Περίληψη μυθιστορήματος
Ένας έρωτας, δύο άνθρωποι, δύο διαφορετικοί κόσμοι.
Ένας έρωτας που γίνεται ένας άλλος "θεός".
Είναι η ιστορία δύο νέων ανθρώπων, μιας χριστιανής και ενός μουσουλμάνου.
Είναι η ιστορία αυτών που δεν αντέχουν τα "τείχη".
Είναι η ιστορία του ανθρώπινου παραλογισμού και φανατισμού, της εξουσίας που συνθλίβει τα άτομα
Κριτικές
1)Ένα ανθρωπολογικό μυθιστόρημα για τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης
Βαγγέλης Αυδίκος, Ο δικός μου Θεός, εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα 2004, σελ. 309
Του ΘΑΝΑΣΗ Β. ΚΟΥΓΚΟΥΛΟΥ*
Στο σύνορο της ετερότητας
Ο Βαγγέλης Αυδίκος, καθηγητής λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μολονότι εμφανίστηκε με αρκετή καθυστέρηση στον χώρο της λογοτεχνίας, φαίνεται ότι διαθέτει υλικό πρώτης τάξης για λογοτεχνική χρήση από την επιστημονική μελέτη της παραδοσιακής και της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Το 2001 πρωτοπαρουσιάστηκε με την ενδιαφέρουσα συλλογή διηγημάτων Το βλέμμα στον τοίχο με τη μανταντία. Μάλιστα σε δύο από τα διηγήματα της συλλογής αναδύεται η μειονοτική πτυχή της Θράκης, γεγονός που μοιάζει με προεργασία ή προετοιμασία για το μεταγενέστερο μυθιστόρημα του.
Το 2004 κυκλοφόρησε η δεύτερη πεζογραφική του πρόταση, το μυθιστόρημα Ο δικός μου Θεός, με θέμα τις ασφυκτικές εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις στη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης, τις αγκυλώσεις της χριστιανικής πλειοψηφίας και τον αδιέξοδο έρωτα των αλλόθρησκων κεντρικών ηρώων. Πρόκειται για τον Πομάκο Αμέτ από την ορεινή Ξάνθη, που σπούδασε μηχανικός στην Κωνσταντινούπολη, παντρεύτηκε μια συμφοιτήτριά του από την τουρκογενή ομάδα της μειονότητας κι εργάζεται ως δημοσιογράφος και για την αγγλοθρεμμένη Μαίρη Καρασαβίδογλου, κομοτηναία στην καταγωγή, που μετά από πέντε χρόνια ακαδημαϊκής θητείας στην Αγγλία έρχεται με τυμπανοκρουσίες στη γενέθλιά της πόλη για να διδάξει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και να ασχοληθεί ερευνητικά με τη μειονότητα.
Όμως η καχυποψία, τα στερεότυπα, η άρνηση, η συνομωσία, οι πολιτικές σκοπιμότητες, ο φόβος για τον ξένο που κατοικεί δίπλα θα τσαλακώσουν τόσο τον προοδευτικό και διψασμένο για ζωή Αμέτ όσο και τη φιλόδοξη και υπεραισιόδοξη Μαίρη. Τελικά η συντήρηση στη Θράκη έχει πολλές ταυτότητες αλλά κοινό παρονομαστή. Η υπέρβαση που οραματίζεται ο Αμέτ, η οποία, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, χρειάζεται τον έρωτα του άλλου, την επιθυμία να νοιώσουμε αυτόν που βρίσκεται έξω από τα τείχη μας, δεν θα συντελεστεί ποτέ. Η αδυναμία να ανατραπεί η κατάσταση, αλλιώς να σπάσουν τα τείχη σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, θυμίζει ζωηρά την αρχαία τραγωδία, όπου η μόνη λύτρωση για τους ήρωες που ξεπερνούν τον εαυτό τους και τις κοινωνικές συμβάσεις είναι η ολοκληρωτική συντριβή.
Η ερωτική συνάντηση του μουσουλμάνου και της χριστιανής, αν και προβάλλεται εμφατικά και κάπως παραπλανητικά στο οπισθόφυλλο, καταλαμβάνει στην πραγματικότητα μόλις το τελευταίο ένα τρίτο του μυθιστορήματος. Στο σημείο αυτό έγκειται και η σημαντική διαφορά πρόθεσης από ομόλογα πεζογραφήματα που θεματικά συνδέονται με τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και στο επίκεντρό τους βρίσκεται μια ιστορία ανατρεπτικού έρωτα, όπως στο και τηλεοπτικά μεταφερμένο Μη μου λες αντίο (2000) της Αναστασίας Καλλιόντζη ή στο Μελέκ θα πει άγγελος (2001) της Ιφιγένειας Θεοδώρου. Παρότι το μοτίβο του παράταιρου έρωτα και το μειονοτικό υπέδαφος είναι παραπλήσιο, στον Αυδίκο ο έρωτας είναι πρόσχημα ενώ αλλού η ερωτική περιπέτεια έχει κεντρική θέση και η περιγραφή της μειονότητας λειτουργεί απλώς σαν ένα επίπεδο σκηνικό. Στο Ο δικός μου Θεός δεν συντίθεται μια εθνοτική παραλλαγή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, όπου ισοπεδώνονται οι πολιτισμικές συγκρούσεις ή υποβιβάζονται σε άχρωμο φόντο μιας ρομαντικής ιστορίας. Ο έρωτας συνιστά το όχημα, το λογοτεχνικό εύρημα για την προσέγγιση της εντός συνόρων ετερότητας. Ουσιαστικός πρωταγωνιστής είναι το σύνορο ως πολιτισμική έννοια και η συνακόλουθη επίδρασή του στην καθημερινότητα και στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων και από τις δύο πλευρές.
Η συστηματική ανάδειξη της ετερότητας προσδίδει στο μυθιστόρημα ανθρωπολογικό περιεχόμενο. Πολλοί αναγνώστες θα διέκριναν πολιτικές αποχρώσεις. Η αναγνώριση πολιτικών συνδηλώσεων δεν μπορεί να εκληφθεί ως ερμηνευτικό ατόπημα` όμως ο συγγραφέας προχωρά πιο βαθιά φωτίζοντας την οδυνηρή σχέση μουσουλμάνων και χριστιανών. Δηλαδή δεν τον απασχολεί τόσο η ολοκλήρωση των χαρακτήρων και η αιτιολόγηση ή η αληθοφάνεια των πράξεών τους, αλλά οι ήρωες αποτελούν το παράδειγμα για μια συνολική θεώρηση των πολιτισμικών αντιπαραθέσεων στον θρακικό χώρο με όλους τους ομόκεντρους κύκλους τους. Π.χ. ο Αμέτ είναι διπλά αποκλεισμένος, διότι ως Πομάκος πρώτα επιδιώκει την αποδοχή από τους καμπίσιους τουρκογενείς κι έπειτα από τη χριστιανική πλειονότητα.
Ήδη στην αγγλοσαξονική λογοτεχνική κριτική ο όρος “ανθρωπολογικό” ή “εθνογραφικό μυθιστόρημα” (anthropological / ethnographic novel) καλύπτει ανάλογες περιπτώσεις μυθοπλασίας. Τέτοιου τύπου μυθιστορήματα περιέχουν μια ανθρώπινη ιστορία που εστιάζει στο έθνος, τον πολιτισμό και το πολιτισμικό περιβάλλον. Με την οξυδερκή και διεισδυτική του ματιά ο πεζογράφος και ταυτοχρόνως λαογράφος Βαγγέλης Αυδίκος ανοίγει για την ελληνική λογοτεχνία έναν πρωτότυπο δρόμο προς την κατάκτηση του ανθρωπολογικού μυθιστορήματος.
*Ο Θανάσης Β. Κούγκουλος είναι φιλόλογος και
κριτικός λογοτεχνίας Δημοσιεύτηκε στην εφ. Καθημερινή, Τρίτη 13 Σεπτεμβρίου 2006
2)www.xronos.gr
«Ο δικός μου θεός». Του Βαγγέλη Αυδίκου. Από τις εκδόσεις «Ταξιδευτής»
28.12.2004
Ο Αμέτ, ένας νεαρός Πομάκος, από τα ορεινά της Ξάνθης και η Μαίρη, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Θράκης, είναι δύο άνθρωποι που ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους...
Ο Αμέτ, ένας νεαρός Πομάκος, από τα ορεινά της Ξάνθης και η Μαίρη, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Θράκης, είναι δύο άνθρωποι που ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους. Ο Αμέτ σπούδασε στην Πόλη και επέστρεψε στον τόπο του, όπου βρέθηκε αντιμέτωπος με την καχυποψία της γραφειοκρατίας του ελληνικού κράτους και την επιφύλαξη των γονιών της αγαπημένης του Ανιφέ. Η Μαίρη άφησε μια λαμπρή πανεπιστημιακή καριέρα στο Λονδίνοκ, για να βοηθήσει το πανεπιστήμιο της Θράκης και τον τόπο της.
Η γνωριμία τους θα είναι καταλυτική και θα ανατρέψει τις ισορροπίες τους. Γεννιέται ένας παράφορας έρωτας. Από τη στιγμή εκείνη και μετά οι δύο ήρωες περπατούν σε τεντωμένο σχοινί. Το οικογενειακό και εργασιακό τους περιβάλλον, αλλά και ο ευρύτερος κοινωνικός περίγυρος (χριστιανοί – μουσουλμάνοι) ασκούν ασφυκτική πίεση.
Ο έρωτάς τους κινείται στο χώρο του απαγορευμένου, ενάντια σ’ όλες τις αντιξοότητες, πέρα από τα «τείχη» που υψώνει ο φανατισμός και η εξουσία που φοβάται τους ανεξέλεγκτους χτύπους της καρδιάς.
Το μυθιστόρημα είναι μια ιστορία για τον έρωτα δύο διαφορετικών ανθρώπων. Ταυτόχρονα, περιγράφεται ο ιστός που πλέκει η εξουσία, οδηγώντας τα άτομα σε αδιέξοδο. Ακόμη, το μυθιστόρημα επιχειρεί να μιλήσει για τους ανθρώπους της Θράκης, που δεν χωράνε στις βολικές ταμπέλες «χριστιανός – μουσουλμάνος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου