garyfallo.jpg
EUROKINISSI
Με εντυπωσίασε η διαφήμιση κυριακάτικης εφημερίδας για την προσφορά του βιβλίου «Ελένη» του Γκατζογιάννη.
«Ενα βιβλίο που έρχεται όχι για να ανοίξει ένα κεφάλαιο, αλλά για να το κλείσει».
Πρόκειται για την ιστορία της μάνας του συγγραφέα, η οποία εκτελέστηκε από τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού στον Λια της Θεσπρωτίας.
Μια μικρή, οικογενειακή ιστορία από τις εκατοντάδες παρόμοιες που στιγμάτισαν την ψυχή πολλών παιδιών και από τις δύο πλευρές του εμφυλίου πολέμου.
Ενα βιβλίο του οποίου η έκδοση, στα μέσα της δεκαετίας του 1980 -όσο και η κινηματογραφική του μεταφορά- προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.
Αλλες εποχές. Τότε, ήταν ακόμη νωπή η μνήμη αλλά και ο παρατεταμένος αποκλεισμός της Αριστεράς από τον εθνικό κορμό, μ’ όλο που είχε αρχίσει η διαδικασία νομιμοποίησης της Εθνικής Αντίστασης.
Τα παιδιά των ηττημένων αντιμετωπίζονταν ως μιάσματα.
Το μαγικό ραβδί, για να ανοίξει η περίκλειστη εθνική αγκάλη, ήταν το διαβόητο πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων, το οποίο εξάγνιζε όσους αποκήρυσσαν το «κομμουνιστοσυμμορίτικο» οικογενειακό παρελθόν.
Θα συμφωνήσω με την εφημερίδα πως χρειάζεται εθνική συμφιλίωση και συνεννόηση.
Αυτή είναι η πρόθεση της επανέκδοσης. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό, ωστόσο;
Με την αποσιώπηση; Με την ανάδειξη των «δικών» μας παθών;
Με την αγιοποίηση των δικών μας μαρτύρων και τον εξοβελισμό των θυμάτων της αλόγιστης εμφύλιας βίας της άλλης πλευράς;
Με τη δαιμονοποίηση της άλλης πλευράς; Και προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται πολλά.
Επιφανείς ιστορικοί βρήκαν τον υπεύθυνο. Με αφορμή την «Ελένη» επιχειρείται η κατασυκοφάντηση των άλλων.
Η «Ελένη» έγινε το σύμβολο των νικητών στον εμφύλιο πόλεμο.
Για τις αδικοπραξίες της Αριστεράς. Για τις εκτελέσεις αθώων θυμάτων.
Πράγματι, υπήρξαν τέτοια περιστατικά. Κάποιες φορές ως αντεκδίκηση.
Τέτοιο είναι το παράδειγμα στο Νταλαμάνι της Λάκκας Σουλίου (Ιανουάριος 1945). Η απάντηση του ΕΛΑΣ στις εκτελέσεις της Παργινόσκαλας (Σεπτέμβριος 1944).
Είναι ανάγκη να επουλωθούν οι πληγές του εμφυλίου πολέμου.
Δεν μπορεί να γίνει, όμως, αυτό με τη λήθη. Οταν μάλιστα αυτή είναι μονόπλευρη.
Τα μνημόσυνα για τα θύματα των ηττημένων θεωρήθηκαν, για πολλές δεκαετίες, ύποπτα για αναζωπύρωση παθών αλλά και πράξη πολιτικού χαρακτηρισμού.
Αντίθετα, για τα θύματα των νικητών ήταν εθνική οφειλή.
Η μνήμη με απώτερο στόχο την αναγνώριση των λαθών είναι η επιλογή, για να ενταχθούν όλοι οι νεκροί στην εθνική μνήμη.
Με ανοιχτούς τάφους δυσκολεύει αυτή η προσπάθεια.
Κι όταν υπερτονίζεται η θυματοποίηση της μιας πλευράς, αυτή η διαδικασία γίνεται προβληματική.
*καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου