Ευάγγελος Αυδίκος, Από τον φράχτη στην Πάντζα, ΕΦΣΥΝ, 29 Ιουνίου 2021

 

Οι καιρικές συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές. Ο πρώτος καύσωνας του φετινού καλοκαιριού έκανε την άσφαλτο να εξατμίζεται, το μάτι θόλωνε, ένιωθα να με περικυκλώνουν φυσαλίδες υγροποιημένες. Κι ο ήλιος να χτυπάει στο δοξαπατρί. Ομως, το τάμα δεν υποχωρεί μπροστά σε τέτοιες δυσκολίες. Στον κάμπο της Ακαρνανίας είναι ενεργοποιηθεί η ετήσια θερινή σάουνα, που κονταίνει την αναπνοή και μετριάζει την όραση, καθώς ο ιδρώς διολισθαίνει από το άτριχο της κεφαλής, αυλακώνει το μέτωπο και κάνει σλάλομ στις παρειές καταλήγοντας στα ομμάτια.

Ομως, η δύναμη του τάματος είναι ισχυρότερη. Το προσκύνημα στον φράχτη εκείνον που ποτίστηκε με το αίμα και την αγωνία των ανωνύμων. Εκεί που ο Κιουταχής αστόχησε στην εκτίμησή του. Στον φράχτη που αναδείχτηκε σύμβολο όχι μόνο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Εγινε η αφορμή να ωριμάσει ένας σπουδαίος ποιητής προσφέροντας τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του στην ιστορία των της θυσίας για την αξιοπρέπεια.

Ωστόσο, από τον κήπο απουσιάζουν οι πολλοί. Οι ανώνυμοι. Δεν υπάρχει η προτομή κάποιας γυναίκας. Δεν πολέμησαν οι γυναίκες; Δεν σκοτώθηκαν στην Εξοδο; Αναζήτησα τους ταπεινούς, τα γυναικόπαιδα. Αυτούς που πότισαν με το αίμα τους τον φράχτη. Ματαίως έψαξα. Είδα πολλούς «επιφανείς». Με γαλόνια.

Αυτή η επισήμανση ισχύει και για όσα έχουν γραφεί για το 1821, ώς τα μισά του επετειακού έτους. Δοξολογούνται οι δυνατοί. Αυτοί που φρόντισαν για την υστεροφημία τους γράφοντας απομνημονεύματα. Αντίθετα, υποβαθμίζεται ο πόνος των πολλών. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι η Επανάσταση Συρράκου και Καλαρρυτών, που έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Είναι η μόνη επανάσταση στην Ηπειρο. Πνίγηκε στο αίμα. Το Συρράκο γέμισε οιμωγές και καπνό από τα πυρπολημένα σπίτια. Κι αυτή την εικόνα αποδίδει το δημοτικό τραγούδι. Πολλὴ μαυρίλα πλάκωσε ψηλ’ ἀπ’ τὴν Τσουκαρέλα!/ Δὲν εἶναι μαῦρα πρόβατα, οὔτε καὶ μαῦρα γίδια,/μόν’ εἶν’ ἀσκέρια Τούρκικα ποὔρχονται στὸ Συρράκο./Βρίσκουν τὰ σπίτια ἔρημα, τὶς πόρτες ἀνοιγμένες,/ βάνουν φωτιὰ στὸν Ἅι-Λιᾶ καὶ καῖν ὅλη τὴ χώρα.

Πέρα απ’ αυτή την ιστορία, υπάρχουν και τα αισθήματα αυτών που ονομάζονται γυναικόπαιδα. Που είναι τα μεγάλα θύματα σε όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κάθε είδους. Για τρία ολόκληρα μερόνυχτα έβλεπαν να καίγονται τα σπίτια. Να σκοτώνονται οι άνθρωποί τους. Για τρία μερόνυχτα ο κίνδυνος παραμόνευε. Βρίσκονταν στο γειτονικό δάσος Πάντζα και ανά πάσα στιγμή αρκούσε ένα κλάμα να αποκαλύψει την κρυψώνα τους.

Αυτός ο κίνδυνος ανάγκασε τις μανάδες να θυσιάσουν τα παιδιά τους. Πίεζαν τα παιδιά τους στα στήθη τους. Για να σιωπήσουν. Και το αποτέλεσμα; Κανείς δεν θυμάται τα ονόματά τους. Το ίδιο συμβαίνει και με την επανάσταση Συρράκου και Καλαρρυτών. Η ιστοριογραφία την υποβαθμίζει. Ισως γιατί πρωταγωνίστησε σ’ αυτήν ο Κωλέττης.