Ευάγγελος Αυδίκος, Μουσαίος λαμπτήρ, ΕΦΣΥΝ, 1 Νοεμβρίου 2022

 

Ετσι αποκλήθηκε η Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, που ιδρύθηκε το 1828 από τα αδέλφια Ζωσιμάδες, που ξενιτεύθηκαν στις χώρες της αυτοκρατορικής Ρωσίας. Εκεί καζάντισαν έχοντας στο μεδούλι την προσφορά στον γενέθλιο τόπο, για τον «φωτισμό του γένους», ίδρυσαν το «Γενικόν Σχολείον» -αργότερα μετονομάστηκε σε Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Γρήγορα εξελίχθηκε σε σπουδαίο εκπαιδευτικό κέντρο, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Λειτούργησε ως μουσαίος λαμπτήρ, καλλιεργώντας τη γνώση και συμβάλλοντας στην πρόσθεση και τρίτου χαρακτηριστικού που μεγέθυνε την ακτινοβολία της πόλης των Ιωαννίνων. Γιάννινα πρώτα στ’ άρματα, τα γρόσια και στα γράμματα.

Σε μουσαίο λαμπτήρα εξελίχθηκε και η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη, που ιδρύθηκε μαζί με το αντίστοιχο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ανέλαβαν και τα δύο το βαρύ φορτίο να υλοποιήσουν τα οράματα των Ζωσιμάδων. Τα ρούβλια που έστελναν, να μετασχηματιστούν σε πνευματική δύναμη, καθιστώντας την πρωτεύουσα της Ηπείρου σε αισθητήρα των προβληματισμών και των αναγκών αλλά και σε φάρο για τη διασκέδαση του σκότους της μακραίωνης σκλαβιάς.

Αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, στη Ζωσιμαία τριάδα του Διαφωτισμού στην πόλη των Ιωαννίνων, προστέθηκε και η Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, που έθεσε τις βάσεις για την ένταξη της πόλης και της Ηπείρου στον ακαδημαϊκό χάρτη. Στο αμφιθέατρο της Ακαδημίας επωάστηκε το νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το οποίο διευρύνθηκε με τον καιρό και απέκτησε διεθνές κύρος.

Η Ζωσιμαία Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων έχει τη δική της μοναχική πορεία αλλά και σημαντική συνδρομή στη διάσωση σπάνιων αρχείων και στην ενίσχυση της έρευνας στον χώρο της Ηπείρου. Σταδιακά, από τη δεκαετία του 1960 που αποσαφηνίζεται η τωρινή της φυσιογνωμία, εξελίσσεται σε πόλο συσπείρωσης πολλών λογίων, όσο και αν οι γενικότερες οικονομικές συνθήκες δεν διευκόλυναν την ανάπτυξή της στον επιθυμητό βαθμό.

Τις τελευταίες δεκαετίες, στεγάζεται σε νεοκλασικό, στην καρδιά της πόλης, που σχεδιάστηκε από έναν εξέχοντα αρχιτέκτονα, τον Περικλή Μελίρρυτο.

Η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη ευτύχησε να γίνει το αποθετήριο των αρχείων πολλών διανοουμένων της περιοχής. Ο γυμνασιάρχης Χρήστος Σούλης, μια δραστήρια και αγωνιστική πνευματική προσωπικότητα, εμπιστεύτηκε την πνευματική του περιουσία στη Ζωσιμαία -και καλώς. Το ίδιο έκαναν και άλλοι. Ανάμεσά τους και ο Γεώργιος Γάγαρης, με πολλαπλή δράση. Δώρισε το δικό του αρχείο αλλά και το αρχείο του Κώστα Κρυστάλλη, του Συρρακιώτη ποιητή και πεζογράφου.

Η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη, πλέον, έχει αποφασίσει να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο σε σχέση με τα αρχεία που κατέχει. Ηρθε η ώρα να γίνουν κτήμα των ερευνητών/τριών. Είναι έτοιμη να αποκαλύψει νέες πτυχές της προσωπικότητας του Κρυστάλλη αλλά και άλλων διανοουμένων της Ηπείρου.

Η Ηπειρος διαθέτει, πλέον, δυνάμεις αξιοπρόσεκτες. Το Πανεπιστήμιο είναι, εκτός των άλλων, και μια κυψέλη. Κοντά σ’ αυτό, η Ζωσιμαία διεκδικεί τη δική της αυτόνομη θέση.