Η συντέλεια του κόσμου και οι προφητείες της κρίσης

Ο χρόνος που ολοκληρώνει την πορεία του σε λίγες μέρες χαρακτηρίστηκε από την επιστροφή της μυθολογίας για τη συντέλεια του κόσμου. Αυτό θα συνέβαινε στις 21 Δεκεμβρίου. Οι διαδικτυακοί τόποι   αναπαρήγαν την πρόβλεψη αυτή, που ανάγεται στην εποχή των Μάγιας. Σύμφωνα με τα δική τους αντίληψη, ο χρόνος και οι ανθρώπινες κοινωνίες οργανώνονται στη βάση διαδοχικών εποχικών κύκλων που ξεκίνησαν το 3114 π.χ. , γενέθλιο έτος του κόσμου. Στις 21 Δεκεμβρίου 2012 κλείνει ένας απ’ αυτούς τους κύκλους, γεγονός που θα προκαλέσει την καταστροφή του κόσμου. Είναι αυτό που ονομάζεται συντέλεια του κόσμου και στηρίζεται σε μια εσχατολογική αντίληψη της ιστορίας. Για τους Μάγιας αλλά και για  όλους τους πολιτισμούς αυτής της εποχής  βασικός άξονας για την αναπαράσταση της συμπεριφοράς των οργανωμένων κοινωνιών αλλά και του φυσικού περιβάλλοντος είναι η κυκλική αντίληψη του κόσμου, που προβλέπει την καταστροφή-θάνατο αυτού του κύκλου και την επαναγέννηση του κόσμου, μέσα από τις στάχτες ή το νερό(κατακλυσμός, Eliade). Η συγκεκριμένη φιλοσοφία είχε διαπεράσει τον εθιμικό , κοινωνικό και οικονομικό κύκλο της παραδοσιακής κοινωνίας που έφτασε ως τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες.

       Στις αρχαίες κοινωνίες η ολοκλήρωση των κύκλων,  με τη συντριβή του υπάρχοντος φυσικού και κοινωνικού συστήματος, αποτελεί συστατικό στοιχείο του τρόπου που αναπαριστάνεται ο κόσμος. Αυτό που αργότερα αποκλήθηκε προφητεία συνιστούσε δομικό στοιχείο της κοσμολογίας.  Σ’ αυτό το πλαίσιο η προφητεία των Μάγιας είναι έκφραση του τρόπου που οι άνθρωποι βλέπουν και ερμηνεύουν τον κόσμο. Οι προφήτες εμφανίζονται σε περιόδους κρίσης. Μια από τις σημαντικότερες ήταν η περίοδος πριν από τη γέννηση του Χριστού, όταν οι προφήτες προσπαθούσαν να προσφέρουν έναν ιστό για την ενίσχυση της επαπειλούμενης συλλογικής συνοχής.

       Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που η λεγόμενη προφητεία των Μάγιας επανέρχεται στη δεκαετία του 1980 με την έκδοση του  βιβλίου  The Mayan Factor από τον  Jose Arquelles. Ωστόσο, η προφητεία επανεμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο. Ο δυτικός κόσμος έχει εισέλθει σε παρατεταμένη κρίση και η προφητεία εισάγει τον ανορθολογισμό , που είναι τόσο χρήσιμος στον οικονομικό και κοινωνικό νεοφιλευθερισμό. Η αποσάθρωση του κοινωνικού κράτους και η περιφρόνηση προς το κράτος δικαίου έχει ανάγκη από την εσχατολογική αντίληψη, που συνυφαίνεται με την ντετερμινιστική αντίληψη της ιστορίας. Τα μελλούμενα είναι προαποφασισμένα και κάθε κοινωνική και πολιτική παρέμβαση είναι αναποτελεσματική. Οι «προφήτες» του νεοφιλελευθερισμού και  οι πολιτικοί εκφραστές του, με τους φετφάδες-προφητείες, υποκαθιστούν το ρόλο του πολίτη στη διαμόρφωση των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων.

       Αυτή η αντίληψη είναι διάχυτη στην ελληνική κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, στην περίοδο της βαθιάς οικονομικής κρίσης, ο δημόσιος λόγος που εκφέρεται από όσους διαχειρίζονται την κρίση έχει πολλά κοινά σημεία με τις προφητείες που εμφανίστηκαν σε διάφορες ιστορικές εποχές. Είναι αποφθεγματικός όσον αφορά τον πυρήνα του και αδιαπραγμάτευτος. Εμπεριέχει τη μόνη και απόλυτη  αλήθεια, στην οποία οφείλουν να πειθαρχήσουν όλοι οι άλλοι . Δεν δικαιολογείται καμιά διαφοροποίηση, αντίρρηση, αντίσταση. Η ψήφιση των μνημονίων  έχει αποκτήσει  τακτική περιοδικότητα, σε σημείο που εμφανίζονται ως καρικατούρα της κυκλικής αντίληψης της ιστορίας. Οι ‘μνημονιακοί κύκλοι’ συνοδεύονται από τον εμβολιασμό των πολιτών με την πίστη στην εσχατολογική προσέγγιση των μνημονίων. Η εξέλιξη των γεγονότων στην ελληνική κοινωνία είναι αναπότρεπτη, γεγονός που υπερβαίνει τις διαφορετικές πολιτικές οπτικές. Όλα είναι προκαθορισμένα από μια υπερβατική εξουσία(ΔΝΤ-Γιουρογκρούπ), που αναθέτει στους προφήτες της(κυβέρνηση, διανοούμενοι) να  διαμορφώσουν συνθήκες επαλήθευσης των προφητειών τους. Και αν υπάρχουν δύσπιστοι, τότε  επιστρατεύονται τα συναισθήματα του φόβου για το επερχόμενο τέλος, ώστε να συντριβούν οι επιφυλάξεις.

       Τα μνημόνια έχουν ανάγκη και τις προφητείες αλλά και τους προφήτες. Είναι «πολλά τα λεφτά». Ο Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ είδε τους τραπεζικούς λογαριασμούς του να φουσκώνουν με 25 εκατομμύρια δολάρια όταν το 1999 πρωταγωνίστησε στην κινηματογραφική ταινία «Το τέλος του κόσμου». Οι Σβαρτσενέγκερ-πολιτικές ηγεσίες της νεοφιλελεύθερης Ευρώπης είναι αδίσταχτοι στους δικούς τους ρόλους. Οι προφητείες τους εμφανίζονται ως σωτηριολογικές ενώ στην πραγματικότητα είναι αδυσώπητα εσχατολογικές.