tsipras_ompama.jpg
EUROKINISSI/ANDREA BONETTI
Είναι πασίγνωστη η συνέχεια της παροιμιακής φράσης. Αποτυπώνει έναν φιλοσοφικό προβληματισμό που έχει απασχολήσει πολλούς διανοητές, αποτέλεσε θεμέλιο λίθο της χριστιανικής θεολογίας αλλά και καταστατική αρχή της αισθητικής.
Η παροιμιακή έκφραση υπενθυμίζει, σ’ όσους παραβλέπουν ή υποτιμούν τη λαϊκή σοφία ως μια αβαθή αντίληψη του κόσμου, πως ο λαϊκός πολιτισμός δεν είναι αποπαίδι μιας αφαιρετικής πνευματικής διαδικασίας που συγκροτεί συλλογισμούς, οι οποίοι απογειώνουν την εμπειρία μετασχηματίζοντάς την σε οδηγό για τη φύση των δομικών συστατικών του πολιτισμού και της κοινωνίας.
Ο Καντ στην Κριτική του καθαρού λόγου έθεσε σε θέση μηχανοδηγού αυτής της διεργασίας τη φιλοσοφία, θεωρώντας πως μόνο ο λόγος, με την ικανότητά του να διερευνά τις προεμπειρικές αρχές του χώρου και του χρόνου, μπορεί να δώσει νέο νόημα στην εμπειρία. Ετσι, μ' όλο που ο Καντ αναγνωρίζει πως η γνώση έχει ως αφετηρία την εμπειρία, υποστηρίζει πως η εμπειρία δεν είναι η πηγή της γνώσης.
Υπ’ αυτή την έννοια, θα ήταν εύλογο να καταλήξει κάποιος στο συμπέρασμα πως οι παροιμιακές εκφράσεις είναι η αποτύπωση μιας αισθητηριακής εμπειρίας, που διατυπώνεται μ’ έναν αποφθεγματικό λόγο.
Θα υπενθυμίσω, όμως, την άποψη του Λιοτάρ (Discours, Figure), που ορίζει τη μεταφορικότητα ως μια ασύλληπτη οντότητα, πέρα απ’ όσα ορίζει η εμπειρία και η κυριολεξία, παρ' όλο που η έννοια της μεταφοράς χρησιμοποιήθηκε σαν το όχημα για ενδιαφέρουσες φιλοσοφικές αναζητήσεις.
Τα «μεταξωτά βρακιά…», λοιπόν, συνοψίζουν μια βασική αρχή της κοσμολογίας του λαϊκού πολιτισμού, όπου η μορφή και το περιεχόμενο συγκροτούν ένα αξεχώριστο σύνολο.
Με άλλα λόγια, είναι αδύνατο, για μια μορφή «μεταξωτή», να λειτουργήσει ως το σχήμα συνάντησης με ένα περιεχόμενο ανάξιο λόγου. Η αισθητική δεν είναι απλώς μια μορφή. Είναι ένα σύνθετο όλο που μετασχηματίζει τη συντακτική σχέση μορφής και περιεχομένου.
Το θέμα αυτό αποτέλεσε αφορμή έντονων συζητήσεων την περασμένη βδομάδα. Με αφορμή τη συνάντηση του Ελληνα πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο ειπώθηκαν πολλά.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχεδόν περιορίστηκαν στη γλώσσα του σώματος του πρωθυπουργού, στην ενδυματολογία του. Κάποιοι αποφάνθηκαν πως το ύφος του πρωθυπουργού στη συνάντηση απεικόνισε το ήθος του. Αναμφίβολα, καλοδεχούμενη η πολιτική κριτική, όσο σκληρή κι αν είναι.
Ωστόσο, η συζήτηση αυτή επαναφέρει τα θεωρητικά ζητήματα για τη σχέση ύφους και ήθους. Αν το θέμα αυτό εξακολουθεί να γοητεύει την τέχνη, για τις κοινωνικές σχέσεις και την πολιτική συμπεριφορά το θέμα παρουσιάζει ανορθογραφίες. Πρώτα απ’ όλα, η σχέση ύφους και ήθους, στην περίπτωση αυτή, δεν είναι ένας γενικός κανόνας.
Το ύφος στον δημόσιο χώρο δεν οδηγεί σε αντιστοίχιση με το ήθος, τόσο το προσωπικό όσο, πρωτίστως, το συλλογικό. Στις κοινωνικές σχέσεις αλλά και στην πολιτική συμπεριφορά το ύφος δεν αποτελεί αδιάσπαστη ενότητα με το ήθος.
Προσηνείς, ευγενείς, ως δημόσια εικόνα, αλλά κυνικοί και εγωπαθείς στην υποστήριξη των προσωπικών συμφερόντων. Ο πολιτικός δε λόγος διέπεται από τη σύγκρουση ανάμεσα στην εκφορά του και την προσδοκία. Αυτή η ρήξη ύφους και ήθους έχει προκαλέσει την κρίση του πολιτικού λόγου.
Η κατάσταση αυτή βιώνεται από τους Ελληνες τα τελευταία έξι χρόνια. Η πολιτική τάξη που κυβέρνησε δεκαετίες τη χώρα ήταν άψογη όσον αφορά το ύφος της. Κάτοχοι της διπλωματικής γλώσσας και με ζηλευτή ευφράδεια στις ξένες γλώσσες έσυραν τη χώρα σε μια περιπέτεια που αναδεικνύει το ήθος τους.
Την αδιαφορία για το μέλλον της χώρας. Την αποσάθρωση των κοινωνικών σχέσεων και των οικονομικών δομών. Οι Ευρωπαίοι με το άψογο στιλ και μια ελεγχόμενη γλώσσα του σώματος εξέφρασαν το ήθος τους με την επιμονή σε μια εκδικητική πολιτική που ισοπεδώνει την ελληνική κοινωνία.
Το πρόβλημα, λοιπόν, με τη γλώσσα του σώματος του πρωθυπουργού είναι αν συνεχίζει να συνοψίζει τις προσδοκίες για ένα διαφορετικό ήθος στην πολιτική ζωή του τόπου.
Αν εγγράφει η συμβολική αυτή γλώσσα την αγωνία και την πίεση για μια πολιτική που θα οδηγεί τη χώρα προς ένα μέλλον που ονειρεύτηκε τον Ιανουάριο του 2015. Αν οι δυσκολίες είναι μέρος της τακτικής και όχι αναθεώρησης του πολιτικού ήθους, αυτού που μπορεί να ορίσουμε ως πολιτικό κεφάλαιο της Αριστεράς.
* καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου