Του Γιώργου Σταματόπουλου

H 30 Ιανουαρίου είναι αφιερωμένη στην εκπαίδευση. Συμβολή στο γεγονός είναι το κείμενο του Γιώργου Σταματόπουλου στην Εφημερίδα των Συντακτών

Η υπόθεση της Παιδείας είναι πολύ μεγάλης σημασίας, υψίστης θα λέγαμε, για τον άνθρωπο. Το μεγαλύτερο επίτευγμά της είναι απλό: να μην καταντήσει ο άνθρωπος ανθρωποειδές (ανθρωποειδές: το είδος εκείνο ανθρώπου που μοιάζει με άνθρωπο, αλλά δεν είναι” το φαίνεσθαι μόνο παραπέμπει σε άνθρωπο” το είναι είναι κάτι αποκρουστικό, απάνθρωπο, ελάχιστο” δεν είναι προϊόν εξανθρωπισμού, πολιτισμού και παιδείας δηλαδή” ο άνθρωπος δεν είναι άνθρωπος πλέον).

Μπορεί να το αντιληφθεί αυτό κάποιος εξετάζοντας το εκπαιδευτικό σύστημα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την απόδοση δικαιοσύνης, τη βαθμίδα αλληλεγγύης, την κοινωνική επαγρύπνηση, τον λογοτεχνικό και φιλοσοφικό στοχασμό” όλα πάνε κατά διαόλου, με αχνές τις ελπίδες επιστροφής…

Πολλά έδειξε η έρευνα για τα σχολεία που δημοσιεύθηκε χθες στην «Εφ.Συν.». Πολλά κακά και αποθαρρυντικά για το μέλλον τούτου του τόπου (ας μη βιαστεί κάποιος να δει την αποστροφή των μαθητών προς τη μάθηση σαν αμφισβήτηση της ελλιπούς τεχνοκρατικής γνώσης και στροφή προς μορφές βιωματικής, λαϊκής εμπειρίας).

Η εκπαίδευση είναι το παν στον άνθρωπο που θέλει να δει τα όριά του: την καταγωγή του και τον σκοπό του. Η αρετή δεν είναι δυνατόν να διδαχτεί, ναι, όμως, ο δρόμος που οδηγεί σ” αυτήν, η ευβουλία του μεγάλου σοφιστή Πρωταγόρα, δηλαδή ορθή σκέψη και σωστή διοίκηση του σπιτιού και της πόλης. Και ας αντέτεινε ο δαίμονας – Σωκράτης ότι αν μπορούσε να διδαχτεί η αρετή ο Περικλής θα κατάφερνε να τη μεταδώσει στα τέκνα του. Ο σοφός Αβδηρίτης τον αποστόμωσε με το περίφημο πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, καθιστώντας έτσι τη γνώση κλειδί ερμηνείας του εξανθρωπισμού του ανθρώπου.

Το θέμα δεν είναι φιλοσοφικό, αντίθετα είναι βαθιά κοινωνικό” άμα δεν καλλιεργήσεις τον εαυτό σου ζώντας και χορεύοντας (διαβάζοντας, ερωτευόμενος, ταξιδεύοντας κ.λπ.) πώς θα παιδευτείς; Εννοείται, πώς θα ανέβεις ένα σκαλί αν δεν πονέσεις; Μα, είναι πόνος η Παιδεία; Εάν ναι, τότε έχει δίκιο η Πολιτεία που την υποβαθμίζει, τη συρρικνώνει, την ευτελίζει. Κι έχουν επίσης δίκιο οι μαθητές να απεχθάνονται τη διδασκαλία, την εκμάθηση ανούσιων κλασμάτων, την απομνημόνευση ιστορικών μαχών και συνθηκών.

Οχι βέβαια, η Παιδεία δεν είναι πόνος. Είναι ένα από τα συναρπαστικότερα ταξίδια (και παιχνίδια) του ανθρωπίνου πνεύματος και στα έγκατα του σκοτεινού πλαγκτού και τα ύψη της νόησης. Είναι ταυτόχρονα ο μόνος τρόπος να ελέγξεις και να γκρεμίσεις την εξουσία εκείνη που ποδοπατά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η μόνη οδός προς την αριστοτελική εντελέχεια (την ενέργεια που διαμορφώνει και τελειοποιεί το είδος) και ευτραπελία (μεσότητα).

Η Παιδεία εξαφανίζει τον δογματισμό (και όλους -σχεδόν- τους -ισμούς) και μας προετοιμάζει να υποδεχτούμε τη συγκίνηση. Δυστυχώς η ελληνική εκπαίδευση τα παραμερίζει τούτα τα σπουδαία και μεριμνά για την επικράτηση της ομοιοστασίας-ομοιομορφίας των μαθητικών κοινωνιών.

Το αναγιγνώσκειν είναι η μόνη ίσως πράξη χωρίς καταστολή, άρα ο πρόναος και η μύηση στην ελευθερία.