Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ηγέτης του Podemos, χαιρετά ψηφοφόρους του κόμματός του στους δρόμους της Μαδρίτης.
ΡΑΦΑΕΛ ΤΣΙΡΜΠΕΣ
Στην άκρη του γκρεμού
μτφρ.: Βασιλική Κνήτου
εκδ. Κέδρος
Στην άκρη του γκρεμού
μτφρ.: Βασιλική Κνήτου
εκδ. Κέδρος
Αν θέλετε να μάθετε πώς και γιατί επικράτησε στις τελευταίες δημοτικές εκλογές της Ισπανίας το Podemos δεν χρειάζεται να διαβάσετε τις περισπούδαστες αναλύσεις των «N.Y. Times» ή της «El Pais», αρκεί μια ματιά στο μυθιστόρημα του Ραφαέλ Τσίρμπες «Στην άκρη του γκρεμού», που το 2013 σάρωσε όλα τα λογοτεχνικά βραβεία στην Ιβηρική.
Τι ακριβώς είναι το βιβλίο; Μα ασφαλώς ένα μυθιστόρημα για την κρίση. Τη γνωστή οικονομική, κοινωνική, πολιτισμική (κ.λπ., κ.λπ…) κρίση που έπληξε και τους Ισπανούς από το 2009. Κεντρικός ήρωάς του, ο μικρομεσαίος βιοτέχνης Εστεμπάν, ο οποίος αναγκάζεται να κλείσει το ξυλουργείο του όταν δεν μπορεί πλέον να πληρώσει τους δανειστές του. Με το τηλέφωνο κομμένο, το εργαστήριό του σφραγισμένο, τον τραπεζικό του λογαριασμό δεσμευμένο, το φορτηγάκι του ακινητοποιημένο, ο Εστεμπάν δεν έχει άλλη λύση από το να απολύσει τους τέσσερις εργάτες που απασχολεί εδώ και χρόνια και που τους νιώθει σχεδόν φίλους του: Τον Χόρχε, τον Χοακίν, τον Αλβαρο και τον Μαροκινό Αχμέτ. Και οι τέσσερις έχουν τις δικές τους ανελαστικές υποχρεώσεις και οι τέσσερις, όλοι μαζί, και ο καθένας χωριστά θα μπορούσαν να αποτελούν τον πυρήνα μιας σύγχρονης τραγωδίας.
Μοναδική διέξοδος στη ζωή του χρεοκοπημένου Εστεμπάν, τα βαλτοτόπια της ιδιαίτερης πατρίδας του, εκεί όπου κάποτε βρήκε καταφύγιο ο κυνηγημένος από τους Φρανκιστές πατέρας του, αλλά κι αυτός ο ίδιος στη διάρκεια της δύσκολης εφηβείας του, όταν η προστατευόμενη περιοχή ήταν ένας μικρός παράδεισος, ικανός να θρέψει τα όνειρα των αποσυνάγωγων της σαραντάχρονης δικτατορίας προσφέροντας παράλληλα ασφάλεια και απομόνωση. Συνομιλητής του από εκείνα τα «αθώα» χρόνια ο αδελφικός του φίλος Φρανθίσκο, μια πιο εκλεπτυσμένη εκδοχή του.
Στα βαλτοτόπια λοιπόν που καταφεύγει ο Εστεμπάν, με πρόσχημα το ψάρεμα, προσπαθεί να καταλάβει τι πήγε στραβά στην πατρίδα του. Αναζητά τους ενόχους ξεκινώντας σχεδόν από τα χρόνια του Ισπανικού Εμφυλίου πολέμου (σας θυμίζει κάτι αυτό;), καταριέται τους τοκογλύφους, βρίζει τους άπληστους συμπατριώτες του, λοιδορεί δεξιούς κι αριστερούς, αποδομεί την ισπανική οικογένεια και την Καθολική Εκκλησία, προβληματίζεται για την παρουσία των μεταναστών και των ξένων εργατών.
Κυνικός όσο κανείς άλλος λογοτεχνικός ήρωας δεν δείχνει συμπόνια ούτε για τους άνεργους και τους συνταξιούχους. Εχουν κι αυτοί τις ευθύνες του για την κατάρρευση της χώρας, μοιάζει να πιστεύει ο αγανακτισμένος και πτωχευμένος Εστεμπάν. Η ρητορική του, τόσο οικεία σ’ εμάς, θα συνιστούσε υπό άλλες συνθήκες μια σύνοψη της ελληνικής ιδιαιτερότητας τον καιρό των μεγάλων συλλαλητηρίων στην πλατεία Συντάγματος.
Ισως αναρωτηθείτε, γιατί λοιπόν είναι αξιοπρόσεκτο αυτό το μυθιστόρημα; Μα πολύ απλά για τον τρόπο που είναι γραμμένο, για την αφηγηματική του δύναμη που το κατατάσσει στα αριστουργήματα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας.
Χαρακτηριστικό δείγμα κοινωνικού εξπρεσιονισμού, λογοτεχνικού ρεύματος που άνθησε -όχι τυχαία- μετά το μεγάλο «Κραχ» του μεσοπολέμου, το έργο του Τσίρμπες έχει υφολογικές συγγένειες τόσο με το «Βερολίνο-Πλατεία Αλεξάντερ» του Ντέμπλιν, όσο και με το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν, δύο εμβληματικά μυθιστορήματα που περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα τις επιπτώσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της οικονομικής ύφεσης στο γύρισμα της δεκαετίας του ’30.
Ο καταιγιστικός ρυθμός του εσωτερικού μονολόγου του πρωταγωνιστή - συνδυασμός προφορικού ιδιώματος και ισπανικής αργκό- όπως και ο λυγμικός τόνος των μικροϊστοριών, που αφηγούνται σε πρώτο πρόσωπο οι εμπλεκόμενοι στη ζωή του συγγενείς και απολυμένοι εργάτες, κατορθώνουν να μεταδώσουν στον αναγνώστη ακέραιη την αγωνία, το άγχος και την απόγνωση μιας ολόκληρης κοινωνίας, που δέχεται καταπρόσωπο το «Δόγμα του Σοκ» και συντρίβεται. Ωστόσο στις 438 σελίδες του βιβλίου δεν θα βρούμε πουθενά διδακτικούς αφορισμούς ή πολιτικά μηνύματα που ξεφεύγουν από την καλλιτεχνική μορφή. Η μελλοντική ιστορική λύση των κοινωνικών συγκρούσεων δεν απασχολεί, και ορθώς, τον μυθιστοριογράφο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου