Θωμά του Απίστου

Του Θωμά την Κυριακή. Του απίστου. Γνωστή η ιστορία. Ο Απόστολος Θωμάς δεν αποδέχτηκε εύκολα το νέο για την Ανάσταση του Χριστού. Ζητούσε αποδείξεις. Η στάση του αυτή αμφισβητούσε το βασικό πυρήνα της θρησκευτικής πίστης- όχι μόνο στο χριστιανισμό. Αμφισβητούσε το θαύμα, με το οποίο ξεκινούσε την πορεία της η νέα θρησκεία. Το θαύμα στηρίζεται στην αδιαπραγμάτευτη πίστη στη θεϊκή δύναμη. Όλα είναι δυνατά όταν ο Θεός αποφασίσει να δηλώσει την παρουσία του.Για τον πιστό όλα υπακούν στη λογική του ανώτατου μεταφυσικού όντος. Είναι μάταιη η αναζήτηση επιχειρημάτων που βλέπουν τα πράγματα με βάση την ανθρώπινη εμπειρία.

       Η στάση του Θωμά λοιπόν τορπίλιζε τη νέα θρησκεία στο ξεκίνημά της. Η Ανάσταση του Χριστού που άλλαζε τον κυκλικό χρόνο των παλιότερων θρησκειών ήταν η σπονδυλική στήλη γύρω από την οποία οργανώθηκε ο χριστιανισμός. Ήταν το μεδούλι που τροφοδότησε τη δημιουργία ενός νέου κόσμου.

       Φαίνεται όμως πως ο Θωμάς έχει αποκτήσει πολλούς οπαδούς τα τελευταία χρόνια. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζητάνε αποδείξεις. Ο Απόστολος Θωμάς γίνεται το σύμβολο μιας νέας εποχής που χαρακτηρίζεται από το ξεμοντάρισμα του κοινωνικού ιστού.  Σε περιόδους κρίσης και κοινωνικής σήψης αυξάνονται οι άπιστοι. Έτσι προέκυψε και ο Θωμάς. Ήταν γέννημα της κοινωνικής κατάπτωσης και της απαξίωσης των ψευδοπροφητών. Η κρίση γεννούσε τους σωτήρες που διεκδικούσαν την αλήθεια. Προφήτευαν την άφιξη της θεϊκής εκείνης δύναμης που θα έσωζε τον κόσμο από την αμαρτία. Ο Θωμάς-και μαζί μ’ αυτόν οι σύγχρονοί του-είχε υποστεί κορεσμό από τους ευφάνταστους και λαοπλάνους ψευδοπροφήτες. Γι’ αυτό κι αντέδρασε με επιφύλαξη στο νέο για την Ανάσταση του Χριστού.

       Η εποχή μας έχει πολλές ομοιότητες με εκείνη του Θωμά. Γέμισε η χώρα με Θωμάδες. Τα λόγια περισσεύουν. Οι υποσχέσεις που μένουν μετέωρες ποστιάζονται η μία μετά την άλλη. Οι σύγχρονοι ψευδοπροφήτες για πολλά χρόνια έταξαν παραδείσους. Η γλώσσα τους αμφίσημη. Υπόσχονταν τη Γη της Επαγγελίας. Και έτσι έφτιαξαν στρατούς πιστών. Στρατιές πιστών στο ‘κόμμα’.  Τη μόνη δύναμη που ξεσήκωνε, που φλόγιζε. Μια σχέση σχεδόν μεταφυσική.  Συμμετοχή στους πιστούς του ‘κόμματος’ σήμαινε πίστη αδιαπραγμάτευτη στο δίκαιο όσων οι ψευδοπροφήτες του και οι γραφές του διαλαλούσαν.

       Και το αποτέλεσμα; Γνωστό. Οι αιώνες αντιγράφουν αλλήλους. Ένας κόσμος φτιαγμένος από κούφια λόγια. Ένας κόσμος που δεν μπόρεσε ν’ αντέξει στο πρώτο γερό βοριά. Γκρεμίστηκε, γιατί δεν είχε στέρεα πόδια. Γιατί φτιάχτηκε από ψέματα.

       Οι πολίτες, οι πιστοί που πίστεψαν τους ψευδοπροφήτες, στέκουν αμήχανοι μπρος στα χαλάσματα. Σιγά σιγά πυκνώνουν τις τάξεις των σύγχρονων Θωμάδων. Ζητάνε αποδείξεις.

Γιάννης Αγγελάκας στο Δ. Αναστασόπουλου, 'Επιστροφή στις ρίζες', ένθετο ΕΠΤΑ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 23-24 Απριλίου 2011

Η παράδοση συνεχίζει να είναι ζωντανό πράγμα.Έχω βρεθεί σε πανηγύρια την Ήπειρο όπου κυριαρχεί ένας ψυχεδελικός ήχος σαν μια ροκ συναυλία,όπου ο κλαριτζής και ο κόσμος που  χορεύει συνδέονται με μια διονυσιακή έκσταση. Τώρα υπάρχουν παιδιά που προχωράνε,έχουν ιδέες που συγκινούν, η παράδοση έχει μια δυναμική, μια μνήμη που απελευθερώνει, δίνει ζωτικότητα, μεταφέρει πληροφορίες. Τα είχαμε ξεχάσει όλα αυτά.

Νίκος Πορτοκάλογλου στο αφιέρωμα του Δ. Αναστασόπουλου "Επιστροφή στις ρίζες", ένθετο ΕΠΤΑ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 23-24 Απριλίου 2011

Στη στήλη αυτή θα δημοσιεύονται απόψεις ανθρώπων που συναντούν την παράδοση δημιουργικά ανακαλύπτοντας τη δύναμή της. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι συνθέτες και τραγουδιστές που έχουν ταυτιστεί με το σύγχρονο τραγούδι, με το ροκ. Να τι λένε οι ίδιοι για τη σχέση τους με την μουσική μας παράδοση:

Για την γενιά μου, με τη χούντα δεν ταυτίστηκε μόνο το  κλαρίνο και  το καλαματιανό, αλλά ακόμα και το  λαϊκό τραγούδι. Ουσιαστικά απορρίφτηκε όλη η πρώτη ύλη στην οποία ένας μουσικός θα μπορούσε να στηριχτεί για να βγάλει  κάτι καινούριο. Και δεν ήταν μόνο η δική μας γενιά. Οι γονείς μου κουβαλούσαν μια μεγάλη παράδοση, αλλά στο σπίτι  που μεγάλωσα δεν υπήρχε τίποτε από αυτό το παρελθόν. Η μουσική ήταν Χατζηδάκις, Θεοδωράκης, λίγη κλασική, λίγος Σινάτρα. Σαν μια γενιά Ελλήνων να προσπαθούσε να ξεχάσει την καταγωγή  της.

Αεροφωτογραφία Αλεξανδρούπολης:Μια σύγχρονη, αναπτυσσόμενη πόλη

Περιήγηση στη Θράκη

Αλεξανδρούπολη 1992-2000

Η Θράκη είναι η περιοχή που με σημάδεψε πολύ. Είναι η τρίτη συνοριακή περιφέρεια, μετά την Ήπειρο και τη δυτική Μακεδονία,  που έχει σημαντικό μερίδιο στις εικόνες μου , στα συναισθήματα, στα χρώματα, στον ορίζοντα της σκέψης. Οι άνθρωποι της Αλεξανδρούπολης, όσοι κατοικούν πέραν των γραμμών στην οδό Άβαντος, οι άνθρωποι  των Πετρωτών   του βορείου Έβρου και του Τρτιγώνου, οι κάτοικοι του Τυχερού, του Φυλακτού και  της Λευκίμης μοιράστηκαν μαζί μου τη ζωή τους. Τους χρωστώ πολλά. Όταν πρωτοπήγα στην Αλεξανδρούπολη το 1992 ο δρόμος ήταν μακρύς και δύσκολος. Έντεκα με δεκατρείς ώρες η απόσταση από Πρέβεζα ως την Αλεξανδρούπολη. Η Εγνατία έφερε τους τόπους των συνόρων πιο κοντά. Όμως, ηχεί πάντα στ' αυτιά μου η φράση της κυρά Μάλτας στα Πετρωτά. "Η Ελλάδα είναι μακριά, γιε μου". Είναι αλήθεια πως έχουν αλλάξει πολλά στο μεταξύ. Όμως, μένουν πολλά ακόμη να γίνουν.
     Στη Θράκη είμαι αιώνιος οφειλέτης. Ο δε φάρος της Αλεξανδρούπολης που φώτιζε το παράθυρό μου τις νύχτες μου υπενθυμίζει το χρέος αυτό.Για την ιστορία που δε χωράει κάποιες φορές τους ανθρώπους εκείθεν του Νέστου. Για την περίεργη γεωγραφία που διδάσκουν τα μέσα ενημέρωσης, για τις ξεχασμένες λέξεις στην Ελλάδα των μεγάλων πόλεων. Η διαμονή στη Θράκη είναι σπουδή στην ιστορία, το λαϊκό πολιτισμό, το φιλότιμο, τη γενναιοδωρία, την ανθρώπινη ζεστασιά.

Γιώργος Παπασωτηρίου, Homo Americanus. Τα χαρακτηριστικά της αμερικανικής ιδιαιτερότητας, Εκδόσεις Καστανιώτη

Γιατί το 95% των Αμερικανών είναι θρησκευόμενοι, ενώ στην Ευρώπη συμβαίνει το αντίθετο; 

Ποιος ο ρόλος της θρησκείας στην πολιτική του Λευκού Οίκου; Ο Αμερικανός Πρόεδρος είναι «τρελός» ή εμείς οι Ευρωπαίοι δεν αντιλαμβανόμαστε την αμερικανική ιδιαιτερότητα; Σε τι συνίσταται η ιδιοπροσωπία του Αμερικανού ανθρώπου και ο αμερικανικός ατομικισμός; Γιατί η Αριστερά δεν αναπτύχθηκε ποτέ στις ΗΠΑ κατά το ανάλογο της Ευρώπης; Πώς αντιμετωπίστηκαν τα μεταναστευτικά κύματα και ποιες πολιτικές υπέθαλψαν τους «εμφυλίους των κάτω»; Γιατί οι ΗΠΑ επέστρεψαν στο 1920, ενώ οι αριστεροί νοσταλγούν το 1960; Τι είναι ο «πραγματισμός»
και γιατί μια ορισμένη Αριστερά τον επικαλείται σήμερα; Γιατί η ανατροπή της «κακής εικόνας» των ΗΠΑ στον κόσμο (αντιαμερικανισμός) έχει καταστεί κεντρικό στοιχείο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής τόσο των ρεπουμπλικάνων όσο και των δημοκρατικών;

Αυτά και άλλα πολλά είναι τα κεντρικά ερωτήματα στα οποία απαντά το "Homo Americanus", ένα βιβλίο που αναλύει σε βάθος τη διαδικασία διαμόρφωσης της αμερικανικής σκέψης στην ολότητά της, παρουσιάζοντας διεξοδικά τα χαρακτηριστικά της αμερικανικής ιδιαιτερότητας.

Οι βράχοι και οι Λαζαρίνες

Η Καλαμπάκα είναι η  στάση. Από και προς την Ήπειρο. Σαν οικιστικό συγκρότημα δεν έχει κάτι που να εντυπωσιάζει. Είναι όμως το περιβάλλον που σε μαγεύει. Οι σκούροι βράχοι που υψώνονται κόντρα στους αιώνες. Στέκουν όρθιοι κουβαλώντας στις πλάτες τους όσους επέλεξαν να συνομιλήσουν με το θείο. Επιβάλλουν το σεβασμό στους αφοσιωμένους στο στόχο τους. Παρασύρουν το μυαλό του επισκέπτη σε σφαίρες διαλογισμού και ατραπούς μεταφυσικούς. Το ίδιο έγινε και φέτος. Παρασκευή, παραμονή του Λαζάρου. Μ’ αρέσει να συνοδεύουν οι βράχοι τον καφέ μου στην Καλαμπάκα. Μ’ αρέσει γιατί με βοηθάει να μην ακούω το θόρυβο των αμαξιών, την πεζότητα της καθημερινότητας. Μ’ αρέσει γιατί βρίσκω την ευκαιρία να δραπετεύω για όσο διαρκεί ο καφές.

       Την Παρασκευή όμως, παραμονή του Λαζάρου  δεν μπόρεσα να ξεφύγω. Οι βράχοι έχασαν τη μάχη από τις Λαζαρίνες. Κοριτσάκια, δυο ή τρεις μαζί , με τα μικρά τους καλαθάκια στολισμένα, πλημμύρισαν τον κεντρικό δρόμο μπροστά από την κεντρική πλατεία. Σοβαρές, καλοντυμένες, έμοιαζαν να υπηρετούν με συνέπεια το ρόλο τους. Ένας ρόλος αποκλειστικά κοριτσίστικος. Πρόσωπα καθαρά. Η   αθωότητα της ηλικίας και η συναίσθηση του ρόλου τους ξαφνιάζουν. Εικόνες βγαλμένες από ένα άλλο πολιτισμικό ήθος. Η ταχύτητα της καθημερινότητας και οι θρυμματισμένες εικόνες της πόλης ξέρουν να το κρύβουν καλά.

       Η τοπική εφημερίδα έβαλε τη σκέψη μου σε άλλους δρόμους. Οι Λαζαρίνες βγήκαν στους δρόμους με παρότρυνση, με καθοδήγηση.  Η παλιά γνώση μεταδίδεται στους νεώτερους οργανωμένα. Το καλαθάκι, τα τραγούδια, ο τρόπος. Όλα μαθαίνονται από τους ανθρώπους του Δήμου. Ενθαρρύνουν τη συμμετοχή , καλλιεργούν την άμιλλα. Με διαγωνισμούς για το καλύτερο καλαθάκι. . Εμπόδισα αμέσως τον επιστήμονα που απειλούσε το συναίσθημά μου. Δεν μ’ ένοιαζε εκείνη την ώρα το πώς και το γιατί. Τι είναι και τι δεν είναι. Η εικόνα που είδα με ηρέμησε. Μου άρεσε που είδα να πλημμυρίζουν οι δρόμοι από κοριτσάκια. Ήταν η φωτεινή εικόνα που , έστω και για λίγο, έριξε  φως στο παρατεταμένο μαύρο που έχει φωλιάσει μέσα μας.Τα έθιμα έχουν ακούσει πολλά. Απαξιώνονται, κάποιες φορές, ως φορείς απαρχαιωμένων αντιλήψεων. Οι εικόνες όμως των Λαζαρίνων μιλούσαν διαφορετικά. Ήταν εικόνες του μέλλοντος πλασμένες με υλικά του παρελθόντος. Είναι τότε που τα έθιμα φέρνουν κοντά τους ανθρώπους. Να ονειρευτούν μαζί. Να ζήσουν μαζί το παρόν.

        

Κώστας Ακρίβος, Ποιος θυμάται τον Αλφονς, μυθιστόρημα. Μεταίχμιο.

Η αινιγματική, χαρισματική αλλά συνάμα θρυλική και πρωτοπόρα φυσιογνωμία του Αλφόνς Χοχάουζερ - που άφησε τις Άλπεις για να εγκατασταθεί στο Πήλιο από το 1926 μέχρι το 1982 που έφυγε από τη ζωή με ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο τρόπο . Ένα βιβλίo που βάζει  τον αναγνώστη στο κλίμα μιας κοντινής αλλά παντελώς άγνωστης εποχής με άξονα τη φυσιογνωμία του Αλφόνς και πλήθος άλλων προσώπων και γεγονότων. Ένα μυθιστόρημα πλοκής βασισμένο σε έρευνα. Και πίσω από όλα  ο ίδιος ο συγγραφέας, κάποιοι φίλοι του παθιασμένοι με την ιστορία που τον βοηθούν μαζί με συγγενείς του Αλφόνς.

iamvosart

iamvosart

α.Από την προξενήτρα στα γραφεία συνοικεσίων β.Λαϊκοί πολιτισμοί και σύνορα στα Βαλκάνια, Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ, 7 Απριλίου 2011

Η ηθοποιός Δήμητρα Χατούπη διαβάζει επιστολές στην εκδήλωση

α.Από την προξενήτρα στα γραφεία συνοικεσίων β. Λαϊκοί πολιτισμοί και σύνορα στα Βαλκάνια, Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ, 7 Απριλίου 2011

Οι ομιλητές(από αριστερά) Χριστίνα Βέικου(ανθρωπολόγος) και  Βασίλης Καραποστόλης(καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών-συγγραφέας) και η συντονίστρια Σήλια Νικολαΐδου, κοινωνιολόγος.

Λαογραφίες, λαϊκοί πολιτισμοί, ταυτότητες

Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 7 Απριλίου 2011

Από τον Γιώργο Σταματόπουλο

Ευάγγελος Αυδίκος ,

Εισαγωγή στις σπουδές του λαϊκού πολιτισμού, Λαογραφίες, Λαϊκοί Πολιτισμοί, Ταυτότητες

Εκδόσεις Κριτική σ. 421, ευρώ 32

Αν προσέξει κάποιος τον υπότιτλο στο εξώφυλλο, θα διαπιστώσει ευθύς αμέσως ότι όλες οι έννοιες είναι στον πληθυντικό: Λαογραφίες, Λαϊκοί Πολιτισμοί, Ταυτότητες. Αυτό σημαίνει ότι ο συγγραφέας αποφεύγει το δογματισμό των απολυτοτήτων -της μίας και μόνης αλήθειας- και είναι ανοιχτός στο διάλογο και τη διείσδυση στις πολυπλοκότητες.

Και είναι πράγματι έτσι. Πλησιάζει το χώρο και το χρόνο, έννοιες εντός των οποίων καλλιεργείται η επιστήμη της Λαογραφίας, απαλλαγμένος από τα έως τούδε στερεότυπα που παγίωσαν ο Διαφωτισμός από τη μια και ο Ρομαντισμός από την άλλη, βασιζόμενος στον αναστοχασμό ως μηχανισμού αποστασιοποιήσης, αντικειμενικότητας και αγαπητικής ματιάς, θα προσέθετα.

Αποφασιστικά κάνει τη διάκριση εξ αρχής μεταξύ εθνικού και εθνικιστικού, τασσόμενος με το πρώτο, τόσο γεωγραφικά όσο και πολιτισμικά. Αναδεικνύει αφενός την αλαζονεία της ευρωπαϊκής, αποικιοκρατικής ιδεολογίας που θεωρεί ότι η βιομηχανική επανάσταση και η τεχνολογία είναι ανώτερες από το παρελθόν και αφετέρου τη ρομαντική προσήλωση στο τοπικό, στο συναίσθημα, στις αγροτικές περιοχές, στην ομάδα. Και αποδεικνύεται αξιοζήλευτα νηφάλιος, οξύνους και πειστικός στην αναζήτηση -εκ μέρους των ελληνικών κρατών- του αρχετυπικού μύθου, αυτού που πιστοποιεί την απώτατη καταγωγή ενός λαού και συμβάλλει στη συγκρότησή του ως έθνους-κράτους.

Πιστεύει στη συνύπαρξη και συμπόρευση της Λαογραφίας με την Ανθρωπολογία και ας έχουν κατηγορηθεί και οι δύο επιστήμες ότι έχουν εξυπηρετήσει ολοκληρωτικά καθεστώτα και έχουν ενδυναμώσει εθνοκεντρικές αντιλήψεις. Αφιερώνει ολόκληρο κεφάλαιο στο πώς συνέβαλε ο λαϊκός πολιτισμός, στον Μεσοπόλεμο, στη διαμόρφωση ιδεολογιών που εκμεταλλεύτηκαν φασιστικά καθεστώτα. Σημασία έχει ότι το βιβλίο είναι ένας φωτεινός οδηγός στην προσέγγιση του λαογραφικού φαινομένου και στις ιδεολογίες που χτίζονται γύρω απ' αυτό, έχοντας ο ίδιος ως δικό του οδηγό σημαντικούς δασκάλους που προσέγγισαν με περισσή ωριμότητα και ανιδιοτέλεια αυτό το φαινόμενο.

Είναι συγκινητικές αλλά καθόλου θυμικά ευάλωτες οι σελίδες που αφιερώνει στους Πολίτη, Μέγα, Λουκάτο, Σβορώνο, Κυριακίδου-Νέστορος και κυρίως στον Μερακλή, έναν ζωντανό θρύλο στην επιστήμη της Λαογραφίας, αλλά και στην ακαδημαϊκή κοινότητα, σε ό,τι αφορά το διδασκαλικό έργο του. Ο καθηγητής Βαγγέλης Αυδίκος επιμένει ότι λαϊκός πολιτισμός υπάρχει γιατί «όσο υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι, οι πολιτισμοί είναι αδύνατο να ταυτίζονται». Και αυτό, παρά το γεγονός ότι «τα σύγχρονα πολιτιστικά προϊόντα παράγονται από τη βιομηχανία και δεν φέρουν το κριτήριο της λαϊκότητας που γνωρίζαμε».

Ενα από τα πλεονεκτήματα του βιβλίου είναι ότι ο αναγνώστης, ανά σελίδα σχεδόν, προβληματίζεται για τη δική του προσέγγιση στον λαϊκό πολιτισμό. Είναι γεγονός ότι κάποια στιγμή έγινε δεκανίκι σε φασιστικά καθεστώτα (Γερμανία-Ιταλία-Ισπανία-Ελλάδα). Αλλά μήπως δεν έγινε το ίδιο με την αρχαιοελληνική γραμματεία ή με την ελληνική γλώσσα; Αυτό δεν σημαίνει ότι θα εκχωρήσουμε το πολύτιμο δικαίωμα που έχουμε σε όλα αυτά σε ανεγκέφαλους ή σκληρά εξουσιομανείς φωστήρες. Ελεγε ο Νίτσε ότι η λαϊκότητα είναι η αντανάκλαση της πραγματικότητας. Μέσα απ' αυτή τη λαϊκότητα δεν μεγαλούργησαν ο Τσιτσάνης και ο Θεοδωράκης; Πού αλλού ευδοκιμεί η αμετάφραστη ελληνική λέξη φιλότιμο, αλλά και η εσωτερίκευση του πένθους; Στη μεγαλειώδη αξιοπρέπεια του λαού που όμως, δυστυχώς, κομπορρήμονες νεωτεριστές επιμένουν να αγνοούν. Το δημοτικό τραγούδι ή και το λαϊκό δεν είναι άλογο γενετικό φαινόμενο της λαϊκής ψυχής, είναι προϊόν της χαρμολύπης τού συνυπάρχειν, είναι η εθνική αναπομπή στην ταυτοτική συνείδηση ή, όπως θα έλεγε ο Σβορώνος, «το βαθύ αίσθημα μιας αδιάρρηκτης κοινότητας συμφερόντων».

Από το κλασικό σχήμα της λαογραφικής κληρονομιάς (το ομαδικόν, το κατά παράδοσιν, το αυθόρμητο) ο Βαγγέλης Αυδίκος φαίνεται να συμφωνεί με τον Μερακλή, που από τις τρεις έννοιες συγκρατεί μόνο το ομαδικό, δηλαδή τη συλλογικότητα. Και εξ αυτού προκύπτει αβίαστα η πίστη του στη συνάντηση της Λαογραφίας με όμορους επιστημονικούς όρους, όπως είναι η Ανθρωπολογία, η Εθνογραφία-Εθνολογία, η Αρχαιολογία, η Ιστορία, η Φιλολογία. Εν τούτοις και το «κατά παράδοσιν» δεν το αμφισβητεί βαφτίζοντάς το όμως στα νάματα της παράδοσης, φιλτράροντάς το στις απαιτήσεις των νέων δομών του τεχνικού πολιτισμού.

Ο ίδιος ανήκει στη μετά το '80 γενιά λαογράφων και, όπως σημειώνει στα «Επιλεγόμενα», είναι δύσκολο για οιονδήποτε «να αποδώσει στην πλειονότητα των νεότερων λαογράφων τον χαρακτηρισμό του υποστηρικτή της συστηματικής χρήσης του εθνοκεντρισμού ως εννοιολογικού εργαλείου στις μελέτες τους. Το επιχείρημα για εμμονή με τη συνέχεια είναι έωλο, όπως και ο καταλογισμός εθνοκεντρισμού στη λαογραφία...Θα μπορούσα να συμφωνήσω με τον όρο "ελλαδοκεντρική". Αυτό σημαίνει ότι το ερευνητικό της πεδίο είναι τα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας».

Ο καθηγητής όμως επεκτείνει τα ενδιαφέροντά του και εκτός Ελλάδας και με απτά παραδείγματα μας μεταφέρει στις συνθήκες που δημιούργησαν τις σπουδές λαϊκού πολιτισμού σε χώρες όπως η Φινλανδία, οι ΗΠΑ, η πρώην Σοβιετική Ενωση, η Τουρκία, η Λατινική Αμερική, αλλά και η Γερμανία, η Αγγλία κ.ά. Οντως το βιβλίο μάς παρακινεί να μάθουμε. Να βγάλουμε τις παρωπίδες, να ξεχάσουμε τις αγκυλώσεις, να αποβάλουμε τις ετικέτες του ουσιοκράτη ή του κονστρουκτιβιστή, να ξεκαθαρίσουμε τι είναι εθνοαφύπνιση και τι εθνογένεση, τι είναι γνήσιο και τι έχει επινοηθεί. Με άλλα λόγια είναι ένα ταξίδι στον χώρο των ιδεών, μακριά από αιματολογικές αμβλυωπίες και επικίνδυνους βιολογισμούς. Γράφει στην εισαγωγή του ο συγγραφέας: «Συχνά οι επιστήμες κατασκευάζουν πραγματικότητες αγνοώντας την πραγματικότητα». Ο ίδιος, ως επιστήμων, δεν αγνοεί την πραγματικότητα, άρα δεν την κατασκευάζει. Τη βιώνει, την αγαπά, τη χαίρεται, όσο κι αν τον δυσαρεστεί. Γνωρίζει ότι όλα έχουν αλλάξει, άρα γνωρίζει ότι και η επιστήμη του, η Λαογραφία οφείλει να δει την αλλαγή, να συνομιλήσει μαζί της κι αν χρειαστεί, να συγκρουστεί. Και αυτό είναι το βιβλίο: ένα βιβλίο αλλαγής και σύγκρουσης, ένα δοκίμιο επιστήμης της λαϊκότητας. *

Την γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

Διάβασα την είδηση σε γνωστό αθλητικό σάιτ. Δεν θα δημοσιεύουμε σχόλια που είναι γραμμένα σε greeklish(χρησιμοποίηση του λατινικού αλφαβήτου για κείμενα που απευθύνονται σε ελληνικό κοινό), ενημέρωνε τους επισκέπτες του. Διπλή η έκπληξη. Η μια για την απόφαση. Για την τόλμη να εναντιωθεί κάποιος σε μια συνήθη πρακτική, ιδίως στην ηλεκτρονική επικοινωνία και τα μηνύματα στην κινητή τηλεφωνία. Η άλλη έκπληξη είχε να κάνει με τον φορέα. Η πρωτοβουλία ανήκε σε αθλητικογράφους που αντιμετωπίζονται με προκατάληψη.

       Θα μπορούσε κάποιος καχύποπτος να ανιχνεύσει ‘εθνικιστικές’ εξάρσεις στην εμμονή στην ελληνική γλώσσα. Προφανώς, μια τέτοια σκέψη θα ήταν στενόχωρη. Δεν θα έβλεπε την αλήθεια κατάματα. «Την γλώσσα μου έδωσαν ελληνική» , γράφει ο ποιητής. Μια γλώσσα που δεν είναι μόνο το περιεχόμενο αλλά και η μορφή. Τα γράμματα, οι τόνοι, τα σημεία στίξης. Ένας άλλος ποιητής έλεγε πόσο διαφορετικό είναι το κύμα στα ελληνικά όταν βάζουμε την περισπωμένη πάνω στο ύψιλον. Ποιητής , θα σχολιάσει κάποιος. Με τις ιδιοτροπίες του. Ποιητής,  θα απαντούσε κάποιος άλλος, που εμπνέει. Που βρίσκεται στην πλώρη του πολιτισμού χαράσσοντας δρόμους, πλάθοντας όνειρα με λέξεις και εικόνες. Η περισπωμένη πάνω στο κύμα , έλεγε ο ποιητής, μοιάζει με ένα κύμα ξαπλωμένο νωχελικά πάνω σ’ ένα άλλο. Κι αυτό, συνέχιζε, το πρόσφερε η ελληνική γλώσσα.

       Κάθε γλώσσα έχει τη δική της δύναμη που είναι κρυμμένη στα σύμβολά της. Η greeklish προκαλεί σύγχυση. Μειώνει τη δύναμη, την ένταση-συναισθηματική, διανοητική-της επικοινωνίας. Σε μπερδεύει. Είναι σαν μια κακογραμμένη πινακίδα που ξεστρατίζει , που προκαλεί σύγχυση για τον προσανατολισμό. Ο αγώνας για τη γλώσσα είναι αγώνας για το μέλλον. Είναι αγώνας  να συνεχιστεί η σκυταλοδρομία της κληρονομιάς. Τα μικρά σύμβολα είναι κωδικοί εισόδου σ’ έναν κόσμο που φέρνει κοντά τους αιώνες και τους πολιτισμούς. Το αλφάβητο κουβαλάει στις πλάτες του την ιστορία ενός λαού, τις νοοτροπίες του, τα όνειρα, τις φιλοδοξίες, τις ιστορικές περιπέτειες.

    Οι ιστότοποι είναι και γλωσσικοί τόποι. Οι αθλητικογράφοι έδωσαν το εναρκτήριο λάκτισμα. Καιρός είναι να ακολουθήσουν κι άλλοι.

Πολιτικές τελετουργίες

Την Τετάρτη, 6/4/2011 στις 19:00, στην αίθουσα Πολυμέσων του ΙΑΚΑ και στα πλαίσια του μαθήματος "Τελετουργίες" του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών του ΙΑΚΑ, ο Θεόδωρος Παραδέλλης (Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) θα παραδώσει ένα σεμινάριο με θέμα Ανθρωπολογία των Πολιτικών Τελετουργιών.

Περίληψη

Προτού εστιάσουμε στο καθαυτό θέμα μας, εν είδει εισαγωγής θα διασαφηνιστεί η έννοια της τελετουργίας και των βασικών γνωρισμάτων που την καθιστούν ιδιαίτερη αναλυτική έννοια και θα αναφερθούμε πολύ σύντομα στις ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της τελετουργίας εν γένει. Στη συνέχεια θα αναλύσουμε την έννοια της πολιτικής τελετουργίας με εκτεταμένα παραδείγματα που προέρχονται τόσο από την ανθρωπολογία όσο και από την ιστορία.