Οι εκδόσεις ΠΕΔΙΟ σας προσκαλούν στην παρουσίαση της σειράς                                           


 «Λαϊκοί Πολιτισμοί» 


που διευθύνει ο Ευάγγελος Αυδίκος (Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας)

την Πέμπτη 7 Απριλίου και ώρα 19:00,
στο βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ (Σταδίου 24)

Για τα βιβλία θα μιλήσουν:

• Βασίλης Καραποστόλης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
• Χριστίνα Βέικου, Ανθρωπολόγος

Συντονίζει η Σήλια Νικολαΐδου, κοινωνιολόγος, πρώην καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Αποσπάσματα θα διαβάσει η ηθοποιός Δήμητρα Χατούπη.

Στον ανώνυμο αγωνιστή

Κάθε χρόνο στις εθνικές επετείους γίνεται συζήτηση για τα ιστορικά γεγονότα. Άλλοτε ο λόγος είναι δοξαστικός κι άλλοτε αναθεωρητικός. Για την επανάσταση του 1821 έχουν ειπωθεί πολλά. Από πολλούς. Στη δεκαετία του 1980 έγιναν έντονες συγκρούσεις. Τι σόι αγώνας ήταν;Ποιος ήταν ο ρόλος των διαφόρων ομάδων.

    Φέτος η συζήτηση ξεκίνησε νωρίς. Αφορμή το ντοκυμανταίρ του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ. Είν’ αλήθεια πως το θέμα χωράει πολλή κουβέντα. Εκείνο όμως που ξαφνιάζει είναι η «κουτσομπολίστικη’ αντίληψη για τα ιστορικά πρόσωπα. Για τις προσωπικές επιλογές των ηρώων-αν είναι αξιόπιστες οι πληροφορίες. Για το χαρακτήρα τους. Τα πάθη τους. Αυτό είναι όμως το σημαντικό; Αυτό είναι που βαραίνει στη ζυγαριά της ιστορίας; Ο λόρδος Βύρωνας κρίνεται από τις αδυναμίες του; Τελικά, γιατί πρέπει να αποδομείται, να απαξιώνεται ο Σολωμός; Έχει σημασία αν δεν ήξερε τα ελληνικά που έπρεπε;

       Αυτό που μετράει είναι το αποτέλεσμα. Η επανάσταση. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας. Ο ‘φωτισμός’ που επιχειρούσε ο Ερμής ο Λόγιος μέσα από τις σελίδες του έπιασε τόπο. Το εθνικό κράτος-δέκα χρόνια μετά την επανάσταση-ήταν γεγονός. Στα Βαλκάνια άρχισε να ξηλώνεται το οθωμανικό ‘πουλόβερ’. Αυτή η εξέλιξη λογίζεται ως κρίσιμο σημείο στην ευρωπαϊκή πολιτική. Αυτό είναι το μεδούλι του 1821. Αυτοί που πολέμησαν ήταν άνθρωποι με αδυναμίες και πάθη. Αυτό πάντα έτσι γίνεται. Ο Καραϊσκάκης ο ίδιος δήλωσε πως πότε γινόταν άγγελος και πότε διάβολος. Στη φωτιά γαλβανίζεται η κοινή συνείδηση. Εκεί βγαίνουν και οι αδυναμίες που αυτός ο τόπος τις έχει πληρώσει ακριβά. Είναι η φαγωμάρα που κόντεψε να τινάξει στον αέρα την επανάσταση.

       Όμως, το 1821 ήταν πολιτικό και κοινωνικό εγχείρημα. Αποτυπώνεται στο πρώτο σύνταγμα. Ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη τα αιτήματα. Οι αρχές του Διαφωτισμού. Οι άνθρωποι που πήραν τα όπλα δεν ήταν άγιοι. Όμως, ήθελαν μια άλλη ζωή, είτε  εθνική είτε κοινωνική. Σε κάποιο δημοτικό τραγούδι υπάρχει η προτροπή «Βασίλη, κάτσε φρόνιμα να γίνεις νοικοκύρης». Ήταν οι προσκυνημένοι που τα συμφέροντά τους ταυτίζονταν με αυτά των Οθωμανών. Ήταν κι ο φόβος του γονιού. Πολλοί πήραν τα όπλα. Πολλοί χάθηκαν. Αυτοί λοιπόν που πήραν τα όπλα-όποιο κι αν ήταν το ξεκίνημα-είχαν να  ξεπεράσουν την προτροπή για υποταγή. Να σκύψουν το κεφάλι, τους συμβούλευαν όλοι.Να συμμορφωθούν. Να δεχτούν πως ο αγώνας ήταν μάταιος. Ατελέσφορος.

       Κι όμως, πήραν τα όπλα. Μάτωσαν. Άντεξαν. Τα κατάφεραν. Οι διεθνείς συγκυρίες έχουν το μεράδι τους. Πάντα έτσι όμως γίνεται. Οι άλλοι , οι απέξω, έρχονται όταν θέλουν να μπουν μπροστά στις εξελίξεις. Να δηλώσουν παρόντες στα νέα δεδομένα.

       Όμως, το πρώτο ήταν ο αγώνας. Το ανυπότακτο πνεύμα. Το αγύριστο κεφάλι μπροστά στις δυσκολίες. Γι’ αυτό και μόνο το λόγο το 1821 αξίζει να έχει μια ξεχωριστή θέση στις καρδιές μας. Δεν χρειάζονται πολλά. Αρκεί κι ένα λουλούδι σε κάποιο άγαλμα. Αρκεί η σκέψη μας να πετάξει στους ανώνυμους αγωνιστές.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

Η φωτιά πηγή ζωής, δύναμης και καθαρμού

1, 2, 3 Απριλίου 2011 

Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αίθουσα Παλαιάς Βουλής

Οργάνωση:

Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Φίλοι του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2011

Απογευματινή Συνεδρία

17.00 – 17.30 Προσέλευση – Εγγραφές

17.30 – 17.45 Προσφωνήσεις – Χαιρετισμοί

Πρόεδρος : Μιχάλης Μερακλής

17.45 – 18.00 Ευάγγελος Αυδίκος, Καθηγητής Λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ιερότητα και μιαρότητα στη φωτιά. Η κοινωνική αντίστιξη ενός φυσικού φαινομένου

18.00 – 18.15 Αικατερίνη Πολυμέρου - Καμηλάκη, Διευθύντρια Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών               

Μετά τη φωτιά, η στάχτη

18.15 – 18.30 Μανόλης Σέργης, Επίκουρος Καθηγητής Λαογραφίας, Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης

Φωτιά και «Ιεροί Επισκέπτες»

18.30 – 18.45 Γεώργιος Αικατερινίδης, Διδάκτωρ Φιλολογίας, τ. Διευθυντής Ερευνών Κέντρου Ερεύνης  Ελληνικής  Λαογραφίας της  Ακαδημίας  Αθηνών

«Πυρά μεγάλη εκκέκαυται και ανθρακιά εξενηνεγμένη κείται». Η τελετουργική  αναστενάρικη φωτιά

18.45 – 19.00 Μιράντα Τερζοπούλου, Λαογράφος - Εθνολόγος, Πρώην  Ερευνήτρια Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Πυροβασίες και Χριστιανισμός: η νομιμοποίηση μιας ανταρσίας

19.00  – 19.15 Δ ι ά λ ε ι μ μ α

19.15 – 19. 30 Έλια Βλάχου, Προϊσταμένη Υπηρεσίας Μουσείων, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς

Από το καζάνι στον ατμολέβητα: χρήσεις της φωτιάς στην παραδοσιακή και βιομηχανική τεχνολογία

19.30 – 19.45 Νικόλαος Λιάρος, Aρχαιολόγος - Κεραμίστας, Κέντρο Μελέτης  Νεώτερης Κεραμεικής

Κεραμεικοί κλίβανοι στο κεντρικό Αιγαίο κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Η προοδευτική μητρόπολη και η συντηρητική περιφέρεια: Σίφνος και Κυκλάδες

19.45 – 20.00 Στέλλα Τσιροπινά,  Φιλόλογος, Δρ Θεατρολογίας

Τροχιές φωτιάς στον ουρανό: το αναστάσιμο έθιμο του ρουκετοπόλεμου στο Βροντάδο της Χίου

20.00 – 20.15 Συζήτηση

Σάββατο 2 Απριλίου 2011

Π ρ ω ι ν ή  Σ υ ν ε δ ρ ί α

Πρόεδρος : Μάρω Αδάμη - Καρδαμίτση

9.30 – 9. 45 Μανόλης Βαρβούνης, Αν. Καθηγητής Λαογραφίας,  Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Η φωτιά σε λαϊκές θρησκευτικές τελετουργίες της Θράκης

9.45 – 10.00 Αριστείδης Δουλαβέρας, Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Η φωτιά στον κύκλο του χρόνου της παραδοσιακής κοινωνίας της Κορινθίας

10.00 – 10.15 Ζωή Ν. Μάργαρη, Ερευνήτρια,  Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Αποκριάτικες Εθιμικές Πυρές: Η περίπτωση των «Φανών» της Κοζάνης

10.15 – 10.30 Κυριακή Χρυσού - Καρατζά, Ερευνήτρια, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Οι φωτιές του Πάσχα στη Σαντορίνη

10.30 – 10.45 Μαρία Κουμαριανού, Ανθρωπολόγος

«Logit šeۥlet» ( Η φωτιά καίει): Η εθιμική πυρά της «καμήλας» στους Μαρωνίτες της Κύπρου. Ομοιότητες,  διαφορές και κοινωνικές προεκτάσεις

10.45 – 11.00 Έλενα Χαλκουτσάκη, Γ.Γ. Ινστιτούτου των Ελληνικών Μύλων

Τα χοιροσφάγια στην Ευρώπη του Βορρά και του Νότου

11.00 – 11. 30 Δ ι ά λ ε ι μ μ α

11.30 - 11.45  Gordana Blagojevic, Δρ. Εθνολογίας και Ανθρωπολογίας, Ερευνήτρια στο Εθνογραφικό Ινστιτούτο της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (Βελιγράδι, Σερβία).

Το στοιχείο της φωτιάς στις γιορτές των Χριστουγέννων: συγκριτική μελέτη των σέρβικων και ελληνικών λαϊκών εθίμων

11.45 – 12.00 Ελευθέριος Π. Αλεξάκης  Δρ, Κέντρο Ερεύνης  της Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Tελετουργίες της εστίας στα Βαλκάνια και στον Καύκασο με έμφαση στην Ελλάδα και την Αρμενία

12.00 – 12.15 Παρασκευάς  Ποτηρόπουλος, Ερευνητής,  Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Οι εθιμικές πυρές και η συμβολική συγκρότηση της τοπικής ταυτότητας

12.15 - 12.30 Θεοφάνης Σουλακέλλης, Καθηγητής Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής - Πρόεδρος, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Κέντρου Αιγαιακών Λαογραφικών και Μουσικολογικών Ερευνών

Ἡ Ἁγιὰ Φωτιὰ καὶ ὁ μπυρισμένος λόγος

12.30 – 12. 45 Αναστασία Λουδάρου, Αρχαιολόγος, MSc.Υποψήφια Διδάκτωρ Αρχαίας Ιστορίας, Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης

Η Επτάφωτη Λυχνία -  Menorah: Εικονογραφία και Συμβολισμοί στην Εβραϊκή Τέχνη και Θρησκεία

12.45 – 13.00 Στέλιος Μουζάκης, Ερευνητής Ιστορίας Πολιτισμών

Χρήση πυρός και εμπρησμός στις βυζαντινές καινοτομίες και τους Νομοκάνονες

13.00 – 13.30 Συζήτηση

Απογευματινή Συνεδρία

Πρόεδρος : Αικατερίνη Πολυμέρου - Καμηλάκη

17.00 – 17.15 Μιχάλης Μερακλής, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο έσχατος συμβολισμός της φωτιάς

17.15 – 17.30 Νόρα  Σκουτέρη - Διδασκάλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας,  Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης

Παίζοντας με τη φωτιά: Υλικές και συμβολικές πρακτικές κοινωνικού ελέγχου

17.30 - 17.45 Ευαγγελία Πάντου, Αρχαιολόγος, 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

Η καταδίκη του Αρείου στο πυρ το αιώνιο, σε μεταβυζαντινούς ναούς της Μάνης

17.45 – 18.00  Κωνσταντίνος Στουπάθης, Συντηρητής Αρχαιοτήτων - Moυσειολόγος

                      Νικόλαος Μανιάτης, Συντηρητής Αρχαιοτήτων

Η Θερμική αποδόμηση των τεκμηρίων της Πολιτιστικής Κληρονομιάς:  Υποβάθμιση ή υπεραξία;

18.00 – 18.15 Γεώργιος Σπέης, Ηλεκτρ. Μηχανικός - Ερευνητής

Η Kόκα της Τζιάς

18.15 – 18.30 Δ ι ά λ ε ι μ μ α

18.30 – 18.45 Γιώργος Ευγενικός, Πρόεδρος του Κέντρου Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών

Η φωτιά ως γενεσιουργός αιτία ανάπτυξης της λαϊκής προφορικής παράδοσης

18.45 – 19.00 Ελένη - Καλομοίρα Λαμπρίδου, Απόφοιτος Ανθρωπιστικών Σπουδών - Τμήμα Ελληνικού Πολιτισμού, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο

Η χρήση και η δύναμη του στοιχείου της φωτιάς στον υπερφυσικό κόσμο των παραμυθιών

19.00 – 19.15 Άννα  Λυδάκη, Αν. Καθηγήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας

Φλόγες του έρωτα στο δημοτικό και το λαϊκό τραγούδι

19.15 – 19.30 Δημήτρης Μπαχάρας, Δρ Ιστορίας , Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο

Η φωτιά   στα περιοδικά

19.30 – 19.45 Συζήτηση

Κυριακή 3 Απριλίου 2011

Πρωινή Συνεδρία

Πρόεδρος : Τέτη Χατζηνικολάου

10.00 – 10. 15 Ανδρομάχη Οικονόμου, Δρ Εθνολόγος  – Κύρια Ερευνήτρια, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Χρήσεις της φωτιάς στις τεχνικές εκμετάλλευσης του αγροτικού και δασικού χώρου

10.15 – 10.30 Ευάγγελος Καραμανές , Ερευνητής, Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Μετά τη φωτιά: τοπίο και σημεία του τόπου σε μια κοινότητα του νομού Λάρισας μετά την πυρκαγιά

10.30 – 10.45 Κωνσταντίνος Καρατζόγλου, Ινστιτούτο  των   Ελληνικών Μύλων

Η τεχνολογία της φωτιάς και η «φωτιά» της τεχνολογίας  (Με αφορμή  τις  φωτιές  του  2007)    

10.45 – 11.00 Χρήστος Ματζάνας, Αρχαιολόγος,   Ζ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Αρχαία Ολυμπία)

Τεχνολογίες ανάμματος φωτιάς από την Προϊστορία έως σήμερα

11.00 – 11.15 Δωρίνα Μουλλού, Δρ Αρχαιολογίας

Η φωτιά. Η μοναδική πηγή τεχνητού φωτισμού στην αρχαιότητα

11.15 – 11.30 Δ ι ά λ ε ι μ μ α

11.30 – 11.45 Γιάννης Παντζόπουλος,  Ερευνητής,  Γεν. Γραμ. Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, Αναπλ. Πρόεδρος Ινστιτούτου Έρευνας Αρχαίας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας

Η φωτιά ως μέσο μετάδοσης μηνυμάτων (φρυκτωρίες, πυρσείες και καμινοβίγλες)

11.45 – 12.00 Πλούταρχος Θεοχαρίδης, Αρχιτέκτων Μηχ.  Αριστοτέλειου Παν/μιου Θεσ/κης, Αρχιτέκτων 10^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

                         Σταύρος Μαμαλούκος, Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός Εθν. Μετσόβειου  Πολυτεχνείου - Αναστηλωτής, MA in Conservation Studies IoAAS, University of York, UK, Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Πατρών

Το Μαγκιπειό της Μεγίστης Λαύρας

12.00 – 12.15 Αλέκος Φλωράκης, Δρ Εθνολόγος – Λαογράφος

Τα "γύφτικα" της Οξωμεριάς Τήνου. Σιδηρουργοί και σιδηρουργεία στο 19ο και 20ό αι

12.15 – 12.30  Παναγιώτης  Ι. Καμηλάκης, Ερευνητής τ.,  Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας  της Ακαδημίας  Αθηνών

Οι καρβουνιάρηδες της Ικαρίας στο χώρο του Αιγαίου

12.30 – 12.45 Ειρήνη Γρατσία  Αρχαιολόγος

                          Μιμίκα Γιαννοπούλου Δρ Αρχαιολόγος

Ο ρόλος της φωτιάς στην κεραμική: Διαχρονική προσέγγιση στην πυροτεχνολογία και στην τυπολογία των κλιβάνων του ελλαδικού χώρου

12.45 – 13.00 Μαρία Γρυπάρη, Αρχιτέκτων,  Πρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικών Μύλων

Φούρνοι στο Αιγαίο

13.00 – 13. 15 Μαρία Γαβρήλου, Χρυσοχόος - Γεμμολόγος

Η Φωτιά στην τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας

13.15 – 13.30 Κατερίνα Μαρινάκη, Εκπαιδευτικός –Δημοσιογράφος

Τα ασβεστοκάμινα της Φολεγάνδρου

13.30 – 13.45 Συζήτηση

«Κοντά στον κλίβανο με ιστορίες για τη φωτιά»

Στην αυλή του Κέντρου Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής οι μαθητές του προγράμματος κεραμικής του Μουσείου θα κατασκευάσουν και θα ψήσουν κεραμικά σε μικρό πρωτόγονο κεραμικό κλίβανο. Στην εκδήλωση θα συμμετέχει το Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών με αφηγήσεις ιστοριών σχετικές με τη φωτιά.

Μελιδώνη 4-6 και Αγίων Ασωμάτων, Θησείο

Κυριακή 3 Απριλίου 2011 

Ώρα προσέλευσης: 15.30

Μετά την εκδήλωση θα ακολουθήσει μικρό κέρασμα. 

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Μάρω Αδάμη - Καρδαμίτση, Αρχιτέκτων - Καθηγήτρια Ε.Μ.Π., Πρόεδρος των ΦΙΛΩΝ του Μ.Ε.Λ.Τ.

Ελένη Ρωμαίου - Καρασταμάτη Δρ, Επίτιμη Διευθύντρια Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Γιαννούλα Καπλάνη , Αρχαιολόγος – Κοινων. Ανθρωπολόγος , Επίτιμη Διευθύντρια Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Μαρία Αυγούλη, Αρχαιολόγος  - Μουσειολόγος, Διευθύντρια Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Γεώργιος Σπέης, Ηλεκτρ. Μηχανικός – Ερευνητής Λαογραφίας

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

Ευγενία Δάφνη, Φιλόλογος – Μουσειοπαιδαγωγός, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Ιωάννα Πάλλα, Αρχαιολόγος, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

TΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Ιωάννης Νίνος, Διοικητικός, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Άγγελος Παπαθεοδώρου, Τεχνικός, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης

Οι αποδιοπομπαίοι τράγοι

Έχουν γραφτεί πολλά για την οργή και τον κόμπο που νιώθουν όλοι οι Έλληνες τον τελευταίο καιρό. Δύσκολο, επώδυνο θα έλεγα, είναι να γλύψεις τις πληγές, να αντικρίσεις γυμνή την αλήθεια. Ο κόμπος δεν μαλακώνει. Ο θυμός δεν κατακάθεται. Δύσκολο να επαναλάβεις το στίχο του Σεφέρη «Mε τι καρδιά, με τι πνοή,τι πόθους και τι πάθος,πήραμε τη ζωή μας· λάθος!κι αλλάξαμε ζωή».Έχουν κυλήσει αμέτρητες λέξεις από τα χείλη πολλών για το πού μπαίνει η άνω τελεία, αν δηλαδή ομολογούμε συλλογικά πως η ζωή μας πήρε λάθος δρόμο τις τελευταίες δεκαετίες^.αν δηλαδή υπάρχει μια συλλογική ενοχή και συνείδηση για την ανάγκη αλλαγής στη ρότα πλεύσης.

       Ανάμεσα σ’ όλα αυτά όμως υπάρχει κάτι πολύ ενδιαφέρον που μας γυρίζει στο 19^ο αιώνα. Είναι η στάση των Δυτικοευρωπαίων. Ολοένα και  περισσότερο δυναμώνουν οι κρωγμοί για τους ανίκανους, τους διεφθαρμένους, τους τεμπέληδες, τους…. σκεπάζοντας τις όποιες κουβέντες συμπάθειας. Υπάρχει μια υστερία σε κάποιους κύκλους των εταίρων μας που παίρνει χαρακτηριστικά επικίνδυνου εθνικού στερεότυπου. Από τη λαϊκίστικη γερμανική «Μπίλντ» ως  τα δελτία ειδήσεων των ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζονται ως αποδιοπομπαίος τράγος, στον οποίο φορτώνονται όλες οι αμαρτίες για να ξεφορτωθούν τις δικές τους ευθύνες οι ηγήτορες. Πάντα έτσι συνέβαινε με τους αποδιοπομπαίους τράγους στην ιστορία. Ήταν τα εύκολα θύματα που κουβαλούσαν το σταυρό του μαρτυρίου για τις συλλογικές ευθύνες.

     Οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί επαναλαμβάνονται, με διάφορους τρόπους κάθε φορά, από πολλούς σπουδαιοφανείς που επενδύουν προσωπικές φιλοδοξίες στην «υποτίμηση» και απαξίωση του συμβολικού ιστορικού και πολιτισμικού κεφαλαίου της Ελλάδας-και όχι μόνο. Και να σου που σκάει μύτη ο 19^ος αιώνας. Ήταν τότε που  οι Δυτικοευρωπαίοι σχεδίαζαν επί χάρτου την ηγεμονία τους φτιάχνοντας τη ‘βολική’ θεωρία του εξελικτισμού. Αυτοί στην κορφή της προόδου-και τον «πολιτισμό» όπως αυτοί τον φαντάζονταν-κι από κάτω οι άλλοι-πένητες και ρακένδυτοι λαοί της Αφρικής, της Ασίας, των Βαλκανίων- που πάλευαν απεγνωσμένα να φτάσουν το ιδεατό. Σήμερα τη θέση τους παίρνουν τα «γουρουνάκια» της μεσογειακής Ευρώπης(P.I.G.S.) . Είναι οι ανεπρόκοποι, οι απροσάρμοστοι, οι ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Στη θέση του μηχανοδηγού οι εκλεκτοί και στο τελευταίο βαγόνι της ιστορίας της σύγχρονης Ευρώπης οι «λεπροί», οι αποσυνάγωγοι.

       Η ιστορία όμως είναι απρόβλεπτη. Η εξουσία και η δύναμη τυφλώνουν και δε βοηθούν να διαβαστεί σωστά το παρελθόν.

      

   

Βαγγέλης Μπέκας, Φετίχ, μυθιστόρημα. Εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος, Αθήνα 2011

Ο Παύλος έκλεβε τους Νομπελίστες ποιητές, άλλαζε λέξεις, φράσεις, νοήματα, κι έτοιμο το διαφημιστικό. Η υψηλή λογοτεχνία στην υπηρεσία του πελάτη. Όχι πια. Από τότε που η κυβερνητική οδηγία υποχρέωσε τα βιβλιοπωλεία να μην τοποθετούν στα ράφια τους ποίηση, δεν είχε από πού να εμπνευστεί.

Αυτό ήταν μόνο ένα από τα αλλεπάλληλα νέα μέτρα της κυβέρνησης. Μέτρα για την ενίσχυση της παραγωγικότητας. Προϊόντα νοσηρής φαντασίας. Οι πλούσιες συνοικίες άδειαζαν, οι φτωχές ασφυκτιούσαν.

Ποιος ο ρόλος του Ινστιτούτου, του μυστηριώδους συμμάχου της κυβέρνησης, σε όλα τούτα; Η Δανάη μπλέκεται με το Ινστιτούτο, θέλει να μάθει τι τους κρύβουν. Ζητά τη βοήθεια του Παύλου και η ιδιόμορφη σχέση τους ξεκινά. Τα αλλεπάλληλα νέα μέτρα οδηγούν το ζευγάρι στο περιθώριο. Μοναδική τους διέξοδος να λύσουν το γρίφο του Ινστιτούτου.

Στο γαϊτανάκι της πλοκής συμμετέχουν ακόμη ο Άρης (ο σύγχρονος πειρατής), ο κύριος Πικρός ή Νυφίτσας (ο καλύτερος στρατολόγος του Ινστιτούτου), ο Τέο (το συνταξιοδοτημένο παιδί των λουλουδιών με τα «μαγικά ξόρκια»), η Μαρία και ο Ιάσονας (που έχουν εμμονή με τα ομαδικά σπορ του Μαρκήσιου ντε Σαντ).

Ένα νουάρ μυθιστόρημα-ταξίδι από τον θείο Μαρκήσιο μέχρι το φετιχισμό του εμπορεύματος, όπου αποκαλύπτεται κάτι στο οποίο αποδίδονται υπερφυσικές ιδιότητες. Ένα φετίχ. Μια ελπιδοφόρα ρομαντική ειρωνεία.

---

O Βαγγέλης Μπέκας γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1976. Σπούδασε Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης στο Πολυτεχνείο Κρήτης, και ΜΜΕ. Στη συνέχεια εργάστηκε σε έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ.

Δραστηριοποιείται στην καλλιτεχνική ομάδα Barouak. Συντονίζει τον Κόμβο Πολιτισμού www.acidart.gr, όπου νέοι καλλιτέχνες γράφουν για τέχνες και φίλοι των τεχνών δίνουν το στίγμα τους. Τον Οκτώβριο του 2010 πραγματοποίησε την «Πerformance Διήγημα Δρόμου», ενώ τo 2009 κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Το 13o υπόγειο (εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος).

Οι φαλλοί του Τυρνάβου, Βιβλιοθήκη εφ. Ελευθεροτυπία(Σάββατο, 5/3/2011)

 

 

Ο Τύρναβος είναι ίσως από τους λίγους τόπους-αν το όχι το μόνο μέρος στην Ελλάδα-, όπου οι αποκριές δοκιμάζουν τα όρια του ‘καθωσπρεπισμού ‘μας φωτίζοντας ταυτόχρονα την απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στην κοσμολογία του σύγχρονου ανθρώπου και την αντίστοιχη της προβιομηχανικής κοινωνίας. Στην πρώτη περίπτωση ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τη γη ως μέσο πλουτισμού αδιαφορώντας για την ‘ευεξία’ της, ενώ στη δεύτερη ο πολιτισμός οργανώνεται με επίκεντρο τη γη και το ενδιαφέρον για την αναπαραγωγική της ικανότητα.

    Η ημέρα του λαϊκού δρώμενου είναι η Καθαρή Δευτέρα. Θέατρο του δρώμενου είναι ο λόφος του Άη Λια από τη μια μεριά και η πόλη του Τυρνάβου από την άλλη. Στο λόφο μαγειρεύουν το μπουρανί, είδος χορτόσουπας. Συνοδεύεται το μαγείρεμα από διάφορα τραγούδια που αποδίδονται με τον όρο ‘άσεμνα’ ή ‘βωμολοχικά’. Πρόκειται για ταξινόμηση που προέρχεται  από τον δικό μας, στον σύγχρονο   πολιτισμό, το μη αγροτικό,  ο οποίος  περιθωριοποίησε και ενοχοποίησε τη γονιμοποιητική διαδικασία. Η συνεχιζόμενη χρήση αυτής της λέξης για την ταξινόμησή τους  δείχνει την εμμονή να ερμηνεύουμε τα πολιτισμικά και κοινωνικά φαινόμενα με όρους της δικής μας κοσμολογίας, ενώ πιο αποτελεσματικό θα ήταν  να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την οπτική της αγροτικής κοινωνίας. Τα τραγούδια αυτά μπορούν να ταξινομηθούν ως γονιμοποιητικά.

      Παλιότερα, οι τελεστές επέλεγαν τον βασιλιά τους, τον έβαζαν ανάποδα σε γάιδαρο κι αφού διασκέδαζαν με χορούς και τραγούδια γονιμοποίησης, έκλειναν την ημέρα ρίχνοντας τον βασιλιά σε μια γούρνα με νερό. Όλα αυτά είναι ένα σύνολο τελετουργικών πράξεων που απαντώνται σε όλα σχεδόν τα αποκριάτικα δρώμενα, όπου κυριαρχεί ο ανάποδος κόσμος. Ανατρέπεται η τάξη-γι’ αυτό κι ο βασιλιάς ανάποδα. Ο βασιλιάς αναλαμβάνει το ρόλο του αποδιοπομπαίου αντι-ήρωα, στον οποίο θα φορτωθούν όλα τα αμαρτήματα του περασμένου χρόνου, ώστε να γεννηθεί μια καλύτερη , παραγωγικότερη καλλιεργητική χρονιά. Γι’ αυτό και ρίχνεται στο νερό, όπου συναντάται ο θάνατος με τη ζωή. Ο βασιλιάς πνίγεται στο νερό , για να αρχίσει όλη η κοινότητα μια νέα ζωή, αποκαθαρμένη από τις «σκουριές» της περασμένης περιόδου.

       Δεν είναι  όμως μόνο ο Άη Λιας ο τόπος για το λαϊκό δρώμενο. Είναι και η πόλη του Τυρνάβου: τα καφενεία της, οι δρόμοι, η πλατεία, το ποτάμι. Εκείνο που κυριαρχούσε παντού ήταν ο φαλλός. Για τους ανθρώπους της υπαίθρου που νιώθουν τη γη ως αναπόσπαστο κομμάτι της γης και της φύσης ο φαλλός είναι το σύμβολο μιας τελετουργίας, όχι μέσο σκανδαλισμού και ‘ηθικής εκτροπής’. Εκείνο που τους ενδιέφερε ήταν τα γεννητούρια του χωραφιού τους^. η παραγωγή και η συγκομιδή για να τα βγάλουν πέρα.Η αναπαράσταση της σεξουαλικής πράξης είναι συστατικό στοιχείο στη λειτουργία των περισσότερων δρωμένων αυτής της περιόδου , ιδίως στη Θράκη. Η συμβολική άροση και η σπορά είναι διαδικασίες γονιμοποίησης της γης που παραπέμπουν στην αρχική κοσμογονία, στη μυθολογία για τον τρόπο που δημιουργήθηκε ο κόσμος, όπως έχει καταγραφεί στους διάφορους λαούς.

     Εκείνο που «σοκάρει» τον σύγχρονο άνθρωπο είναι οι φαλλοί. Το θέμα ήρθε στην επιφάνεια, περίπου στα μέσα της περασμένης δεκαετίας,   με τη μήνυση κατά της Δόμνας Σαμίου αλλά και με τις διαμαρτυρίες κάποιων κύκλων για τους φαλλούς  που εμφανίστηκαν σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ από τον Τύρναβο.

    Η πόλη, την ημέρα αυτή, προσκυνάει το φαλλό. Η δύναμη του τηλεοπτικού φακού και της έντυπης ενημέρωσης διέδωσε το δρώμενο σ’ όλη την Ελλάδα, με αποτέλεσμα ο  Τύρναβος να προκαλέσει  το ενδιαφέρον αρκετών εκδρομέων του τριημέρου. Οι επισκέπτες  της Καθαράς Δευτέρας μπαίνοντας στο κέντρο της πόλης βρίσκονται σ’ ένα υπαίθριο θέατρο, όπου όλα υπηρετούν το φαλλό αλλά και τις τουριστικές ανάγκες. Οι  δρόμοι που οδηγούν στην κεντρική πλατεία είναι κατειλημμένοι από τραπέζια και παρέες. Οποιαδήποτε εικόνα απαραίτητα συνοδεύεται από αντικείμενα που έχουν τη μορφή του φαλλού. Γλυφιτζούρια, πλαστικοί και κεραμικοί φαλλοί, ακόμη και το μαλλί της γριάς. Όλα τα αναμνηστικά αποκτούν τη μορφή του. Ακόμη και τα ψωμιά που φουρνίζει ο φούρνος στην πάνω γωνία της πλατείας έχουν την ίδια μορφή. Προφανώς, οι Τυρναβιώτες έχουν κατανοήσει τη δύναμη του φαλλού ως τουριστικού προϊόντος.

    Ωστόσο, η λειτουργία προϋποθέτει την ύπαρξη μιας τελετουργικής παράδοσης στην πόλη, η οποία επιτρέπει να εκδηλωθούν οι νέες τάσεις που μετασχηματίζουν το υπαίθριο τελετουργικό θέατρο του κέντρου του Τυρνάβου σε δοκιμαστήριο για τη χειραφέτηση της γυναίκας.

     Αυτό μπορεί ο επισκέπτης να το δει παντού. Όμως, η  σκηνή της συγκεκριμένης αναπαράστασης είναι η κεντρική πλατεία της πόλης, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ο φαλλός-προσκύνημα που επιβεβαιώνει τόσο τη δημόσια δήλωση της γυναικείας χειραφέτησης όσο και την ένταξη όλων αυτών σε μια αναπτυξιακή  πολιτική της πόλης του Τυρνάβου. Στο κέντρο της πλατείας είναι εγκατεστημένος ο τεράστιος φαλλός που έχει κάθισμα στο πίσω μέρος. Προκαλεί το ενδιαφέρον πολλών νέων γυναικών που δεν διστάζουν να ανεβούν στο κάθισμα και να φωτογραφηθούν με φίλες αλλά και με τους συντρόφους τους. Είναι αξιοπαρατήρητο πως όταν κάποιος άντρας πηγαίνει στο φαλλό  η γυναίκα -ή σύντροφός του- ακολουθεί σχεδόν αμέσως, μια κίνηση - δήλωση συντροφικής αλληλεγγύης που εκφράζεται με επίκεντρο το φαλλό. Πρόκειται ένα νέο στοιχείο, άγνωστο στις παλιές τελετουργίες. Ο γυναικείος λόγος- σωματικός και λεκτικός- γινόταν ελευθέριος κατά κανόνα στον ιδιωτικό χώρο. Δίπλα από το φαλλό βρίσκεται το καζάνι με το μπουρανί, του οποίου την ευθύνη για την παρασκευή αλλά και τη διανομή έχει ο πολιτιστικός σύλλογος. Οι νέοι που πλαισιώνουν το καζάνι προσφέρουν σε γυναίκες που κινούνται στην πλατεία το προνόμιο να αναδεύσουν το μπουρανί. Τότε είναι που εκδηλώνεται μια άλλη τελετουργική πράξη. Οι υπεύθυνοι σηκώνουν από το έδαφος τη γυναίκα, αφού πρώτα της δίνουν να κρατήσει στα χέρια ένα φαλλό. Την ώρα που υποβαστάζεται της ζητιέται να ασπαστεί το φαλλό. Πρόκειται ίσως για μια τελετουργική πράξη που εμπεριέχει, περισσότερο από κάθε άλλο, την εκούσια και δημόσια υποταγή της γυναίκας στο φαλλό.

      Ο Τύρναβος λοιπόν είναι ένα εργαστήρι δρωμένου, όπου ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει μια πανάρχαιη τελετουργία που υπηρετούσε την ανάγκη του αγρότη να μηδενίσει το χρόνο ενεργοποιώντας τη γονομοποιητική διαδικασία της φύσης. Είναι πολύ εύκολο για οποιονδήποτε  να είναι αφοριστικός,  οχυρωμένος πίσω από το σύγχρονο ‘καθωσπρεπισμό’. Είναι ακόμη εύκολο να δει, πίσω από όλα όσα συνεχίζονται εξελισσόμενα, την τουριστική αγορά ως κινητήρια δύναμη. Υπάρχει αυτή η διάσταση, ασφαλώς. Όμως, η συρροή πολλών ανθρώπων σε δρώμενα αυτού του τύπου μπορεί να αποκαλύπτει και την ανάγκη του σύγχρονου ανθρώπου να συναντηθεί με τελετουργίες που υπόσχονται τη φυγή από τον ορθολογισμό.