Θέματα αρμενικής λαογραφίας Συλλογικό έργο επιμέλεια: Μανόλης Γ. Σέργης, Ε. Κ. Χαρατσίδης, Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδου Σταμούλης Αντ., 2015

Ο κυριότερος λόγος που παρώθησε τους επιμελητές του παρόντος τόμου (Μανόλη Σέργη, Ελ. Χαρατσίδη, Γαρυφ. Θεοδωρίδου) στην σύνθεσή του ήταν να προσεγγίσουν όψεις της Λαογραφίας των «χρονίως δικών μας Άλλων» Αρμενίων, η Λαογραφία των οποίων αποτελεί terra incognita στην Ελλάδα. Η σχέση των επιμελητών με τον Παρευξείνιο χώρο, ως υπηρετούντων στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού των Παρευξεινίων Χωρών, επέτεινε την ανάγκη να προσφέρουν στο ευρύ και το επιστημονικό ελληνικό λαογραφικό κοινό την ευκαιρία να έχει «μια πρώτη γνωριμία» με τον αρμενικό λαϊκό πολιτισμό. Ήδη, από το τρέχον ακαδ. έτος, η Αρμενική Λαογραφία διδάσκεται στον μνημονευθέν Τμήμα.

Ο τόμος (783 σελίδων) περιλαμβάνει 29 εργασίες, οι εννέα εκ των οποίων υπογράφονται από επιστημονικούς συνεργάτες του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας και Εθνογραφίας της Εθνικής Ακαδημίας της Δημοκρατίας της Αρμενίας. Μετά από μια εκτενή Εισαγωγή (σελ. 9-63, που υπογράφεται από τους επιμελητές και επικεντρώνεται στη σύγχρονη εννοιολόγηση του όρου διασπορά, και δη την αρμενική), έπονται οι εξής εργασίες:

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Τ Ο  Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ο Π Λ Α Ι Σ Ι Ο

1. Με αφορμή το βιβλίο του Μ. Αλεξανδρόπουλου, Οι Αρμένηδες. Ταξίδι στη χώρα τουςκαι στην ιστορία τους, Μιχαήλ Γ. Μερακλής

2. Η Αρμενία από την αρχαιότητα μέχρι τη γενοκτονία: σύνοψη ιστορικής διαδρομής, Στάθης Ν. Κεκρίδης

3. Ο «επαναπατρισμός» των αρμενίων προσφύγων της Ελλάδας την περίοδο 1920-1948, Αρμενουί Στεπανιάν

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Λ Α Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Α. ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΩΝ ΕΘΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΩΝ

1. Σύγχρονη εθιμική ζωή και λαϊκές θρησκευτικές τελετουργίες των αρμενίων της Κομοτηνής (β΄μισό 20ού αι.), Μ. Γ. Βαρβούνης

 2. Τελετουργίες της εστίας στα Βαλκάνια και στον Καύκασο με έμφαση στην Ελλάδα και την Αρμενία, Ελευθέριος Π. Αλεξάκης

 3. Ο χορός ως τελετουργία επίκλησης για βροχή (ελληνο-αρμενικοί πολιτιστικοί παραλληλισμοί ), Ναΐρα Κιλιτσιάν

 4. Εις μνήμην των θυμάτων της γενοκτονίας στο πλαίσιο των τελετών του αρμενικού έθνους, Αρουτιούν Μαρουτιάν

 5. Το έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία: παλιές και νέες μορφές και νοηματοδοτήσεις, Βέρα Χασιρίδου, Λουσινέ Μελκονιάν, Ντιάνα Καραγκασίδου  

 6. Οι αρμένιοι πρόσφυγες στην Αλεξανδρούπολη (1922-2013), Σοφία Ζαχαρία

 Β. ΥΛΙΚΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟΣ «ΒΙΟΣ»

α. Ενδυμασία

1. «Τα τατουάζ της γιαγιάς»: Το τατουάζ ως ένδυμα και οι ενσώματες τεχνικές διαχείρισής του, Νάντια Μαχά-Μπιζούμη

 2. Το λεγόμενο «κοσμπάντ» ή «ουσκάπ»του γαμπρού στα γαμήλια έθιμα των Ελλήνων της Αρμενίας, Μαριάννα Απρεσιάν

 β. Από τον κύκλο των επαγγελμάτων

3. Η άμπελος και ο οίνος στον αρμενικό πολιτισμό, Σoυρέν Ομποσιάν

 Γ. ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

α. Αρχιτεκτονική

1. Χατσκάρ (Khatchkars) – Σταυρόπετρες της Aρμενίας, Μαρία Τσούπη

β. Μουσική 

1. Komitas Vardapet: Μια εξέχουσα μορφή της πρώιμης εθνομουσικολογίας (1869-1935), Μαρία Ανδρουλάκη

 γ. Λαϊκή Λογοτεχνία

 1. Από τον αλυσοδεμένο ήρωα στο φυλακισμένο τέρας: Αλληεπικαλυπτόμενα τοπία και μύθοι, Λεβόν Αμπραχαμιάν

 2. Κοινωνικο-ιστορικές και λαογραφικές προσεγγίσεις της αρμενικής μυθολογίας, Νικόλαος Ξ. Καρπούζης

 3. Αρμενικές παραδόσεις για τον δικέρατο Μ. Αλέξανδρο και οι μυθολογικές -τελετουργικές ρίζες τους, Εστέρ Χεμτσιάν

 4. Εθνοτικές παραδόσεις και θρύλοι των Αρμενίων. Μια πρώτη προσέγγιση, Κασσιανή-Μαρία Κονταξή

 5. Ο αρμένιος άγιος Γρηγόριος ο Φωτιστής στην ελληνική λαϊκή αφηγηματική παράδοση, Αγγελική Κομποχόλη

 6. Πέντε λαϊκές ιστορικές παραδόσεις για τη μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Αχταλά: από την Ιστορία στη λαϊκή αφήγηση και τανάπαλιν, Ελευθέριος Χαρατσίδης  

7. Ο αρμενικός όρος «span(d)» - «σπονδείος» και οι πολιτισμικές και λαογραφικές προσεγγίσεις του, Έμμα Πετροσιάν

 8. Δύο όρη με την ίδια ονομασία «Αραράτ», Αρμέν Πετροσιάν

 9. Ο Δαβίδ από το Σασούν και ο βυζαντινός ακριτικός κύκλος, Χαρά Κοσεγιάν

 10. Αποτυπώσεις της επικής μορφής του Κιόρογλου στον νεοελληνικό λαϊκό πολιτισμό με αφορμή επεισόδιο συνάντησής τους με αρμένιο έμπορο, Αναγνώστης Ευαγγ. Παπακυπαρίσσης

 11. Το αρμενικό παραμύθι στην ελληνική γλώσσα, Βασίλης Ι. Γεργατσούλης.

  Δ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ

1. Δαιμονοποίηση των Αρμενίων στην Ελλάδα, Βάιος Φ. Καμινιώτης

 2. Στερεοτυπικές απεικονίσεις των Αρμενίων στον Ρωμηό του Γεωργίου Σουρή, Ιωσήφ Γρ. Κασσεσιάν

  Ε. ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

1. Το ελληνόγλωσσο περιοδικό Αρμενικά και η συμβολή του στην εξοικείωση με την αρμενική κουλτούρα στην Ελλάδα, Δημήτριος Ελ. Ράπτης

2. Αρχειακή Λαογραφία και φωτογραφία: «Συνομιλία» με τα «σιωπηλά πρόσωπα» της ιστορίας. Μια πρώτη «ανάγνωση» του Αρχείου «Ονομαστικές καταστάσεις προσφύγων του 1922 εγκατεστημένων προσωρινά στην Ξάνθη», Γαρυφαλλιά Γ. Θεοδωρίδου.