Εισαγωγή στις Σπουδές του Λαϊκού Πολιτισμού, Κριτική, Αθήνα 2010

 

Πολιτικός, λαϊκός πολιτισμός

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ , Ελευθεροτυπία, 4 Δεκεμβρίου, σελ.6

Οι πολιτικοί, οι περισσότεροι εννοείται εξ αυτών, δεν φαίνονται να πολυσκάνε για το πώς η κοινωνία θα αντέξει στην πολεμική επίθεση του κράτους εναντίον της.

Ετσι επιδίδονται με άνεση στη στωμυλία,την παλιλλογία, τις ασυναρτησίες, την υποκρισία και άλλα ενοχλητικά μπας και γλιτώσουν το πολιτικό τομάρι τους. Αλλά και τα κόμματα πάσχουν από πολιτικές προτάσεις ικανές να απαλύνουν τις πληγές της κοινωνίας ή να οδηγήσουν τους πολίτες στην ανυπακοή, την αντίσταση ή, γιατί όχι, στην εξέγερση.

Ουδείς ενδιαφέρεται να αναδείξει ό,τι μας συνενώνει, ή να το διασώσει. Συνδικάτα για τα πανηγύρια, πανεπιστήμια αδρανή, διανόηση κουρασμένη(;), απογοητευμένη(;), ολίγη(;), πάντως στη σιωπή. Και -διαβάζουμε- το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης (γελάει ή κλαίει κανείς και μόνο στο άκουσμά του) σχεδιάζει να βάλει λουκέτο σε αγροτικούς συνεταιρισμούς ώστε να αλωνίζουν ανενόχλητοι οι μεσάζοντες (αιμοδιψείς και ανήθικοι).

Σε ανάλογες ιστορικές περιόδους η διανόηση στράφηκε στον λαϊκό πολιτισμό, εκεί που συναντώνται τα προσωπικά βιώματα και οι αγωνίες με το εθνικό - κοινωνικό συλλογικό, με θαυμαστά ομολογουμένως αποτελέσματα. Ας θυμηθούμε τους Εγγονόπουλο, Τζούλιο Καΐμη, Χατζηκυριάκο - Γκίκα, Πικιώνη, Τσαρούχη και λοιπούς. Γιατί η γνώση του λαϊκού, της παράδοσης, αποκτά, μόνο τότε, καθολικότητα, οικουμενικότητα.

Ηλαογραφία βεβαίως έχει κατηγοηθεί ότι υπηρέτησε την ιδεολογία του εθνικισμού ή ότι την εκμεταλλεύτηκαν φασιστικά καθεστώτα. Δεν είναι άμοιρη αλήθειας αυτή η κατηγορία, αφορά όμως τον χοντροκομμένο λαϊκισμό και όχι τον βαθύτερο λαϊκό πολιτισμό του πένθους, της χαράς και του φιλότιμου (υπάρχει αλήθεια κάποιος που μπορεί να μεταφράσει τη λέξη φιλότιμο σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα;).

Αντιθέτως, η ανθρωπολογία αυτοπροβάλλεται ως η επιστήμη που αντιστρατεύεται τον εθνοκεντρισμό της λαογραφίας. Επ' αυτού βεβαίως έχει απαντήσει δεόντως ο καθηγητής Γ. Μερακλής, δείχνοντας πόσο σπουδαίο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει στην εθνική αυτογνωσία η ανάλογα προσαρμοσμένη επιστημονική λαογραφία.

Να, όμως, που κι ένας νεότερος, ο καθηγητής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βαγγέλης Αυδίκος, ρίχνει άπλετο φως στο κρίσιμο αυτό ζήτημα με τη μελέτη του «Εισαγωγή στις σπουδές του λαϊκού πολιτισμού - Λαογραφίες - Λαϊκοί Πολιτισμοί - Ταυτότητες» (εκδ. «Κριτική»). Αντιπαρέρχεται τις ιδεοληψίες της τάχα μου εθνοκεντρικής λαογραφίας από τη μια και της δήθεν διεθνιστικής ανθρωπολογίας από την άλλη και υπεισέρχεται όχι μόνο στο λαό της υπαίθρου, αλλά και σε διάφορες ομάδες των αστικών κέντρων, αφού όλοι πλέον επηρεάζονται από τους νόμους της αγοράς.

Γνωρίζει ότι όσο υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι, οι πολιτισμοί είναι αδύνατο να ταυτίζονται και ότι κάθε προσπάθεια για ομογενοποίηση ενεργοποιεί τη διαδικασία της διαφοροποίησης.

Οι πολιτικοί, λοιπόν [και η (πολιτική) ιδεολογία], δεν φαίνονται ικανοί να δώσουν απάντηση πειστική στα ερωτήματα που προέκυψαν από τη νεοφτώχεια. Αρα χρειαζόμαστε τους καθηγητές και μια επιστροφή στην ολιγάρκεια ως αντίδοτο στον χυδαίο έως τούδε καταναλωτισμό μας, καθαρή συνείδηση δηλαδή, αχειραγώγητη, σε αρμονία με τους κοινωνικούς (φυσικούς;) νόμους (το ομαδικόν, το κατά παράδοσιν, το αυθόρμητο όταν αυτά οδηγούν στη συλλογικότητα είτε σε αγροτικό είτε σε αστικό περιβάλλον). Υπάρχει, σήμερα, λαϊκός πολιτισμός; Ναι, απαντά ο καθηγητής.