EUROKINISSI
«Θυμάμαι όλες τις λέξεις / Τις χώρεσα στη χούφτα μου / Τις έλιωσα κι έσταξε τίποτα», γράφει η ποιήτρια (Ελένη Τριβέλλα). Είναι η αιώνια πάλη της λογοτεχνίας να δώσει νόημα στις λέξεις, να τις αποκαθάρει από τετριμμένη χρήση και να τις αποδώσει διάφανες και κρυστάλλινες σε μια νέα ζωή. Η ποίηση, η λογοτεχνία γενικότερα, μπορεί να λειτουργήσει ως λεξικαθαρτήριο.
Υπάρχουν όμως και οι λέξεις που ορίζουν τις εποχές. Θα ήταν ενδιαφέρον να συνδεθεί η πολιτική και κοινωνική ιστορία του τόπου με συγκεκριμένες λέξεις, που εισβάλλουν στον δημόσιο λόγο, προπετείς, και επιβάλλουν την παρουσία τους. Η λέξη «χρυσοκάνθαροι» συνοψίζει όλα όσα έγιναν στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αθήνα και την κοινωνική σύγκρουση και αμφισβήτηση που ακολούθησαν με την εγκατάσταση των ομογενών επιχειρηματιών.
Είναι πολλές οι λέξεις-ατμομηχανές μιας εποχής. Η φράση «νόμος 507/41» αποτέλεσε την επιτομή μιας πολιτικής αυταρχικότητας για πολλές δεκαετίες. Αφησε βαθιά τραύματα στην ιστορική και οικογενειακή μνήμη. Σε κάθε περίπτωση οι λέξεις αυτές σηματοδοτούν πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές αλλαγές. Οι πολιτικοί αρχηγοί και τα κόμματα αναζητούν με ιδιαίτερη φροντίδα τη λέξη, ή τη φράση, εκείνη που θα αναλάβει να γίνει σύμβολο της δικής τους οπτικής, προκαλώντας ρήγματα σ’ έναν δεδομένο τρόπο σκέψης.
Στον 21ο αιώνα πρωταγωνίστησε για πολλά χρόνια η λέξη «αφήγημα». Ηταν, θα μπορούσα να ισχυριστώ, η λέξη-τοτέμ ενός εκσυγχρονιστικού τρόπου πολιτικής και επιστημονικής σκέψης, που επιθυμούσε να ορίσει το πεδίο με νέους όρους, αποκόπτοντας, έτσι, τους δεσμούς της από λεξιλόγιο επιβαρυμένο με μια παραδοσιακή οπτική. Είναι η ώρα του εκσυγχρονισμού και η λέξη «αφήγημα» χρησιμοποιείται παντοιοτρόπως από πολιτικούς, επιστήμονες, δημοσιογράφους και πολίτες. Είναι η μαγική λέξη, που κλείνει το μάτι στο ακροατήριο για την ταξινόμηση του ομιλούντος εντός των τειχών του εκσυγχρονισμού.
Οι λέξεις είναι σαν τη μάσκα του Στάνλεϊ Ιπκις, του τραπεζικού υπαλλήλου που όταν φορούσε τη μάσκα του μεταμορφωνόταν. Αποκτούσε μια δύναμη δανεική, που εξαφανιζόταν με την αφαίρεσή της. Αυτό, τουλάχιστον, πιστεύουν όσοι περιφέρουν τις λέξεις στον δημόσιο λόγο. Εχουν την εντύπωση πως αρκούν οι λέξεις να λειτουργήσουν σαν βίζα αποδοχής τους σ’ έναν τρόπο σκέψης.
Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν για τις λέξεις των μνημονίων. Αρκεί μια μόνο σημείωση. Ανέλαβαν το φορτίο της δραματικής συνειδητοποίησης πως ο καιρός της ευφορίας παρήλθε ανεπιστρεπτί, συμπαρασύροντας το πολιτικό σκηνικό.
Ενδιαφέρουσα όμως είναι η εμφάνιση, στα θέματα του πολιτισμού και της έρευνας, της φράσης «άυλη πολιτιστική κληρονομιά», όπερ έστι μεθερμηνευόμενον η προφορική λαϊκή λογοτεχνία: τα τραγούδια, οι χοροί, οι παραδόσεις. Αυτό που δεν είναι χειροπιαστό. Μπορούμε όμως σήμερα να μιλάμε για μη υλικότητα; Τα έξυπνα τηλέφωνα καταγράφουν τα πάντα που αμέσως γίνονται ύλη. Η εποχή μας είναι ωκύπους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου