ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ( Επέτειος 21 ης Φεβρουαρίου 2022)

 

                                                                  Αντί στεφάνων…

          Εξοχοτάτη κυρία Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας.

         Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Βουλής.

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι. Αγαπητοί  συμπατριώτες.

 

   Ενα από τα δυσκολότερα πνευματικά πονήματα (τα οποία όμως διεξερχόμαστε σα να είναι τα ευκολότερα και τα πιο ευχάριστα  που μπορούν να   τύχουν στη ζωή μας)   είναι η εκφώνηση επετειακών ομιλιών  σε μεγάλες    ιστορικές εκδηλώσεις όπως λ.χ η σημερινή ,  μάλιστα  ενώπιον    ενός  ακροατηρίου  υψηλού θεσμικού  κύρους όπως το αποψινό. Και αυτό συμβαίνει διότι συνήθως το γεγονός μιας ιστορικής  πανηγυρικής ομιλίας καταλήγει τελικά λόγω της έμφυτης ανθρώπινης ματαιοδοξίας ,υποβοηθούμενης πλέον δραματικά από  την  κυριαρχία του διαδικτύου και των social media  , να  είναι    γεγονός περισσότερο καλακευτικό  για τον  ίδιο τον ομιλητή και λιγότερο για τους τιμώμενους νεκρούς  που  ούτε ακούν ούτε βλέπουν  αυτά που λέγονται γι’ αυτούς και  τους αφορούν. Ούτε μπορούν να τα επικροτήσουν ούτε να τα διαψεύσουν. Επομένως ο κάθε   ομιλητής υποκαθίσταται στη θέση τους και στη φωνή τους  και τους εκπροσωπεί σύμφωνα με την δική του παιδεία. Για τους λόγους αυτούς ο ενσυνείδητος ομιλητής   θα πρέπει να είναι  πολύ προσεκτικός γύρω από αυτά τα ζητήματα αφενός για να μη  προσβάλει  τους  τιμώμενους νεκρούς   είτε υποτιμώντας τη θυσία τους είτε    κολακεύοντάς τους πέρα από το ανθρώπινο  μέτρο. Αλλά φροντίζοντας συγχρόνως να μη  παραπλανήσει τους ακροατές του διηγούμενος τον μύθο  ως …Ιστορία. Και μακάρι στο τέλος η ομιλία του να αφήνει στο ακροατήριο  δημιουργικό προβληματισμό αντί για χειροκροτήματα. Ισως τότε έχει αληθινό νόημα και προορισμό ο επετειακός  λόγος .  Συνήθως οι ιστορικές επέτειοι αναφέρονται σε νικηφόρα πολεμικά ορόσημα που είναι πρόσφορα να παράξουν μεγαλοστομίες. Αλλά  οι πόλεμοι των ανθρώπων δεν είναι σαν τις μάχες των αγελαίων ζώων που παλεύουν  με  ένστικτο και άγνοια θανάτου. Ο άνθρωπος  έχει επίγνωση  θανάτου και επομένως  όταν πολεμά, την πρώτη  μάχη   τη δίνει με τον δικό του φόβο και ύστερα με τον εχθρό όπως το διηγήθηκε αντιηρωικά ο εκ Πάργας  καταγόμενος   ναύαρχος Κωνσταντίνος  Κανάρης … όταν ξεκινώντας για την πυρπόληση της τουρκικής  ναυαρχίδας στη Χίο ψιθύρισε στον εαυτό του « Σήμερα θα πεθάνεις Κωσταντή».  Τέτοιους αγωνιστές τιμούμε σήμερα. Ηρωες μεν αλλά με αντιηρωικό λόγο και σεμνή στάση ζωής και όχι αλαζόνες πατριδοκάπηλους.

Όταν δέχτηκα την τιμητική πρόσκληση από τον Δήμαρχο κύριο Μωυσή Ελισάφ να είμαι ομιλητής στην παρούσα εκδήλωση, χάρηκα ιδιαιτέρως επειδή μου δίνεται η ευκαιρία και η τιμή να μιλήσω για τον γενέθλιο τόπο όπως τον βίωσα αλλά με την προοπτική τού  μέλλοντός του χωρίς όμως να εξωραίσω το παρόν του τόπου  στο μέτρο που το κατανοώ. Η τιμητική  πρόταση του Δημάρχου   μού θύμισε  μια άλλη παρόμοια  επετειακή εκδήλωση  πριν δεκαετίες όταν ήμουν μαθητής της Γ’ Λυκείου το έτος 1969, και ορίστηκα ομιλητής στον τάφο του  Μαβίλη στο Δρίσκο με ακροατήριο τους μαθητές των Λυκείων. Ουσιαστικά  σε εκείνη την ομιλία μου  διέτρεξα και περιέγραψα  τα ίδια ιστορικά θέματα  που αφορούν   τη σημερινή Επέτειο  αλλά τότε έγραφα με εθνικό  ρομαντισμό για εκ… φύσεως ατρόμητους έλληνες πολεμιστές… λιοντάρια, αετούς και σταυραετούς, για εκ… φύσεως δειλούς, αιμοσταγείς και ανάξιους τούρκους , και  για την Ελευθέρωση της πόλης που ήταν αιχμάλωτη σαν μια  μαρμαρωμένη πριγκίπισσα επί πεντακόσια χρόνια και ήρθε ο πρίγκιπας  Κωνσταντίνος , της έδωσε το ζωογόνο φιλί και  την ξύπνησε.  Αλήθεια συμπατριώτες μου, η πόλη μας τότε ξύπνησε, το 1913   ή μήπως ήταν πάντα   ακοίμητη  ,δραστήρια , ευεργέτιδα, πρώτη στα Γράμματα και στο εμπόριο  ενώ με το φιλί  της Απελευθέρωσης  μάλλον  σαν να ελαφροκοιμήθηκε πάνω στις προγονικές δάφνες? Χρειάζεται επαγρύπνηση. Οι προγονικές δόξες είναι παραισθησιογόνες  σα να εισπνέουμε καιόμενα  φύλλα δάφνης όπως οι πυθίες και βλέπουμε φανταχτερά  οράματα.

 Είναι ανάγκη να επιμηκύνω λίγο ακόμη τον πρόλογό μου  για να γίνει  κατανοητή η οπτική  των ζητημάτων που διεξέρχομαι. Μια επικίνδυνη παρενέργεια  των απελευθερώσεων των χωρών από ξένους ζυγούς εμφανίζεται πολύ συχνά ύστερα από  τις λαμπρές νίκες   της απελευθέρωσης καθώς  η απελευθερωμένη πλέον χώρα  μετά τον αρχικό ενθουσιασμό, χάνει το αντιστασιακό φρόνημα και την συγκολλητική ενότητα του κοινού αγώνα, οπότε σιγά, σιγά και ανεπαίσθητα  σκλαβώνεται από τις παθογένειές της,  υποδουλώνεται στον  εαυτό της από ομοεθνείς  άοπλους δυνάστες πάσης φύσεως  και δυστυχώς αυτός ο δεύτερος ζυγός είναι ύπουλος, ράθυμος, ηδονικός και  μακροχρόνιος και δεν αποτινάσσεται εύκολα εφόσον δεν υπάρχει…φανερός εχθρός εναντίον του οποίου μπορείς να  εξεγερθείς.

 Αγαπητοί συμπατριώτες! Τιμούμε σήμερα τα Ελευθέρια της πόλης μας από την οθωμανική  εξουσία. Τιμούμε τούς τότε  κληρωτούς στρατιώτες, τους επιστρατευμένους και πρωτίστως τιμούμε τους εθελοντές που ήρθαν με ενθουσιασμό από  κάθε άκρη της Ελλάδος, της Κύπρου, της Αμερικής, της Αφρικής και ολόκληρου του κόσμου για να πολεμήσουν. Αυτοί  οι  εθελοντές αξίζουν ιδιαίτερη μνεία και  τιμή διότι ήρθαν να πολεμήσουν χωρίς νομική  υποχρέωση, χωρίς το φόβο του εκτελεστικού αποσπάσματος για λιποταξία  και φυγομαχία και αρκετοί από αυτούς σίγουρα  ήξεραν γιατί πρέπει να πολεμήσουν και να θυσιαστούν. Λαμπρές προσωπικότητες των  επιστημών και των γραμμάτων ενσωματώθηκαν  στα ενθουσιώδη και παρορμητικά εθελοντικά σώματα, ήρθαν στα άγρια βουνά μας,  συνασπίστηκαν με τον τακτικό  στρατό και είχαν αξιόλογες στρατιωτικές επιτυχίες αλλά και   θυσίες.  Πολεμούσαμε οι Ελληνες τότε για μια ακόμα φορά και δυστυχώς όχι τελευταία, τον Τούρκο , τον  λεγόμενο και προαιώνιο εχθρό μας και πολύ φοβάμαι ότι μάλλον δεν γνωρίζουμε καλά αυτόν  τον  ήδη παρόντα και πάλι εχθρό.  Δεν αλλάζει κάτι , απλώς τα τοπωνύμια αλλάζουν. Ενδεικτικά:Τότε είχαμε Μπιζάνι  και Σαραντάπορο, σήμερα έχουμε Αγαθονήσι και Καστελόριζο. Αυτόν τον αντίπαλο πότε τον υποτιμούμε πότε τον υπερτιμούμε γι’ αυτό είχαμε στο παρελθόν πολύ δυσάρεστες εκπλήξεις μαζί του και εθνικές συμφορές αλλά και λαμπρές εθνικές  επιτυχίες όταν   η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία  είχαν  επίγνωση των καταστάσεων και του συσχετισμού δυνάμεων. Σήμερα γιορτάζουμε μια  έξοχη , εθνική επιτυχία  που όμως δεν ήρθε  ουρανοκατέβατη.   Είναι τέκνο της επονείδιστης ήττας του 1897 όταν λαός και στρατός καθοδηγούμενοι από θερμοκέφαλους, πατριδοκάπηλους   και ανίκανους ηγήτορες, έσυραν τη χώρα σε έναν απροετοίμαστο πόλεμο που παρ’ ολίγο θα οδηγούσε σε νέα υποδούλωση  ολόκληρης της Ελλάδας.  Θα χρειαζόταν  ένα καινούργιο 1821 για να απελευθερωθούμε εκ νέου! Ας είναι καλά οι… κακές ξένες δυνάμεις που σταμάτησαν  δια της διπλωματικής οδού την προέλαση της Τουρκίας προς την Αθηνα αλλά δυστυχώς με την καταβολή  υπέρογκων πολεμικών αποζημιώσεων εκ μέρους μας προς την Τουρκία που μας γονάτισαν οικονομικά και ηθικά.  Ευτυχώς η ήττα μας συνέπεσε με τα συμφέροντα  των Μεγάλων Δυνάμεων να μη θέλουν μια μεγαλύτερη Τουρκία σε ευρωπαικά εδάφη όπως ακριβώς αρχίζουν να το αντιλαμβάνονται και σήμερα.H διπλωματική  όσφρησή τους  οσμίζονταν από τότε τον επερχόμενο Α παγκόσμιο πόλεμο και διέβλεπαν με ποιού το μέρος θα συντάσσονταν η Τουρκία.  Εκείνη την εποχή οι Ελληνες υπέρ-πατριώτες ( αυτοί οι διαχρονικοί   καταστροφείς της πατρίδας)  με φουσκωμένα τα μυαλά από το 1821 και τη Μεγάλη Ιδέα  όπως την αντιλαμβάνονταν, έπεισαν λαό και στρατό ότι πολύ εύκολα θα σαρώναμε τους Τούρκους που ήταν πέρα από τον Αραχθο και τη Θεσσαλία και θα απελευθερώναμε όλες τις υπόδουλες περιοχές, Ηπειρο, Μακεδονία ακόμη και την Κωνσταντινούπολη! Δηλαδή η  γενική αίσθηση  ήταν ότι χρειάζεται ο στρατός μας όχι σύγχρονα  όπλα και εκπαίδευση αλλά μόνον τις ευλογίες   των  ενδόξων προγόνων… και επίσης μια σκούπα και ένα φαράσι  για να σαρώσει τους τούρκους σαν… μυρμήγκια! Κηρύξαμε λοιπόν τον πόλεμο στην Τουρκία. Και τότε στο πεδίο της μάχης ήρθε η δυσάρεστη έκπληξη. Οι τούρκοι  παραδόξως δεν έφευγαν σαν λαγοί όπως δίδασκε  η σχολική ιστορία ότι κάνουν  μόλις αντικρίσουν έλληνα στρατιώτη, δεν υποχωρούσαν αλλά πολεμούσαν αμετακίνητοι  υπό την καθοδήγηση των ευρω- σπουδαγμένων αξιωματικών τους και τελικά αντεπιτιθέμενοι έτρεψαν τον ελληνικό στρατό σε επονείδιστη  φυγή. Ούτε οι Μαραθωνομάχοι  ούτε οι Σουλιώτες  εμφανίστηκαν στο πεδίο της μάχης τις κρίσιμες στιγμές για να βοηθήσουν . Η μόνη σωτηρία πλέον ήταν η ατιμωτική, άτακτη φυγή. Μεταξύ των ελλήνων αξιωματικών ήταν και το καμάρι των Ελλήνων ηρώων , ο Γιαννιώτης στην καταγωγή Παύλος Μελάς που υπηρετούσε ως ανθυπολοχαγός-  διοικητής πυροβολαρχίας. Σε επιστολή του από το Μέτωπο  έγραψε προς την  οικογένειά του   με ψυχική συντριβή. « Ντρέπομαι που φοράω τη στολή του Ελληνα αξιωματικού γιατί τη φοράνε και αυτοί οι πρωτοπαλικαράδες που μας  έβγαλαν σε αυτό τον πόλεμο με τους Τούρκους και ήταν οι πρώτοι που το έβαλαν στα πόδια μόλις αντίκρισαν Τούρκο και τώρα περιφέρονται και χασκογελάνε στην πλατεία του Δομοκού σα να μη συνέβη τίποτε» . Αλλά το πράγμα δεν ήταν μόνον τραγικό αλλά και γελοίο όπως το περιγράφει  με ψευδώνυμο Μανής άλλος Ηπειρώτης  αξιωματικός ο εκ  Κονίτσης στρατιωτικός γιατρός Βασίλης  Καζινιέρης που αργότερα ταγματάρχης έχασε τη ζωή του στη Μικρά Ασία  . Σάρκασε κατά τον τρόπο του  Σουρή με   σατιρικούς στίχους (που δημοσιεύτηκαν και στην εφημερίδα ‘’Φωνή της Ηπείρου’’)  την επονείδιστη φυγή  των  στρατηγών  μας  παρωδώντας  ποίημα του Βαλαωρίτη για τον πανικό του  Αλή πασά   όταν ο Αλής ζητούσε από τον Ομέρ Βρυώνη γρήγορο άλογο για  να γλυτώσει  από τους Σουλιώτες. Το   θυμόμαστε οι παλαιότεροι από τα σχολικά αναγνωστικά ‘’ Τ’ άλογο , τ’ άλογο Ομέρ Βρυώνη, το Σούλι εχύμηξε και μας πλακώνει’’ . Αντέστρεψε λοιπόν αριστοφανικά  αλλά με βαθύτατο πόνο ψυχής ο νεαρός τότε ηπειρώτης εθελοντής  το ποίημα  του Βαλαωρίτη στοχεύοντας πολύ, πολύ ψηλά ως τον ίδιο τον Αρχιστράτηγο.    Να λοιπόν τι ποίημα έγραψε

                                    «Τ’ άλογο τ’ άλογο, επιτελάρχη!

                                      Τρέξε γρήγορα μέσα στ’ αχούρι

                                       Κι’ αν δεν το εύρεις,  μουλάρι φέρε μας,

                                       Φέρε γαιδούρι!

                                       Ετσι για άλογα , φωνάζαν όλοι

                                       Οι αρχιστράτηγοι και οι στρατηγοί.

                                       Μ’ αυτά λογάριαζαν να παν’ στην Πόλη

                                       Μα τώρα τα’ θελαν για τη φυγή!

                  Και γίναν δίκες  και ανακρίσεις  για το ποιός φταίει

                                       Μα όπως γίνεται πάντα εν Ελλάδι,

                                       Στο τέλος βγήκαν  οι πάντες …λάδι!                                       

 

Αλήθεια πόσο  διδακτικό , πόσο ωφέλιμο και πατριωτικό θα ήταν αν καθιερώναμε  σχολικές και εθνικές επετείους και για τις Εθνικές  συμφορές μας όπως του 1897, 1922,1974 στις οποίες θα λέγαμε πικρές αλήθειες σαν τα  αυθεντικά φάρμακα που είναι πικρά .Θα αναπτύσσαμε εξ απαλών ονύχων τον υγιή πατριωτισμό μέσω της αυτοκριτικής και της αυτογνωσίας. Η αυτογνωσία είναι η μητέρα  κάθε επιτυχίας , ατομικής και εθνικής, τουλάχιστον μας προστατεύει να μην… πέφτουμε μονίμως από τα σύννεφα και τσακιζόμαστε και χρειαζόμαστε δεκαετίες  θεραπείας και ανασυγκρότησης. Γι’ αυτό λοιπόν αφιέρωσα  εδώ περισσότερο χρόνο ως αυτόκλητος ομιλητής για το 1897 παρά  για την Απελευθέρωση της Ηπείρου εφόσον η απελευθέρωση δεν θα συνέβαινε ποτέ αν δεν συνέβαινε η διδακτική ήττα του1897 . Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αυτή η ήττα υπήρξε πολλαπλάσια ωφέλιμη στο  Εθνος από το να είχαμε τότε μια ευκαιριακή νίκη. Το πιθανότερο που θα συνέβαινε, ο ανεπαρκής στρατός μας θα κολλούσε λίγο παραπάνω στα Στενά του Σαραντάπορου και θα ήταν ακόμη εκεί κολλημένος ως σήμερα χωρίς να έχει πάρει τα επώδυνα διδάγματα που τον κατέστησαν λίγα χρόνια αργότερα, αξιόμαχο και νικηφόρο , ικανόν για διεξαγωγή μεγάλων στρατιωτικών επιχειρήσεων όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και η Μικρασιατική Εκστρατεία. Ετσι λοιπόν διδαγμένοι και θυμωμένοι από την ήττα και τη ντροπή  όλος ο λαός, ο iδιος ο  αρχιστράτηγος  Κωνσταντίνος, οι ίδιοι αξιωματικοί και στρατιώτες επέστεψαν  στους Βαλκανικούς Πολέμους με σύγχρονο εξοπλισμό , με σκληρή εκπαίδευση  με γνώση της πολεμικής τέχνης και προ πάντων  με επίγνωση του αντιπάλου. Αυτά  όλα έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα  υπό την καθοδήγηση του μεγάλου διορατικού ηγέτη Ελευθερίου Βενιζέλου.

  Επειδή όμως… σα να μη πέρασε μια μέρα από τότε    τον ίδιο εχθρό έχουμε και σήμερα προ των πυλών  , πρέπει να διδαχτούμε από την ιστορία. Η απελευθέρωση της πόλης μας δεν ήταν περίπατος, ήταν σκληρός αγώνας με ηρωισμούς αλλά και λάθη στρατηγικής, δεν έγινε χωρίς εμπλοκές και οπισθοχωρήσεις πανικού του στρατού μας στην πρώτη φάση της πολιορκίας.   Και τα εθελοντικά σώματα που αρχικά πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες άρχισαν να δείχνουν απειθαρχία στις διαταγές του Γενικού Στρατηγείου , προέβαιναν σε αυθαίρετες στρατιωτικές επιχειρήσεις, σε βιοπραγίες και  αιματηρά αντίποινα κατά των μουσουλμάνων κατοίκων των απελευθερωμένων περιοχών της Ηπείρου, ιδίως των Τσάμηδων της Θεσπρωτίας και  γι’ αυτό όπως αναφέρει η   Ιστορία Στρατού διατάχθηκε τελικά  η διάλυσή τους. Ο τουρκικός στρατός καλά  τοποθετημένος σε οχυρές θέσεις τις οποίες ως γνωστόν είχαν επιλέξει Γερμανοί επιτελικοί στρατηγοί, με ανθεκτικά πυροβολεία χτισμένα με οπλισμένο σκυρόδεμα που  στον  βαλκανικό  χώρο για πρώτη φορά εδώ στο Μπιζάνι  χρησιμοποιήθηκε ως δομικό υλικό, ήταν αξιόμαχος  και  μεγάλο μέρος του αποτελούνταν από αλβανούς στρατιώτες, γνωστές πολεμικές  φάρες που πρωτοστάτησαν εναντίον μας το 1821 αλλά και πριν   όπως και στον επονείδιστο πόλεμο του 1897  καγχάζοντας για την γρήγορη προέλασή τους «Στα Γιάννενα Ραμαζάνι και στην Αθήνα Μπαιράμι!» και παρ’ ολίγον να το πετύχαιναν όπως προαναφέραμε.   Στην έναρξη των Βαλκανικών πολέμων λειτουργούσε στο στρατό μας το φοβικό σύνδρομο του 1897 και ο στρατός ήταν αρχικά διστακτικός στις επιθέσεις του όπως αναφέρουν αξιόπιστοι, μάχιμοι  αξιωματικοί. Αντιλαμβάνονταν πλέον ότι δεν πολεμούσαν εναντίον δειλών και επομένως έπρεπε να πολλαπλασιάσουν την ανδρεία τους αν ήθελε νικηφόρο αποτέλεσμα.  Οπως  αναφέρει ο τότε διοικητής  Πυροβολικού της Στρατιάς Ηπείρου  Λεωνίδας Παρασκευόπουλος,  άριστος αξιωματικός και ο μετέπειτα πρώτος αρχιστράτηγος της Μικρασιατικής Εκστρατείας  όταν  ανέβηκε ανυπόμονος στα οχυρά του Μπιζανίου και περιηγήθηκε το χώρο έγραψε στη γυναίκα του τις εντυπώσεις του με τη μεγαλοψυχία του επαγγελματία στρατιωτικού.  «Γυναικούλα μου, χθες μετέβην επί του Μπιζανίου. Είναι αφάνταστος η καταστροφή των πυροβόλων του εχθρού που είχαν πάνω από εκατό πυροβόλα. Αλλά εξίσου πρέπει να θαυμάσουμε πώς αυτοί οι στρατιώτες παρέμειναν στις θέσεις τους εκεί πάνω πολεμώντας. Πολύ ανδρείοι πυροβοληταί οι Τούρκοι». Αυτό δεν λέγεται βέβαια και μάλιστα απόψε! για  να τιμήσει την ανδρεία των Τούρκων αλλά τον Ελληνικό Στρατό εφόσον νίκησε  αξιόμαχους αντιπάλους  με ικανούς  αξιωματικούς που εφάρμοζαν γερμανικά επιτελικά σχέδια και όχι τρομαγμένα λιπόψυχα ανθρωπάκια όπως  κακώς  διδασκόμαστε  στην   απλοική ιστορία. Αυτά όμως αφορούν την  ιστορική αντικειμενικότητα  και βέβαια  απόψε απευθύνονται  σε ακροατήριο   που    αντιλαμβάνεται  αυτό που είπε ο Σολωμός …ότι  το αληθινό είναι και  εθνικό.   Βρισκόμαστε  όμως απόψε εδώ να τιμήσουμε  την υπέρτερη, νικηφόρα   ανδρεία του στρατού μας που μας  έφερε την Απελευθέρωση. Τιμή λοιπόν στον προμαχήσαντα ταγματάρχη Βελισαρίου, που σκοτώθηκε λίγους μήνες αργότερα στην Κρέσνα πολεμώντας τους Βουλγάρους, τιμή  στον προμαχήσαντα ταγματάρχη των Ευζώνων Ιατρίδη, τιμή στον  άξιο στρατηγό  Kαλάρη που είδε μάλιστα νεκρό τον γιο του  στο πεδίο της μάχης, νεαρό  ανθυπολοχαγό αλλά και εύφημη μνεία στον τότε άκαπνο μεν λοχαγό όμως τεράστιο επιτελικό αξιωματικό Ιωάννη Μεταξά, διαχωρίζοντας προφανώς στο πώς εξελίχθηκε αργότερα η πορεία του. Εύφημη μνεία στον αξιοπρεπή αντίπαλό μας Εσσάτ -πασά και στον συνταγματάρχη αδερφό του Βεχήπ μπέη που απέτρεψαν  με μεγάλη προσπάθεια τους αλβανούς στρατιώτες που ενώ διέφευγαν οπισθοχωρώντας προς την Αλβανία   σκόπευαν να κάψουν τα Γιάννενα. Λίγα χρόνια αργότερα ο απόστρατος πλέον  Εσσάτ πασάς επέστρεψε την πόλη μας ως απλός επισκέπτης και οι Γιαννιώτες τον  δεξιώθηκαν με εξαιρετικές  φιλοφρονήσεις όπως αναφέρεται στις εφημερίδες της εποχής.  Στην πραγματικότητα δεν διαχώριζε κάτι βαθιά εχθρικό τον ελληνικό και τον… ελληνικής καταγωγής εξισλαμισμένο ελληνόφωνο  πληθυσμό  των Ιωαννίνων εκτός από την απολυταρχική  κρατική εξουσία που την ασκούσαν τα όργανα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γι’ αυτό δεν  είχαμε αιματηρά αντίποινα μετά την Απελευθέρωση. Το ήρεμο και γραφικό ενίοτε πνεύμα της συμβίωσης μεταξύ των δυο πληθυσμών το περιγράφει θαυμάσια στα «Γιαννιώτικα Διηγήματα» ο Ηπειρώτης δημοσιογράφος, διηγηματογράφος και πολιτικός Χρήστος Χρηστοβασίλης,    που ιδεολογικά θα μπορούσε να τον τοποθετήσει κάποιος στους υπέρ- Εθνικόφρονες της εποχής  καταδικασμένος μάλιστα ερήμην σε θάνατο από τουρκικό στρατοδικείο. Ας μη το αποσιωπήσουμε, οι  Ηπειρώτες στις δραστηριότητές τους και στη συνείδησή τους  είχαν ήδη απελευθερωθεί ουσιαστικά πολύ, πολύ πριν το 1913 και ο πολεμικός αγώνας γινόταν πλέον για την ενσωμάτωση της Ηπείρου στο Εθνικό κορμό.

 Αν γνωρίζουμε την ιστορία  δεν πρέπει να υποτιμούμε τους αντιπάλους όπως ποτέ δεν υποτίμησε  και δεν έπαυσε να υπολήπτεται στις ομιλίες του την γενναιότητα του  Ελληνικού  στρατού ο Κεμάλ  Ατατούρκ παρότι  νικητής. Αυτά τα ακούνε απόψε ηγήτορες στρατηγοί και πιστεύω ότι  συμφωνούν στη μη υποτίμηση  και  μη διακωμώδηση του εχθρού διότι συνιστά  επικίνδυνο στρατηγικό λάθος  διότι με τον  ίδιο εχθρό  μετά βεβαιότητος κατά την αναλυτική σκέψη του Θουκυδίδη πάλι θα συγκρουσθούμε  κάποια  στιγμή εφόσον η Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες είναι ένα ογκώδες όχημα  που κινείται  συνεχώς στο αντίθετο ρεύμα. Αλλά ελπίζουμε  αυτή  τη φορά όχι όπως το 1974 στην Κύπρο και παρ’ ολίγον στον Εβρο και στα νησιά. Όχι άλλη εθνική ντροπή. Να μην οδηγηθούν τα παιδιά μας στο Μέτωπο όπως εμείς το κρίσιμο1974 , σαστισμένοι, ακαθοδήγητοι, σχεδόν άοπλοι, με σκυμμένα κεφάλια , με  κάποιους άφρονες και ανίκανους αξιωματικούς που και την στιγμή του  πολεμικού συναγερμού στην Πρώτη Γραμμή μάς έλεγαν όπως λ.χ ο δικός μου διοικητής’’ Σηκώστε τα κεφάλια ρεεε! Εχθρός μας δεν είναι οι τούρκοι, ο εχθρός μας είναι εσωτερικός!’’ Δηλαδή οι δημοκρατικές δυνάμεις της χώρας που αντιμάχονταν τη Χούντα των επικίνδυνων γελοίων που τελικά κατέρρευσαν υπό το βάρος  όμως της θυσίας της Κύπρου. Η Κύπρος ήταν η Ιφιγένεια που με τη θυσία της έσωσε την Ελλάδα και κάποια στιγμή οφείλουμε να εξιλεωθούμε απέναντί της. Θα ωχριούσε σε συνέπειες  το 1897 μπροστά στο 1974 αν γενικεύονταν η πολεμική σύρραξη με τον ελληνικό στρατό να είναι  μια ακαθοδήγητη αγέλη.  Βαρύς χαρακτηρισμός αλλά τον είπε  λίγο πριν το 1897, υπό παρόμοιες συνθήκες, ο  Χαρίλαος Τρικούπης. « Μα πώς θα πολεμήσουμε τους Τούρκους?  Εμείς δεν έχουμε στρατό αλλά  στρατιωτική αγέλη».

 Πώς  όμως αντιδρούμε σήμερα ενώπιον του ίδιου   μεγάλου και άμεσου  κινδύνου? Ευτυχώς  την τελευταία στιγμή αγουροξυπνήσαμε, τρίψαμε τα μάτια μας και είδαμε ξαφνιασμένοι το ανοιχτό στόμα του δράκου έτοιμο να δαγκώσει κάποιο νησί,  συνειδητοποιήσαμε την απειλή , ανασυνταχτήκαμε ,φεύγουμε πλέον από την υποφώσκουσα ηττοπάθεια αλλά και τις πατριδοκάπηλες ονειροφαντασίες, εξοπλιζόμαστε με αξιόμαχα     όπλα και μια νέα γενιά ικανών  επαγγελματιών αξιωματικών με υψηλό φρόνημα έχει αναλάβει τις τύχες του στρατού χωρίς να αλληθωρίζει προς την πολιτική. Αυτή τη φορά δεν θα ταπεινωθούμε.  Για πρώτη φορά εξοπλιζόμαστε προ …εορτής και όχι… κατόπιν! όπως συνέβαινε παγίως τις τελευταίες δεκαετίες μετά τις διάφορες   τραυματικές   εμπλοκές με τους γείτονες.

Αξιότιμες κυρίες και κύριοι

« Αντί στεφάνων» είναι ο τίτλος της αποψινής ομιλίας  και αμέσως τον δικαιολογώ. «Τους νεκρούς τους τιμούμε με έργα και όχι με λόγια» είπε στον Επιτάφιο  λόγο  ο Αθηναίος στρατηγός Περικλής όταν έθαβε ομαδικά τους στρατιώτες του στον Κεραμεικό. Δεν αναλώθηκε σε επαίνους για την αυτονόητη ανδρεία τους αλλά για τα αγαθά της δημοκρατίας και του πολιτισμού που με τη θυσία τους υπερασπίσθηκαν οι πεσόντες.  Και εγώ απόψε ταπεινός μιμητής του  τολμώ να καταλήξω την ομιλία μου  ως εξής.  Θεωρώ ότι οι   μαχητές αυτού του πολέμου  έχουν πλέον   βαρεθεί  τους πανηγυρικούς, επαινετικούς λόγους. Αν  μπορούσαν οι ίδιοι  με κάποιο υπερφυσικό τρόπο να γράψουν την αναγγελία των επετειακών εκδηλώσεων της Απελευθέρωσης- εικάζοντας τη βούληση τους ποιητική αδεία-  θεωρώ ότι θα έγραφαν. «Αντί στεφάνων …καταθέστε   οι σημερινοί Ελληνες, οι σημερινοί Ηπειρώτες στη μνήμη μας τα ακόλουθα έργα» Ακούστε λοιπόν τι παράδοξα πράγματα μάς ζητούν, είναι έξω από αυτά που θεωρούνται   πατριωτικά.  Ιδού λοιπόν οι παρακλήσεις τους.

1.      Ολοι εσείς που έχετε ηγετικές θέσεις και επηρεάζετε την πορεία της χώρας, αλλά και οι απλοί ευσυνείδητοι επιχειρηματίες, βοηθείστε τους νέους  ώστε  να  μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς στη χώρα και να μη μεταναστεύουν( …δια παντός)  για να βρουν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Πρέπει να μείνουν εδώ, να ενισχύσουν την επιστήμη και την οικονομία της χώρας, να κάνουν οικογένειες και να τεκνοποιούν . Μόνον έτσι θα εξαλειφθεί η υπογεννητικότητα και η λειψανδρία του στρατού και η Ελλάδα θα είναι ισχυρή χώρα. Πατριωτισμός δεν είναι μόνον το «εφ’ όπλου λόγχη». Αυτό συμβαίνει μια φορά κάθε εκατό χρόνια. Ο πατριωτισμός είναι καθημερινή  συνειδητή πράξη. Και μια  πέτρα αν παραμερίσεις  από το οδόστρωμα είναι  πατριωτική πράξη.  Και το εμβόλιο  του κορονοιού αν κάνεις είναι κι’ αυτό πατριωτική πράξη.

 

 

2.     Μη γκρινιάζετε  για τους δαπανηρούς αλλά αναγκαίους εξοπλισμούς, αναγκαίους σήμερα όσο ποτέ! Μην τους εμπλέκεται στις πολιτικές και ιδεολογικές  διαφορές σας. Οσοι σήμερα  αντιδρούν  , μεμψιμοιρούν  ακόμη και περιγελούν τα  νέα όπλα το ίδιο θα έκαναν, αν ζούσαν στον δικό μας καιρό  με την υπέρογκη αγορά του θωρηκτού Αβέρωφ ( Τεράστια ασφαλώς η  δωρεά  του Γ. Αβέρωφ… αλλά ήταν μόνον το 1/3 της αξίας του πλοίου)  όπως επίσης με την ταυτόχρονη αγορά  και πολλών άλλων αξιόμαχων όπλων, πλοίων και αεροπλάνων) που έκριναν όμως τη νίκη των Βαλκανικών πολέμων . Αν όμως δεν γινόταν τότε ,στην κατάλληλη στιγμή,  η πολυδάπανη αγορά του  τεράστιου στρατιωτικού εξοπλισμού από μια ήδη πτωχευμένη Ελλάδα, σήμερα θα χρειαζόσασταν  τουρκική  visa για να κάνετε τουρισμό στα νησιά του Αιγαίου ή να επισκεφτείτε τα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη. Αύριο δε θα γιορτάζονταν  τα Ελευθέρια   .

 

3.    Προσπαθείστε να δημιουργήσετε αξιόπιστη παιδεία που θα παράγει  επιστήμονες   οι οποίοι θα  διαβάζουν  όχι μόνο τα   εξ ανάγκης  επαγγελματικά τους συγγράμματα  αλλά και πλήθος άλλα   βιβλία κλασσικής παιδείας.   Ειναι ανάγκη να ασχοληθούν και  με τον πολιτισμό  ώστε να έχουν υγιείς, δροσερές ψυχές και  να είναι συγκροτημένες προσωπικότητες  με κριτική σκέψη ώστε να μη  γίνονται έρμαια  δημαγωγών  και συνομοσιολόγων. Τότε μόνον θα  γίνουν άξιοι πολίτες, στυλοβάτες της χώρας και των ιδανικών όταν εμπεδώσουν  τα παρακάτω λόγια του   φιλοσόφου- λογοτέχνη Στέφαν Τσβάιχ ο οποίος έγραψε’’… Πάντα θα απειλείται κάθε βήμα προόδου, κάθε κατάκτηση της ανθρωπότητος , πάντα το αυτονόητο θα τίθεται υπό αμφισβήτηση. Όταν αρχίζουμε να θεωρούμε την ελευθερία σαν  μια ασήμαντη καθημερινότητα και όχι   ιερότατο απόκτημα της ανθρώπινης κοινωνίας, τότε αναδύεται από το σκοτάδι του ανθρώπινου υποσυνειδήτου, από τον κόσμο των τυφλών ορμών η παράφορη επιθυμία για βιασμό της’’. Ποιοί όμως είμαστε εμείς και με ποιο πνευματικό κύρος σάς λέμε απόψε αυτά που σας λέμε? Η συντριπτική πλειοψηφία μας εν ζωή είμασταν αγρότες, μαστόροι , βοσκοί, μικροεπαγγελματίες, σχεδόν  αναλφάβητοι οι περισσότεροι, είχαμε όμως θεμελιώδη παιδεία επειδή θαυμάζαμε τα γράμματα χωρίς να τα γνωρίζουμε σε αντίθεση με το σήμερα που οι σχεδόν όλοι οι  πολίτες γνωρίζουν τα γράμματα αλλά δεν τα θαυμάζουν , τα έχουν απομυθοποιήσει, μαγεμένοι από τις σειρήνες του face  Book. 

4.     Και τέλος κάποιες παραινέσεις προς τους σημερινούς Ηπειρώτες. Αγαπητοί Ηπειρώτες. Παρά το εγνωσμένο πανελληνίως ήθος σας , την  ένδοξη ιστορία σας ,παρά τις αρετές σας, παρατηρείται εδώ και αρκετά χρόνια  στην Ηπειρο μια εμφανής διολίσθηση από τις πατρογονικές αρετές και χρειάζεται διόρθωση  ώστε να γίνουν  πάλι αρετές.  Αν και απόγονοι ενδόξων  προγόνων, Ευεργετών, Διδασκάλων του Γένους, πολεμικών ηρώων  που  πριν την Απελευθέρωση βοήθησαν το έθνος σε κρίσιμες στιγμές, φαίνεται ότι αφέθηκαν βασικές ιδιότητες του Ηπειρωτισμού να ατροφήσουν . Λχ. Αρκετοί άνθρωποι  με μεγάλο πλούτο, φανερό και  κρυφό αναφάνηκαν πάλι στη Ηπειρο  ύστερα από μια  μακροχρόνια περίοδο υπανάπτυξης του τόπου και  θα μπορούσαν να  ξαναβρούν κατά τις οικονομικές δυνατότητές τους τον ανιδιοτελή ευεργετισμό . Ευτυχώς όμως δεν χάθηκε ο σπόρος. Ο απλός, ταπεινός ηπειρωτικός λαός  κρατάει στο DNA του τον ευεργετισμό  και την αγαθοεργία πάνω από τις οικονομικές  δυνατότητές του  και  είναι ένα χλοερό λιβάδι που  όμως του λείπουν τα μεγάλα  δέντρα. Υπάρχει όμως η ελπίδα  να μεγαλώσουν τα φυντανάκια και να γίνουν δέντρα καρποφόρα.  Δυο  μετάλλια  έχει απονείμει η μακραίωνη  ιστορία στα Γιάννενα αλλά… χάθηκαν. Το ένα ήταν για την…πρωτιά στα γρόσια και το άλλο για την πρωτιά στα Γράμματα. Το πρώτο φαίνεται ότι το ξανακερδίζουμε. Τα Γιάννενα έχουν ξαναγίνει οικονομική δύναμη   με βιομηχανίες, , εμπορικές δραστηριότητες, τουρισμό, πολυπληθές, αξιόλογο Πανεπιστήμιο, αρδεύονται  ως άλλη… Μεσοποταμία από δυο τεράστιους αυτοκινητόδρομους  όμως το δεύτερο μετάλλιο, το χρυσό! θέλει μεγάλον αγώνα να ξανακερδηθεί. Εννοούμε τον Πολιτισμό. Τα Γιάννενα που ως σκλαβωμένα ήταν «πρώτα στα γράμματα» σήμερα  έχουν πλέον ευθυγραμμιστεί  προς το γενικότερο πολιτιστικό επίπεδο της χώρας. Αλλά εμείς δεν θέλουμε να ευθυγραμμιστείτε , θέλουμε να ξεχωρίζετε  όπως παλιά, Ελληνες μεν αλλά…  Ηπειρώτες!  Πρώτοι στον Ευεργετισμό, στις τέχνες και στα Γράμματα. Αυτήν την Ηπειρο απελευθερώσαμε  το 1913 και όχι πολυκατοικίες , πεντάστερα και καφετέριες. Τι συμβαίνει  όμως σήμερα?  Ο,τι και σε ολόκληρη τη χώρα. Ελάχιστοι μπαίνουν στα βιβλιοπωλεία ούτε επισκέπτονται  τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Ηπείρου, τις πινακοθήκες και τα σπουδαία  μουσεία σας  όπως λ.χ το εμβληματικό Μουσείο Παπαγιάννη  στο χωριό Ελληνικό όπου χτυπά  η καρδιά της αρχέγονης Ηπείρου και που  στον  Βαλκανικό πόλεμο   από κει έβαζαν  τα πυροβόλα μας κατά του Μπιζανίου. Και για την  επιλεκτική αμνησία σας είναι σκόπιμο κάτι να παρατηρήσουμε…για να το θυμηθείτε! Πριν  δεκαετίες τα Γιάννενα ήταν πολυπολιτισμική πόλη. Συγχωνεύονταν εδώ δημιουργικά διάφορες εθνότητες, γλώσσες θρησκείες, πολιτισμοί. Τότε έγινε η πόλη  « πρώτη στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα» . Όμως οι   τραγικές ιστορικές συνθήκες εξαφάνισαν από την πόλη  τις άλλες εθνότητες.  Απομείνατε μονοποικιλιακή ελληνική κοινότητα, δεν ξέρουμε για καλό ή κακό. Όμως μια μεγάλη ομάδα  συμπατριωτών σας θα έπρεπε οπωσδήποτε να την τιμάτε και να την μνημονεύετε. Εννοούμε τους ρωμανιώτες Εβραίους που εξαφανίστηκαν μαρτυρικά και δυστυχώς- κακά τα ψέματα- στη συλλογική  μνήμη των Ηπειρωτών πέρασε το μακάβριο γεγονός και λησμονήθηκε σα να ήταν αυτές οι χιλιάδες γιαννιώτικες  ψυχές φθινοπωρινά φύλλα από τα πλατάνια της λίμνης  και ο αέρας τα σκόρπισε στα νερά της  και χάθηκαν. Κι’ όμως ήταν Γιαννιώτες  μαζί με τους πρώτους Γιαννιώτες στο τόπο αυτόν. Δημιούργησαν ιδιαίτερο πολιτισμό,  πολέμησαν για την  Ελλάδα εφόσον ήταν και αισθάνονταν Ελληνες, σκοτώθηκαν κατά την αναλογία τους στους πολέμους και μάλιστα ο πρώτος πεσών ανώτατος αξιωματικός στον πόλεμο του  1940 είναι ο εβραίος  συνταγματάρχης  Μαρδοχαίος Φριζής που σκοτώθηκε πράγματι ηρωικά στην Πρεμετή.  Συγχωρείστε μας αν σας χαλάμε κάπως την καρδιά αυτή την  πανηγυρική μέρα, αλλά  πού αλλού θα σας βρίσκαμε όλους   μαζεμένους να τα πούμε?   Από σας Ηπειρώτες  έχουμε αυξημένες απαιτήσεις . Δεν θα τα ζητούσαμε όλα αυτά  από άλλη περιοχή της Ελλάδας. Εχετε άξιους προγόνους και οφείλετε να είστε άξιοι απόγονοί τους δείχνοντάς το όμως με έργα όπως το ζητούσε και ο Περικλής από τους Αθηναίους στον Επιτάφιο λόγο του. 

   Συμπατριώτες. Καταλήγω. Περίπου αυτά  ζητούν ανιδιοτελώς από εμάς οι  Ελευθερωτές της πόλης μας .  Εργα όχι λόγια. Ο,τι μπορούμε ας το πραγματοποιήσουμε, ας το διασώσουμε ,  ας το αναστήσουμε με το ισχυρό ηπειρωτικό DNA μας  που δεν έχει   χαθεί από τις ψυχές μας.  Εξ άλλου εμάς αφορούν,  εμείς θα  τα καρπωθούμε και θα δώσουμε πάλι το νόημα στις δυο  ιερές λέξεις  … Εύανδρος Ηπειρος.

 

                                                                    Ευχαριστώ