Κωνσταντίνος Καβάφης «Οροφέρνης»

 

Aυτός που εις το τετράδραχμον επάνω

μοιάζει σαν να χαμογελά το πρόσωπό του,

το έμορφο, λεπτό του πρόσωπο,

αυτός είν’ ο Οροφέρνης Aριαράθου.

Παιδί τον έδιωξαν απ’ την Καππαδοκία,

απ’ το μεγάλο πατρικό παλάτι,

και τον εστείλανε να μεγαλώσει

στην Ιωνία, και να ξεχασθεί στους ξένους.

A εξαίσιες της Ιωνίας νύχτες

που άφοβα, κ’ ελληνικά όλως διόλου

εγνώρισε πλήρη την ηδονή.

Μες στην καρδιά του, πάντοτε Aσιανός·

αλλά στους τρόπους του και στην λαλιά του Έλλην,

με περουζέδες στολισμένος, ελληνοντυμένος,

το σώμα του με μύρον ιασεμιού ευωδιασμένο,

κι απ’ τους ωραίους της Ιωνίας νέους,

ο πιο ωραίος αυτός, ο πιο ιδανικός.

Κατόπι σαν οι Σύροι στην Καππαδοκία

μπήκαν, και τον εκάμαν βασιλέα,

στην βασιλεία χύθηκεν επάνω

για να χαρεί με νέον τρόπο κάθε μέρα,

για να μαζεύει αρπαχτικά χρυσό κι ασήμι,

και για να ευφραίνεται, και να κομπάζει,

βλέποντας πλούτη στοιβαγμένα να γυαλίζουν.

Όσο για μέριμνα του τόπου, για διοίκησι —

ούτ’ ήξερε τι γένονταν τριγύρω του.

Οι Καππαδόκες γρήγορα τον βγάλαν·

και στην Συρία ξέπεσε, μες στο παλάτι

του Δημητρίου να διασκεδάζει και να οκνεύει.

Μια μέρα ωστόσο την πολλήν αργία του

συλλογισμοί ασυνείθιστοι διεκόψαν·

θυμήθηκε που απ’ την μητέρα του Aντιοχίδα,

κι απ’ την παληάν εκείνη Στρατονίκη,

κι αυτός βαστούσε απ’ την κορώνα της Συρίας,

και Σελευκίδης ήτανε σχεδόν.

Για λίγο βγήκε απ’ την λαγνεία κι απ’ την μέθη,

κι ανίκανα, και μισοζαλισμένος

κάτι εζήτησε να ραδιουργήσει,

κάτι να κάμει, κάτι να σχεδιάσει,

κι απέτυχεν οικτρά κι εξουδενώθη.

Το τέλος του κάπου θα γράφηκε κ’ εχάθη·

ή ίσως η ιστορία να το πέρασε,

και, με το δίκιο της, τέτοιο ασήμαντο

πράγμα δεν καταδέχθηκε να το σημειώσει.

Aυτός που εις το τετράδραχμον επάνω

μια χάρι αφήκε απ’ τα ωραία του νειάτα,

απ’ την ποιητική εμορφιά του ένα φως,

μια μνήμη αισθητική αγοριού της Ιωνίας,

αυτός είν’ ο Οροφέρνης Aριαράθου.

Μετά τον θάνατο του Αριαράθου Δ΄ (163/2 π.Χ.), βασιλεύς της Καππαδοκίας έγινε ο γιος του Μιθριδάτης, ο οποίος έλαβε το όνομα Αριαράθης Ε΄ Ευσεβής Φιλοπάτωρ. Ο νέος βασιλεύς διακρίθηκε για τις φιλοσοφικές του διατριβές και την όλη πνευματική κίνηση που δημιούργησε και ενίσχυσε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του (163/2-130 π.Χ.). Νεότατος είχε σταλεί στην Αθήνα, όπου έλαβε ελληνική παιδεία και αναγορεύθηκε Αθηναίος πολίτης.

Με τους Ρωμαίους ο Αριαράθης Ε΄ ανανέωση την «φιλίαν και συμμαχίαν» και απέρριψε, ύστερα από υπόδειξή τους, την πρόταση του Δημητρίου Σωτήρος (που επιθυμούσε να επαναφέρει την Καππαδοκία στη σφαίρα επιρροής του) να πάρει σύζυγο από τον οίκο των Σελευκιδών, τη χήρα του Περσέως Λαοδίκη. Ωστόσο προσπάθησε να μην έρθει σε ρήξη με τον Δημήτριο: αρνήθηκε να ενισχύσει τις κυριαρχικές τάσεις του Αρταξία της Μεγάλης Αρμενίας, ο οποίος ήταν σύμμαχος του Τιμάρχου, και συγκρούσθηκε με τον επαναστάτη σατράπη της Κομμαγηνής Πτολεμαίο, ακολουθώντας συστηματικά φιλειρηνική πολιτική.

Κατά το 160 π.Χ. ο Αριαράθης Ε΄ έστειλε πολύτιμο στέφανο στη Ρώμη για να εκδηλώσει την αφοσίωσή του προς τους Ρωμαίους. Έχοντας πρόθυμο συνήγορό του τον Τιβέριο Σεμπρώνιο Γράκχο, ο οποίος κατά την επίσκεψή του στην Καππαδοκία τον είχε πείσει να απορρίψει το συνοικέσιο που του πρότεινε ο Σελευκίδης Δημήτριος, κέρδισε την εύνοια της Συγκλήτου που τον τίμησε εξαιρετικά.

Παρά τη ρωμαϊκή όμως υποστήριξη, ο Αριαράθης Ε΄ εκδιώχθηκε από την αρχή (γύρω στο 158 π.Χ.) από τον Οροφέρνη, πρεσβύτερο «αδελφό» του, πραγματικό ή υποτιθέμενο, που είχε την υποστήριξη του Σελευκίδη βασιλέως. Ο έκπτωτος βασιλεύς κατέφυγε στη Ρώμη, όπου έσπευσε να στείλει πρεσβεία και ο Οροφέρνης, επιδιώκοντας να επιτύχει την αναγνώρισή του και να ανανεώσει την «φιλίαν και συμμαχίαν», αλλά κυρίως να παρακολουθήσει από κοντά και να αντιδράσει στα λεγόμενα του Αριαράθου.

Ο Οροφέρνης με τον χαρακτήρα του και τη συμπεριφορά του προς τους υπηκόους του έγινε μισητός. Φόνευε τους πλουσιότερους για να πάρει χρήματα και δεν υπολόγιζε την αντίδραση που θα προκαλούσε η τακτική του. Από τα χρήματα που συνάθροισε έδωσε ένα τεράστιο ποσό στον βασιλιά Δημήτριο Α΄, ως ανταμοιβή για την υποστήριξή του, και μικρότερα ποσά σε άλλους.

Η διαμάχη μεταξύ του Αριαράθου Ε΄ και του Οροφέρνη ήταν φυσικό να απασχολήσει τη Ρώμη που, αποφεύγοντας να πάρει σαφή θέση υπέρ του ενός ή του άλλου για να μη δυσαρεστήσει τους άμεσα ενδιαφερόμενους προστάτες τους Ατταλίδες και Σελευκίδες, αποφάνθηκε ότι ο Αριαράθης και ο Οροφέρνης έπρεπε να μοιράσουν την αρχή. Η ρωμαϊκή σύσταση δεν έγινε δεκτή από τον Οροφέρνη και ο Αριαράθης, αφού διέφυγε δύο δολοφονικές απόπειρες εναντίον του (στην Κέρκυρα και στην Κόρινθο), κατέφυγε τελικά στο Πέργαμο, καραδοκώντας την ευκαιρία να ανακτήσει την εξουσία. Πραγματικά ο βασιλιάς του Περγάμου Άτταλος Β΄ ικανοποίησε το αίτημα του Αριαράθου και τον αποκατέστησε με τη βοήθεια των περγαμηνών όπλων στον θρόνο της Καππαδοκίας (156 π.Χ.), καταφέρνοντας σοβαρό πλήγμα στην πολιτική του Δημητρίου.