Το καλοκαίρι είναι η εποχή που πρωταγωνιστεί η σαρδέλα. Πολλά χρόνια περνούσε απαρατήρητη.
Ταυτίστηκε με τους οικονομικά αδύναμους, που δεν μπορούσαν να αγοράσουν τα μεγάλα ψάρια.
Βολεύτηκε η σαρδέλα με την ταξινόμησή της στο περιθώριο της διατροφής.
Ανέχτηκε ακόμη και την περιφρόνηση που εισέπραττε καμιά φορά, όταν την απέρριπταν πετώντας τη ή δίνοντάς την τροφή στις γάτες.
Υπέμενε, επιπλέον, καρτερικά τη γελοιοποίησή της. Στα Κύθηρα και στην Πρέβεζα την έβαλαν σε κλουβί, για να κελαηδήσει.
Τέτοια αχαριστία δεν την περίμενε. Την εξευτέλιζαν αυτοί από τους οποίους περίμενε ευγνωμοσύνη.
Μες στη φτώχεια τους το έθνος της σαρδέλας είναι αυτό που τάισε γενιές και γενιές ανθρώπων.
Αλλά τι περιμένεις από ανθρώπους; Η αγνωμοσύνη είναι στοιχείο του πολιτισμού τους.
Να όμως που ο καιρός έχει γυρίσματα. Τα τελευταία χρόνια η σαρδέλα ένιωσε να αλλάζει η ζωή της.
Οπως και γι’ άλλα πράγματα που τα είχαν περιφρονήσει ως ασήμαντα.
Οι γιατροί και οι διατροφολόγοι μίλησαν για την αξία που είχε αυτό το «ασήμαντο» ψάρι για την καρδιά των ανθρώπων· για την αρτηριακή τους πίεση.
Η σαρδέλα ένιωσε να ψηλώνει. Να τονώνεται η αυτοπεποίθησή της.
Ετσι κι αλλιώς, η ζωή της σύντομη είναι. Δεν είναι μακρύ το σκοινί της ζωής της.
Κάλλιο, λοιπόν, να φύγει σερβιρισμένη, παρά να πεταχτεί περιφρονημένη, σε γάτες ή σε κάδους απορριμμάτων.
Ξέχωρα απ’ αυτά, της ετοίμασαν γιορτές. Ο τουρισμός να ’ναι καλά, σκέφτηκε η σαρδέλα, που την έκανε πριγκίπισσα του καλοκαιριού.
Παντού, σ’ όλη την Ελλάδα, από την Ηπειρο ώς την Κρήτη, την Πελοπόννησο και τη Μακεδονία, η σαρδέλα γίνεται το επίκεντρο των καλοκαιρινών γιορτών.
Ξεφορτώνονται αμέτρητα τελάρα με σαρδέλες που ψήνονται στα κάρβουνα, πασπαλισμένες με χοντρό αλάτι.
Στην Καλλονή, μάλιστα, της Λέσβου και στην Πρέβεζα, αρχόντισσα είναι η παπαλίνα, η μικρή και χαριτωμένη σαρδέλα.
Οι εικόνες, όμως, στις παραλίες τα τελευταία χρόνια ανακαλούν αρνητικά στερεότυπα για τη σαρδέλα.
Οσο πάει, χειροτερεύει η κατάσταση στις οργανωμένες παραλίες ανά την Ελλάδα, η οποία «μυκονοποιείται».
Απλώνονται ομπρέλες και ξαπλώστρες σε μεγάλο μήκος στις παραλίες. Η μια ξαπλώστρα δίπλα στην άλλη.
Ομοιόχρωμες ομπρέλες που ομοιογενοποιούν την απόλαυση του μπάνιου.
Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται και στους δρόμους και στις πλατείες των πόλεων, που κινδυνεύουν να μετατραπούν σε μια απέραντη καφετέρια.
Στο όνομα της κρίσης και της ανάγκης να εισρεύσει χρήμα στην αγορά της πόλης, οι δημοτικοί άρχοντες -κάποιοι απ’ αυτούς- επιτρέπουν την ασυδοσία.
Οι οργανωμένες παραλίες, παρ' όλα αυτά, προσελκύουν πολύ κόσμο.
Αρκετοί λουόμενοι επιλέγουν την παράταξη σε σχηματισμούς.
Ισως οι άνθρωποι της πόλης να μεταφέρουν στην παραλία τον τρόπο διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου τους τον υπόλοιπο καιρό στα μπαρ, με τη δυνατή, τυποποιημένη μουσική που αποδιοργανώνει κάθε προσπάθεια για ιδιωτική συζήτηση και επικοινωνία.
Στις παραλίες, φέτος, έχει ενταθεί η παραλληλία της σαρδέλας, στην αρνητική της εκδοχή, με τις ομπρέλες και τις ξαπλώστρες σε αυστηρή και πυκνή διάταξη.
Μου θυμίζουν τις παστωμένες σαρδέλες, που στο παρελθόν συνωθούνταν στα τελάρα, είτε για εξαγωγή είτε για φτηνό φαγητό και μεζές για τα καπηλειά.
Οι σαρδέλες δεν είχαν ιδία βούληση. Δεν είχαν, λοιπόν, τη δυνατότητα να αποφασίσουν για την ύπαρξή τους.
Εχω την εντύπωση πως η βούληση των ανθρώπων χειραγωγείται από τους διαχειριστές-εμπόρους του ελεύθερου χρόνου, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τους εν δυνάμει πελάτες τους σαν σαρδέλες, αφού τους παστώνουν με τη βοήθεια μιας ξαπλώστρας και μιας ομπρέλας.
Το φετινό φαινόμενο δημιουργεί ερωτήματα για τη δύναμη της αγοράς στη χειραγώγηση της βούλησης.
Ως πού μπορεί να φτάσει αυτό. Και πόσο μπορεί να αλλοιώσει την έκφραση των ατομικών συναισθημάτων μέσα σε μια συλλογικότητα;
Ωρες που είναι προτιμότερη η βουτιά στην καταγάλανη θάλασσα, μακριά από τις ξαπλώστρες-στρατιώτες.
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου