palaiopoleio.jpg
Αποψη από το μαγαζί επεξεργασίας δερμάτων στον Βόλο
Τομάρια από αλεπούδες, λύκους, αγριογούρουνα, κουνάβια και άλλα θηράματα, ταριχευμένα ζώα, εργαλεία επεξεργασίας δερμάτων στήνονται στους τοίχους μαζί με αποκόμματα εφημερίδων, φωτογραφίες, ημερολόγια, σημειώσεις, που έχουν σχέση με τα άγρια ζώα, αλλά και με την οικονομία, την πολιτική, τη φιλοσοφία, την Ιστορία. Υποβλητικοί φωτισμοί, ήχοι, μυρωδιές σπέρνουν εντάσεις στην ατμόσφαιρα.
Αρχαία ριζωμένα αρχέτυπα και στερεότυπα και ζητήματα όπως η διαφορετικότητα, οι διακρίσεις, ο αποκλεισμός, η περιθωριοποίηση, η βαναυσότητα, ο φόβος η ελευθερία έρχονται στο προσκήνιο με αυτή την πολυδιάστατη εγκατάσταση, με την οποία ήδη ασχολούνται σημαντικά έντυπα τέχνης. Καθώς η χώρα μας βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, με μια συνεχιζόμενη οικονομική και ανθρωπιστική κρίση, το «μαγαζί» σε πολλούς φαντάζει σαν μια αλληγορία της σύγχρονης Ελλάδας.
Ωστόσο, δεν είναι αυτός ο στόχος της γνωστής εικαστικού, καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ούτε να προκαλέσει σοκ, γιατί πιστεύει ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι ακτιβιστής.
Να δημιουργήσει έντονα συναισθήματα επιδιώκει και να κεντρίσει τη σκέψη.
«Αν μπορείς μέσα από αυτό που κάνεις να αλλάξεις τη ζωή έστω ενός ανθρώπου, είναι πολύ σημαντικό», μας λέει, καθώς «τρέχει» για να τακτοποιήσει με τους συνεργάτες της όλες τις λεπτομέρειες: από τις κατασκευές και τον κατάλογο της έκθεσης μέχρι το κέτερινγκ που θα περιλαμβάνει εδέσματα της ελληνικής γης.
• Πώς καταλήξατε σε αυτή την πρόταση για την 56η Μπιενάλε Βενετίας;
Πηγαίνοντας για το Πανεπιστήμιο του Βόλου περνάς από την παλιά γειτονιά, όπου υπάρχει ένα μαγαζί με την ταμπέλα «Αγριμικά». Τα τζάμια του είναι θολά, δεν έχει ηλεκτρικό φως, δεν βλέπεις τίποτα μέσα. Μια μέρα, με τον αρχιτέκτονα Γιώργο Τζιρτζιλάκη αποφασίσαμε να ανοίξουμε την πόρτα του.
Μείναμε άφωνοι. Ηρθαμε αντιμέτωποι με πεθαμένα ζώα. Σοκαριστήκαμε. Δεν ξέραμε τι είναι.
Βρήκαμε δυο ηλικιωμένους να συζητούν, ο ένας ήταν ο ιδιοκτήτης, ο 82χρονος Δημήτρης Ζιώγας. Ρωτώντας περί τίνος πρόκειται, κατέληξε να μου διηγείται την ιστορία της ζωής του.
Αυτό το μαγαζί είναι ένα σκηνικό όπου ο χρόνος έχει σταματήσει. Η συμπύκνωση μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου, ένα κοινωνικό εύρημα. Ενιωσα την ανάγκη να το πάρω από εκεί και να το πάω κάπου να το δει όλος ο κόσμος.
• Μια αποκάλυψη δηλαδή, ένα έργο τέχνης.
Ο Δημήτρης Ζιώγας είναι τεχνικός δέρματος. Ενας καταπληκτικός άνθρωπος, με αξίες και αρχές, με φοβερή σκέψη, μπορεί να σου διηγηθεί απίστευτες ιστορίες.
Ηρθε το 1945 από τη Σιάτιστα στον Βόλο και έγινε 12 ετών το παραπαίδι σ’ αυτό το μαγαζί, που λειτουργούσε από το 1938. Είναι και υψηλός καλλιτέχνης γιατί με αρμονικό τρόπο βάζει τα καθημερινά πράγματα σε καρφάκια στους τοίχους, δημιουργώντας ποιοτικά κολάζ.
Δέρματα, αποκόμματα εφημερίδων που γράφουν για τους πολιτικούς της Ελλάδας, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μέχρι τον Ανδρέα Παπανδρέου, φωτογραφίες του Πάσσαρη δίπλα στον Χίτλερ ή τον Χο Τσο Μινχ, κινέζικους αναπτήρες μαζί με ρητά και εγχειρίδια για το κυνήγι...
• Στη Βενετία θα έρθει;
Ξέρετε ποια είναι η τρομερή σύμπτωση; Στην είσοδο του καταστήματος υπήρχε μια αφίσα με την πλατεία Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Τον ρώτησα αν έχει πάει ποτέ και μου απάντησε αρνητικά. Τότε ευχήθηκα να πάμε όλοι μαζί και μακάρι να γίνει πραγματικότητα.
• Ποια είναι τα αγριμικά; Τι σημαίνει ο τίτλος της έκθεσης;
Είναι τα ζώα που ζουν κοντά στον άνθρωπο, λύκοι, αλεπούδες, αγριογούρουνα, τα οποία δεν μπορούμε να εξημερώσουμε, όμως τα κυνηγάμε για το δέρμα ή για το κρέας τους κι έτσι καλλιεργείται το εμπόριο.
Ο όρος παραπέμπει και στον ανυπότακτο άνθρωπο, αγριμικά έλεγαν τους οπλαρχηγούς στον Εμφύλιο... Εβαλα, λοιπόν, τον εαυτό μου σε διάλογο με τα άγρια ζώα.
Γιατί τα κοιτάμε; Για να δούμε τι είμαστε εμείς. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να κοιτάξει κατάματα το ζώο από θέση ισχύος γιατί είναι άγριο.
Υποχρεώνεται να το κοιτάξει σε μια βάση ισοτιμίας, να αναμετρηθεί με τον φόβο, να μεταβληθεί και να ανακαλύψει την ουσία των πραγμάτων. Ο Γιόζεφ Μπόις ήρθε αντιμέτωπος με τον φόβο όταν επιχείρησε να συμβιώσει με ένα κογιότ κι ο Πικάσο όταν ζωγράφιζε την «Γκερνίκα».
• Εχει το έργο επίκαιρους συμβολισμούς λόγω της υφιστάμενης κρίσης;
Οι καλλιτέχνες πάντα κατέγραφαν την εποχή τους με τα έργα τους, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση. Ο Αντι Γουόρχολ το έκανε πιο άμεσα με την ποπ αρτ, άλλοι πιο έμμεσα, όπως ο Ντελακρουά ή ο Ζερικό.
Τη λέξη κρίση τη σιχαίνομαι, γιατί είναι περιγραφική μέχρι αηδίας. Αλλο να τη λες, άλλο να τη βιώνεις κι άλλο να κάνεις κάτι για να την αντιμετωπίσεις.
Γι’ αυτό μου αρέσουν οι νέες καλλιτεχνικές ομάδες και οι δημιουργοί που αντιστέκονται με τη δουλειά τους, όπως η Ντόρα Οικονόμου, ο Κωστής Βελώνης, ο Απόστολος Γεωργίου, η Ραλλού Παναγιώτου, κ.ά. Ακόμα και ο νέος πρύτανης της Καλών Τεχνών στην Αθήνα, ο Πάνος Χαραλάμπους, είναι μαχητικός, είμαι σίγουρη πως θα φτιάξει τα πράγματα στη σχολή.
• Exετε μεγάλες προσδοκίες από τη συμμετοχή σας στη φετινή Μπιενάλε;
«Προσδοκώ να στήσω το έργο μου ώστε να με ικανοποιεί, όπως το είχα σκεφτεί από την πρώτη στιγμή, και μετά να ξεκουραστώ λίγο. Χαίρομαι που φέτος θα συμμετάσχουν στην Μπιενάλε πολλοί φίλοι μου κομισάριοι, επιμελητές, καλλιτέχνες και θα περάσουμε μερικές μέρες ωραία.
Το θέμα της διάκρισης ούτε στο πίσω μέρος του μυαλού μου δεν βρίσκεται. Απ’ ό,τι έχουμε δει, στις Μπιενάλε τα βραβεία δίνονται σε καλά έργα, αλλά δεν ξέρεις κάθε φορά η επιτροπή τι γουστάρει. Και δεν υπονοώ κάποια συνωμοσιολογία.
• Ποιο είναι το πρώτο που θα κάνετε μόλις πάτε στο ελληνικό περίπτερο;
Θα καθαρίσω το υπόγειο που είναι γεμάτο σκουπίδια και τα τρώνε τα ποντίκια, θα φτιάξω το παράθυρο και την πόρτα που είναι σπασμένα...
Υπάρχουν στο υπόγειο 500 κατάλογοι του Λουκά Σαμαρά που σαπίζουν εδώ και χρόνια. Αυτά τα χρήματα δεν τα λυπάται το ελληνικό Δημόσιο; Το δικό μας μπάτζετ για την Μπιενάλε είναι όσο το κόστος αυτών των καταλόγων!
• Από το υπουργείο Πολιτισμού είχατε την απαραίτητη υποστήριξη;
Ευτυχώς με την αλλαγή κυβέρνησης, ο αν. υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης, ο οποίος ξέρει τη σοβαρότητα του εγχειρήματος, κίνησε τις διαδικασίες σε χρόνο-ρεκόρ, αλλιώς δεν ξέρω αν θα πηγαίναμε στην Μπιενάλε.
Ο προκάτοχός του είχε καθυστερήσει τρεις μήνες να υπογράψει την απόφαση της ελληνικής συμμετοχής και τα χέρια μου ήταν δεμένα. Αυτό λέγεται αδιαφορία. Μαζί με την κ. Μενδώνη ασχολιόταν με τον υποτιθέμενο τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ξοδεύτηκε ένα εκατ. ευρώ για μια πολιτική φούσκα, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια τη σύγχρονη τέχνη.
• Ελπίζετε ότι ο Ν. Ξυδάκης θα ανοίξει και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης;
Πιστεύω ότι οι διαδικασίες θα προχωρήσουν γρήγορα. Επίσης η διευθύντρια, η Κατερίνα Κοσκινά, έχει πείρα και είναι φοβερή μάνατζερ. Αν είναι να ανοίξει το μουσείο, αυτή θα το ανοίξει γιατί ξέρει να διοικεί. Δεν γνωρίζω τι συνέβαινε εκεί επί Καφέτση, ωστόσο όταν παραιτούνται τα διοικητικά συμβούλια κάποιο πρόβλημα υπάρχει.
Πάντως, όσο η Κοσκινά ήταν στο Ιδρυμα Κωστοπούλου και στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, κανείς δεν παραιτήθηκε.
Info:
56η Μπιενάλε Βενετίας, 9/5-22/11, «Why look at animals? Aγριμικά.
Κομισάριος: Υπουργείο Πολιτισμού Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Επιμελήτρια: Γκάμπι Σκάρντι. Αναπλ. επιμελητής: Αλέξιος Παπαζαχαρίας. Σύμβουλος: Γιώργος Τζιρτζιλάκης.
Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Θάλεια Ιστικοπούλου-Ντόρα Παπαδημητρίου. Επιμελητής έκδοσης: Θεόφιλος Τραμπούλης.
«Μαθαίνω από τους ανθρώπους και τις ιστορίες τους»
Πανέξυπνη, ανήσυχη, αεικίνητη, η 57χρονη Μαρία Παπαδημητρίου έχει την ικανότητα να ενεργοποιεί συνεργασίες και συλλογικές δραστηριότητες που συνδέουν άμεσα την τέχνη με την κοινωνία. Το έργο της είναι διαδραστικό, με κοινωνικοπολιτικές αναφορές και επίκεντρο τον άνθρωπο και τον τόπο.
Από το μεγάλο πρότζεκτ Τ.Α.Μ.Α (Προσωρινό Αυτόνομο Μουσείο για Ολους), που ξεκίνησε το 1998 στην κοινότητα Ρομά της Αυλίζας, με πολιτιστικές παρεμβάσεις (από ομάδα επιστημόνων, καλλιτεχνών και εθελοντών) που αναβάθμισαν την περιοχή και στόχευαν στην αποδοχή των «διαφορετικών».
Μέχρι το εργαστήρι-καντίνα Suzy Tros, που δημιούργησε σε δικό της παλιό ακίνητο στον Ελαιώνα προσφέροντας, πάντα με ομαδικό πνεύμα, τροφή, εκθέσεις, προβολές και ψυχική εκτόνωση στον πολυπολιτισμικό περίγυρο.
Στο βιογραφικό της υπάρχoυν πολλά βραβεία (ΔΕΣΤΕ, 2003) και συμμετοχές σε διεθνείς διοργανώσεις (Μπιενάλε Σάο Πάολο, Manifesta04-Φρανκφούρτη, Gwangju Biennale-Κορέα, κ.α.) και εκθέσεις (Museo Reina Sofia-Mαδρίτη, Royal Academy of Arts-Λονδίνο, Palais de Tokyo-Παρίσι, κ.α.).
Οσοι τη γνωρίζουν μιλούν για έναν άνθρωπο που έχει το χάρισμα της επικοινωνίας, ακομπλεξάριστο και γενναιόδωρο, αφού υποστηρίζει τους συνεργάτες της, τους φοιτητές της και τους νέους δημιουργούς.
«Η μιζέρια με τρελαίνει» λέει. «Μου αρέσει να μοιράζομαι. Πιστεύω ότι με την αλληλεγγύη προχωράμε». Μερικοί πάλι την αποκαλούν «το κορίτσι P.R.». «Πειράζει που μου αρέσει να μιλάω με τον κόσμο, να μαθαίνω από τους ανθρώπους; Κάθε ιστορία που ακούω περνάει από τα μάτια μου σαν ταινία», απαντάει.
Σε μια μονογραφία, που σύντομα θα κυκλοφορήσει από την DPR Barcelona, καταγράφεται η πορεία της που επιβεβαιώνει ότι, με πάθος και πείσμα, κάτι μαγικό μπορεί να συμβεί από το μηδέν. «Πάω στο εξωτερικό με ένα σακβουαγιάζ, μια ιδέα και μια τεράστια έρευνα από πίσω. Λοιπόν, ό,τι σκέφτομαι θα το βρω μπροστά μου, γιατί έχω τέτοια επιθυμία γι’ αυτό που ψάχνω, που μου αποκαλύπτεται».
Την ενοχλεί, όμως, που ενώ έχουμε καλούς καλλιτέχνες, δεν έχει διαμορφωθεί μια σύγχρονη ελληνική εικαστική σκηνή αναγνωρίσιμη στο εξωτερικό.
«Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχει εθνική πολιτική για τη σύγχρονη τέχνη. Ο,τι κάνει ο καθένας μόνος του ή σε συνεργασία με ιδιωτικά ιδρύματα. Υπάρχουν γύρω μας διεθνούς φήμης Αλβανοί, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, Αφρικανοί και μια Ελλάδα στο κέντρο που δεν έχει κατορθώσει να οργανωθεί ακόμα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου