kalanta.jpeg
Η λέξη απαντάται στα Κόλιεντα της Καστοριάς. «Μπαϊντός κυρά το δώρο». Κάλαντα, Νικηφόρος Λύτρας
Πάμε για παϊντός, είπε κάποιος από την ομήγυρη. Δεν επρόκειτο, βέβαια, για διακοπή της εργασίας. Είχαμε ολοκληρώσει την παρουσίαση, επόμενο βήμα οι κρασομεζέδες. Η λέξη συνήθως απαντάται ως διάλειμμα. «Το μεσημέρι, στο παϊντός, ξαπλώνουμε μαζί κάτω απ’ τον αψύ ήλιο και τρώμε το ψωμί μας», γράφει ο Ηλίας Βενέζης. Η λέξη απαντάται στα Κόλιεντα της Καστοριάς, αγερμοί ευχετήριοι που λέγονταν τα Χριστούγεννα από όμιλο παιδιών. Κάστανα, καλά καρύδια, ρίξτε απ’ τα παραθύρια. Μπαϊντός κυρά το δώρο, ήταν η κατακλείδα του απαγγελλόμενου άσματος.
Οι όμιλοι των παιδιών διεκδικούσαν το αντίδωρο στον ευχετήριο λόγο-δώρο, που προσέφεραν στην οικογένεια για καλοχρονιά. Σ’ αυτήν την περίπτωση η λέξη φαίνεται πως χρησιμοποιείται αντωνυμικά στη θέση της λέξης Δωδεκάμερο, που συνιστά μια δωδεκαήμερη διακοπή της κανονικότητας κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Ως εκ τούτου, οι κολιεντιστές υπενθυμίζουν στη νοικοκυρά τη γιορτή, ώστε να παραβιάσει τη σφιχτή οικονομική διαχείριση του νοικοκυριού που επικρατούσε τον υπόλοιπο καιρό.
Οπως και να ’χει, η ολοκλήρωση της παρουσίασης του βιβλίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας χρειαζόταν μια διακοπή, ένα διάλειμμα στο στροβίλισμα των υποχρεώσεων. Ενα διάλειμμα σ’ ένα μαγευτικό περιβάλλον. Στα παλιά ψαράδικα, όπου η αρμύρα εισχωρούσε στα ρουθούνια και θύμιζε μυρουδιές μιας πρόσφατης παράδοσης. Μια βραδιά από εκείνες τις ευλογημένες στην ελληνική περιφέρεια, όπου η παρέα γίνεται συμποσιασμός, στον οποίο οι συμμετέχοντες καταθέτουν τον δικό τους οβολό. Την καλή διάθεση και την αγαλλίαση της κουβέντας μέσα σ’ ένα κάδρο, όπου η Ιστορία έρχεται και εισβάλλει ποικιλοτρόπως στη διεξαγόμενη συζήτηση.
Είχα την αίσθηση πως στην παραλία βολτάριζαν οι πολιτισμοί που αποτελούν την πολιτισμική κληρονομιά της Καβάλας. Ο Μεχμέτ Αλή κατέβαινε από το Ιμαρέτ της Παναγιάς καβάλα στο άλογό του. Το φωταγωγημένο θρησκευτικό κέντρο είναι η μπορντούρα του κάδρου της πόλης, που δημιουργεί την αίσθηση πως ο επισκέπτης μπορεί να ταξιδέψει με τη μηχανή του χρόνου. Από την άλλη μεριά ακούγονταν οι φωνές των ναυτεργατών την ώρα που σκόλαζαν. Γυρίζεις το κεφάλι και αναζητάς επί ματαίω τα καπνομάγαζα της παραλίας, θύματα της βίας της επτάχρονης δικτατορίας να εξαλείψει την αγωνιστική μνήμη της πόλης.
Οταν αφήνεις ελεύθερη την ψυχή και το μυαλό ο αέρας τα παρασύρει πέρα από τις συμβατικότητες της ιδιοκτησίας των λέξεων. Και μαθαίνεις πως υπάρχει μια λέξη τούρκικη. Paydos. Και τότε η λέξη γίνεται γαϊτανάκι υποθέσεων. Αλλοι υποστηρίζουν την αρχαιοελληνική καταγωγή της λέξης (παύσις) κι άλλοι την τουρκική. Τα ψάρια του Αιγαίου αγνοούν αυτόν τον προβληματισμό. Το ίδιο και όσοι υπεραλιεύουν το Αιγαίο καταργώντας μια άτυπη διακοπή τον καιρό της πανσελήνου.
* καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου