Στις «ΝΗΣΙΔΕΣ» της «Εφημερίδας των Συντακτών» του περασμένου
Σαββατοκύριακου δημοσιεύτηκαν δύο σημαντικά κείμενα, τα οποία
αλληλοσυμπληρώνονται. Το ένα γράφτηκε από τον Νίκο Γ. Ξυδάκη. Πρόκειται για
πολιτική αξιολόγηση της ακινησίας στην οποία έχει περιέλθει η πολιτική στην
Ελλάδα. Εναν χρόνο τώρα όλοι κοιτάζουν την πήρα (σακουλάκι) του αντιπάλου.
Σχολιάζονται και καταδικάζονται, συχνά με όχι ευπρεπή τρόπο, τα λάθη και οι
παραλείψεις. Αναδεικνύουν το κακό. Απουσιάζει όμως το καλό. Με άλλα λόγια, η
δική τους πρόταση που θα εμπνεύσει τους πολίτες με όραμα και θα δημιουργήσει
αξιοπιστία. Λόγια καταγγελτικά, ύφος περισπούδαστο, πρόταση ισχνή. Διαγκωνισμός
για το ποιος θα ανεβεί στην καρέκλα του σωτήρα.
Δεν
είναι η πρώτη φορά που η αρνητική διαφήμιση, η εστίαση στην καμπούρα του άλλου,
δίνει τον τόνο στον πολιτικό και κοινωνικό λόγο. Δεν είναι οι Αμερικανοί που ανακάλυψαν
τη δύναμη του αρνητικού λόγου. Το ίδιο έκαναν όλοι οι πολιτισμοί. Στην καθ’
ημάς Ανατολή είχαμε επινοήσει τον αποδιοπομπαίο τράγο. Επέλεγαν κάποιον, του
φόρτωναν όλες τις αμαρτίες και οι υπόλοιποι καθεύδουν τον ύπνο του δικαίου.
Είναι μια κοντόθωρη πολιτική που λειτουργεί σπειροειδώς. Καταλήγει σε
αυτοπαγίδευση. Σε αδιέξοδο.
Το
άλλο σπουδαίο κείμενο γράφτηκε από τον Γιάννη Ψυχοπαίδη, ομότιμο καθηγητή
Ζωγραφικής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Με αφετηρία το εμβληματικό έργο του Πικάσο
«Δεσποινίδες της Αβινιόν» εξειδικεύει την άποψη του Ξυδάκη. Τη
συγκεκριμενοποιεί στον χώρο των δημιουργών και των διανοουμένων, οι οποίοι
περιορίζονται, κάποιες φορές, σε ελάσσονος σημασίας ξιφασκία για τη διαμόρφωση
των σχέσεων εξουσίας εντός των μικροκύκλων τους αλλά και στο σημείο συνάντησης
με τον μεγάλο κύκλο της πολιτικής εξουσίας.
Ο
Ψυχοπαίδης με νηφαλιότητα αλλά και τεκμηρίωση παίρνει θέση. Δεν αντιδικεί με
αυτό που θεωρεί κακό. Απορριπτέο. Προβάλλει το καλό. Την πρόταση δημιουργίας
που θα απεικονίσει ό,τι συμβαίνει στην εποχή μας. Οι μεγάλοι δημιουργοί
ουδέποτε δείλιασαν. Δεν απέφυγαν να εκφραστούν. Δεν σιώπησαν στις μεγάλες
ιστορικές και κοινωνικές στιγμές. Ηταν παρόντες και παρούσες. Με όλες τις
αδυναμίες.
Στο
παρελθόν, σε περιόδους κοινωνικής και ιστορικής ύφεσης, οι δημιουργοί ήταν στην
πρώτη γραμμή. Να αφουγκραστούν τις κυοφορούμενες αλλαγές. Να κάνουν τέχνη τα
αισθήματα και τις προσδοκίες. Στη μέση της τρίτης δεκαετίας του εικοστού πρώτου
αιώνα οι δημιουργοί στην Ελλάδα επιδίδονται σε αυτάρεσκες κοκορομαχίες. Επιλέγουν
να στοχοποιήσουν το παρελθόν. Ο Καραγάτσης γίνεται ο αποδιοπομπαίος τράγος.
Αυτός φταίει για τις γυναικοκτονίες, για τον δικό μας καιροσκοπισμό, για την
ανεπάρκειά μας να κατανοήσουμε τις ανάγκες.
Η
επανεκτίμηση του παρελθόντος είναι αναγκαία. Αρκεί να συνοδεύεται από το δικό
μας όραμα. Από την τέχνη εκείνη που δεν θα ομφαλοσκοπεί. Αλλά θα δημιουργεί και
θα εμπνέει. Θα θερμαίνει τα όνειρα. Θα είναι μια πρόταση παρουσίας.
