Ευάγγελος Αυδίκος, Θράκης το μετεκλογικόν ανάγνωσμα, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 30 Μαϊου 2014

Τελικά, τι συνέβη στη Θράκη; Κλειστά, μάλλον μισόκλειστα στόματα φοβούνται τις λέξεις, που δίνουν ραντεβού σε πολιτικά συμβούλια. Είκοσι πέντε χρόνια μετά τον Σαδίκ και τον τρόμο που έσπειρε το φράγμα τού 3%, επανέρχεται η εθνική αυτοκριτική για το τι έγινε στη Θράκη, μάλλον τι δεν έγινε από όσα είχαν συνομολογηθεί. Επανέρχεται η ανάγκη για ανάπτυξη της Θράκης, παρ’ όλο που το ίδιο φαινόμενο που διαμορφώνει εξάρτηση από τοπικά πελατειακά δίκτυα παρατηρήθηκε και στην Ηπειρο ή τη Δυτική Μακεδονία. Η προσάρτηση του τοπικού πληθυσμού στα τοπικά δίκτυα εξουσίας -σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις- είναι αναπόφευκτη όταν απουσιάζει η ισόρροπη περιφερειακή πολιτική από την κυβερνητική πολιτική ή όταν το ενδιαφέρον των τοπικών αρχόντων δεν επικεντρώνεται στην απάλειψη των κοινωνικών δυσμορφιών. Αντίθετα, η έγνοια τους περιορίζεται στον προσπορισμό οικονομικών και πολιτικών ωφελειών είτε από την προνομιακή σχέση με τα ευρωπαϊκά προγράμματα είτε από τη διεκδίκηση του μονοπωλίου των ψήφων για την ανανέωση της δημαρχιακής, περιφερειακής ή βουλευτικής θητείας.

Το αποτέλεσμα της 25ης Μαΐου στη Θράκη ξάφνιασε. Αδικαιολόγητα για τους γνωρίζοντες. Δικαιολογημένα για όσους η σχέση τους με τη Θράκη είναι αποσπασματική και περιστασιακή. Εκφράστηκε δε η άποψη ότι η υπερψήφιση του μειονοτικού συνδυασμού επιβεβαιώνει το ρηθέν και προεκλογικά για τη διαμόρφωση ενός συμπαγούς εθνοτικού σώματος στον χώρο της μειονότητας, που άμβλυνε τις εθνοτικές γραμμές ανάμεσα στις τρεις εθνοτικές ομάδες (Πομάκοι, τουρκογενείς, Τσιγγάνοι) -αν δεν ομοιογενοποίησε εθνοτικά τη μειονότητα. Με άλλα λόγια, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η συσπείρωση των μουσουλμάνων στον ουσιαστικά μειονοτικό συνδυασμό στις ευρωεκλογές τεκμηριώνει το επιχείρημα ότι η μειονότητα «τούρκεψε».

Πρόκειται για έναν αυθαίρετο συλλογισμό. Αναμφίβολα, η Τουρκία, οι τουρκογενείς και οι θεσμικοί τους εκπρόσωποι έχουν ηγεμονικό ρόλο ανάμεσα στον μουσουλμανικό πληθυσμό της Θράκης. Αυτό είναι έργο των ελληνικών μεταπολεμικών κυβερνήσεων που αρκέστηκαν σε εθνοπατριωτικούς δεκάρικους. Τους άφησαν στην τύχη τους, γεγονός που τους έκανε ευάλωτους στην επίθεση φιλίας από άλλα εξωγενή κέντρα.

Η εκλογική συμπεριφορά -όπως και κάθε άλλη ενέργεια- δεν είναι ασφαλής δείκτης για την ταυτότητα μιας εθνοτικής ομάδας. Οσοι το ισχυρίζονται έχουν μια εξωτερική σχέση με την πραγματικότητα. Οφείλεται σε αδυναμία κατανόησης μιας περίπλοκης κατάστασης, που συντίθεται από αντιφάσεις και αναιρέσεις. Οφείλεται σε μια μορφολογική, μακροσκοπική γνώση του τοπικού συστήματος. Ετσι, αν υιοθετούσαμε αυτό το μοντέλο θα έπρεπε να συμπεράνουμε ότι η νίκη του κυβερνητικού περιφερειάρχη στις εκλογές για την Περιφέρεια της Ηπείρου είναι ασφαλής μαρτυρία για την πολιτική υπεροχή της συντηρητικής παράταξης στην περιοχή. Ωστόσο, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών αναίρεσε αυτό το συμπέρασμα δίνοντας την πολιτική υπεροχή στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η προσπάθεια λοιπόν να χρησιμοποιηθεί η υπερψήφιση του μειονοτικού συνδυασμού στη Θράκη ως απόδειξη του γεγονότος ότι οι μουσουλμάνοι έχουν ήδη τουρκοποιηθεί συνιστά επιστημονικό και πολιτικό ολίσθημα. Αφήνει έξω από τη διαδικασία αξιολόγησης την ταυτότητα ως μια ρευστή κατάσταση. Ως μια πληθυντική και όχι ενική έννοια. Με άλλα λόγια, η ταυτότητα δεν είναι μονομερής, σταθερή και αταλάντευτη. Συναρτάται με το ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο. Ιδίως οι αδύναμοι πληθυσμοί, οι μη κατέχοντες την εξουσία, αναπτύσσουν ευέλικτες τακτικές για την επιβίωσή τους σε άξενο περιβάλλον. Αυτό συνέβη -και συμβαίνει- με τις δύο μη τουρκογενείς εθνοτικές ομάδες στη Θράκη (Πομάκοι, Τσιγγάνοι). Για τους επαγγελματίες, τους πάσης φύσεως εργαζόμενους, τους νέους που προσβλέπουν σε μια σταδιοδρομία, τους έχοντες κοινωνικές και πολιτιστικές ανησυχίες το πλαίσιο για τη δράση τους, ώς τώρα τουλάχιστον, είναι οριοθετημένο. Είναι τα όρια της μουσουλμανικής μειονότητας, στην οποία ηγεμονεύουν συγκεκριμένοι θεσμικοί φορείς της μειονότητας. Με δεδομένο το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος απέτυχε να εξαφανίσει τα εθνοτικά όρια και να αντιμετωπίσει ισότιμα τους μουσουλμάνους, η μόνη επιλογή για όλους αυτούς ήταν να αναζητήσουν την υλοποίηση των στόχων τους στα όρια της μειονότητας. Κάθε παρέκκλιση οδηγούσε σε περιθωριοποίηση. Είναι μια συνειδητή χειραγώγηση των δεδομένων συνθηκών στη Θράκη από τη μεριά των ασθενέστερων. Δεν συνιστά μαρτυρία ομογενοποίησης. Είναι καιρός λοιπόν οι επιστήμονες -κάποιοι απ’ αυτούς- και οι ακτιβιστές να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα του ζητήματος της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη.