήμερα την κάλυπταν με οποιονδήποτε τρόπο. Το ίδιο το πολιτικό σύστημα της χώρας συνειδητοποίησε ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί με κανέναν τρόπο ο κομματισμός, οι πελατειακές σχέσεις, τα φακελάκια και η ατιμωρησία όλων όσων έχουν εξουσία και έμεναν τόσα χρόνια στο απυρόβλητο.
Η ανοχή των πολιτών έφτασε στα όριά της. Η νομιμότητα πρέπει να επικρατήσει σε όλο τον δημόσιο βίο. Οσα αποκαλύπτονται  δείχνουν τον λόγο που η χώρα έφτασε σε αυτή την κατάσταση. Αν θέλουμε να βγούμε από την κρίση και να περάσουμε σε μια νέα εποχή τα φαινόμενα αυτά πρέπει να εξαλειφθούν. Και σε αυτό πρέπει να βοηθήσουν όλοι.
Στο γνωστό συγγραφέα Σωτήρη Δημητρίου, του οποίου το έργο ''Καλοκαίρι στα σώματα'' παρουσιάζεται στο θέατρο Μεταξουργείο από τη Γιασεμί Κηλαηδόνη, απονεμήθηκε το βραβείο διηγήματος της Ακαδημίας Αθηνών για το έτος 2013.  Το ''Καλοκαίρι στα σώματα'' στηρίχθηκε σε έξι διηγήματα του Σωτήρη Δημητρίου, που αποτελούν το υλικό της παράστασης, σε διδασκαλία και επιλογή κειμένων του ίδιου.



Καλοκαίρι στα σώματα,έξι διηγήματα του Σωτήρη Δημητρίου

Μια νέα γυναίκα στη σημερινή Αθήνα λειτουργεί ως μέσον για να ζωντανέψουν ιστορίες του σήμερα και του χτες, προσκαλώντας μας να αναρωτηθούμε ποια είναι η σχέση μας με το παρελθόν (τόσο το προσωπικό όσο και της πόλης, του χώρου όπου ζούμε), και τι είναι αυτό που χωρίζει την κανονικότητα από την τρέλα, τη ''νορμάλ'' ζωή από το περιθώριο.

Σωτήρης Δημητρίου

Ο Σωτήρης Δημητρίου (1955-) γεννήθηκε στην Πόβλα Θεσπρωτίας. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Το έργο του έχει τιμηθεί με το βραβείο διηγήματος της εφημερίδος "Τα Νέα" (1987), δύο φορές με το βραβείο διηγήματος του περιοδικού "Διαβάζω" (η τελευταία το 2002 για το βιβλίο του "Η βραδυπορία του καλού"), ενώ το μυθιστόρημά του "Ν' ακούω καλά τ' όνομά σου" ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας. Κείμενά του έχουν μεταφερθεί πολλές φορές στον κινηματογράφο, σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους ("Αμέρικα" του Σάββα Καρύδα, "Απ' το χιόνι" του Σωτήρη Γκορίτσα, "Τα οπωροφόρα της Αθήνας" του Νίκου Παναγιωτόπουλου, κ.ά.)
Εργογραφία: 
- "Ψηλαφήσεις", ποιήματα, Δωδώνη, 1985, 
- "Ντιάλιθ' ιμ, Χριστάκη", διηγήματα, Ύψιλον, 1987· 2η έκδ. Κέδρος, 1990, 4η έκδ. 1998,
- "Ένα παιδί από τη Θεσσαλονίκη", διηγήματα, Κέδρος, 1989, 4η έκδ. 1998,
- "Ν' ακούω καλά τ' όνομά σου", μυθιστόρημα, Κέδρος, 1993, 9η έκδ. 1998,
- "Η φλέβα του λαιμού", διηγήματα, 1998, 4η έκδ. 1999· βραβείο διηγήματος περιοδικού "Διαβάζω" 1999,
- "Η βραδυπορία του καλού", διηγήματα, Πατάκης, 2001· βραβείο διηγήματος περιοδικού "Διαβάζω" 2002,
- "Τους τα λέει ο Θεός", μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, 2002,
- "Τα οπωροφόρα της Αθήνας", αφήγημα, Πατάκης, 2005,
- "Σαν το λίγο το νερό", μυθιστόρημα, Ελληνικά Γράμματα, 2007,
- "Τα ζύγια του προσώπου", διηγήματα, Πατάκης, 2009,
- "Η σιωπή του ξερόχορτου", νουβέλα, Πατάκης, 2011,
- "Το κουμπί και το φόρεμα", διηγήματα, Πατάκης, 2012.
Μεταφράσεις:
Στα Αγγλικά:
- "Woof, Woof Dear Lord and Other Stories", [tr.by]: Leo Marshall, Athens: Kedros, 1995. 
- "May Your Name Be Blessed", [tr.by]: Leo Marshall. University of Birmingham: Centre For Byzantine, Ottoman & Modern Greek Studies, 2000.
Στα Γερμανικά:
"Lass es dir gut gehen", [tr.by]: Birgit Hildebrand. Koln: Romiosini, 1998.
Στα Ολλανδικά:
"Het ga je goed, Dimitris" [tr.by]: Hero Hokwerda. Eironingen, Styx Reblications 2000

Σημείωμα του συγγραφέα

"Πρότεινα στη Γιασεμί Κηλαηδόνη μια παράσταση διηγημάτων όταν την είδα στο "Μαράν Αθά.’’ Πέρα απ’τις εξαιρετικές ικανότητές της, είδα ότι ο φυσικός τρόπος της ταίριαζε με τον τρόπο των διηγημάτων. Δουλέψαμε λιγάκι μαζί την εκφορά του λόγου κυρίως στα σημεία που φανερά δεν επαρκούν τα καλούπια των τυπωμένων λέξεων. Προσπαθήσαμε επίσης -και με τη βοήθεια της Νάντιας Φώσκολου- να κρατήσουμε χαμηλά τους τόνους. Όπως και στη ζωή έτσι και στην τέχνη δεν είναι καλό να τραβάς τον άλλον απ’ το μανίκι." Σωτήρης Δημητρίου


Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 2013

Του Πέτρου Μανταίου,Η ομορφιά στο ελάχιστο, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 24/12/13


Λένε πως ο Θεός κρύβεται στη λεπτομέρεια. Προσωπικά, δεν γνωρίζω πού αρέσει του Θεού να κρύβεται, και αν εξακολουθεί, μετά από όσα επί εκατομμύρια χρόνια βλέπει, να έχει διάθεση για κρυφτό και για παιχνίδι. Νομίζω όμως ότι, όπως πολλές φορές τρωγόμαστε με τις λεπτομέρειες και χάνουμε την ουσία, έτσι και άλλες τόσες φορές, παραδίνουμε σημασία στην ουσία –αν την κατέχουμε!– και παραβλέπουμε κάποιες λεπτομέρειες, που οι ίδιες, όσο και αν ακούγεται παράδοξο, είναι η ουσία. Γιατί χωρίς αυτές τις λεπτομέρειες η ζωή θα ήταν ανούσια, αμίλητη κι αγέλαστη.

Η διαπρεπής Φλαμανδή χορογράφος Αν Τερέζα Ντε Κεερσμάκερ, που δουλειά της παρουσίασε στο αθηναϊκό κοινό πρόσφατα, είπε στη Μαρίνα Κουβέλη («Εφ.Συν.», 13/12): «[… ] Οι δύο φράσεις που με χαρακτηρίζουν είναι “το ελάχιστο είναι το περισσότερο” (Less is more) και το ότι με τις χορογραφίες μου “μεγεθύνω το ελάχιστο”». Επίσης: «Δεν φοβήθηκα να μεγεθύνω τα μικρά πράγματα που θεωρούσα σημαντικά». Τώρα με τις μεγάλες γιορτές του χειμώνα, που η ενδημική μελαγχολία, εκτός από θλίψη μοναξιάς στην παρέα, προσφέρεται και για περισυλλογή, καιρός είναι να σκεφτούμε αυτό το ελάχιστο/περισσότερο, όπως και τη μεγέθυνση του ελάχιστου και τη σημασία μιας φευγαλέας λεπτομέρειας.

Καιρός είναι. Οσο υπάρχει ο καθένας μας και υπάρχουν μαζί μας οι άνθρωποι που αγαπούμε, οι άνθρωποι που ακουμπάμε πάνω τους, μας στηρίζουν και έχουν την ανάγκη να τους στηρίζουμε. Οσο κι αν αυτά δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά, καθώς είναι λεπτομέρειες που διαφεύγουν, που τις προσπερνάμε, επειδή ακριβώς νομίζουμε, έχουμε την ασυγχώρητη βεβαιότητα, πως πάντα υπάρχει καιρός να κοιτάξουμε τον άλλο στα μάτια και μαζί να γελάσουμε ή να κλάψουμε. Με πλήρη επίγνωση, τώρα πια, λεπτομερειών ανεπίστρεπτων και μεγεθύνσεων του ελάχιστου, εύχομαι σε όλες και όλους καλές γιορτές κοντά και μαζί με τους δικούς σας.


Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 2013

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΥΔΙΚΟΣ

Δώστε μια ελπίδα στους ανέργους



«Μη μου μιλάτε για ποσοστά, όποιος είναι άνεργος είναι 100% άνεργος. Γι' αυτόν πρέπει να ενδιαφερθούμε όλοι...».
Στη ρήση του αείμνηστου Γιώργου Γεννηματά το 1987, όταν το ποσοστό ανεργίας ήταν μόλις 7,7%, μπορεί κανείς να διακρίνει όχι μόνο την ευαισθησία του μεγάλου πολιτικού αλλά, αν το καλοσκεφθεί, μπορεί να προσδιορίσει και το στίγμα της ελληνικής κοινωνίας σήμερα.

Ολοι θέλουμε να ελπίζουμε ότι το νέο έτος θα ξεφύγουμε από τον πενταετή κύκλο της πρωτοφανούς ύφεσης. Είναι γεγονός ότι μέσα στην κρίση όλοι όσοι κατόρθωσαν να κρατήσουν ζωντανή την επιχείρησή τους έχουν τη δουλειά τους, ρύθμισαν τις υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες, μπορούν να ελπίζουν - και δικαίως - ότι τα δύσκολα πέρασαν. Και να πιστέψουν ότι με τις κατάλληλες πολιτικές μπορεί να έρθουν καλύτερες ημέρες.

Οι άνεργοι, όμως, που ξεπέρασαν το 1.300.000 άτομα, εξακολουθούν να παραμένουν ο καθένας απ' αυτούς «100% άνεργος». Οι περισσότεροι, μάλιστα, έχουν χάσει και την ελπίδα να βρουν δουλειά, αφού το συντριπτικό ποσοστό αν και αναζητεί εργασία δεν βρήκε ούτε μεροκάματο μέσα στο 2013. Αλλοι δεν έχουν εργαστεί από το 2012 ή και το 2011!

Αυτή η όψη της κρίσης εξηγεί πολλά απ' όσα συμβαίνουν. Ο ένας στους τρεις φορολογούμενους χρωστά στην Εφορία, ένα στα τρία δάνεια δεν εξυπηρετούνται, η ΔΕΗ καταρρέει από τις οφειλές νοικοκυριών και επιχειρήσεων, οι μισοί ελεύθεροι επαγγελματίες δεν έχουν να πληρώσουν ούτε την ασφάλισή τους.

Η ανεργία που απογοητεύει τους νέους, οδηγεί στην απελπισία χιλιάδες οικογενειάρχες και σπρώχνει στο περιθώριο μεγάλες ομάδες του πληθυσμού είναι η μεγαλύτερη απειλή. Αν δεν αντιμετωπιστεί με επείγοντα μέτρα αναπτυξιακού και κοινωνικού χαρακτήρα, μπορεί να τραβήξει και πάλι τη χώρα στο τέλμα από το οποίο προσπαθούμε να βγούμε.

Οπως έχουμε ξαναπεί, κακά τα ψέματα, σε μια χώρα, σε μια οικονομία όπου εργάζονται 3.600.000 άνθρωποι για να συντηρήσουν το Δημόσιο και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης από το οποίο συνταξιοδοτούνται 2.700.000 άνθρωποι και το οποίο οφείλει να προστατεύσει 1.300.000 ανέργους, το μέλλον δεν είναι ευοίωνο.

Αυτό το γεγονός εξηγεί ακόμη και τα δημοσκοπικά ευρήματα, που δείχνουν τα κυβερνητικά κόμματα να βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία και την αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία διεκδικεί ανοιχτά την εξουσία, σε ανοδική τροχιά. Ισως αυτό να συμβαίνει επειδή ακριβώς η κυβέρνηση απευθύνεται σε ανθρώπους που έχουν (ακόμη) κάτι να χάσουν, ενώ η αντιπολίτευση απευθύνεται και σε εκείνους που πιστεύουν ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτε άλλο.
ztsolis@tovima.gr

Πλήθος κόσμου στην παρουσίαση του βιβλίου του Β. Αυδίκου «Η Σκιά της Μίκας»

16 Δεκεμβρίου 2013

Επιτυχημένη η παρουσίαση του βιβλίου «Η σκιά της Μίκας» του Βαγγέλη Αυδίκου
Με μεγάλη επιτυχία και παρουσία πολλών συμπολιτών μας που αγαπούν το βιβλίο πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του μυθιστορήματος «Η σκιά της Μίκας» εκδόσεις Ταξιδευτής του Βαγγέλη Αυδίκου, καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας.
Την παρουσίαση έκαναν ο Αντώνης Αντωνίου, Καθηγητής Σύμβουλος Ελληνικού Ελεύθερου Πανεπιστημίου και ο Παύλος Στεργιόπουλος, Φιλόλογος, οι οποίοι με μοναδικό τρόπο ανέδειξαν εύστοχα το θέμα της μετανάστευσης καθώς και τα λογοτεχνικά μέσα που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας για να το πραγματευτεί. Έτσι δόθηκε η αφορμή για ένα γόνιμο διάλογο με εξίσου ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις των παρευρισκομένων.
Η προϊσταμένη Διεύθυνσης Πολιτισμού του Δήμου Καρδίτσας, κ. Βούλα Σδρόλια άνοιξε την εκδήλωση , ενώ η Αντιπρόεδρος του Κέντρου Ιστορικής και Λαογραφικής Έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας κ Βάσω Κοζιού στην παρουσίαση του συγγραφέα αναφέρθηκε στην πλούσια πνευματική προίκα που κουβαλάει στις αποσκευές του ο Βαγγέλης Αυδίκος , αφού έγραψε 4 λογοτεχνικά βιβλία, 12 επιστημονικά και είχε την επιμέλεια 9 εκδόσεων.
Χαιρετισμό στην βιβλιοπαρουσίαση απηύθυναν οι βουλευτές Καρδίτσας Σπύρος Ταλιαδούρος και Νίκος Μιχαλάκης, ο πρόεδρος του ΔΟΠΑΚ, Νίκος Καραγιάννης, ο πρόεδρος της Ένωσης Πολιτιστικών Συλλόγων, Μανώλης Στεργιόπουλος, ενώ χαιρετιστήριο μήνυμα έστειλε ο βουλευτής Καρδίτσας Κώστας Τσιάρας.
Ξεχωριστή και ευχάριστη νότα ήταν η χορωδία του Απόλλωνα, η οποία έκανε τις μουσικές γέφυρες της εκδήλωσης με τραγούδια της ξενιτιάς. Εξίσου σημαντική και η παρουσία της ηθοποιού Βάσως Μακρή, η οποία με το δικό της μοναδικό τρόπο έκανε την ανάγνωση αποσπασμάτων από τη ζωή και τις περιπέτειες της Μίκας , της ηρωίδας του βιβλίου.
Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν το Κέντρο Ιστορικής και Λαογραφικής έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας, η Διεύθυνση Πολιτισμού του Δήμου Καρδίτσας, οι εκδόσεις Ταξιδευτής και η Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων Ν. Καρδίτσας. Υποστηρίχτηκε δε από τα βιβλιοπωλεία «Παιδεία».

Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013

Παρουσίαση του μυθιστορήματος Η ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΑΣ, Τετάρτη, 18 Δεκεμβρίου 2013, 7μμ, Σίνα 2-4 στο Audiotorium(δίπλα από το οφθαλμιατρείο), Αθήνα


Oral History in Motion: Movements, Transformations, and the Power of Story

From: Oral History Association [oha@gsu.edu]
Subject: Oral History Association call for papers open
Date: Wed, 11. Dec., 2013 21:30

Submissions now open for Oral History Association 2014 Meeting "Oral History
in Motion: Movements, Transformations, and the Power of Story"

The Oral History Association is now accepting submissions for the 2014
annual meeting of the Oral History Association in Madison, Wisconsin, to be
held October 8-12.  
The theme of the conference is "Oral History in Motion: Movements,
Transformations, and the Power of Story."

All proposals must be submitted through the conference software:
http://convention2.allacademic.com/one/oha/oha14/.
Submission deadline is Feb 1.

For more information about the meeting, go to
http://www.oralhistory.org/2014-call-for-papers/, contact the OHA office at
oha@gsu.edu  or call 404-413-5751.


Oral History Association
Georgia State University
P.O. Box 4117
Atlanta, Georgia 30302-4117

Phone: 404-413-5751
 --
*Department of Anthropology and Centre for the Coevolution of Biology and
Culture, Durham University, Science Site, South Road, Durham, United Kingdom

Full text: http://tinyurl.com/q7sn9jk

Media coverage:

http://tinyurl.com/mkwl9vt
http://tinyurl.com/ndpoyux
http://tinyurl.com/omtm4ql

Abstract:

Researchers have long been fascinated by the strong continuities evident in
the oral traditions associated with different cultures. According to the
'historic-geographic' school, it is possible to classify similar tales into
"international types" and trace them back to their original archetypes.
However, critics argue that folktale traditions are fundamentally fluid, and
that most international types are artificial constructs. Here, these issues
are addressed using phylogenetic methods that were originally developed to
reconstruct evolutionary relationships among biological species, and which
have been recently applied to a range of cultural phenomena. The study
focuses on one of the most debated international types in the literature:
ATU 333, 'Little Red Riding Hood'. A number of variants of ATU 333 have been
recorded in European oral traditions, and it has been suggested that the
group may include tales from other regions, including Africa and East Asia.
However, in many of these cases, it is difficult to differentiate ATU 333
from another widespread international folktale, ATU 123, 'The Wolf and the
Kids'. To shed more light on these relationships, data on 58 folktales were
analysed using cladistic, Bayesian and phylogenetic network-based methods.
The results demonstrate that, contrary to the claims made by critics of the
historic-geographic approach, it is possible to identify ATU 333 and ATU 123
as distinct international types. They further suggest that most of the
African tales can be classified as variants of ATU 123, while the East Asian
tales probably evolved by blending together elements of both ATU 333 and ATU
123. These findings demonstrate that phylogenetic methods provide a powerful
set of tools for testing hypotheses about cross-cultural relationships among
folktales, and point towards exciting new directions for research into the
transmission and evolution of oral narratives.
--

 --

Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2013

Παρουσίαση του μυθιστορήματος του Βαγγέλη Αυδίκου, Η Σκιά της Μίκας, Καρδίτσα, Δημοτική Πινακοθήκη Σάββατο, 14 Δεκεμβρίου 2013, ώρα 6.30μμ,

 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 
Άνοιγμα εκδήλωσης από την προϊσταμένη Πολιτισμού του Δήμου Καρδίτσας,  
Παρασκευή Σδρόλια

Χαιρετισμοί

Παρουσίαση συγγραφέα από τη Βάσω Κοζιού, Αντιπρόεδρο του Κ.Ι.Λ.Ε. «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας

Ομιλία από τον Αντώνη Αντωνίου, Καθηγητή Σύμβουλο Ελληνικού Ελεύθερου Πανεπιστημίου

Ανάγνωση αποσπάσματος του βιβλίου από τη Βάσω Μακρή, ηθοποιό

Τραγούδι από τη χορωδία παραδοσιακής μουσικής του Απόλλωνα

Ομιλία από τον Παύλο Στεργιόπουλου, Φιλόλογο

Ανάγνωση αποσπάσματος του βιβλίου από τη Βάσω Μακρή, ηθοποιό

Τραγούδι από τη χορωδία παραδοσιακής μουσικής του Απόλλωνα

Αποφώνηση από το συγγραφέα, Βαγγέλη Αυδίκο

Ερωτήσεις-Τοποθετήσεις

Ανάγνωση αποσπάσματος του βιβλίου από τη Βάσω Μακρή, ηθοποιό

Τραγούδι από τη χορωδία παραδοσιακής μουσικής του Απόλλωνα


Λήξη

Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2013

Παρουσίαση του νέου μυθιστορήματος στην Καρδίτσα, Σάββατο, 14 Δεκεμβρίου 2013


Call for Papers

Constructions of the Exotic in Europe and North America, 18th-21st Centuries

Material Culture Review solicits articles for a special issue on the theme
of constructing the exotic. We are looking for articles that examine the
question of how a person, an object or a work of art comes to be seen as
exotic. How is "foreignness" constructed? How is one culture appropriated
and domesticated by another?

The goal here is not to show the constructed nature of the concept of the
exotic. Rather, papers should emphasize the processes by which something is
made exotic, including the stories that surround an object, the ways in
which an object is exhibited, and how the representation of an object
affects whether or not it is perceived as foreign. We invite papers that
examine exoticization and domestication in relation to territory and place,
agency and identity - papers that examine not only what is exoticized but
also who does the exoticizing and how they do it. We are particularly
interested in analyses of the exotic in Europe and North America that are
grounded in social and political contexts.

Proposed Research Topics

1. Representation
The first topic has to do with representations that blur the border between
documentation and fiction, realism and exoticism. How do certain items
construct certain identities? For example, how do Indian clothing, Chinese
dishes and tobacco accessories contribute to the identity of those who wear
or use them? How are these objects used in the art world, in the theatre, or
in people's homes? How do 18th-century engravings used to illustrate stories
of voyages, as well as more "scientific" representations (photographs,
museums, etc.) produced at the beginning of the 19th century, construct the
exotic? Papers on this topic will look at what actually makes something
appear exotic, what increases or decreases the "foreign" quality in the eyes
of the maker and consumer.

2. Display
The second topic pays attention to the material culture, words and gestures
surrounding objects - to displays that make them look exotic or - on the
contrary - domestic. Here, it is important to examine how the objects are
displayed in their place of purchase, in people's homes and in museums. How
are they exhibited? What physical context (furniture, frames, light) is used
to present them? What words are used to describe them? Do these things
qualify the objects as exotic or, rather, do they underemphasize their
"foreign" quality?

3. Materiality
Once the things are acquired, how are they repaired, reformed or recomposed?
What kind of material transformations do these imported, re-territorialized
objects undergo? It may be through a process of hybridization with other
artifacts, or through a process of integration: a fragment inserted into a
piece of furniture can alter the entire object. Exoticism is reinforced, for
example, in the bronze or silver rings on an Asian vase. We encourage papers
that study the processes of fragmentation or expansion, and the use of
specific materials (precious and tropical wood, stone, metal, etc.) in the
creation of "exotic" objects.


Articles should be 20-30 double-spaced pages, including endnotes. In
addition, we encourage the submission of:
o research reports (10-20 pages, including endnotes);
o exhibition reviews (10-15 pages, including endnotes);
o research notes (5-10 pages);
o book reviews (notes and comments less than 5 pages)
on this theme.

Please submit manuscripts by December 15, 2013 to No?mie Etienne at
ne477@nyu.edu.

Laura Bast
Material Culture Review
Revue de la culture mat?rielle
Cape Breton University
PO Box 5300, 1250 Grand Lake Road
Sydney, Nova Scotia, B1P 6L2
Telephone 902.563.1990
Fax 902.563.1910

 --

 --

Του Ευάγγελου Αυδίκου*,Η χαμένη «τιμή» των διανοουμένων, 10 Δεκεμβρίου 2013




Είχα την τύχη να παρακολουθήσω την παράσταση «Ποιος τη ζωή μου», μια διαδρομή στη ζωή του σπουδαίου ανθρώπου, του μεγάλου καλλιτέχνη που σήκωσε στις πλάτες του και ένα τμήμα της σύγχρονης νεοελληνικής μας Ιστορίας. Του Μίκη Θεοδωράκη. Θα τολμούσα να πω πως η δραματοποίηση της ζωής του μεγάλου μουσουργού μπορούσε να τιτλοφορηθεί «Τι στη ζωή μας». Ολα όσα συμβαίνουν επί σκηνής δεν περιορίζονται στην οικογένεια και τις προσωπικές περιπέτειες του Μίκη. Είναι –ήταν– η παράσταση ένας καθρέφτης των ιδεολογικών και πολιτικών συγκρούσεων στην προπολεμική και μεταπολεμική Ελλάδα. Είναι απότιση φόρου τιμής σε όλους όσοι στάθηκαν όρθιοι στις εθνικές περιπέτειες αλλά και απέναντι σε προσπάθειες για καθυπόταξη του φρονήματος των Ελλήνων σε εθνικές κατοχές και αυταρχικά πολιτικά καθεστώτα.

Παρακολουθώντας την παράσταση ήταν αναπόφευκτη η συνειρμική σύνδεση με τα όσα συζητιούνται και πράττονται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Επανέρχεται το ερώτημα –σε φιλοσοφικό και πολιτικό επίπεδο– αν υπάρχουν διανοούμενοι. Αλλοτε το ερώτημα αποκτά αγωνιώδη χαρακτηριστικά. Τι κάνουν οι διανοούμενοι; Γιατί δεν αντιδρούν; Αναρωτιούνται πολλοί. Ενα ερώτημα που συχνά υπαγορεύεται από δημοσιογράφους και πολιτικούς στα ΜΜΕ, οι οποίοι αναφέρονται απαξιωτικά στους πνευματικούς ανθρώπους, γεγονός που συνοδεύεται από το κούνημα του δαχτύλου, το σύμβολο της εξάρτησης ενός μέρους της διανόησης από τους αγωγούς της ενημέρωσης και τους παντός είδους εργολάβους. Είναι οι ίδιοι που φιλοξενούν ένα κομμάτι διανοουμένων –ηθοποιών, συγγραφέων, τραγουδιστών–, άλλοτε ως αλατοπίπερο στη συζήτηση κι άλλοτε ως μια προσπάθεια να επενδύσουν στην «εγκυρότητα» των λεγομένων-φετφάδων του παριστάμενου διανοούμενου.

Ο Μπουρντιέ ισχυρίζεται ότι οι διανοούμενοι σιωπούν και δεν τοποθετούνται ξεκάθαρα στα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας (πολιτικά, οικονομικά, οικολογικά) από φόβο μήπως χάσουν τα προνόμια που απολαμβάνουν από τις θέσεις που κατέχουν. Εχει δίκιο. Ωστόσο, η γενίκευση είναι άδικη. Οι διανοούμενοι παρουσιάζονται ως μια ομοιογενής ομάδα. Μέγα λάθος. Οι περισσότεροι απ΄ αυτούς είναι αόρατοι στον δημόσιο χώρο. Οι απόψεις τους δεν φτάνουν ποτέ στους πολίτες. Το περισσότερο που μπορεί να κερδίσουν είναι δυο- τρία λεπτά δημοσιότητας αν έχουν κάποια εξειδίκευση, που μπορεί να συμβάλει την ενημέρωση όταν προκύπτει κάποιο θέμα. Στη συνέχεια επανέρχονται στην ανωνυμία τους. Ποιος νοιάζεται για τις αγωνίες των ερευνητών, των φιλοσόφων, των φιλολόγων, των λαογράφων (άντε να ερωτηθούν για κάποιο έθιμο σε κάποια γιορτή, μέρος κι αυτοί μιας φολκλορικής αντιμετώπισης του παρελθόντος), των φυσικών, των βιολόγων και γιατρών που δίνουν τη μάχη τους για την πρόοδο της ανθρωπότητας.

Κανείς δεν δίνει σημασία σ΄ αυτούς. Αντίθετα, λοιδορούνται. Περικόπτονται τα ερευνητικά κονδύλια. Πέφτουν τα φώτα της δημοσιότητας σε κάποιον απ΄ αυτούς όταν βραβεύονται από διεθνείς οργανισμούς ή όταν αποφασίζουν να ενταχθούν στην αγέλη του life style.

Πράγματι, κάποιοι διανοούμενοι σιωπούν. Οι πιο πολλοί, όμως, απλώς δεν ακούγονται. Είναι αποκλεισμένοι. Δεν ανήκουν στους καθεστωτικούς διανοούμενους. Η τελευταία ιδιότητα αυτή συνοδεύεται από υλικά αγαθά, βραβεία, θέσεις σε οργανισμούς, διαφήμιση, εξασφάλιση θέσης στις τηλεοπτικές συζητήσεις. Γίνονται «επώνυμοι» και, κάποιες φορές, είναι το Μήλον της Εριδος για τα κόμματα για κάποια θέση στα έδρανα της Βουλής ή του Ευρωκοινοβουλίου. Αναμφίβολα, αυτοί οι διανοούμενοι τα βάζουν όλα στη ζυγαριά. Γίνονται λαλίστατοι μόνο όταν πρόκειται να χαϊδέψουν τα αυτιά των εργοδοτών τους. Σε κάθε άλλη περίπτωση σιωπούν. Κόβουν πάντα το καρπούζι στη μέση. Και με τον χωροφύλαξ και με τον αστυφύλαξ. Διατυπώνουν ένα λόγο χωρίς γωνίες, που δεν ενοχλεί κανένα.

Αυτή η διαφορά είναι που αναδεικνύει τους διανοούμενους σε πρωτοπορία και πνευματικούς ηγέτες. Η παράσταση στο Badminton είναι αλήθεια πως σε παρασύρει σε επικολυρική ανάταση. Το τέλος, ωστόσο, σε επαναφέρει στην πνευματική στέπα που έχει προκληθεί από πολλούς παράγοντες. Ο Μίκης, με όλες τις πολιτικές ταλαντώσεις του, είναι ένας πνευματικός ογκόλιθος, σύμβολο μιας εποχής και εκπρόσωπος μιας σειράς διανοουμένων (Χατζιδάκις, Ρίτσος, Ελύτης, Σεφέρης, Αναγνωστάκης, Μαρκόπουλος, Ξαρχάκος, Τσιτσάνης, Βαμβακάρης κ.λπ.), που έδωσαν ελπίδα στους χειμαζόμενους Ελληνες. Που ανανέωσαν τον νεοελληνικό μας πολιτισμό. Που μας έκαναν περήφανους τόσο για το έργο τους όσο και την ασυμβίβαστη στάση τους.

…………………………………………………………

*Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ιωάννα Παππά Φιλόλογος Βαγγέλη Αυδίκου, Η Σκιά της Μίκας, εκδόσεις Ταξιδευτής, Αθήνα 2013




Παρουσιάζουμε σήμερα το νέο μυθιστόρημα ενός ανθρώπου και επιστήμονα που τιμά με τη δράση και την παρουσία του την περιοχή μας. Παρουσία σεμνή που υπακούει στις αρχές του “μετρίως ζην” όπως το έθεσαν οι μεγάλοι δάσκαλοι της αρχαιότητας. 
Είναι παρήγορο το γεγονός ότι επιστήμονες δεν απορροφήθηκαν στον περίκλειστο χώρο της εξειδικευμένης γνώσης τους αλλά ανοίγονται στον κόσμο και προσπαθούν να επικοινωνήσουν με το ευρύ κοινό· ο διάλογος αυτός, παλιός όσο τα συναισθήματα και η ζωή των ανθρώπων, δεν έχει τέλος και ο κύριος Αυδίκος ανοιχτός στην εποχή και τα μηνύματά της επέλεξε να μιλήσει με τον συν-άνθρωπο μέσω ενός νέου βιβλίου.
Θέλουμε να τον ευχαριστήσουμε γι'αυτό, καθώς είναι επιταγή της εποχής οι επιστήμονες να είναι και “καθολικοί άνθρωποι” και προσπαθούμε να στηρίξουμε τις προσπάθειες αυτές γιατί ανθίστανται σθεναρά στο υλιστικό και απαισιόδοξο πνεύμα των καιρών. Στηρίζουμε εκείνους που αγαπούν τα γράμματα και την τέχνη, που δηλώνουν παρουσία πνευματική και υψηλό φρόνημα σε εποχές που τέτοιες “πτήσεις” φαίνονται μάλλον απαγορευτικές.
Ένα βιβλίο είναι πάντα αφορμή να γεφυρωθούν οι αποστάσεις, να αναδειχθεί ο άνθρωπος, οι εσωτερικές του περιπέτειες και οι συγκρούσεις, να αποδοθεί ο αγώνας και η αγωνία του· να αναδειχθούν ακόμα πτυχές άγνωστες της ζωής και ο ηρωισμός του καθημερινού. Είναι όμως παράλληλα και μια αφορμή να ξεχαστεί και να ταξιδέψει η καταπονημένη σκέψη από τη βιοτική μέριμνα, από την απογοητευτική πραγματικότητα, από τους ποικίλους μηχανισμούς, τα σενάρια και την καταπιεστική καθημερινότητα.
Ο κος Αυδίκος γεννήθηκε στην Πρέβεζα με καταγωγή από το Συρράκο. Είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας και έχει ένα πολύπλευρο επιστημονικό έργο. Τον έχουμε ήδη γνωρίσει και για το συγγραφικό του έργο από τα διηγήματα “Το βλέμμα στον τοίχο με τη μαντανία” (2001), “Ο δικός μου Θεός” (2004), μυθιστόρημα, “Η κίτρινη ομπρέλα” (2007) που βρέθηκε στη μικρή λίστα του περιοδικού “Διαβάζω” για το βραβείο μυθιστορήματος του 2008. Σήμερα έχουμε την τιμή και την πρωτιά της παρουσίασης του νέου μυθιστορήματός του “Η σκιά της Μίκας”.   
“Το αίμα, είναι μια μνήμη με πολύμορφη γλώσσα αλλά δυστυχώς πολλές φορές με μια μητριά πατρίδα”.
Διαβάζοντας το βιβλίο του κου Αυδίκου, ασυναίσθητα ήρθαν στη σκέψη τα λόγια αυτά που αναφέρονται σε έναν πρόσφυγα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, τον Γιώργο Ιωάννου. Ποιος όμως είναι ο Έλληνας απόδημος, ποια η ταυτότητα και η ψυχολογία του; “Η σκιά της Μίκας” υπήρξε αφορμή να διερευνηθούν όροι που περνούν στην καθομιλούμενη χωρίς ποτέ να διαλευκανθεί η βαθύτερη ουσία τους. Μεταφέρω στο σημείο αυτό κάτι από τις γνώσεις που αποκόμισα ψάχνοντας τους όρους αυτούς:
5,6 εκατομμύρια Έλληνες πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς, αποτελούν σήμερα τον Ελληνισμό της Διασποράς, τον Απόδημο Ελληνισμό. Ο όρος “απόδημος” προσδιορίζεται από τον “ένδημο” ή “ενδημούντα”. Είναι ο μη ένδημος, ο απελθών και ο κατοικών εκτός των ορίων του χώρου που ορίζεται ως δήμος ή πατρίδα και του οποίου αποτελεί τμήμα και παραγωγή του. Έτσι, το ίδιο το άτομο αντιμετωπίζεται ως Απόδημος από την πλευρά του γεννήτορα χώρου και ως μετανάστης ή έπηλυς από την πλευρά του χώρου υποδοχής.
Ως απόδημο νοείται το τμήμα εκείνο του Ελληνισμού, το οποίο ζει εκτός των προγονικών εστιών του. Η αναφορά στην κοινή καταγωγή αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό του συνόλου του. Δεν είναι όμως μόνο η καταγωγή που κρατά τον απόδημο Ελληνισμό ζωντανό κομμάτι και μέρος του· εδώ οι έννοιες “ταυτότητα” και “Ελληνικότητα” αποκτούν μια ιδιαίτερη σημασία. Η ταυτότητα αυτή ως μύθος και ιστορία, δίνει στον Ελληνισμό την αίσθηση της συνέχειας στο χρόνο και της ενότητας στο χώρο. Με το σκεπτικό αυτό, οι Έλληνες απόδημοι στην εγκατάστασή τους στη νέα χώρα έπρεπε να κατοχυρώσουν τους ολικούς όρους επιβίωσής τους οικοδομώντας ταυτόχρονα τις προϋποθέσεις και τους στόχους της αποδημίας.
Η συγκρότηση του Απόδημου Ελληνισμού, υπήρξε καρπός μιας μακρόχρονης διαδικασίας άλλοτε ως πρόσφυγας, άλλοτε ως μετανάστης και άλλοτε ως πολιτικώς διωκόμενος σε εποχές που οι (πολιτικές) περιστάσεις για τη χώρα υπήρξαν ανώμαλες. Αποτέλεσε μια δύναμη που στήριξε τον Ελληνισμό και τον στηρίζει, ενώ αγωνίζεται σαν μια ενιαία ανθρώπινη μάζα, συλλογικό σώμα και ψυχή να συντηρήσει τα στοιχεία της εθνότητας και τις αξίες της.
Με την πάροδο του χρόνου οι απόδημοι συσπειρώνονται μέσα στα πλαίσια της χώρας υποδοχής και αντιτάσσουν τη δική τους πολιτισμική άμυνα. Είναι η εποχή που δοκιμάζεται η συνοχή τους και επιχειρούν να οργανωθούν προκειμένου να διατηρήσουν τον ψυχικό σύνδεσμο με τη μητέρα-Πατρίδα. Έτσι προκύπτουν οι ομογενειακές οργανώσεις, θεσμοί που για ένα μεγάλο διάστημα κατόρθωσαν να διατηρήσουν την ικμάδα και την ταυτότητά τους.
Ωστόσο, η δεύτερη και η τρίτη γενιά μεταναστών αποτελεί καρπό ενός διαπολιτισμικού περιβάλλοντος· δεν δείχνουν την ίδια προθυμία να προτάξουν τα στοιχεία της Ελληνικότητας, παρότι αισθάνονται την ανάγκη της διατήρησής της. Έτσι ο Έλληνας μετανάστης γίνεται αποδέκτης μιας προκαθορισμένης νομοτέλειας που θέλει την υποχώρηση του ενδοεθνικού περιβάλλοντος υπέρ του γηγενούς. Στην πραγματικότητα αυτή, εστιάζονται και οι ανησυχίες των ξενιτεμένων για τη γλώσσα, τα έθιμα και η προσπάθεια να αναβιωθούν ή τουλάχιστον να μην ξεχαστούν.
Αυτή η περιφερειακή αναζήτηση της ψυχολογίας και της συμπεριφοράς των αποδήμων, κρίθηκε αναγκαία γιατί μόνο μέσα στα πλαίσιά της μπορεί κανείς να εισπράξει όλα τα μηνύματα του έργου· η “σκιά της Μίκας” απαρτίζεται και συμπληρώνεται μέσα από τις αναζητήσεις αυτές γιατί το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον αποτελεί το υπόβαθρο της ιστορίας. Έτσι το έργο είναι μια αφορμή για παράλληλες αναγνώσεις της ίδιας ιστορίας.
Ο Έλληνας Οδυσσέας, μετανάστης και αναζητητής μιας ζωής διαφορετικής σπρωγμένος κάποτε από την ανάγκη και κάποτε από την ιστορία, την κοινωνική πραγματικότητα ή τις οικονομικές συγκυρίες, ήρθε όντως πολλές φορές αντιμέτωπος με την αποδημία. Πίσω από το μυθιστόρημα ο αναγνώστης θα ανακαλύψει όλα τα γνωρίσματα αυτά. Κάτω από το έργο, ως βαθύτερο υπόστρωμα και άξονας που κάθετα το συνέχει και το υποβαστάζει, διαγράφονται όλες οι παράμετροι που προαναφέρθηκαν, καθιστώντας το έργο με πολλά επάλληλα στρώματα που αλληλοκαλύπτονται συγκροτώντας τον (εξωτερικό) ιστό της.
Ο Μικρασιατικός, οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι, η ιδεολογία της Αμερικής που οι μετανάστες αλλά και οι πρόσφυγες Έλληνες καλούνται να ενσωματώσουν, φέροντας ταυτόχρονα όλο το βάρος του δικού τους πολιτισμικού φορτίου, σαν αγωνία και ηθική ευθύνη αναγνωρίζεται στη “σκιά της Μίκας”. Η άμυνα του ανθρώπου σε τέτοιες στιγμές εκφράζεται μέσα από την κριτική στάση απέναντι στην Πατρίδα-Μητέρα, με την επανάληψη των εθίμων, την καταφυγή στην πίστη και την Εκκλησία, με τη συντήρηση της γλώσσας, με τη συγκρότηση οργανώσεων· ωστόσο, ο αγώνας της επιβίωσης, η μέριμνα για την καθημερινότητα, η τριβή με την κυρίαρχη ιδεολογία οδηγούν σταδιακά την άμυνα αυτή, σε όλο και πιο νέες γραμμές υποχώρησης. Ανεπαίσθητα αλλά καθοριστικά η μητριά Πατρίδα κυριαρχεί και ο απόδημος γίνεται μέρος του συστήματός της, κρατώντας ως στοιχείο υπερηφάνειας την παλιά του ταυτότητα. Ταυτότητα χωρίς όμως το ιδεολογικό της φορτίο, αλλά περισσότερο σαν μια ανάγκη σύνδεσης με το παρελθόν και τις απώτερες ρίζες του.
Ο νέος κόσμος και το “Αμερικάνικο Όνειρο” είναι ο κύριος γεωγραφικός χώρος του βιβλίου. Καθώς όμως ο χώρος αυτός ανοίγει, μια τεράστια Πατρίδα αποκαλύπτεται...μέσα της ανακαλύπτει ο αναγνώστης την Ελλάδα της Σμύρνης, των νησιών του Αιγαίου, την Ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί ανοίγεται σε ένα ευρύτερο πεδίο, στις αχανείς Μεγαλουπόλεις στο αστικό τοπίο του “Αμερικάνικου Ονείρου”. Έτσι γραφικά χωριά, επαρχιακές πόλεις με τους χαλαρούς ρυθμούς τους, η Αθήνα, η Σμύρνη, η Φλώρινα, το Μπρονξ, το Μανχάτταν και η μακρινή Ιρλανδία γίνονται το περίβλημα που επενδύει το χώρο στον οποίο κινείται ο αφηγητής.
Η κοινωνική διαστρωμάτωση παρουσιάζεται ανάγλυφα. Το αιώνιο παχνίδι της οικονομίας, ο καπιταλισμός, τα χάσματα οι πλούσιοι και οι φτωχοί σε ένα ατελείωτο μωσαϊκό, ψηφίδες ενός κόσμου ενιαίου που συνυπάρχει διαλεγόμενος, αντιπαρατιθέμενος ή συνεργαζόμενος. Μέσα στο χώρο αυτό, εμπεριέχονται και κινούνται τα όνειρα, οι φιλοδοξίες, η αναζήτηση ποιότητας στη ζωή, οι προσδοκίες για κοινωνική προβολή και καταξίωση.
Όλα αυτά δοσμένα με το πρίσμα του σύγχρονου κόσμου, των ασθματικών ρυθμών και αλλαγών, μετακινήσεων, της πολιτικής σκακιέρας και του ανταγωνισμού. Βιβλίο καταγραφικό, πολυπρόσωπο που συμπλέκει αδιάσπαστα το παρελθόν με το παρόν καθώς η ιστορία του αφηγητή, συμπλέκεται με την ιστορία της Μίκας. Η αναζήτηση της πρώτης [γίνεται αφορμή] καταλήγει όχι μόνο σε μια έρευνα του παραλθόντος της ηρωίδας αλλά και σε μια περιπέτεια αυτογνωσίας για τον αφηγητή· τον οδηγεί σε μια ιδιαίτερη ενδοσκόπηση, σε διαδικασία αναγνώρισης των δικών του αδιεξόδων καθώς και των πολύπλοκων συμβάσεων που συνθέτουν τελικά τη ζωή του...
Μυθιστόρημα κινηματογραφικό που υπακούει στους κανόνες και τα αιτήματα μιας γοργής πλοκής, που αποτυπώνει εικόνες, πρόσωπα και καταστάσεις· αφήνει τις δραματικές στιγμές να αιωρούνται για λίγο, πριν ο αναγνώστης κληθεί να αντιμετωπίσει μια νέα κατάσταση που ανατρέπει δεδομένα. Με στοιχεία του αστυνομικού μυθιστορήματος, όπου βήμα-βήμα προωθείται η λύση του αινίγματος μέσα από προσδοκίες και διαψεύσεις.
Μυθιστόρημα που μπορεί να διαβαστεί ξανά και ξανά, επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις, με διαφορετική κάθε φορά οπτική που ανοίγει θέματα για επανεξέταση· αφήνει την αίσθηση πως τίποτε δεν είναι πιο οριστικό από το τώρα, το παρελθόν ποτέ δεν χάνεται μέσα στο παρόν αλλά συνεχίζει να περπατά μαζί του στα μονοπάτια της ιστορίας, και ο άνθρωπος αιώνιος και πρόσκαιρος ταυτόχρονα αναζητά πάντα έναν επιδιωκόμενο στόχο. Στόχο που κι όταν ακόμη – και τις πιο πολλές φορές έτσι συμβαίνει – κρίνεται κατώτερος των προσδοκιών του, υποδεέστερος, εκείνος κρατά το κέρδος της γνωριμίας του μαζί του· της επαφής και επικοινωνίας με τον “άλλο” τον συνάνθρωπο, τη συνάντηση μαζί του στην οδοιπορία για την επίτευξη του στόχου του· μυστικά ζωής γίνονται κοινά μυστικά και έτσι, όσο υπάρχουν άνθρωποι το αιώνιο παιχνίδι θα συνεχίζεται, θα υπάρχει το πριν και το μετά και οι ιστορίες τους θα γίνονται αφορμή για μια νέα ιστορία...
“Η σκιά της Μίκας” είναι όντως μια σκιά, ένα όνομα, μια αναφορά που ξετυλίγει το κουβάρι της μνήμης και των αναμνήσεων· θυμίζει τον Ιλιαδικό ήρωα (ραψ. Χ 199-200): “Ώς δ' ἐν όνείρω οὐ δύναται φεύγοντα διώκειν/Οὐτ΄ τ' ἀρ' ὃ τόν δύναται ύποφεύγειν, οὐθ' ὃ διώκειν” (Όπως στ'όνειρο λοιπόν, όπου ο κυνηγός δεν μπορεί να προφτάσει τον κυνηγημένο και μήτε ο ένας γίνεται να ξεφύγει, μήτε ο άλλος να τον φτάσει...)
Αποσυμβολίζοντας τα πρόσωπα, ο αφηγητής είναι ο άνθρωπος που πατώντας σε δυο πατρίδες δεν γνωρίζει ποια τελικά υπερτερεί στη ψυχή του· η πρώτη μακρινή και γι'αυτό εξωραϊσμένη αναπόφευκτα· η δεύτερη αντιμετωπίζεται με την κριτική ματιά του ατόμου που αντιλαμβάνεται τα ιδεολογήματά της, το προσωπείο και την εικόνα της. Θυμίζει τον ερευνητή που παρά τις περιπλανήσεις και τις περιπέτειες, ο πόθος του να γνωρίσει τον οδηγεί όλο και πιο μακριά, τον Καβαφικό ήρωα της “Ιθάκης” που καλείται να αντιμετωπίσει τη μεγάλη περιπέτεια της ζωής και το αναγκαστικό ταξίδι του προς την αυτογνωσία.
Ταξίδι συνοψίζοντας είναι η “σκιά της Μίκας”. Ταξίδι που ο άνθρωπος καλείται να υλοποιήσει στη ζωή του, να καταβυθιστεί και να ανέλθει, να αγαπήσει τις αντιφάσεις της και εν τέλει να αγαπήσει τον εαυτό του και τη ζωή την ίδια, σαν μια περιπέτεια χωρίς αρχή και τέλος, σαν μια σκιά που όσο την προσεγγίζεις τόσο αυτή με μαγικό τρόπο μετατοπίζεται και ξεφεύγει...




Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2013

Μετανάστευση και λογοτεχνία

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ / LITERATUR, Elliniki Gnomi, 09 Dec 2013
Βαγγέλης Αυδίκος, Η σκιά της Μίκας, μυθιστόρημα – Εκδόσεις Ταξιδευτής, Αθήνα 2013, 267 σελίδες. Γράφει ο
Θανάσης Β. Κούγκουλος – Δρ. Νέας Ελληνικής Φιλολογίας – Πανεπιστήμιο Αδριανούπολης – Τουρκία.


 Ο Βαγγέλης Αυδίκος, καθηγητής λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και προηγουμένως στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, εμφανίζεται με καθυστέρηση στον χώρο της λογοτεχνίας. Η αργοπορία του πιθανώς εξηγείται από το γεγονός ότι η ισορροπία ανάμεσα στον θεωρητικό – επιστημονικό λόγο, που καλλιεργεί εδώ και χρόνια, και στην τέχνη του λόγου είναι επώδυνη αλλά ταυτοχρόνως και άκρως ερεθιστική εξάλλου είναι αποδεδειγμένο πως η επιστήμη ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα επιδρά και υφολογικά στη λογοτεχνία. Ωστόσο ο Αυδίκος –πριν την πρώτη του πεζογραφική κατάθεση (2001)- έρχεται σε στενή επαφή με τη λογοτεχνία μέσα από ποικίλες δραστηριότητες. Συμμετέχει στις συντακτικές επιτροπές λογοτεχνικών περιοδικών ή περιοδικών εκδόσεων που στεγάζουν και αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα (Πρεβεζάνικα Χρονικά και Εξώπολις της Αλεξανδρούπολης που διευθύνει τότε ο αείμνηστος ποιητής Θανάσης Τζούλης), γράφει επίσης λογοτεχνική κριτική και φιλολογικά δοκίμια και, προπαντός, η επιστημονική του δουλειά για την παραδοσιακή και τη σύγχρονη κοινωνία αποτελεί υλικό πρώτης τάξης για λογοτεχνική χρήση.

Το τέταρτο, και τελευταίο μέχρι στιγμής πεζογράφημά του, είναι το μυθιστόρημα Η σκιά της Μίκας. Φαίνεται να εμπνέεται από το πρόσφατο επιστημονικό του ταξίδι σε διάφορα Πανεπιστήμια και πόλεις της Αμερικής. Όπως προκύπτει από το ηλεκτρονικό του ιστολόγιο, στο ταξίδι γνωρίζεται με τη λέκτορα ελληνικής γλώσσας Μίκα Τσεκούρα στο Κέντρο Γλωσσών του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας. Το όνομα του υπαρκτού προσώπου της ελληνοαμερικάνικης κοινότητας μοιάζει να παραφράζεται στο μυθιστόρημα για να δώσει σάρκα και οστά στη χάρτινη ηρωίδα Μίκα Τσεκουρίδου.  Όπως προσημαίνεται έμμεσα στον τίτλο, το κείμενο ακολουθεί τη δομή του αστυνομικού μυθιστορήματος. Η υπόθεσή επικεντρώνεται στην αναζήτηση της σκιάς -των σκοτεινών δηλαδή και αμφιλεγόμενων ιχνών- μιας Ελληνίδας μετανάστριας που καταφεύγει στην Αμερική μετά την καταστροφή της Σμύρνης.

Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και πραγματοποιείται σε δώδεκα κεφάλαια από τον κεντρικό ήρωα και μετανάστη Κοσμά Τρίκαρδο. Ο Κοσμάς, με ρίζες από τη Σμύρνη, σπουδάζει κλασική φιλολογία στην Αμερική, παντρεύεται με την Αμερικανο-πολωνίδα Μαρία Τερέζα, ζει στη Φιλαδέλφεια, εργάζεται σε μία εταιρεία οικονομικών συμβούλων και αναλαμβάνει να εντοπίσει για λογαριασμό της εταιρείας τους κληρονόμους μιας ιδιοκτήτριας μετοχών που αγοράστηκαν το 1927 και έχασαν την αξία τους με το κραχ του 1929. Πλέον οι μετοχές αποδίδουν κέρδη, που θα εισπράξει η οικονομική υπηρεσία του Μπρονξ αν δεν βρεθούν οι νόμιμοι κληρονόμοι. Ο Κοσμάς προσπαθεί να ξετυλίξει το κουβάρι της αινιγματικής ζωής της ιδιοκτήτριας, της Μίκας Τσεκουρίδου, ερευνώντας σκόρπιες ενδείξεις της παρουσίας της στη Νέα Υόρκη (Μπρονξ, Αστόρια, μουσείο του σταθμού υποδοχής των μεταναστών του Έλλις Άιλαντ), στο Κολόμπους του Οχάιο και ξανά στη Νέα Υόρκη.  Παράλληλα με τη δοκιμασία του Κοσμά, ο αναγνώστης πληροφορείται σταδιακά τραγικές λεπτομέρειες του βίου της Μίκας και εμβαθύνει στο δράμα των Ελλήνων μεταναστών του Μεσοπολέμου, που με κόπο και ιδρώτα παλεύουν να κατακτήσουν το άπιαστο αμερικάνικο όνειρο. Με βάση εσωτερικές χρονολογικές νύξεις, η αναζήτηση του Κοσμά τοποθετείται χρονικά την περίοδο της προεκλογικής εκστρατείας του πρώτου αφροαμερικανού προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα, δηλαδή το έτος 2008.

Η Μίκα Τσεκουρίδου αναδύεται τμηματικά μέσα από τις έρευνες του Κοσμά. Πρόκειται για μια παραδειγματική μορφή μαχητικής μετανάστριας των αρχών του 20ου αιώνα. Αγωνίζεται για να κερδίσει τη ζωή της παλεύοντας πολύ σκληρά σε αντίξοες συνθήκες. Σπουδάζει ιστορία στο Παρίσι. Βιώνει τον χαμό της Σμύρνης το 1922 και σέρνεται ως πρόσφυγας στον Πειραιά. Από εκεί παίρνει κατευθείαν το βαπόρι για την Αμερική, συμφωνώντας να δουλέψει για τρία χρόνια σ’ ένα άγνωστο αφεντικό. Στο πλοίο συναντά και ερωτεύεται τον Πάτρικ, έναν Ιρλανδό που ψάχνει καλύτερες μέρες στην άλλη μεριά του Ατλαντικού. Πουλάει λουλούδια με καρότσι στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Το σκάει για το Κολόμπους του Οχάιο για να βρει τον Πάτρικ. Συζεί μαζί του στο πατάρι ενός ιρλανδέζικου κλαμπ και αγοράζει διακόσιες μετοχές μιας εταιρείας. Το 1929 οι μετοχές γίνονται άχρηστα χαρτιά. Ο Πάτρικ σκοτώνεται κατά την απόβαση της Νορμανδίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για χάρη της νέας του πατρίδας.

Μετά τον θάνατο του αγαπημένου της νιώθει αφόρητη μοναξιά και βασανίζεται από το αίσθημα της αποτυχίας.  Βρίσκει παρηγοριά στον Τζον Κόντακ, έναν αλήτη γεννημένο στην Αμερική από Έλληνες γονείς, και εργάζεται σ’ ένα εστιατόριο. Υιοθετεί ένα κατατρεγμένο ελληνόπουλο κατά την εποχή του Εμφυλίου. Δωρίζει στην ορθόδοξη εκκλησία της πόλης ένα ποσοστό των μετοχών της και τρέπεται σε φυγή πίσω στη Νέα Υόρκη. Καταλήγει σε γηροκομείο του Μπρονξ ενώ ο θετός γιος της σμίγει με τη φυσική του μητέρα στην Ελλάδα. Παραλείπω κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες από την περίληψη της ταραχώδους ζωής της Μίκας, για να μην αποκαλύψω την έκπληξη που περιμένει τον αναγνώστη στο τέλος της ιστορίας. Η αστυνομική πλοκή του μυθιστορήματος επιβάλλει, εξάλλου, το κλείσιμο με μια περίτεχνη ανατροπή.

Οι δύο βασικοί ήρωες κινούνται παράλληλα σε δύο χρονικά επίπεδα, τα οποία καθρεφτίζουν αντίστοιχες φάσεις της υπερπόντιας μετανάστευσης. Η Μίκα αντιπροσωπεύει το μεταναστευτικό ρεύμα του Μεσοπολέμου, όσους εκδιώκονται με ευθύ ή πλάγιο τρόπο, ριζώνουν στην Αμερική και διαμορφώνουν μια σχέση νοσταλγίας και απέχθειας για τη μητέρα -  Ελλάδα, που στη συνείδησή τους ταυτίζεται ταυτοχρόνως με τον χαμένο παράδεισο της παιδικής ηλικίας και την κόλαση των ονείρων τους. Αυτή η αμφίθυμη σχέση αποτυπώνεται εύγλωττα στα ονόματα μαγαζιών και κέντρων διασκέδασης. Μέσω της συμβολικής ονοματοθεσίας εκφράζεται ο πόνος του χωρισμού, καθώς ο γενέθλιος τόπος ανασυντίθεται συμβολικά στη φιλόξενη μητριά πατρίδα: π.χ. Λευκός ΠύργοςΗ Ελληνική ΚουζίναΓκρικ ΜουσακάΩραίος ως Έλλην. Ο Κοσμάς εκπροσωπεί τη νεώτερη γενιά μεταναστών. Τους ανθρώπους που επιλέγουν την Αμερική ως χώρο σπουδών και επαγγελματικών ευκαιριών. Μένουν μόνιμα εκεί, φτιάχνουν μεικτές οικογένειες και σφυρηλατούν νέα ταυτότητα. Οι δύο ομάδες αντιμετωπίζουν κοινά αλλά και διαφορετικά προβλήματα, που σχολιάζονται άλλοτε αναλυτικά κι άλλοτε υπαινικτικά στο περιθώριο της αφήγησης.

Το σημαντικότερο ζήτημα είναι αυτό της οικοδόμησης της πολιτιστικής ταυτότητας. Ο μετανάστης στέκεται μετέωρος ανάμεσα σε δύο πολιτισμικά πλαίσια, αυτό της χώρας που αφήνει και αυτό της χώρας που έρχεται. Τόσο ο Κοσμάς όσο και η Μίκα -αλλά και τα άλλα δρώντα πρόσωπα- με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση βιώνουν διλήμματα ταυτότητας. Παρότι σέβονται και ως ένα βαθμό θέλουν να διατηρήσουν την ελληνική καταγωγή τους, την ίδια ώρα επιθυμούν διακαώς να αποτινάξουν από πάνω τους το στίγμα του ξένου και να γίνουν Αμερικανοί. Έτσι διαπλάθεται η ερμαφρόδιτη ταυτότητα του Ελληνοαμερικάνου, η οποία εμπεριέχει πλήθος αντιθετικών στοιχείων. Κατά βάση πρόκειται για έλξη και απώθηση της Ελλάδας με όρους ψυχαναλυτικούς. Έλξη διότι αποτελεί τον πυρήνα του «Εμείς» στον ξένο τόπο αλλά και απώθηση διότι ο Ελληνοαμερικανός πιέζεται από τις καταστάσεις να μεταμορφωθεί σε πολίτη μιας πολυεθνικής και συνάμα βαθύτατα συντηρητικής κοινωνίας. Η συντηρητικότητα και η πίστη σ’ ένα φαντασιακό έθνος είναι ο συνδετικός κρίκος της αμερικάνικης πανσπερμίας.

Το σχήμα της έλξης / απώθησης βρίσκει εφαρμογή στο σύνολο της καθημερινότητας του μετανάστη. Δίνω ορισμένα παραδείγματα – πάντα από το μυθιστόρημα. Ο Κοσμάς ψηλαφώντας τα αχνά ίχνη της Μίκας στο μουσείο του Έλλις Άιλαντ έχει την ψευδαίσθηση ότι η παραμονή του στην Αμερική είναι προσωρινή: Καθώς γίνομαι ένα με τους τουρίστες έχω την εντύπωση πως, μετά το τέλος του ταξιδιού, θα πάρω το αεροπλάνο της επιστροφής στην Ελλάδα. Ο ίδιος ήρωας μέσω της γεύσης αποπειράται να επικοινωνήσει με το ελληνικό παρελθόν του. Αν και η αλλοεθνής γυναίκα του αρνείται να του προσφέρει τη γευστική επιστροφή στις ρίζες -θεωρώντας πως η φασολάδα με το ωμό κρεμμύδι αποτελεί γαστρονομική βαρβαρότητα- η ερωμένη του σπεύδει να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Ο Κοσμάς αναστατώνεται, διότι η απουσία του από την οικογένεια λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων ωθεί τα δίγλωσσα παιδιά του να εγκαταλείπουν τα ελληνικά και να στρέφονται αποκλειστικά στα αγγλικά. Η ίδια αντίθεση έλξης / απώθησης εντοπίζεται και στο υπόβαθρο της κιτς διακόσμησης μαγαζιών και σπιτιών των Ελληνοαμερικάνων. Στο σπίτι ενός παράγοντα της ομογένειας, που δυσκολεύεται να μιλήσει ελληνικά, ένας θολωτός πετρόκτιστος διάδρομος δέκα μέτρων αντιγράφει τις Μυκήνες υπογραμμίζοντας τις ποικίλες αντινομίες στη ζωή του μετανάστη.

Ο τόπος καταγωγής αλλά και τόποι διαμονής του συγγραφέα παρεισφρέουν ως γενέθλιοι τόποι δευτερευόντων ηρώων. Για παράδειγμα η Πρέβεζα είναι η πόλη του θείου του Κοσμά, το γενέθλιο Συρράκο της Ηπείρου είναι το χωριό της γυναίκας του μεγαλοεπιχειρηματία Ελ Κοναρίδη και από την Αλεξανδρούπολη είναι η Φωτεινή Πετρούδη, ψυχολόγος και αξιοσέβαστο μέλος της ομογένειας. Στο πρόσωπο του Ηλία Καλοσίμου, καθηγητή και διευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Οχάιο Στέιτ Γιουνιβέρσιτι, ο συγγραφέας μεταφέρει ψήγματα της ακαδημαϊκής του εμπειρίας και, όπως συμβαίνει και στο Ο δικός μου Θεός (2004), το μυθιστόρημα ρέπει ελαφρώς προς το λεγόμενο campus novelτο δυτικότροπο δηλαδή πανεπιστημιακό μυθιστόρημα.

Οι ομοιότητες με το προηγούμενο μυθιστόρημά του συγγραφέα Ο δικός μου Θεός είναι, κατά τη γνώμη μου, έκδηλες εξαιτίας της κοινής ανθρωπολογικής οπτικής. Ο επιστήμονας Αυδίκος, συνειδητά ή ασυνείδητα, δανείζει τη διεισδυτική ματιά του ανθρωπολόγου στους ήρωές του. Ο Anoop Chandola, καθηγητής ανατολικών ασιατικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και μυθιστοριογράφος, διαπιστώνει ότι μια κατηγορία μυθιστορημάτων που ονομάζονται από την κριτική εθνογραφικά ή ανθρωπολογικά «συνθέτουν ένα καινούργιο είδος, όχι ιδιαίτερα γνωστό. Τέτοιου τύπου μυθιστορήματα περιέχουν μια ανθρώπινη ιστορία που εστιάζει στο έθνος, τον πολιτισμό και το πολιτισμικό περιβάλλον όπως παρατηρείται από έναν έμπειρο συγγραφέα». Πιστεύω πως ο παραπάνω ορισμός ταιριάζει απόλυτα στα μυθιστορήματα Η σκιά της Μίκας και Ο δικός μου Θεός του Βαγγέλη Αυδίκου, ο οποίος συμπλέκοντας τις ιδιότητες του λαογράφου και του πεζογράφου, ανοίγει έναν γοητευτικό δρόμο στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία.


Εκδήλωση παρουσίασης βιβλίου του Βαγγέλη Αυδίκου*



          Το Κέντρο Ιστορικής και Λαογραφικής Έρευνας «Ο ΑΠΟΛΛΩΝ» Καρδίτσας, η Διεύθυνση Πολιτισμού Δήμου Καρδίτσας, η Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων και οι εκδόσεις Ταξιδευτής διοργανώνουν το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου στις 6.30 μ.μ. στην αίθουσα εκδηλώσεων της Δημοτικής Πινακοθήκης εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου «Η σκιά της Μίκας» εκδόσεις Ταξιδευτής του Βαγγέλη Αυδίκου, Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

     Το βιβλίο του Βαγγέλη Αυδίκου , είναι  ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται στο μεγάλο θέμα της μετανάστευσης το οποίο στους δύσκολους καιρούς της σημερινής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα μας, επανήλθε και έμελλε δυστυχώς να το ζήσει και η σημερινή γενιά. Μέσα από τις σελίδες του ξεδιπλώνονται οι ζωές δυο ηρώων, της Μίκας και του Κοσμά και συγχρόνως και οι ζωές των Ελλήνων μεταναστών που αναζήτησαν την τύχη τους στην Αμερική κυνηγώντας τα όνειρά τους για επιτυχία και καλυτέρευση της ζωής τους. Εκεί στο μεγάλο χωνευτήρι λαών και πολιτισμών θα δουν τα όνειρά τους να γκρεμίζονται, τις ελπίδες τους να διαψεύδονται.

     Ο ιστορικός και κοινωνικός λαογράφος Βαγγέλης Αυδίκος με το μυθιστόρημα αυτό καταφέρνει να περάσει σε ένα μεγάλο αναγνωστικό κοινό, φυσικά και αβίαστα, σημαντικά ιστορικά στοιχεία για τους Έλληνες της διασποράς την εποχή του Μεσοπολέμου και της Μικρασιατικής καταστροφής καθώς και της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Και όλα αυτά μέσα από δυο βιοϊστορίες, της Μίκας που έφυγε σπρωγμένη από την ιστορική συγκαιρία ( κάψιμο της Σμύρνης, Μικρασιατική καταστροφή) και του Κοσμά που έφυγε για σπουδές στην Αμερική.

     Ο πολυγραφότατος συγγραφέας και καθηγητής Βαγγέλης Αυδίκος κουβαλάει στις πνευματικές του αποσκευές 15 επιστημονικά συγγράμματα, 9 επιμέλειες εκδόσεων, 4 μυθιστορήματα , πάμπολλες δημοσιεύσεις σε ξένα και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά και πλήθος ανακοινώσεων σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια.

     Το βιβλίο θα παρουσιάσουν o Αντώνης Αντωνίου, Καθηγητής Σύμβουλος Ελληνικού Ελεύθερου Πανεπιστημίου και ο Παύλος Στεργιόπουλος, Φιλόλογος. Το συγγραφέα θα παρουσιάσει η Αντιπρόεδρος του Απόλλωνα Βάσω Κοζιού ,η οποία θα κάνει και το συντονισμό της εκδήλωσης και το άνοιγμα θα γίνει από την Προϊσταμένη Διεύθυνσης Πολιτισμού του Δήμου Καρδίτσας Βούλα Σδρόλια

 Αποσπάσματα του βιβλίου θα διαβάσει η ηθοποιός, Βάσω Μακρή και η χορωδία παραδοσιακής μουσικής του Απόλλωνα θα τραγουδήσει παραδοσιακά τραγούδια της ξενιτιάς.


Η Μίκα και ο Κοσμάς.
Δύο άνθρωποι διαφορετικών εποχών, που προσπαθούν να ριζώσουν στην Αμερική.

Ο Κοσμάς διάλεξε να σπουδάσει στην Αμερική στα τέλη του 20ού αιώνα και στη συνέχεια παντρεύτηκε με Αμερικανίδα, εργάζεται ως ερευνητής σε μια επενδυτική εταιρεία.

Αναζητεί τα ίχνη της Μίκας, Ελληνίδας από τη Σμύρνη που βρέθηκε στην Αμερική μετά την καταστροφή, πέθανε φτωχή, αλλά οι οικονομικές συγκυρίες την έκαναν πλούσια μετά το θάνατό της. Τους χωρίζει μισός αιώνας, μα, τα όνειρα και οι ελπίδες είναι ίδια. Τους ενώνουν οι μετοχές.

Η Μίκα αγόρασε μετοχές με την παρακίνηση του Ιρλανδού συντρόφου της κυνηγώντας το αμερικανικό όνειρο. Το οικονομικό κραχ του 1929 και οι δυσκολίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου την οδήγησαν σε περιπέτειες και ταλαιπωρίες.

Πίστεψε πως οι μετοχές θα της άλλαζαν τη ζωή. Το ίδιο πιστεύει και ο Κοσμάς, ο οποίος αναζητούσε μια ευκαιρία να πετύχει.

Ένα μυθιστόρημα που επιχειρεί να μιλήσει για τη μοναξιά και τα διλήμματα των μεταναστών. Ένα μυθιστόρημα για τις ελπίδες αλλά και τις απογοητεύσεις. Ένα μυθιστόρημα που ψάχνει τις πληγές που συχνά κρύβονται πίσω από επιτυχημένα όνειρα. Ένα βιβλίο για την ελληνική διασπορά αλλά και για τα όνειρα κάθε μετανάστη. Με έρωτες που πονάνε αλλά και δίνουν ελπίδα.