1. Πώς είναι σήμερα η κοινωνία μας σε σχέση με άλλες εποχές που ανήκουν στο παρελθόν; Πιστεύετε πως τα στοιχεία της ανθρωποφαγίας είναι πιο έντονα στη σημερινή μας εποχή;
Συνήθως, η ανθρωποφαγία συνδέεται, στην κυριολεκτική χρήση του όρου, με εποχές και κοινωνίες με διαφορετικό τρόπο οργάνωσης, όπου αυτή η πράξη(μαζί με την ανθρωποθυσία) είχε έναν τελείως διαφορετικό σκοπό, που συνδεόταν με το ποια αντίληψη είχαν εκείνοι οι άνθρωποι για τον κόσμο, τη σχέση με τη φύση, το θείο.
Προφανώς, το ερώτημά σας υπαινίσσεται την 'ανθρωποφαγία', μεταφορικά πάντα, ως εκείνη την κοινωνική συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από κυνισμό, άκρατη ιδιοτέλεια και την με κάθε τρόπο υλοποίηση των στόχων. Βεβαίως, τέτοια φαινόμενα υπήρχαν σ' όλες τις μορφές κοινωνικές οργάνωσης. Ασφαλώς, αυτά τα στοιχεία υπήρχαν και σε κοινωνίες του παρελθόντος, ακόμη και τις πιο μακρινές χρονικά. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι περιοριζόταν, σε μεγάλο βαθμό, στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Στο παρελθόν αυτές εντοπίζονταν στις ηγετικές ομάδες ,ανάμεσα στα μέλη των οποίων διεξαγόταν ανελέητος αγώνας για τη διεκδίκηση της εξουσίας. Μια ματιά να ρίξει κανείς στην ιστορία μπορεί να βρει πολυάριθμα παραδείγματα. Οι αυτοκρατορίες, τα αυταρχικά καθεστώτα και οι μοναρχίες βρίθουν από ‘ανθρωποφαγικές’ πράξεις: δολοφονίες, ίντριγκες, σκληρότητα, συμπεριφορές σκοτεινές.
Όλα αυτά όμως χαρακτήριζαν, κυρίως, τις ηγετικές ομάδες που διεκδικούσαν θέση στο προσκήνιο της ιστορίας. θέματα που μας χάρισαν μερικά από τα πιο συγκλονιστικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στις μέρες έχει επεκταθεί αυτό το φαινόμενο. Και αυτό είναι που κάνει την ποιοτική διαφορά σε σχέση με παλιότερες ‘ανθρωποφαγικές’ μορφές. Ο κυνισμός έχει γίνει η κυρίαρχη πρακτική στην καθημερινή μας δράση. Στα μικρά. Η συλλογικότητα που δρούσε ως ιστός των κοινωνικών σχέσεων έχει ξεθωριάσει. Συχνά, ο αλτρουισμός και η κοινωνική ευαισθησία θεωρούνται παλιομοδίτικες συμπεριφορές. Μπορώ λοιπόν να ισχυριστώ ότι η ‘ανθρωποφαγία’ είναι ένα γενικευμένο φαινόμενο, το οποίο προσδίδει άγρια χαρακτηριστικά στην εποχή μας. Καθημερινά έρχονται στη δημοσιότητα μικρές ιστορίες που κουβαλούν’ άνθρωποφαγικά’ σπέρματα. Φιλίες που χάνονται από τον κυνισμό του προσωπικού συμφέροντος. Κοινωνικές σχέσεις που δεν αποκτούν περιεχόμενο. Η καχυποψία για πισώπλατο μαχαίρωμα και η απουσία εμπιστοσύνης προέρχονται από αυτές τις καθημερινές ιστορίες.
2. Εκτιμάτε πώς το πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας εκτός από οικονομικό είναι πολιτιστικό και κυρίως αρχών και ιδανικών; Θα έρθουν χειρότερες μέρες για την ελληνική κοινωνία, όσον αφορά στη συμπεριφορά των Ελλήνων;
Η ελληνική κοινωνία αντιμετώπισε μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες στο παρελθόν. Βγήκε καθημαγμένη από πολέμους και άλλες περιπέτειες. Είχε όμως όραμα. Οι Έλληνες είχαν αξίες, πίστευαν στο μέλλον. Εμπιστεύονταν τους ηγέτες και υπήρχε η αίσθηση του καθήκοντος. Γι’ αυτό άντεξαν. Γι’ αυτό δημιούργησαν. Γι’ αυτό μπόρεσαν να ξεπεράσουν τον κάβο των δυσκολιών.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα οφείλεται στην κατάρρευση, εδώ και καιρό, του συστήματος αξιών. Επικράτησε το ιδιωτικό όραμα. Ο ‘εαυτούλης’ μας γίνεται το μέτρο των συμπεριφορών μας. Κάθε κίνηση, κάθε λόγος εξυπηρετεί το ατομικό συμφέρον. Η ιδιόλεκτος των νέων αποδίδει αυτό το κλίμα με μια καινούργια λέξη: παρτάκιας. Η λέξη εκφράζει με μεγάλη ακρίβεια τις νέες αξίες. Όλα για την πάρτη μας, για τον εαυτούλη μας. Δεν είναι τυχαίο που η αρχαιεοελληνική φράση «αμύνεσθαι περί πάτρης» εκφέρεται συχνά ως αμύνεσθαι περί πάρτης». Το μοντέλο οικονομικής οργάνωσης που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια προϋπέθετε ένα άλλο σύστημα σκέψης, άλλες αξίες. Όλα για την εικόνα και το ατομικό συμφέρον. Ο δημόσιος χώρος κακοποιείται(δρόμοι, τοίχοι, ποτάμια, δάση, κ.λπ.). Αντιμετωπίζεται ο χώρος της συλλογικής μας δράσης(πλατείες, δημόσια κτήρια) ως εχθρικό πεδίο.
Όλα αυτά βέβαια έγιναν βαθμιαία. Η τηλεόραση ανέλαβε να προβάλει τον αμοραλισμό, τον κυνισμό της νέας εποχής. Εκείνο που η εικόνα προτείνει είναι ο ατομικισμός, ο εαυτούλης που δε διστάζει μπροστά σε τίποτε. Γέμισε ο τηλεοπτικός αέρας και ο δημόσιος χώρος με φιγούρες θεάτρου σκιών, οι οποίες δεν ορωδούν μπροστά στο ατομικό συμφέρον.
Σε ό,τι αφορά το μέλλον, δεν υπάρχει κάποια σοβαρή ένδειξη ότι τα πράγματα θα αλλάξουν στο άμεσο μέλλον. Δεν μπορώ να γίνω οιωνοσκόπος αλλά αυτά που παρατηρούμε δεν δημιουργούν κλίμα αισιοδοξίας. Μακάρι οι ηγήτορες να μας διαψεύσουν. Πάντως, με την τηλεόραση που διαθέτουμε , με την παρακμή των ανθρωπιστικών σπουδών, με την αντικατάσταση των αναγκών του ανθρώπου από τις προτεραιότητες της αγοράς το μέλλον δεν μπορεί να αλλάξει με αυτόματο πιλότο.
Η μόνη ελπίδα μπορεί να προέλθει από νέα κινήματα που θα βγάλουν τους πολίτες από την κοινωνική απραξία δημιουργώντας νέες νοοτροπίες. Η ελπίδα μπορεί να γεννηθεί αν θυμηθούμε τον Μακρυγιάννη και μετατρέψουμε το άγονο, ατομοκεντρικό ‘εγώ’ σε ένα δημιουργικό ‘εμείς’ που θα ονειρευτεί, θα σχεδιάσει και θα δράσει.
3. Έχει μεγαλύτερη ανάγκη για επικοινωνία σήμερα ο σύγχρονος άνθρωπος, υπό την πίεση και των τηλεοπτικών καναλιών σε κεντρικό επίπεδο, που καθημερινά στα δελτία ειδήσεων υπάρχουν κυρίως απαισιόδοξες ειδήσεις;
Αυτό που λείπει από την εποχή μας είναι η επικοινωνία. Δυσκόλεψαν οι ανθρώπινες σχέσεις, κλείστηκε ο άνθρωπος στο καβούκι του, λιγόστεψε ο χρόνος. Λείπουν οι δημόσιοι χώροι. Η δύναμη της τηλεόρασης είναι αποτέλεσμα και όλων όσων συνέβησαν τις τελευταίες δεκαετίες. Οι αλάνες δεν υπάρχουν, οι πλατείες και τα πεζοδρόμια γέμισαν από καφετέριες κι ο καφές ακρίβυνε.
Όμως, ο άνθρωπος αναζητεί τη συντροφιά , τη συμμετοχή. Δεν είναι τυχαίο που πολλές εκπομπές θέλουν τη συμμετοχή του με τηλεφωνικές παρεμβάσεις και συμμετοχής σε διάφορα κουίζ με ‘δόλωμα’ διάφορες προσφορές.
Η απάντηση σ’ όλα αυτά είναι η έξοδος από το σπίτι, η συνάντηση με άλλους συνανθρώπους. Πράγματι, τα δελτία ειδήσεων ηχούν σαν σφυροκοπήματα . Όλοι νιώθουν σαν τον πυγμάχο που στέκει ανήμπορος να αντιδράσει μπρος στον αγριεμένο αντίπαλό του. Η απάντηση δεν είναι να αφεθούμε στις διαθέσεις του αντιπάλου. Ο τηλεθεατής βρίσκεται σε πλεονεκτικότερη θέση από τον στριμωγμένο πυγμάχο:είναι το τηλεκοντρόλ που μπορεί να δώσει τέλος στην ομηρία του.
Πολλοί άνθρωποι περπατούν. Δεν χρειάζεται να ξοδέψεις για να βγεις στους δρόμους. Τα πεζοδρόμια έχουν καλυτερέψει. Ήδη πολλοί πολίτες επιλέγουν αυτή τη στάση απέναντι στον παρακμιακό τηλεοπτικό λόγο. Άλλοι επιλέγουν διάφορα κινήματα. Όμως, χρειάζεται να πυκνώσει η έξοδος από την καθήλωση στον καναπέ.
4. Στο βιβλίο σας «η κίτρινη ομπρέλα» μεταξύ άλλων αναφέρετε πώς πίσω από τη μάσκα των μοναχικών ανθρώπων δεν κρύβονται παρά άτομα που διψούν για επιβεβαίωση, εξουσία, χρήμα, ισχύ... Αυτό δεν συνέβαινε πάντα στην κοινωνία μας; Υπάρχουν σήμερα διαφορές;
Η φιλοδοξία, η αρχομανία δεν είναι εφεύρημα της εποχής μας. Είναι συνώνυμη με την εξουσία, ίσως και με τα ανθρώπινα ένστικτα. Σήμερα όμως η μοναξιά είναι στοιχείο του σύγχρονου πολιτισμού. Συνυφαίνεται με τα όσα προανέφερα για την ‘ανθρωποφαγία’. Έχει σπάσει ο κοινωνικός ιστός. Υπερτονίζονται οι ανάγκες του ατόμου, σε βάρος συχνά του κοινού συμφέροντος. Ποιο είναι το μοντέλο του νέου ανθρώπου που προβάλλουν τα ριάλιτι. Όλα για το άτομο. Οι κοινωνικές σχέσεις, οι ‘φιλίες’, είναι η πρόφαση για το άτομο να πετύχει το στόχο του. Η υποκρισία , οι υποσχέσεις που αναιρούνται , τα λαμπερά χαμόγελα που κρύβουν τα πραγματικά συναισθήματα, όλα αυτά δεν αφήνουν περιθώριο για πραγματικές σχέσεις. Ακόμη και οι καυγάδες είναι ψεύτικοι, υπηρετούν αλλότριους στόχους. Η σύγχρονη κοινωνία έχει γίνει ένα απέραντο ρινγκ, όπου οι πολίτες νιώθουν ως μεμονωμένοι παλαιστές. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι άνθρωποι φοράνε τις μάσκες τους είτε για να προστατέψουν τους εαυτούς τους είτε γιατί είναι ο μόνος τρόπος να προβάλλουν μια εικόνα ψεύτικη.
Ο ατομικισμός αυξάνει τη μοναξιά αλλά και τις μάσκες. Όλοι αναλαμβάνουν ρόλους. Σπάνια, κάποιος αποκαλύπτει τον πραγματικό του εαυτό. Σ’ αυτές τις συνθήκες οι μοναχικοί άνθρωποι-όλοι μας δηλαδή-τρεφόμαστε από τη φιλοδοξία για επιτυχία, εξουσία, δύναμη, χρήμα. Είναι ο μόνος τρόπος να αποκτήσουμε πρόσωπο , να γίνουμε αναγνωρίσιμοι. Κάποιες φορές , αυτή η ανάγκη οδηγεί σε ανθρώπινες τραγωδίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου