Query: Folklore studies about predatory figures using baskets

I teach a course on the History of Monsters, Aliens, and the Supernatural, and one of my students has been developing some ideas about what he refers to as "a motif among certain bogeymen figures throughout the world's mythologies." As he puts it, there seem to be numerous examples of what he generically refers to as "The Basket Woman," an ogre-like figure who carries around a basket and acts in an intimidating, even brutal fashion – especially toward children – much like the stories surrounding Krampus in central Europe. He finds it intriguing that such characters in agrarian societies would come in the form of gatherers rather than hunters and that they seem to only be a part of northern hemisphere folklore, and he is trying to develop some arguments about how this kind of legend might have traveled over time (even going so far as to speculate on its phylogenetic development).

I must admit that this is all rather new to me, and it is most certainly out of my area of expertise when it comes to the ambition of tracing such legends to their pre-literate – even Paleolithic – origins (something I suspect is a line of argument that would be met with a fair measure of skepticism). I have noted that there is some folklore scholarship on the theme of baskets, particularly with regard to tales about child abandonment. But I'm guessing there's more out there to explore. 

So, I was hoping that some of H-Folk's specialists could point me and him to some scholarship that might help him better refine his thinking on the subject. I'd like to encourage him to consider writing an article on the subject, since he is highly motivated and industrious.
Thanks in advance.

Greg Eghigian

Professor of History

Penn State University

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΥΚΛΟΥ ΟΜΙΛΙΩΝ-ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2019–ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Η Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας οργανώνει κύκλο ομιλιών-συζητήσεων

με θέμα:

«Πολιτιστική κληρονομιά. Θεωρητικές και εθνογραφικές

προσεγγίσεις»

Δευτέρα, 18 Νοεμβρίου 2019. Ζωή Μάργαρη: «Από την πόλη έρχομαι και στην
κορφή UNESCO»: Επιτόπια έρευνα, εθνογραφίες, διαχειρίσεις και χειρισμοί στην
εποχή της μετανεωτερικότητας.
Δευτέρα, 2 Δεκεμβρίου 2019.  ́Ολγα Τσακηρίδη: Καινοτομία βασισμένη στην
παράδοση και τον πολιτισμό. Έρευνα σε μονάδες παραγωγής.
Δευτέρα, 16 Δεκεμβρίου 2019. Γιάννης Δρίνης: Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά.
Τοπικές Κοινότητες/Παγκόσμιες Πολιτικές.
Δευτέρα, 13 Ιανουαρίου 2020. Ανδρομάχη Οικονόμου: «Πολιτισμός, πολιτιστ(μ)ική
κληρονομιά, παράδοση»: εννοιολογήσεις και πρακτικές μέσα από το παράδειγμα της
αγροδιατροφής.
Δευτέρα, 27 Ιανουαρίου 2020. Βίλλυ Φωτοπούλου: Διεθνείς και ευρωπαϊκές
ρυθμίσεις για την πολιτιστική κληρονομιά και εφαρμογές υλοποίησής τους σε εθνικό
επίπεδο.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Οι ομιλίες γίνονται στην αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Κέντρου
Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), οδός Κρατίνου 9 και Αθηνάς, Πλατεία
Κοτζιά (παραπλεύρως του Δημαρχείου Αθηνών) και ώρα 7.00 μ.μ., με ελεύθερη
είσοδο. Τηλ. επικοινωνίας για είσοδο: 6944110452 (Μ. Πέτρου), 2107491651 (Γ.
Κανδύλης), 6989830307 (Ε. Αλεξάκης).
Επιτροπή Ομιλιών-Συζητήσεων: Μαρία Κοκολάκη, Ανδρομάχη Οικονόμου,
Ελευθέριος Αλεξάκης, Μαρία Ανδρουλάκη, Βασιλική Χρυσανθοπούλου.

Ιστορία και μνήμη του καπνού στο Αγρίνιο τον 20ο αιώνα. Οικονομία, Κοινωνία, Πολιτισμός, επιμέλεια Κωνσταντίνα Μπάδα , Εκδόσεις Παρασκήνιο 2019, Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2019 και ώρα 7 μμ στο βιβλιοπωλείο Books plus, Πανεπιστημίου 37.Αθήνα.

Το βιβλίο παρουσιάζουν 

Χαντζαρούλα Ποθητή, επίκουρη καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Μάνος Σπυριδάκης καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Κωνσταντίνα Μπάδα, αφ. Καθηγήτρια  Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Συντονίζει:

Δώρα Μονιούδη – Γαβαλά, Πανεπιστήμιου Πατρών 

Γιορτάζοντας στη Μεταξού, παραμονή 28ης Οκτωβρίου

Μυστακίδης στην Καρδίτσα

Ηλίας Βολιώτης Καπετανάκης, Αδέσποτες μελωδίες Μετρονόμος 2018

Ν.Παλάσκας,Φιλιππαίοι Γρεβενών

Με τη Συρρακιώτισσα Μαρία Βασταρούχα στην Καρδίτσα

Α Δημοτικό Σχολέίο Ελασσόνα

Κούλα Αδαλόγλου, Νήματα της γραφής

Η ΟΔΟΣ ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΕΊΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου 2019, ώρα 8μμ, Polis art cafe

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Οι εκδόσεις της Εστίας και το Polis Art Café σας προσκαλούν στην παρουσίαση του μυθιστορήματος  του  Ευαγγέλου Αυδίκου «Οδός Οφθαλμιατρείου», που θα γίνει την Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου 2019, ώρα 20:00 μμ, Πεσματζόγλου 5(πάνω από τη στοά του βιβλίου), , στο κέντρο της Αθήνας.

    Στη συνδιοργάνωση συμμετέχουν οι : Αδελφότητα Παλαιοχωρίου Συρράκου Αθήνας, Αράχθειο θέατρο Σκούπας Άρτας, Όμιλος Φίλων Μουσείου «Θ.Παπαγιάννης», Σύνδεσμος Συρρακιωτών Αθήνας και η Συντροφιά Βλάχων της Αθήνας

 Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:

Άννα Αφεντουλίδου, κριτικός

Αλέξης Ζήρας, κριτικός

Κώστας Κατσουλάρης, συγγραφέας

 Θα συντονίσει ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, κριτικός λογοτεχνίας, ενώ η Ελένη Ζιώγα, συγγραφέας/ηθοποιός, θα διαβάσει αποσπάσματα.

Θα τραγουδήσουν ο  Γιώργος Πλόσκας και η Ομάδα τραγουδιού της Συντροφιάς Βλάχων της Αθήνας

     Το μυθιστόρημα είναι μια προσπάθεια για συνομιλία με τον ποιητή και πεζογράφο Κώστα Κρυστάλλη, σε μια περίοδο που είναι σε εξέλιξη η συζήτηση για τον  ρόλο της λογοτεχνίας , ενώ ταυτόχρονα η εποχή μας παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με τα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι ο λογοτέχνης που κράτησε όρθιους τους ανθρώπους της υπαίθρου με όλο του το έργο, ιδίως με το ποίγημά του «Στον Σταυραητό». Οδός οφθαλμιατρείου είναι ο δρόμος που άρχισε το δράμα του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη στη  συμβολή των οδών Εδουάρδου Λω(σημερινή ονομασία) και Σταδίου, στην Αθήνα .Το υπόγειο του τυπογραφείου του Παπαγεωργίου φιλοξένησε τις φιλοδοξίες του να ανεβεί τη σκάλα του ελληνικού ποιητικού Παρνασσού. Να γράψει και να γίνει αποδεκτός από το λογοτεχνικό σινάφι και την κοινωνία της Αθήνας. Μια μάχη άνιση. Έφτασε πρόσφυγας στην Αθήνα του 1889, κυνηγημένος από την Οθωμανική διοίκηση των Ιωαννίνων για την έκδοση της ποιητικής του συλλογής Αι Σκιαί του Άδου  που χαρακτηρίστηκε  εχθρική γι’ αυτούς. Αναζητεί την ηρεμία στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους και με την προσδοκία ότι θα βρει υποστήριξη στον αγώνα να επιβιώσει και να αναδειχθεί λογοτεχνικά. Έφτασε στην Αθήνα χωρίς πόρους, η οικογένεια του πατέρα του καταστράφηκε οικονομικά, και με τις ένθερμες υποσχέσεις να φυλλοροούν αφήνοντάς τον  μόνο του. Η αγωνία για την επιβίωση αλλά και η υπέρβαση των δυσκολιών.Η πάλη με το αδύναμο σώμα και η φλόγα της δημιουργίας που του έκαιγε τα σωθικά

   Ενάμιση αιώνα μετά ο Κώστας Κρυστάλλης επιστρέφει στην Αθήνα, για να συνεχίσει τη συζήτηση που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Να γνωρίσει τους νέους δημιουργούς. Μια πορεία στους δρόμους που σημάδεψαν την ύπαρξή του και μια ευκαιρία να συναντηθεί με τον Κριστ/Χρήστο, τον νεαρό πατριώτη του που αναζητεί τον εαυτό του. Εγκαταλείπει την Αμερική αναζητώντας τα δικά του όνειρα. Ο Χρήστος δανείζει το στόμα του και τη σκέψη του στον ποιητή. Γίνεται ο καθρέφτης του αλλά και μέσο να σκάψει μέσα του ξετυλίγοντας και ξεδιαλύνοντας σκέψεις και συναισθήματα. Η ιστορία γίνεται οδός ωρίμανσης για τον Χρήστο. Για τον Κρυστάλλη είναι η δεύτερη ευκαιρία του. Να πει όσα δεν μπόρεσε όσο ζούσε. Είναι ένα μυθιστόρημα σπονδή στην τρυφερότητα και στην αγωνία του δημιουργού. Μια ιστορία που έχει στραμμένο το βλέμμα της στο παρόν.

Ο Κρυστάλλης, επίσης, επιστρέφει στην Αθήνα, 125 χρόνια μετά. Στο κέντρο της Αθήνας, εκεί που έζησε πεντέμισι χρόνια.

Με ανοιχτά βιβλία: Συζητώντας με αφορμή ένα βιβλίο Ευάγγελου Αυδίκου...

Με ανοιχτά βιβλία: Συζητώντας με αφορμή ένα βιβλίο Ευάγγελου Αυδίκου...: Συζητώντας  με αφορμή ένα βιβλίο Ευάγγελου Αυδίκου Οδός Οφθαλμιατρείου εκδόσεις  Εστία Με τον Ευάγγελο Αυδίκο  συζ...

Το δαχτυλίδι της μάνας του Γιάννη Καμπύση στο bios, Πειραιώς 84

Ευάγγελος Αυδίκος, Ο τοίχος της καλοσύνης, ΕΦΣΥΝ, 22/10/19

             Ο δρόμος είχε τη δική ιστορία. Το τραγούδι έδωσε ψυχή στα πράγματα που δεν δίναμε σημασία, κι ας ήτανε ο μικροτόπος του κόσμου της γειτονιάς. Κάθε ήχος κι ένας άνθρωπος. Τα λόγια αποσύρθηκαν με την αλλαγή των γενεών. Χαρά σ’ αυτούς που κατάφεραν να τα μαζέψουν. Να τα κάνουν χάντρες στο κομπολόι της μικροϊστορίας.

Ο δρόμος όμως έχει και τη δική του υστερία. Είναι μια παράφραση του τραγουδιού. Ενα πυρέσσον σχόλιο για τα όσα συμβαίνουν στα σταυραδέρφια των δρόμων, τους τοίχους. Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης παρομοιάζει την ποίηση με τοίχο, στον οποίο ο δημιουργός κρύβει το πρόσωπό του. Θα έλεγα ότι τοίχος είναι εκεί που συναντιέται η ατομικότητα με τη συλλογικότητα. Εκεί που τα συναισθήματα και οι ιδέες παύουν να είναι φυλακισμένα. Είναι ο τόπος όπου οι σκέψεις γίνονται φωνή. Ενίοτε και κραυγή.

Διάβασε τους τοίχους, μιλάνε τα παιδιά σου. Μας προτρέπει ένας τοίχος. Είναι η σπαρακτική κραυγή των νεότερων γενεών, που παλεύουν να αποκτήσουν τη δική τους θέση. Ο τοίχος γίνεται ο τόπος που φιλοξενεί όσους νιώθουν να πνίγονται. Από τη δύναμη της τηλεόρασης. Από την καταπίεση της οικογένειας. Από την κοινωνική απομόνωση. Από το σκοτείνιασμα του μέλλοντος. Ο τοίχος είναι η δύναμη των αδύναμων. Νιώθω πως μιλάω με τον τοίχο. Είναι ένα σύνθημα. Ο τοίχος είναι ο συνομιλητής όσων νιώθουν να τους πνίγει η μοναξιά. Η αδικία.

Μπορεί όμως να γίνει και ένας τόπος συνάντησης με την ευαισθησία. Τοίχος της καλοσύνης έγραφε η κρεμάστρα. Του κιτρινισμένου τοίχου. Κι από κάτω δυο-τρία καρφιά. Ενα μπουφάν, μια μπλούζα, ένα πουκάμισο. Κάνα δυο άλλα ρούχα είχαν πέσει στο πεζοδρόμιο. Ισως από τον αέρα. Κι όλα αυτά στην Καρδίτσα, την πόλη που αγαπάει τα ποδήλατα. Τοίχος που υμνεί την αγάπη. Την καλοσύνη. Που καλεί σε αλληλεγγύη. Που ζητά ευαισθησία.

Τα πόδια μου καρφώθηκαν στο πεζοδρόμιο. Σαν να ζητούσαν την απότιση τιμής σ’ αυτό το λιτό επιτύμβιο της χαμένης ανθρωπιάς μας. Οι πόλεις έχουν γίνει επιθετικές. Σκληρές στην επιβίωση. Ολοι τρέχουν γογγύζοντας να μαζέψουν αποδείξεις, να συμπληρώσουν το μεροκάματο. Οι περισσότεροι αμπαρώνουν την ψυχή τους αφήνοντας απ’ έξω την καλοσύνη. Το ενδιαφέρον για τον διπλανό. Την έγνοια γι’ αυτόν που δεν έχει χρήματα για την πολυδάπανη εγχείρηση. Κι όσοι είναι ταμένοι για την κοινωνική αλληλεγγύη τρομάζουν μπρος στην ευθύνη. Στην ανάγκη να μιλήσουν μια διαφορετική γλώσσα.

Η καλοσύνη θεωρείται αδυναμία στις μέρες μας. Κάποιες φορές γίνεται μέρος μιας επίπλαστης ευαισθησίας. Ο τοίχος της καλοσύνης όμως είναι αντισυμβατικός. Δεν ζητάει πιστοποιητικό. Ούτε φιλοδοξεί να γραφτεί στα βιογραφικά. Ούτε να γίνει μαγιά για ίδρυση μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης. Είναι η ανθρωπιά.

Συγγραφείς αφηγούνται το '40

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ για τον Επίτιμο Διευθυντή Αρχαιοτήτων Λάζαρο Δεριζιώτη Τετάρτη 23 Οκτωβρίου2019, ώρα 19.00 «Κτήριο Τσικρίκη» του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Γαμβέτα – Ιάσονος) στον Βόλο

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Βόλος, 19 Οκτωβρίου 2019

-«Θεωρούμε, πώς πρέπει να “τιμούμε” τους ανθρώπους για το έργο τους και την προσφορά τους, όταν είναι εν ζωή.

Μόνο έτσι η “τιμή” αποκτάει νόημα και αξία».

Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος & Αλμυρού, κ. Ιγνάτιος.

Η Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού δια των φορέων της, «ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΚΙΒΩΤΟΣ, για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος», και Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου - Ερευνητικό Κέντρο, Τομέας Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και Κειμηλίων, θεωρεί χρέος τιμής απέναντι σε προσωπικότητες, ένεκα της προσφοράς τους στον πολιτισμό, στην περιοχή μας, αλλά και  ένδειξη ευγνωμοσύνης και αγάπης, να αναγνωρίζει την προσφορά τους και να τους τιμά όταν βρίσκονται στην ζωή.

Θεατρικός μονόλογος Τετάρτη 23 Οκτωβρίου 2019, στις 19.30, Θέατρο Εύπολις Εύπολις-art - Χώρος Τέχνης και Πολιτισμού Αστική μη κερδοσκοπική εταιρία Έγγελη 10 Αθήνα, Νέος Κόσμος

Θεατρικός μονόλογος Τετάρτη 23 Οκτωβρίου 2019, στις 19.30
"Σπαράγματα ψυχής" Νίκος Παλλάδιος
Ιδέα - κείμενα, απόδοση, σκηνοθεσία: Νίκος Παλλάδιος, Ενδυματολόγος: Φωτεινή
Φωνή: Νίκος Παλλάδιος

Η μοναξιά στη σύγχρονη πόλη μέσα από μία αφήγηση που συνταράζει το παρόν, συνομιλώντας με το παρελθόν μέσα από φράσεις, λέξεις, τραγούδια που προσπαθούν σαν μικρά ψηφιδωτά να ενωθούν και να συνταιριάξουν με τις αγωνίες
της ψυχής μας.

Θέατρο Εύπολις
Εύπολις-art - Χώρος Τέχνης και Πολιτισμού
Αστική μη κερδοσκοπική εταιρία
Έγγελη 10 Αθήνα, Νέος Κόσμος
τ.κ.11744
τηλ.215 545 1110
www.eupolis.net

Ελληνική μόδα.100 χρόνια έμπνευσης και δημιουργίας, στο Κέντρο Πολιτισμού "Ελληνικός Κόσμος", Πειραιώς 254

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΠΡΕΒΕΖΑΣ 1912.Το παρελθόν στο μέλλον της πόλης μας

       Είμαστε ένα βήμα, ένα χρόνο πριν να φτάσουμε στα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης μας.Νιώθω ιδιαίτερη χαρά αλλά και ευθύνη για την τιμή που μου γίνεται, μια και είναι η πρώτη εορταστική εκδήλωση που οργανώνεται από τον καποδιστριακό πλέον δήμο. Ακόμη, η τιμή και η ευθύνη αυξάνονται από το γεγονός ότι το χορό των πανηγυρικών ξεκίνησε το 1913  μια πολύ σπουδαία προσωπικότητα της εκπαιδευτικής ιστορίας αλλά και γενικότερα της τοπικής μας ιστορίας , ο Χρήστος Κοντός, φιλόλογος τότε και αργότερα γυμνασιάρχης στο εδώ γυμνάσιο(Καράμπελας,97). Ανήκει σ’ εκείνες τις σεπτές μορφές που πάντα χρειαζόμαστε, ιδιαίτερα στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε έχουμε ανάγκη από ανθρώπους που ενσάρκωσαν, έδωσαν νόημα στο αξίωμα «καλός καγαθός» του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

       Τα τελευταία είκοσι χρόνια  δεν είχα την ευκαιρία να βρίσκομαι αυτές τις ημέρες στην πόλη. Ωστόσο, με συνόδευαν οι γυμνασιακές μου μνήμες, η συμμετοχή δηλαδή με το γυμνάσιο στην τελετή που γινόταν στον Άη Γιάννη, στα υψώματα της Νικόπολης εκεί που έπεσε η αυλαία των στρατιωτικών επιχειρήσεων στις 20 Οκτωβρίου 1912. Εμείς, δηλαδή η εκπαιδευτική μας κοινότητα, δεν κάναμε τίποτε άλλο από το να βαδίσουμε στα ίχνη ενός άλλου σημαντικού πρεβεζάνου εκπαιδευτικού, του διευθυντή εκείνη την εποχή του ημιγυμνασίου της πόλης που στεγαζόταν στο ξενοδοχείο του Πατίκου, του Ευκλείδη Τσακαλώτου(Καράμπελας,97). «Εγώ τότε(1913) πήρα του μαθητές του ημιγυμνασίου και με τα πόδια, κρατώντας στεφάνους και την σημαία επήγαμε στην Νικόπολη, στον Αϊ-Γιάννη.Εκεί καταθέσαμε τους στεφάνους εις μνήμην των πεσόντων Ελευθερωτών και επεστρέψαμε πάλι με τα πόδια στην Πρέβεζα».Ως εκπαιδευτικός, επιτρέψτε μου, με την ευκαιρία, να αφιερώσω την αποψινή μου ομιλία, σ’ αυτούς τους δυο σπουδαίους πρεβεζάνους εκπαιδευτικούς αλλά και μέσω αυτών σ’ όλους εκείνους τους συναδέλφους που φώτισαν τα βήματα-και τα δικά μου- της πρεβεζάνικης νεολαίας όλα αυτά τα ενενήντα εννιά(99) χρόνια.

       Κάθε γιορτή  είναι ασφαλώς ευκαιρία να αποδοθούν τιμές στους πρωταγωνιστές.Κυρίως όμως είναι ένας τρόπος να θυμηθούν οι νεώτεροι, να φρεσκάρουν τη συλλογική τους μνήμη, να ανανεώσουν την τοπική τους ταυτότητα, να την εκσυγχρονίσουν προσαρμόζοντάς την στο παρόν αλλά και τις ανάγκες του μέλλοντος. Ταυτόχρονα είναι ένας τρόπος να αποκατασταθεί η επικοινωνία με το παρελθόν, χωρίς το οποίο καμιά κοινωνία δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της.  Στις μέρες μας έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη να στρέψουμε τη μνήμη μας στο παρελθόν. Δεν πρόκειται για στρουθοκαμηλισμό, για κίνηση δηλαδή που στοχεύει να κλείσουμε τα μάτια μπρος στην οδυνηρή πραγματικότητα αλλά για μια αναγκαία προϋπόθεση ώστε να διαβάσουμε την ιστορία πιο ώριμα για  να βγούμε νικητές από το τέλμα του παρόντος και να σχεδιάσουμε το μέλλον. Όλα αυτά ακούγονται, θα σημείωνε κάποιος καλοπροαίρετος, ωραία αλλά πρόκειται για κουβέντες που ταιριάζουν σε πανηγυρικούς. Το ξέρω.Πλέον όλοι μας ακούμε με καχυποψία τα λόγια. Όμως, αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να ρίξουμε στη λησμονιά, στον κάδο του ιστορικού περιθωρίου τα «εικονίσματα» της τοπικής μας ιστορίας. Είναι λοιπόν η ομιλία μου ένα κερί στη μνήμη, μια οφειλόμενη τιμή στους συμπατριώτες που πότισαν με αίμα και ιδρώτα αυτό τον τόπο. Ακόμη, είναι μια προσπάθεια να παραθέσω τη δική μου οπτική , τον δικό μου τρόπο ανάγνωσης της ιστορίας στηριζόμενος στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι κάθε εποχή διαβάζει και χρησιμοποιεί με τον δικό της τρόπο τα ιστορικά γεγονότα. Ακόμη, η ομιλία τρέφει την ελπίδα ότι μπορεί κάποια από όσα θα ειπωθούν μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία για να προβληματιστούμε και να συζητήσουμε για τις δικές μας ευθύνες απέναντι στο μέλλον της ιστορίας του τόπου μας.

       Το 1912 είναι μια σημαντική χρονιά.Είναι η τελευταία φάση ανάπτυξης της Μεγάλης Ιδέας πριν αυτή βουλιάξει στη θάλασσα της Σμύρνης το 1922 μέσα σε σκοτωμούς, οιμωγές, κραυγές, πόνο και αίμα αλλά και κατάρες για τα συντρίμμια ενός μακραίωνα πολιτισμού. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1912 τα Βαλκανικά κράτη(Βουλγαρία, Ελλάδα, Μαυροβούνιο και Σερβία) συμμάχησαν αποστέλλοντας τελεσίγραφο στην Τουρκία για σεβασμό  της αυτονομίας των εθνικών μειονοτήτων τους, που ζούσαν στο έδαφός της. Η Τουρκία απέρριψε το αίτημα κι έτσι μια βδομάδα μετά (9 Οκτωβρίου) τα δύο μέρη βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Η απελευθέρωση της Πρέβεζας γίνεται περίπου δυο βδομάδες μετά.

       Αυτό που μπορεί κάποιος να παρατηρήσει στα γεγονότα που έλαβαν χώρα είναι η παρουσία μιας ισχυρής εθνικής πολιτικής ηγεσίας που έχει τη δυνατότητα να διαβάζει το ευρωπαϊκό περιβάλλον, τους πολιτικούς συσχετισμούς  αλλά και να τους αξιοποιεί ενισχύοντας τη θέση της χώρας στην πολιτική σκακιέρα όπως αποδεικνύεται από την εδαφική επέκταση της ελληνικής επικράτειας στις επονομασθείσες νέες χώρες(Ήπειρος, Μακεδονία). Είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ένας οξυδερκής πολιτικός που είχε την ικανότητα να διαβλέπει το μέλλον. Είναι αυτός που δεν έπεσε στην παγίδα των Τούρκων οι οποίοι του πρότειναν να αποσύρει την Ελλάδα από τη Βαλκανική συμμαχία με αντάλλαγμα την Κρήτη.

       Το κλίμα που έχει διαμορφωθεί στην διπλωματική σκηνή, ευνοϊκό για την Ελλάδα, εκτός των άλλων οφείλεται και στο επαναστατικό κίνημα του 1909 που  έκλεισε τον κύκλο της εσωστρέφειας και της πολιτικής και εθνικής κρίσης επισημαίνοντας την ανάγκη να ανοίξει μια νέα σελίδα. Αυτή η προοπτική ενσαρκώθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο που αναπτέρωσε το ηθικό του ελληνικού λαού ενώ ταυτόχρονα αξιοποίησε με τον καλύτερο δυνατό  τρόπο τις πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη. Επιμένω στην αλλαγή του κλίματος και της ψυχολογίας γιατί χωρίς ηγέτες εμπνευσμένους και χωρίς ανάταση ψυχική και πίστη τόσο στους ηγέτες όσο και στους στόχους δεν μπορεί να κατακτηθούν οι στόχοι, όποιοι κι αν είναι αυτοί.

      Ένα τρίτο σημείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας αφορά την κατάσταση στα υπολείμματα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία είχε συρρικνωθεί αρκετά ενώ έπνεε τα λοίσθια μετά και την Επανάσταση των  Νεοτούρκων το 1908.

       Μετά λοιπόν το τελεσίγραφο των βαλκανικών κρατών αρχίζουν οι ετοιμασίες για τον πόλεμο. Έτσι, οι κινήσεις τακτικής και διαμόρφωσης ευμενών συνθηκών για την τελική επίθεση και απελευθέρωση της Πρέβεζας ξεκίνησαν στις αρχές Οκτωβρίου, πριν από την έναρξη του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση ήταν πολύτιμη η συνεισφορά του πολεμικού ναυτικού. Με την ευκαιρία οφείλω να εξάρω τη συστηματική προσέγγιση και ανάδειξη του θέματος από τον Νίκο Καράμπελα στο βιβλίο του «Η απελευθέρωση της Πρέβεζας 21 Οκτωβρίου 1912», εκδομένο το 1992.

       Κατά κανόνα, τα ονόματα που ταυτίζονται με την απελευθέρωση της πόλης μας είναι ο στρατηγός Σαπουντζάκης ως διοικητής του στρατού  της Ηπείρου, οι ταγματάρχες Σπηλιάδης και Δούλης που ήταν επικεφαλής των μάχιμων στρατιωτικών τμημάτων, ιδίως ο δεύτερος,  αλλά και ο αρχηχός του σώματος των  Κρητών οπλαρχηγός  Μάνος. Όλοι αυτοί έχουν τιμηθεί με οδούς αλλά και κάθε φορά γίνεται αναφορά στα ονόματά τους. Ωστόσο, δεν έχει αποδοθεί η δέουσα τιμή στον πλοίαρχο Ιωάννη Δαμιανό, διοικητή της μοίρας του Αμβρακικού,  πρωτίστως όμως  στον υποπλοίαρχο Κωνσταντίνο Μακά, διοικητή των δύο κανονιοφόρων που κατάφεραν να διεισδύσουν στον Αμβρακικό κόλπο τις πρώτες  ώρες της 4^ης Οκτωβρίου 1912. «Ο είσπλους ημών εν τω Αμβρακικώ κόλπω, ως και τα μέτρα άτινα εν αυτώ ελάβομεν εξησφάλισαν τελείως από πάσης εκ θαλάσσης επιθέσεως την δια ξηράς διηνεκή συγκοινωνίαν εφοδιασμού και επισιτισμού του εν Ηπείρω στρατού ενεργουμένην εκ του Κέντρου, δια της μόνης υπαρχούσης οδού της διερχομένης παραλλήλως και πλησίον της ακτής κάτωθι του Μακρυνόρους και απέτρεψαν πάσαν απόπειραν προσβολής των ανωτέρω εχθρικών σκαφών κατά των πέντε εμπορικών ατμοπλοίων, άτινα αδιακόπως περιέφερον την Ελληνικήν σημαίαν ανά τα παράλια του κόλπου»(Καράμπελας 23).

        Ο Μακάς είναι διαφωτιστικός. Χωρίς το ναυτικό θα υπήρχε πρόβλημα επισιτισμού για τις χερσαίες δυνάμεις του Σαπουντζάκη, αλλά και για τα επιβατηγά πλοία που εκτελούσαν αυτήν την αποστολή. Δεν χρειάζονται περισσότερα για να φανεί πόσο βοήθησε το ναυτικό.Ο Μακάς και ο Δαμιανός πρέπει να συμπεριληφθούν στην πινακοθήκη των στρατιωτικών-απελευθερωτών της πόλης μας. Αν δε η πόλη έχει καθυστερήσει να δώσει τα ονόματά τους σε κάποιο δρόμο οφείλει να το πράξει άμεσα, ως τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας, αίροντας μιαν ιστορική αδικία.

       Αφού λοιπόν ο στρατός εξασφάλισε τα νοτιοδυτικά του πλευρά και διασφάλισε τον επισιτισμό του,  ήταν έτοιμος για την τελική στρατιωτική αναμέτρηση. Ήταν η 20^η Οκτωβρίου 1912. Του αγίου Γερασίμου.Ο καιρός πρεβεζάνικος.  «Υπό καιρόν ακατάστατον και συνεχή βροχήν εξεκίνησεν ο Ελληνικός στρατός κατά της Πρεβέζης το παρελθόν Σάββατον περί ώραν 3^ην πρωινήν» , γράφει ο απεσταλμένος της εφημερίδας ΕΣΠΕΡΙΝΗ(Καρ.83). Ο υποπλοίαρχος Μακάς περιγράφει τον ίδιο καιρό στον Αμβρακικό. «Την  5^ην π.μ. της 20^ης Οκτωβρίου 1912 απεπλεύσαμεν εκ Βονίτσης μετά της κανονιοφόρου ‘Δ’(…)Ο καιρός ήτο συννεφώδης, από της νυκτός δε έπνεε νότιος σφοδρός άνεμος και κατά διαλείμματα έβρεχεν»(Καράμπελας 73).

       Αυτές λοιπόν ήταν οι συνθήκες μέσα στις οποίες έγινε η μάχη της Νικόπολης. Ήταν η μέρα η κρίσιμη που σφράγισε την απελευθέρωση. Τα όσα συνέβησαν το βράδυ της ίδιας ημέρας, αλλά κυρίως την 21^η Οκτωβρίου με την παράδοση της πόλης, ανήκουν στη στρατιωτική και διπλωματική ιστορία και στις κινήσεις κείνες που αποσκοπούν στο να διασφαλίσουν τόσο την ασφάλεια των παραδιδομένων όσο και την ομαλή παράδοση της εξουσίας.

       Ωστόσο, δεν θα σταθώ στα στρατιωτικά γεγονότα. Έχουν γραφτεί πολλά. Να υπογραμμίσω μόνο πως θύμα ων στρατιωτικών επιχειρήσεων ήταν ο Κώστας Μπάλκος, γόνος μιας από τις γνωστές πρεβεζάνικες οικογένειες, ενώ στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συμμετείχε ο μετέπειτα βουλευτής Πρέβεζας Θεόδωρος Χαβίνης.

       Έχει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ψυχολογία των αμάχων που βρίσκονται στην πόλη. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος αφηγείται πως ήταν πολύ λίγες οι πληροφορίες που αγνοούσαν τι ακριβώς συνέβαινε. Ακόμη και τον κρότο από τους βομβαρδισμούς, «ο κόσμος νόμισε ότι ήταν μπουμπουνητά γιατί η μέρα ήταν συννεφιασμένη»(Καρ 96). Ο Ιωάννης Ρέντζος δημογέροντας και μετέπειτα δήμαρχος αποδίδει συνοπτικά το συναισθηματικό φορτίο των κατοίκων. «Εορτάζομεν την μνήμην του πολιούχου της νήσου Κεφαλληνίας Αγίου Γερασίμου του θαυματουργού. Από πρωίας(τουρκική ώρα 2.30) ηκούοντο πυροβολισμοί και ολίγον κατ’ολίγον επεκτείνοντο.Οι πυροβολισμοί προήρχοντο εκ των υψωμάτων της Νικοπόλεως.Διεδόθη λοιπόν ότι ο πόλεμος ήρξατο και αστραπιαίως η αγορά ερημώθη.Οι μεν χριστιανοί κατέφευγον  εις τας οικίας των, οι δε Οθωμανοί οι δυνάμενοι να φέρωσιν όπλα έτρεχαν εις το πεδίον του πολέμου»(Καρ.94-95).Η γιορτή του αγίου Γερασίμου ήταν οικεία για την Πρέβεζα τόσο λόγω του παρεκκλησίου του όσο και της αξιοπρόσεκτης παροικίας Κεφαλλήνων που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην πόλη.

       Αντιλαμβάνεστε λοιπόν την ψυχολογία των κατοίκων. Για τους χριστιανούς ο φόβος μήπως αποτύχει η στρατιωτική επιχείρηση και υποστούν τις συνέπειες ενδεχόμενης εμπλοκής τους στα δρώμενα. «Μέσα στην Πρέβεζα οργανωμένος τουρκικός στρατός δεν υπήρχε, αλλά Αλβανοί άτακτοι, οπλισμένοι, που τρομοκρατούσαν τον κόσμο», εξιστορεί ο Τσακαλώτος. Από την άλλη ήταν και η ελπίδα που ενισχυόταν από τις φήμες και το θετικό κλίμα που υπήρχε εκείνη την εποχή.

       Πιο έντονη όμως ήταν η συναισθηματική κατάσταση των μουσουλμάνων κατοίκων. Αντιγράφω από  τον Αθανάσιο Τριγονίδη που έγραψε βιβλίο με τίτλο «Η μάχη της Νικοπόλεως και η Άλωσις της Πρεβέζης(εν Αθήναις 19`14, οίκος Γεωργίου Φέξη, αντιγραφή από Γ. Κούρτη, σελ.24-25). «Οι κάτοικοι της Πρεβέζης, ιδιαιτέρως δε οι μουσουλμάνοι από των πρώτων πρωινών ωρών οπότε είχεν αρχίσει η μάχη εις την Νικόπολιν και ηκούετο ο ζωηρός κρότος των ντουφεκιών και ο βαρύς των πυροβόλων κατείχοντο από σφοδράν αγωνίαν…Αι αφηγήσεις των Τούρκων τραυματιών της Κιάφφας, αξιωματικών και οπλιτών, έπεισαν αυτούς ότι κάθε αντίστασις εις την ορμήν της ελληνικής λόγχης ήτο μοιραία. Και εννοούντες το αποτέλεσμα της μάχης της Νικοπόλεως, ήρχισαν να ζητούν από του Τούρκου ταγματάρχου και στρατιωτικού διοικητού της Πρεβέζης την παράδοσιν της πόλεως εις τον Ελληνικόν σττρατόν.Συγχρόνως αι μουσουλμανικαί οικογένειαι κατέφευγον εις τας φιλικάς των χριστιανικάς οικογενείας και παρεκάλουν να τους σώσουν αυτοί από κάθε χειροδικίαν των Ελλήνων στρατιωτών και ιδία των κρητών ανταρτών. Αι χριστιανικαί οικογένειαι της Πρεβέζης, χωρίς να διατηρούν καμμίαν μνησικακίαν δια τα φοβερά μαρτύρια που υπέφερον οι Έλληνες….από την τουρκικήν και αλβανικήν  αγριότητα, προσέφερον το άσυλον της στέγης τους»(κούρτης 218-9).

       Το απόσπασμα αυτό από το πόνημα του Τριγονίδη είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ψυχολογία των μουσουλμάνων. Ανησυχούν, τρομοκρατούνται, αγωνιούν για το επερχόμενο. Είναι συναισθήματα που βιώνουν όλοι όσοι ηττώνται. Η πιο αξιοπρόσεκτη διάσταση σ’αυτό  το απόσπασμα όμως είναι η σχέση χριστιανών και μουσουλμάνων και η συμπεριφορά των ελλήνων κατοίκων της πόλης. Ο Τριγονίδης πάντως δεν χρησιμοποιεί τον εθνολογικό χαρακτηρισμό Έλληνας ή Τούρκος όταν αναφέρεται στις δύο πληθυσμιακές ομάδες.Περιορίζεται στη θρησκευτική πίστη. Οι χριστιανοί της Πρέβεζας είναι γενναιόδωροι στους συμπολίτες τους μουσουλμάνους.Στους γειτόνους και τους γνωστούς τους. Δεν τους ενδιέφερε η συμπεριφορά των στρατιωτικών σωμάτων, τουρκικών και αλβανικών. Είναι και οι δυο ομάδες, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, Πρεβεζάνοι που μοιράστηκαν την καθημερινότητα για πολλά χρόνια. Έζησαν μαζί. Θεωρώ τη συμπεριφορά των χριστιανών εξόχως ανθρωπιστική αλλά και αποκαλυπτική για την ιδιότητα του Πρεβεζάνου, για την οποία πολύς λόγος έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια.

       Η πόλη επίσημα εντάσσεται στο νεοελληνικό κράτος στις 21    Οκτωβρίου 1912. Αμέσως αναλαμβάνει το ρόλο της πύλης εισόδου και εξόδου από τη δυτική Ελλάδα για το νεοελληνικό κράτος πλέον. Ως το 1912 το ρόλο αυτό εξυπηρετούσε το λιμάνι της Κόπραινας. Για πενήντα περίπου χρόνια η Πρέβεζα στηρίζει την οικονομική και κοινωνική της οργάνωση στο λιμάνι. Στη δεκαετία του 1960 όμως  μετατοπίζεται ο άξονας από το λιμάνι στον ελαιώνα, ο οποίος ξεριζώνεται για να τροφοδοτήσει είτε την αγορά διαμερίσματος στην Αθήνα από την παροικία Πρεβεζάνων που συγκροτείται στη μεταπολεμική Αθήνα είτε τη νέα καλλιέργεια, τα οπωροκηπευτικά που αποτέλεσαν τον νέο πυλώνα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής  φυσιογνωμίας της πόλης για  μισό περίπου αιώνα. Στην πρώτη περίπτωση η κρίσιμη πληθυσμιακή ομάδα ήταν οι λιμενεργάτες αλλά και τα άλλα επαγγέλματα που αντλούσαν ευεξία και κύρος από το λιμάνι. Με βάση το λιμάνι διαμορφώθηκαν κοινωνικές τάξεις, επαγγέλματα, πολιτισμικές συμπεριφορές. Στην περίοδο των οπωροκηπευτικών(ως το τέλος του 20^ου αιώνα) είναι οι παραγωγοί  που λειτουργούν ως το βαρόμετρο της οικονομικής δραστηριότητας.

       Και στις δυο περιπτώσεις η Πρέβεζα είχε μια συγκεκριμένη φυσιογνωμία. Ξέρουμε τα χαρακτηριστικά της. Ήταν ευδιάκριτος ο ρόλος της στον ευρύτερο εθνικό χώρο. Σήμερα, 99 χρόνια μετά, το αίτημα είναι να ξαναποκτήσει η πόλη ένα καθαρό στίγμα. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του παρελθόντος έχουν υποχωρήσει. Η ντάπια πλέον έχει μείνει μόνο στις αφηγήσεις των μεγαλυτέρων/. Το λιμάνι έχει χάσει τον κυριαρχικό του ρόλο στη βορειοδυτική Ελλάδα. Η θάλασσα, ο Αμβρακικός κόλπος, κινδυνεύει από ασφυξία. Εκπέμπει σήμα κινδύνου.Πιστεύω ότι η Πρέβεζα διανύει την Τρίτη περίοδο της μετα-απελευθερωτικής της ιστορίας. Η πόλη έχει αλλάξει ριζικά. Ακόμη και η δική μου «Πρέβεζα» που μελέτησα στη διδακτορική μου διατριβή απέχει πολύ από τη σημερινή. Έχει διπλασιαστεί. Αυτό δεν είναι κακό από μόνο του.Αντίθετα έφερε νέους πληθυσμούς προσδίδοντας νέο δυναμισμό στην πόλη.  Αυτό όμως που προβληματίζει είναι ότι  εκπέμπει ένα ασθενές σήμα όσον αφορά την ταυτότητά της. Τι πόλη είναι και πού πηγαίνει; Συνεχίζει-και είναι η μόνη πόλη της Ηπείρου-να βρίσκεται έξω από οδικούς άξονες. Αυτό σε πρώτη ανάγνωση μοιάζει με μειονέκτημα. Μπορεί όμως  να μετατραπεί σε συγκριτικό πλεονέκτημα. Για να γίνει αυτό, ωστόσο, χρειάζεται να μπούνε επικεφαλής οι «δημογέροντες» της πόλης και η πνευματική της ηγεσία. Το 1912 ήταν ο Ρέντζος, ο Κοντός, ο Τσακαλώτος, ο Τόλιας, ο Γερογιάννης, ο Κοντογιάννης αυτοί που παρέστησαν στη συνάντηση τουρκικής διοίκησης και χριστιανών κατοίκων της πόλης με θέμα την παράδοση της πόλης. ΄Ηταν παραμονή της 21^ης , στο παλιό λιμεναρχείο, εκεί όπου έχει ανεγερθεί το Δημαρχείο της πόλης.

      Καθώς η πόλη ετοιμάζεται να εισέλθει στον δεύτερο αιώνα της ελεύθερης ζωής της  οι πάσης φύσης  ηγέτες της πόλης οφείλουν να κοιτάζουν πάντα στο παρελθόν αναζητώντας εικόνες και παραδείγματα που θα τους συνοδεύσουν στα καθήκοντά τους .Οι «δημογέροντες» του 21^ου αιώνα οφείλουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να επιδείξουν αυταπάρνηση. Βεβαίως, υπάρχει το εθνικό πλαίσιο, το περιφερειακό, το ευρωπαϊκό, το διεθνές. Οι ηγέτες της πόλης, με μπροστάρηδες τη δημοτική αρχή και όλους τους εκπροσώπους των παραγωγικών, επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων, καλούνται  να οραματιστούν , να σχεδιάσουν και να αγωνιστούν για την Πρεέβεζας της δεύτερης εκατονταετηρίδας.. Έχουμε χρέος να παραδώσουμε στα παιδιά μας μια νέα πόλη που θα έχει συνείδηση του παρελθόντος αλλά και σχέδιο-στο μέτρο του δυνατού-για το μέλλον.

       Η περίοδος των Βαλκανικών πολέμων –αν μη τι άλλο-, έχει να μας διηγηθεί για την αξία της συλλογικότητας και της πίστης στο στόχο. Είναι αξίες που έχουν ξεθωριάσει στην εποχή μας. Καιρός να συνομιλήσουμε και πάλι μαζί τους. Ας αφήσουμε τα βαρίδια του παρελθόντος. Η πόλη χρειάζεται καθαρό αέρα. Έχει ανάγκη από ένα νέο όραμα που θα εμπνεύσει τους πολίτες της. Ο Τριγονίδης αλλά και ο τρόπος που φέρθηκαν οι Πρεβεζάνοι στους συντοπίτες τους μουσουλμάνους δείχνει πως η πόλη μας ήταν πάντα ένα νέο χωνευτήρι νέων πληθυσμών , που ανανέωνε συνεχώς την έννοια του Πρεβεζάνου. Αυτό είναι μια σημαντική κληρονομιά που μας αφήνουν οι παλιοί Πρεβεζάνοι. Ας το αξιοποιήσουμε

       Ανήμερα της απελευθέρωσης οι Πρεβεζάνοι του 1912 βγήκαν στους δρόμους της πόλης για να προϋπαντήσουν τον απελευθερωτή ελληνικό στρατό, τον άγγελο μιας νέας εποχής. Έναν αιώνα μετά η σκέψη μας είναι κοντά τους καταθέτοντας την ευγνωμοσύνη μας για όσα έκαναν αλλά και προσδοκώντας να μας μεταγγίσουν τη ζωτικότητά τους, την πίστη τους, τη δίψα για κάτι καινούργιο.

Με τη Φωτεινή

Πέτρος Μόκας τραγουδώντας βλάχικα

Δημήτρης Παλαιοθόδωρος, πρόεδρος ΙΑΚΑ, καθηγητής Παν.Θεσσσλίας

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα, https://www.ert.gr/eidiseis/politismos/odos-ofthalmiatreioy-grafei-o-eyaggelos-aydikos/

«Οδός Οφθαλμιατρείου»: γράφει ο Ευάγγελος Αυδίκος

19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

«Οδός Οφθαλμιατρείου» είναι ο τίτλος του μυθιστορήματος. Είναι ο δρόμος όπου άρχισε το δράμα του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη. Το υπόγειο του τυπογραφείου του Παπαγεωργίου φιλοξένησε τις φιλοδοξίες του να ανεβεί τη σκάλα του ελληνικού ποιητικού Παρνασσού. Να γράψει και να γίνει αποδεκτός από το λογοτεχνικό σινάφι και την κοινωνία της Αθήνας. Μια μάχη άνιση. Πρόσφυγας στην Αθήνα του 1889, χωρίς πόρους και με τις ένθερμες υποσχέσεις να φυλλοροούν αφήνοντάς τον μόνο του. Η αγωνία για την επιβίωση αλλά και η υπέρβαση των δυσκολιών. Η πάλη με το αδύναμο σώμα και η φλόγα της δημιουργίας που του έκαιγε τα σωθικά

Ενάμιση αιώνα μετά ο Κώστας Κρυστάλλης επιστρέφει στην Αθήνα, για να συνεχίσει τη συζήτηση που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Να γνωρίσει τους νέους δημιουργούς. Μια πορεία στους δρόμους που σημάδεψαν την ύπαρξή του και μια ευκαιρία να συναντηθεί με τον Κριστ/Χρήστο, τον νεαρό πατριώτη του που αναζητεί τον εαυτό του. Εγκαταλείπει την Αμερική αναζητώντας τα δικά του όνειρα. Ο Χρήστος δανείζει το στόμα του και τη σκέψη του στον ποιητή. Γίνεται ο καθρέφτης του αλλά και το μέσο για να σκάψει μέσα του ξετυλίγοντας και ξεδιαλύνοντας σκέψεις και συναισθήματα. Η ιστορία γίνεται οδός ωρίμανσης για τον Χρήστο. Για τον Κρυστάλλη είναι η δεύτερη ευκαιρία του. Να πει όσα δεν μπόρεσε όσο ζούσε. Είναι ένα μυθιστόρημα σπονδή στην τρυφερότητα και στην αγωνία του δημιουργού. Μια ιστορία που έχει στραμμένο το βλέμμα της στο παρόν.

Η Οδός Οφθαλμιατρείου δεν είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία. Είναι ένας διάλογος του παρόντος με το παρελθόν. Η ανάγκη να συνομιλήσουμε με ανθρώπους που η ταχύτητα των εξελίξεων τους έχει εξωθήσει στο περιθώριο του ενδιαφέροντος. Με αποτέλεσμα να σκεφτόμαστε με στερεότυπα, που στην ουσία δεν βοηθάνε τους ενδιαφερομένους να διαβάσουν το παρελθόν ψύχραιμα και με διάθεση κατανόησης.

Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος με απασχόλησε αρκετά χρόνια. Έγραφα άλλα βιβλία, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου την έγνοια να ασχοληθώ με τον Κρυστάλλη κάποια στιγμή. Και δεν μέτρησε σ’ αυτό η κοινή μας καταγωγή από το Συρράκο της Ηπείρου. Ασφαλώς, μ’ επηρέασε. Μεγάλωσα μαζί του. Ήταν ένας μύθος για τους συγχωριανούς κι ένας λόγος να νιώθουν περήφανοι ως μετανάστες πλέον στον κάμπο.

Ήθελα λοιπόν να προηγηθεί η συστηματική ανάγνωση του έργου του. Αυτό που δρούσε ανασταλτικά για κάμποσο καιρό ήταν η απροθυμία μου να μυθοπλάσω τον βίο του ποιητή. Το έπραξε πριν από εβδομήντα χρόνια περίπου ο Μιχαήλ Περάνθης γράφοντας το μυθιστόρημα Ο τσέλιγκας. Μια τέτοια προσέγγιση δεν με ικανοποιούσε. Αναζητούσα κάτι διαφορετικό, που θα απομακρυνόταν από το στερεότυπο του Κρυστάλλη «τσέλιγκα». Προφανώς, στην ποίησή του πρωταγωνιστικό ρόλο είχε ο κόσμος του χωριού και της στάνης. Τα βουνά και η ζωή τους. Όμως, ο Κρυστάλλης δεν ήταν τσέλιγκας Ήταν ένας διανοούμενος που συνομίλησε με την εποχή του. Που τόλμησε να γράψει στη δημοτική γλώσσα, σε μια εποχή που όλα τα έσκιαζε η φοβέρα. Ήταν, επίσης, κι ένας βαθύτατα ερωτικός άνθρωπος, με αξιοσημείωτη τρυφερότητα και στα γραπτά του αλλά και στα αισθήματά του.

Αυτός ήταν κι ο λόγος που κάθε φορά που αποφάσιζα να βγάλω το υλικό μου από το αρχείο, το επέστρεφα και πάλι στη θέση του. Δεν με ικανοποιούσαν όσα έγραφα. Με άλλα λόγια, αναζητούσα τη μορφή που θα αποκτούσε. Έτσι, υπήρχε ένας συνεχής εσωτερικός διάλογος. Διάβασα, προβληματίστηκα, αναθεώρησα οπτικές, έσβηνα, ξανάγραφα. Ουσιαστικά, η σκέψη γι’ αυτό το μυθιστόρημα αποτέλεσε και για μένα μια αναμέτρηση με τις αντιλήψεις μου για τη γραφή. Ήταν μια εσωτερική βυθοσκόπηση, έτσι που να μη με παρασύρει το συναίσθημα κι ούτε να εγκλωβιστώ σε μια μυθιστορηματική βιογραφία. Εκτιμώ αυτό το είδος, ωστόσο δεν ήταν η δική μου επιλογή.

Δυο χρόνια πριν από την έκδοσή του, ερωτοτρόπησα με την ιδέα να γράψω ένα επιστολικό μυθιστόρημα. Να έχω ως αφετηρία τις επιστολές που έγραψε ο ποιητής/πεζογράφος σε ομοτέχνους, φίλους και υπηρεσιακούς παράγοντες. Οι επιστολές έχουν δραματικότητα. Είναι η αγωνία ενός ανθρώπου που αγωνίζεται να πιαστεί από κάπου. Που δεν θέλει να τον καταπιεί η βιοπάλη. Είναι η κραυγή αγωνίας ενός δημιουργού. Σκέφτηκα, για κάποιο διάστημα, να οργανωθεί το μυθιστόρημα, με βάση επιστολές του Κρυστάλλη σε παλιότερους και νεότερους. Θα ήθελα να συνομιλήσει ο ποιητής/πεζογράφος με συμπατριώτες του δημιουργούς. Με ερέθιζε αυτός ο διάλογος, μια και διευκόλυνε την απομάκρυνση από μια ευθύγραμμη ανάπτυξη, εστιασμένη στο παρελθόν.

Από αυτόν τον προβληματισμό διατήρησα την ουσία της επιστολογραφίας, χωρίς ωστόσο να γράψω επιστολικό μυθιστόρημα. Αξιοποίησα αυτή την τεχνική, η οποία γίνεται μέρος του αφηγηματικού οπλοστασίου. Συνδράμει την αφήγηση, ώστε ο Κρυστάλλης να επανέρχεται στο παρόν και να συνομιλεί με τους σύγχρονους δημιουργούς (Γκανάς, Μπουκάλας, Πορφύρης, Μπράβος, κ.λπ.).

Γράφοντας το μυθιστόρημα αυτό, ο Κρυστάλλης γίνεται η αφορμή για μένα να αναμετρηθώ με τον εαυτό μου. Να επιχειρήσω καταβύθιση στην πορεία μου αλλά και να μιλήσω για όσα με απασχολούν. Θέματα που αφορούν όχι μόνο τη γραφή αλλά και τους πολίτες. Και όπως πάντα, χωρίς τη διάθεση να κουνήσω το δάκτυλο ή να κάνω υποδείξεις. Δεν είναι αυτός ο ρόλος της λογοτεχνίας.

Ευάγγελος Αυδίκος

Το μυθιστόρημα του Ευάγγελου Αυδίκου Οδός Οφθαλμιατρείου κυκλοφορεί από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας (σελ.: 216, τιμή: €12,00).

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Ρεβέκκα Βιτάλ

Ο Ευάγγελος Αυδίκος γεννήθηκε στην Πρέβεζα, με καταγωγή από το Συρράκο. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και εργάστηκε για πολλά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως φιλόλογος. Είναι ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων. Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται και τα λογοτεχνικά έργα: Το βλέμμα στον τοίχο με τη μαντανία, διηγήματα, (Ελληνικά Γράμματα 2001), Ο δικός μου θεός, μυθιστόρημα (Ταξιδευτής 2004), Η κίτρινη ομπρέλα, μυθιστόρημα (Μεταίχμιο 2007, ήταν στη μικρή λίστα του περιοδικού Διαβάζω για το βραβείο μυθιστορήματος του 2008), Η σκιά της Μίκας, μυθιστόρημα (Ταξιδευτής 2013), Οι τελευταίες πεντάρες (Ταξιδευτής 2016).
Πέραν του λογοτεχνικού έργου, έχει γράψει είκοσι επιστημονικά βιβλία, ενώ συνεργάζεται εβδομαδιαία με την Εφημερίδα των Συντακτών.

Μοιράσου το άρθρο:

7ο Συνέδριο του Απόλλωνα στην Καρδίτσα, Κυριακή 20 Οκτ.2019

Η "οδός" στην Ελασσόνα

Πρώτο πρωινό του 7ου συνεδρίου για τις αστικές μουσικές στην Καρδίτσαα