Συγγραφέας, δημοσιογράφος και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα, τον φεμινισμό και το περιβάλλον, η Σόλνιτ ενσαρκώνει το πρότυπο της μαχόμενης Αμερικανίδας διανοούμενης. Γράφει σε δεκάδες έντυπα και online περιοδικά, με γνωστότερη συνεργασία της εκείνη με το Tomdispatch.com. Οπως αναφέρεται στη σελίδα της από τον Ελληνα εκδότη της (Εκδόσεις Οκτώ), «την έχουν παρομοιάσει με τη Ναόμι Κλάιν, παρόλο που η Σόλνιτ είναι σαφώς πιο ριζοσπαστική, καθώς και με τη Σούζαν Σόνταγκ, αν και είναι λιγότερο εστέτ».
«Μερικές φορές, μια μεγάλη καταστροφή -οικονομική ή οικολογική- μας απελευθερώνει»
«Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια μεγάλη λαχτάρα να συμμετέχουμε σε μια κοινότητα, σε μια δουλειά που να έχει νόημα και αμεσότητα»
Στον Τάσο Τσακίρογλου
• Στις 12 Ιουλίου ο Εντουαρντ Σνόουντεν έγραψε: «Είχα τη δυνατότητα, χωρίς κανένα ένταλμα, να ψάξω και να διαβάσω τις επικοινωνίες οποιουδήποτε ανά πάσα στιγμή. Αυτή είναι μια εξουσία να αλλάζεις τη μοίρα των ανθρώπων. Είναι, επίσης, μια σοβαρή παραβίαση των νόμων». Τι σημαίνει αυτό για τη δημοκρατία στις ΗΠΑ, αλλά και παγκόσμια;
Κατά πρώτον, νομίζω ότι πρέπει να αποστασιοποιηθούμε από τους γνωστούς τρόπους προσέγγισης τέτοιων γεγονότων. Ο ένας είναι ότι τα πάντα ήταν τέλεια μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, αλλά τώρα κάτι τρομερό συμβαίνει. Η δημοκρατία στην Αμερική ήταν πάντα στην καλύτερη περίπτωση ένα βρώμικο πείραμα, το οποίο συμπληρωνόταν από αποκλεισμένες και καταπιεσμένες ομάδες και διαφθορά σ’ επίπεδο κυβέρνησης. Δεν νομίζω ότι το σημερινό χάλι είναι χειρότερο από το σχέδιο COINTELPRO (μυστικές επιχειρήσεις κατά ακτιβιστών και πολιτικών αντιπάλων μεταξύ 1956-21) ή του μακαρθισμού, παρότι από μόνο του είναι κάτι αρκετά τρομερό. Η άλλη αριστερή προσέγγιση υποστηρίζει ότι η αντίσταση πρέπει να αρχίσει εδώ και τώρα, ότι δεν κάνουμε τίποτα και ότι θα έπρεπε να απαιτήσουμε οργισμένα να ξεκινήσει η επανάσταση αύριο.
Η Αμερικανική Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών και το Ιδρυμα Ηλεκτρονικής Ελευθερίας, μεταξύ πολλών άλλων, εργάζονται πάνω στα θέματα που αποκάλυψε ο Εντουαρντ Σνόουντεν, όπως το ίδιο κάνουν και ριζοσπάστες ακτιβιστές, οι οποίοι πραγματοποιούν από διαδηλώσεις μέχρι ηλεκτρονική πειρατεία (hacking). Ανησυχώ πολύ για τον ρόλο του χρήματος -ιδιαιτέρως για το χρήμα που προέρχεται από την πετρελαϊκή βιομηχανία- στη χώρα μου και για την έλλειψη δράσης στο θέμα της κλιματικής αλλαγής. Ολα αυτά τα γεγονότα ωφελούν τους λίγους και γίνονται εις βάρος των πολλών.
• Σήμερα η απελπισία πηγάζει εν μέρει από τη λήθη ως προς το παρελθόν. Οι άνθρωποι συνήθως θυμούνται τις ήττες και τα βάσανα και ξεχνούν την άλλη πλευρά, που αφορά τα δικαιώματα που έχουμε κατακτήσει ή τις νίκες που έχουμε κερδίσει. Ποια είναι η σημασία της ιστορικής μνήμης;
Η ιστορία των ανθρώπων είναι η ανάμνηση εκείνου που οι πολλοί έχουν αποσπάσει από τους λίγους, των προσωρινών ουτοπιών, των κατακτήσεων που έχουν περάσει στο παρελθόν, αλλά και των σύνθετων, απρόβλεπτων και ορισμένες φορές των αργών μορφών με τις οποίες ξεδιπλώνεται η αλλαγή. Δεν γνωρίζω πολλά για την Ελλάδα, αλλά ξέρω ότι στη δική μου χώρα οι άνθρωποι σπάνια αναγνωρίζουν πόσο πολύ έχουν αλλάξει όλα τον τελευταίο μισό αιώνα, χάρη στους αγώνες των κοινωνικών κινημάτων. Και ξεχνούν ότι το παρόν δεν ήρθε με ένα αναπόφευκτο τρόπο από το παρελθόν, αλλά διαμορφώθηκε από τις ομάδες συμφερόντων –στη χειρότερη περίπτωση από τις ελίτ και τις επιχειρήσεις και στην καλύτερη περίπτωση από τα λαϊκά κινήματα και τις κοινότητες που κάθε φορά εμπλέκονταν.
• Μετά από τρία χρόνια αντίστασης, διαδηλώσεων και μαζικών συλλαλητηρίων, η καταλυτική κρίση στην Ελλάδα βρίσκει τους περισσότερους ανθρώπους χωρίς ελπίδα και σχεδόν παθητικούς. Εχετε περιγράψει την ελπίδα ως μια αφετηρία, «σαν το σπίρτο, αλλά όχι τη φλόγα». Πώς μπορούμε να ανάψουμε αυτό το «σπίρτο»;
Δεν μπορώ να μιλήσω γι’ αυτή την κατάσταση, ούτε έχω αντιμετωπίσει μια τέτοια κρίση. Υπάρχουν αξιοσημείωτοι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αντιμετώπισαν την οικονομική κρίση στην Αργεντινή, με συσσίτια της γειτονιάς και εργοστάσια που πέρασαν στα χέρια τους. Χρόνια νωρίτερα, στο Ντιτρόιτ, μια πολύ φτωχή πόλη την οποία η αυτοκινητοβιομηχανία και η μεσαία τάξη είχαν εγκαταλείψει, αναρωτιόμουν εάν τέτοια μέρη δεν προσομοίαζαν πιο πολύ από τα υπόλοιπα στο μέλλον: ένα μέλλον μετακαπιταλιστικό και μετά-την-αφθονία. Τι ακριβώς έχουμε εκεί; Ο ένας τον άλλο; Τι μπορεί να παραχθεί τοπικά; Μια ευκαιρία να φανταστούμε εκ νέου το ποιοι είμαστε και τι ακριβώς θέλουμε;
• Εχετε πει ότι «η αλλαγή έρχεται συχνά με το να καθιστούμε την κτηνωδία του καθεστώτος ορατή και κατά συνέπεια μη ανεκτή». Πιστεύετε ότι αυτός ο στόχος έχει επιτευχθεί από τα κοινωνικά κινήματα, όπως το Occupy Wall Street ή τους Αγανακτισμένους;
Κάποιοι το έβλεπαν από παλιά, κάποιοι το είδαν καθαρά εξαιτίας αυτών των κινημάτων, κάποιοι δεν πρόκειται να το δουν ό,τι και να συμβεί. Τα κινήματα όχι μόνο έκαναν ορατά ορισμένα πράγματα -για παράδειγμα το Occupy αποκάλυψε τον ρόλο του χρέους και τον τρόπο με τον οποίο αυτό καταστρέφει τις ανθρώπινες ζωές– αλλά έδωσαν επίσης στους ανθρώπους ένα πρόσωπο και μια συναισθηματική παρουσία. Νόμιζα ότι τα περισσότερα απ’ αυτά τα γνώριζα, αλλά η παρουσία τόσων πολλών ανθρώπων στα κινήματα αυτά τους κατέστησε μάρτυρες των μεθόδων με τις οποίες η νέα οικονομία περιορίζει και πλήττει τις ζωές τους.
• Μπορείτε να μας το εξηγήσετε αυτό;
Νομίζω ότι έγιναν πράγματα που όντως έχουν σημασία. Και πολλά απ’ αυτά έχουν σημασία με τρόπους που δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν. Το 1964 υπήρξε μια μεγάλη στιγμή για το Κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων –το Καλοκαίρι της Ελευθερίας– κατά την οποία νέοι άνθρωποι από ολόκληρη την Αμερική πήγαν και πίεσαν για να γραφτούν στους εκλογικούς καταλόγους οι Μαύροι στο Μισισιπή, προκειμένου να μπορέσουν να ψηφίσουν.
Μπορείς να πεις ότι δεν τερμάτισαν τον ρατσισμό και την έλλειψη δικαιωμάτων σ’ αυτήν τη φτωχή νότια Πολιτεία. Η μπορείς να δεις πόσοι απ’ αυτούς που συμμετείχαν ήταν ριζοσπαστικοποιημένοι και συνέχισαν να κάνουν δουλειά σε πολλά μέρη, με πολλούς τρόπους. Νομίζω ότι το Occupy θα μπορούσε να γίνει ένας τέτοιου είδους καταλύτης και ορισμένα κομμάτια του δυναμώνουν ακόμα και σήμερα.
Κρίση και αλληλεγγύη
• Η οικονομική κρίση έχει καταφέρει ορισμένα καταλυτικά χτυπήματα στο κράτος πρόνοιας, αλλά την ίδια στιγμή έχει δημιουργήσει κύματα αλληλεγγύης και συνεργασίας. Μπορούν αυτές οι τελευταίες να μετασχηματιστούν σε κάποιας μορφής νέα ταυτότητα του «εμείς»;
Ασχολήθηκα για πολύ καιρό με τις φυσικές καταστροφές. Εγραψα στο βιβλίο μου «Ενας Παράδεισος χτισμένος στην Κόλαση: Οι εξαιρετικές κοινότητες που αναδύονται στις καταστροφές» ότι αυτές δείχνουν πώς οι περισσότεροι άνθρωποι σε μια μεγάλη και ξαφνική συμφορά είναι ήρεμοι, πολυμήχανοι, γενναιόδωροι και με αίσθηση του συμμετέχειν, παρότι οι Αρχές και τα Μέσα Ενημέρωσης επιχειρούν να μας πείσουν ότι είμαστε μοχθηροί, έμφοβοι, εγωιστές, πανικόβλητοι ή με ροπή προς το χάος. Εγραψα αυτό το βιβλίο διότι νομίζω ότι μπαίνουμε σε μια εποχή μεγαλύτερων και συχνότερων καταστροφών, τόσο οικολογικών όσο και οικονομικών. Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο με τις καταστροφές, ήταν πρώτα απ’ όλα η χαρά με την οποία ορισμένοι άνθρωποι μιλούσαν για την εμπειρία τους. Οταν όμως εμβάθυνα, ανακάλυψα ότι οι περισσότεροι απ’ εμάς έχουμε μια μεγάλη λαχτάρα να συμμετέχουμε σε μια κοινότητα, σε μια δουλειά που να έχει νόημα και αμεσότητα.
Ορισμένες φορές οι καταστροφές μας προσφέρουν τέτοιες ευκαιρίες, ενώ η καθημερινή ζωή όπως τη ζούμε με τον καπιταλισμό και τον καταναλωτισμό, μας τις αφαιρούν. Ετσι, κάποιες φορές μια ξαφνική και τρομακτική καταστροφή μας απελευθερώνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου